نورجھان/16
ٽي ڏينهن لنگهي ويا، مگر علي قلي بيگ ڪوبه جواب نه مڪو. قطب الدين کي اهڙي سورهيه سڄڻ سان ناحق ڊوه ڪرڻ جو رڳڻو خيال ئي نٿي آئڙيو؛ پر جهانگير سان وعدو ڪري ويٺو هو، سو مجبور هو. چوٿين ڏينهن اَسر جو هڪ فؤج ساڻ ڪري، علي قلي بيگ جي گهر ڏي راهي ٿيو.
علي قلي بيگ گهر جي چانئٺ وٽ سنديس خاطر خواه مرحبا ڪئي، پر قطب الدين جي منهن ۾ گهنڊ پيل هو، سو کهري آواز سان هڪل ڪري چيائينس ته ”ڇا ٿو چوين؟ جي اڃان به هٺ تان هيٺ نه لهندين، ته جيڪي ڪرڻو هوندم، سو بنان لڄ لحاظ جي ڪري چڪندس، ۽ تنهنجي گهر واريءَ کي هتان کڻائي ويندس.“
اِهي اکر ٻڌي، علي قلي بيگ کي ننهن کان چوٽيءَ تائين باه وٺي ويئي. واڪو ڪري چيائين ته ”نادان! زبان بند رک، مفت لڙ لڙ نه ڪر، نه ته خدا جو قسم ته انهيءَ ڪني زبان کي تنهنجي ڪميڻي وات مان ڪپي، ڪتن ڪانوَن کي اُڇلائي ڏيندس.“
قطب الدين: ”رنن جيان گارگند نه ڪڍ، مگر مڙس ٿي لڙائيءَ لاءِ تيار ٿيءُ.“
ائين چئي، قطب الدين ترار ڦيرائي، علي قلي بيگ تي هلان ڪئي. پر هن پهلوان، پلٿو ماري، ڌڪ گسائي ڇڏيو، ۽ اوچتو ئي اوچتو پلنگ جيان اُڇانگ ماري، پنهنجي تکي ترار قطب الدين جي سيني ۾ لنگهائي وڌائين. قطب الدين پٺيءَ ڀر پٽ تي ڪري پيو. سپاهي، هيءُ حال ڏسي، علي قلي بيگ تي بندوقون ڇوڙڻ لڳا. پر هن جي ترار باه جي اُلي وانگيان چمڪاٽ ڪري، ڀر ۾ بيٺلن ٻن چئن سپاهين جون سسيون ڌڙن کان ڌار ڪري وڌيون. اهڙيءَ شجاعت ۽ مردانگيءَ سپاهين جون وايون بتال ڪري ڇڏيون، سو هٽي پوئتي ٿيا. پوءِ ته مٿس توبن جا وسڪارا لائي ڏنائون. پر هن بهادر ايرانيءَ اڃان به همٿ نه هاري. تلوار ڦيرائي، هاڪارو هڻي، پئي چيائين ته ”هڪ هڪ ٿي، اچي منهنجي سامهون ٿيو.“ پر جواب ملڻ بدران، مٿس تير اوُر ڪري پئي اُڏاڻا. قضا سان هڪ زهردار تير سندس دل ۾ گهڙي ويو؛ ۽ پنهنجي مرڻينگ دوست جي ڀر ۾ ڪري پيو.
قطب الدين مٿس هٿ رکي، سس پس ڪئي ته ”ادا! مون ته فقط فرض ادائي ٿي ڪئي. مون کي معاف ڪج.“
علي قلي بيگ جواب ڏنو ته ”فڪر نه ڪر. وري به اسين دوستن وانگي ٿا دم ڏيون.“
جئن قطب الدين کيس ڀاڪر ٿي پاتو، تئن هڪدم گهٽڪو کاڌائين ۽ ڀڻڪو ڪري چيائين ته ”ادا هاڻ پرتين رب کي.“ هڪ پل اندر ٻنهي جا روح جسماني پڃري مان پرواز ڪري ويا.
هڪ سوار هيءَ خبر کڻي بادشاه ڏي ڊوڙيو. محلات جي ٻنڀي وٽ نذير احمد مليس، جو علي قلي بيگ جي خون جي خوشخبري ٻڌي، ڏاڍو خوش ٿيو؛ ۽ سٽ پائي وڃي جهانگير کي چياءِ ته ”قبلا! واڌايون هجن! علي قلي بيگ ختم ٿي ويو. ميرزا قطب الدين به اوهانجي صدقي شهيد ٿي ويو.“
جهانگير: ”هاءِ افسوس! منهنجو پيارو ڀاءُ منهنجي وگهي فوت ٿي ويو! شال ڌڻي مٿس ٻاجهه ڪري! توکي انهيءَ ڳالهه جي پڪي خبر آهي؟“
نذير احمد: ”سندس ئي فوج مان هڪ سوارهيءَ خبر کڻي آيو آهي. علي قلي بيگ سان سٽون ڏيندين سر ڏنائين. هو شير به شهيد ٿي ويو. ٻڌو اٿم ته بيبي مهرالنسا مڙس جي موت جي سڌ سڻي، ساڻي ٿي پيئي آهي.“
جهانگير جي دل دڪ دڪ ڪرڻ لڳي. غم ۽ خوشيءَ جي لهرن ۾ پئي لڏي. قطب الدين جي قضيئي جان کي پئي جکايس؛ هوڏانهن وري مهرالنسا جي ميڙائي جي اميد روح کي راحت پئي بخشيس. هر هر چپن ۾ پئي ڀڻيائين ته علي قلي بيگ قتل! ۽ مهرالنسا آزاد!“
ڳچ محل ته ڳوڙهيءَ ٽٻيءَ ۾ هو. نيٺ نذير احمد کي فرمايائين ته ”وڃي شهر ۾ پڙهو گهماراءِ ته ’اسانکي پنهنجي ٻنهي وفادار دوستن جي وفات جي خبر ٻڌي نهايت افسوس ٿيو آهي، سو اسين حڪم ٿا ڏيون ته ساري درٻار ماتم ۾ رهي. فوتين جا لاش شان مان سان دفن ڪيا وڃن، ۽ سندن ٻارن ٻچن جي رهڻ جو بندوبست شاهي محلات ۾ ڪيو وڃي.‘ باقي علي قلي بيگ جي گهر واريءَ کي آڻڻو آهي.“
نذير احمد نئڙي سلام ڪري، شاهي حڪم جي بجا وريءَ لاءِ ٻاهر نڪتو. پڙهو ڏياري پوءِ مهرالنسا لاءِ پالڪي رواني ڪيائين. وچينءَ ويل ٻنهي سردارن جا لاشا قيمتي شالن ۾ ويڙهي تابوتن ۾ وڌا ويا. جنازي سان مٽ مائٽ ۽ يار دوستار مقام ڏي رئندا رڙندا پئي ويا. ازانسواءِ ڪيترائي ماتمي پار ڪڍندا، سينو ڪٽيندا، اوڇنگارون ڏيو اوساريندا پئي ويا. مقام ۾ پهچڻ بعد، لاشن کي قبرن ۾ داخل ڪيو ويو؛ ۽ مٿن چار تڪبيرون پڙهي، کين ختما بخشيا ويا. سج به هاڻ موڪلائڻ تي هو. سندس پوئين تڙڪي هنن ڪونڌرن جي تازين قبرن کي هڪ عجب قسم جي نزاڪت ٿي ڏني. سڀني جون دليون غمگين هيون، پر سندن ضميرن کين تسليٰ پئي ڏني ته جو خدا مري مات ٿي ويل ڀاڄين ڀتين ۽ گلن ڦلن کي هر سال بهار جي موسم ۾ نئين حياتي بخشي سگهي ٿو، سو جدا ٿيل انساني جزن کي به وري جوڙي راس ڪري سگهي ٿو.
جهانگير محلات جي بالا خاني تي پسار پئي ڪيو. سندس روح مهرالنسا جي رهاڻ لاءِ آتو هو. ڏيئي ٻرئي مهل هڪ پالڪي اندر گهڙندي ڏٺائين، جنهن سان شاهي پهرو به همراه هو. هاڻ سندس دل خوشيءَ وچون نچڻ لڳي. پالڪي سڌو سندس خاص ڪمري ۾ آندي ويئي. جئن ويجهو وڌي پالڪيءَ جو ڍڪ مٿي ٿي ڪياءِ، تئن سندس دل اندر اهڙي دڪ دڪ مچي ويئي جو ذري گهٽ گهوماٽجي ڪري پوڻ تي هو.
مهرالنسا جي منهن تي برقعو پيل هو؛ ۽ پيرن کان وٺي چوٽيءَ تاءِ ڪارا ڪپڙا پهريل هئس. پالڪيءَ جي پردي کڄڻ شرط ٻاهر نڪري آئي؛ ۽ برقعو پري ڪري، منهن ۾ شور پائي، جهانگير ڏي نهايت نفرت سان نهارڻ لڳي.
جهانگير سنديس دهشت جهلي نه سگهيو. سارو بت ڏڪڻ لڳس. ٿنڀ کي ٽيڪ ڏيئي مورڇا ٿي بهي رهيو. مهرالنسا به سندس سامهون بيٺي رهي. جيتوڻيڪ غصي ۾ منهن ٽامڻي ٿي ويو هوس، ته به ڪهڙي نه سهڻي ۽ شاندار ڏسڻ ۾ ٿي آئي. ٻه سال اڳ جڏهن جهانگير کيس پهريائين ڏٺو هو، تنهن کان هينئر سنديس رونق البت علحدي هئي. منهن مان مڻيا پئي بکيس. مکڙيءَ مان ڦري ڦليل ڦولهاريل گل ٿي پيئي هئي. هونئن جو ڀورڙي ۽ چلولي پيئي لڳندي هئي، سو هاڻ ڳوري گنڀير ٿي پيئي هئي. ڳالهائين ٻولهايائين به کڙڪي سان ٿي. جهانگير ڏي جو سنئون پئي نهاريائين. سو هن کي ته منڊي وڌائين. هو به منجهس اکيون کوڙي، ڀت ٿي بيهي رهيو.
آخر مهرالنسا چپ چوريا. نهايت لاغرضائيءَ سان چيائين ته ”مهرباني ڪري ٻڌائيندؤ ته توهانجي من جي مراد ڪهڙي آهي؟“
جهانگير ککو وکو ٿي ويو. ٿورڙو اڳڀرو ٿي، جواب ڏنائين ته ”مراد وري ڪهڙي اٿم؟ سالن جا سال پئي تنهنجون واٽون واجهايون اٿم، سو اڄ توکي هت ڏسي، منهنجو من ٿو اڇلون کائي.“ مهرالنسا منهن ۾ سونڊ پائي وراڻي ڏني ته ”ڇا؟ خبر نه اٿو ته منهنجي ڀتار اڃا تازو رضا ڪئي آهي؟ مونکي ڇڏيو ته آءٌ موٽي وڃي پنهنجي گهر ۾ رهان.“
جهانگير جوش ۾ اچي چيو ته ”ڀتار وري ڇاجو؟ اهڙي ڳالهه ئي نه ڪڍ. ان جي يادگيري به مون لاءِ نسورو ستم آهي.“
مهرالنسا ڪاوڙجي پڇيو ته ”ڇو؟ پنهنجي مڙس جي ڳالهه به نه ڪريان؟ هو مونکي هردم پيارو هو ۽ منهنجي زندگيءَ جو نور هو. جيسين جيئري هونديس، تيسين سندس سڳورو نالو دل ۾ پيئي سانڍينديس. اسين زالون اوهان مردن وانگر بيوفا نه آهيون.“
جهانگير وينتي ڪري چيو ته ”مهرباني ڪري، منهنجو عرض ڪن لائي ٻڌ. پنهنجي پيار جو پيچ وجهي، منهنجو هينئڙو هٿ ڪري ڇڏيو اٿيئي. تنهن جي لاءِ سور سٺا اٿم، تنجو ڪهڙو بيان ڪريان؟ تنهنجو مٺو نالو هردم پئي آلاپيو اٿم. جڏهن ماڻهن اچي ٻڌايم ته تو علي قلي بيگ سان پنهنجي رضا خوشيءَ نڪاح ڪري ڇڏيو، تڏهن منهنجي من ۾ البت بدگماني پيدا ٿي؛ ۽ پڪو پہ ڪيم ته تنهنجو نالو دل جي ڦرهيءَ تان هميشہ لاءِ ميٽي ڇڏيان. پر ائين ڪرڻ به ڏاڍو مشڪل هو. ويتر جو تازو ٻڌم ته توتي زوريءَ نڪاح وڌو ويو هو، سو ته منهنجو من هيڪاري تولاءِ مستانو ٿي پيو. هاڻ ته وري آزاد آهين.“
مهرالنسا واڪو ڪري چيو ته ڇا؟ آزاد! نه، ڪڏهن به نه! آءٌ ڪو تو جهڙي بي ايمان ۽ بيوفا نه آهيان، جو اهڙو ستت پنهنجي ڀتار کي وساري ڦٽو ڪنديس. ڪو وقت هو جو آءٌ برابر تنهن جي محبت ۾ اڙيل هيس، ۽ تنهنجون واٽون پئي نهاريم. ان وقت ته پل پل مون لاءِ ورهيه برابر هو، ۽ توکان سواءِ زندگي انڌي اونڌي هئي؛ پر تو منهنجو قدر نه ڪيو. مونکي وساري ويٺين. نڪاح پڄاڻان پڻ ڪي ڏينهن تنهنجي پيار جي پيالي مان ڳجهون ڳيتون پئي ڏنيم. پر منهنجي لائقن ڀرئي مڙس پنهنجي نجي ۽ لاطمع پيار سان منهنجي دل وٺي سوگهي ڪئي. آءٌ به سچيءَ نيت سان سنديس گولي ٿي پيس؛ ۽ اُميد ته هميشہ هنجي ئي حق ۾ رهنديس. ڇو ٿا مونکي اجايو عذاب ڏيو؟“
جهانگير کان ڳالهائڻ ئي نه پيو اُڪلي، نيٺ همٿ جهلي چيائين ته ”عذاب وري ڪهڙا؟“
مهرالنسا: ”اهو آهي رستو ڏکويلن سان ڏک اورڻ جو؟ جي مونسان سچو سنٻنڌ اٿو، ته منهنجن مصيبتن تي ايتري خوشي ڪئن ٿي ٿئيوَ؟“
جهانگير: ”پاڻ امين ٿي چؤ ته خوشيءَ بنان ٻي ڪابه ڳالهه مون لاءِ ممڪن آهي؟ هيڏي ساري عرصي بعد توکي وري منهن مقابل ڏسي، منهنجي رڳ رڳ ٿي رقض ڪري.“
مهرالنسا هٽي پري ٿي؛ ۽ موڙو ڏيئي، نهايت ڪراهت سان چيائين ته ”آءٌ ڪا رضا خوشيءَ سان توهان وٽ ڪانه آئي آهيان. اها ڪنن مان ڪپاه ڪڍي ڦٽي ڪجو ته آءٌ ڪا اوهان جي ٻنڌڻن ۾ ٻڌجڻ جي آهيان. جي شرم مرم جو ڪو انگ اکر هجيو ته منهنجي جند ڇڏيو، ته وڃي پنهنجي گهر ۾ پنهنجي پياري مڙس جي ماتم داري ڪريان.“
جهانگير ڏاڍي درد ڀرئي آواز سان چيو ته ”خدا جي واسطي، مونکي نه چيچلاءِ. منهنجي دل کسي، دلداري ته ڪانه ٿي ڪرين؛ ويتر منهنجو چت چريو ڪري، پاڻ ڪڍايو ٿي وڃين. پر يقين ڄاڻج ته آءٌ تنهن جو دامن هرگز هٿان نه ڇڏيندس. آءُ، اچي منهنجي گوڏي گڏ ويهه؛ ۽ مونکي پنهنجي پاڪ نظر سان نواز، ته ورهين جا گوندر گنوائي ڇڏيان. توئي مونکي سڪڻ سيکاريو، توئي پيار ڏيکاري، منهنجو هينئڙو هٿ ڪيو؛ ۽ هاڻ جڏهن تنهن جي نينهن منهنجي اندر اهڙا آهيرا ڪيا آهن، جو تنهنجيءَ صحبت بنان منهنجو جيئڻ ئي جنجال آهي، تڏهن ٿي تون مونسان جاڙون ڪرين؟ ڪاڏي ويا تنهنجا عهد انجام؟ ڪاڏي ويا تنهنجا قؤل قرار؟ آءٌ ته اڃان به تنهنجو نسورو نوڪر آهيان. متان مونتان مهر جي نظر لاٿي اٿيئي!“
هي حرف ٻڌي، مهرالنسا جي من به ڏانهس ڇڪي کاڌي ۽ سندس نينهن جي اُجهايل آگ وري ڀڙڪو کائڻ تي هئي، پر پاڻ جهلي ورتائين؛ ۽ ڏاڍي گنڀير آواز ۾ چيائين ته ”ڇا به ٿي پوي؛ آءٌ نه مڙنديس. مونکان وڌيڪ سهڻيون ٻانهون ملڪ ۾ پيئون آهن، جي تنهن جي آڱر جي اِشاري تي هوند پاڻ مٿانءِ گهوري کڻي ڦٽو ڪن. مون کي خواب خيال ڪري ڇڏ؛ ۽ مئلن جي قطار ۾ سمجهه.“
وري به جهانگير هٿ ٻڌي، عرض ڪيو ته ”مهرالنسا! آءٌ جو ساري هندستان جو شاهنشاهه آهيان، سو پاڻکي تنهنجي گولن جو گولو ٿو سمجهان. آءٌ اڄ مڱڻهار جيان توکان تنهن جي حسن جي زڪات ٿو مڱان.“
مهرالنسا بلڪل بي پرواهيءَ، پر سانت ۽ ٺهر سان جواب ڏنو ته ”قبلا! هي سڀ اجايو آهي. منهنجي دل مات ٿي پيئي آهي. مهرباني ڪري، مون ندوريءَ جي پچر کڻي ڦٽي ڪريو.“
جهانگير چيو ته ”مهرالنسا! هروڀرو اهڙي سنگدل نه ٿيءُ. هي سڀ ڏينهن تنهنجون راهون رند پئي پڇايا اٿم، تنهنجيءَ تات طلب اندر ۾ آگيون لائي ڏنيون هيم. هاڻ جڏهن قضا تنهنجيءَ زندگيءَ جو نئين سر قلم وهايو آهي، تڏهن ٿي مونسان ٻيجاري ڪرين! هاءِ! افسوس! توکي رتيءَ جيترو به رحم نه آهي. مونلاءِ اُميد جو هڪ اکر به نه اٿيئي؟“
مهرالنسا ملول ٿي چيو ته ”منهنجو من مئو مات ٿيو پيو آهي، ۽ مڙس سان قبر داخل آهي. هن ويل اهڙيون ڳالهيون منهنجن آلن ڦٽن تي لوڻ ٿيون وجهن. مهرباني ڪري. مون ڏکيءَ کي ڇڏي ڏيو ته وڃي پنهنجي گهر گهاريان.“
جهانگير کي البت جوش جو جذبو اچي ويو، سو چيائين ته ”سچ پچ ائين آهي ڇا؟ افسوس! جو مون توکي هيترو ترسايو آهي. اميد ته آءٌ توکي وري ڪڏهن نه ستائيندس.“
ائين چئي، ڪمري مان نڪري، ٻاهر هليو ويو ۽ نذير احمد کي سڏي چيائين ته ”مهرالنسا بيگم کي وٺي وڃي منهنجي ماءُ واري محلات ۾ رهاءِ، ۽ سندس نالو خاص خذمتگارن جي ياداشت ۾ دخل ڪراءِ، ۽ کيس سٺ رپيه در مهنو پگهار مقرر ڪرائي ڏي.“
نذير احمد اهڙو حڪم ٻڌي وسمئي ۾ پئجي ويو، ۽ ڪجهه ڪڇڻ تي هو، مگر جهانگير شوخيءَ سان نهاري چيس ته ”منهنجا حڪم اَڻ ٽر آهن.“