سنڌ جي ادبي تاريخ/ڀاڱو ٻيو/38
| ←37 | سنڌ جي ادبي تاريخ (1954) by 38. مولوي محمد عثمان نورنگ زاده (1918ع وفات) |
39→ |
سنڌ مدرسه اسلام ڪراچي جي معلمن ۽ مولوين سنڌي ادب جي اها خدمت ڪئي آهي جا وسارڻ جي نہ آهي. انهن سڀني جو رهبر ۽ اڳواڻ مولوي محمد عثمان نورنگ زاده هو. هو هڪ زبردست عالم، فقيہ، تاريخ نويس ۽ قرآن جو مفسر هو. سندس شعر نصيحت آميز، مٺو ۽ فصاحت ڀريو هو. نورنگ پوٽن متاخرين مان مولوي محمد عثمان فارغ التحصيل ٿيڻ بعد حسن علي آفندي سان ٻانهن ٻيلي ٿي سنڌ مدرسه ۾ سنه 1850ع ۾ معلم الفقہ مقرر ٿيو. ان وقت جا پرنسپال خان بهادر ولي محمد ۽ مستر وائينس کيس نهايت عزت ڏيندا هئا. سندس شاگرد سنڌ جي ڪنڊ ڪرڇ ۾ ٽڙيا پکڙيا پيا آهن. علم کان سواءِ علم طب، علم رمل، علم نجوم ۽ جفر جو بہ زبردست مستند عالم هو. علم جفر تي اڪسيرالاحمر سندس ڪتاب ڇاپيل آهي. پاڻ مدرسه ۾ درس تدريس سان گڏ تفسير تنوير الايمان جي تصنيف ڪيائين. سنڌي زبان ۾ سڄو قرآن شريف ۽ تفسير اهو هڪ ئي آهي. پهريون پاره 1906ع ۾ تيار ٿيو، مولوي صاحب 1918ع ۾ وفات ڪئي ۽ انهي وقت 25 سيپاره تيار ڪري ڇڏيا هئائين ۽ 26 پاره جي ربع اولين لکجي پوري ٿي ته پاڻ داعي اجل کي لبيڪ چيائون. مرحوم نهايت سادي زندگي گذاريندو هو ۽ انهن بزرگن مان هو، جيڪي هميشہ لوڪ کان لڪا وتن. شب خيزي ۽ سحري استغفار سندن روزمره جو وظيفو هوندو هو. پاڻ جڏهن سنڌ مدرسه مان مستعفي ٿي پنهنجي وطن کورواهه ۾ آيو تڏهن ان وقت جي ڪمشنر کيس ڪجهه زمين انعام طور ڏني. مرحوم حياتيءَ جا پويان 5 سال پنهنجي وطن کورواهه ۾ گذاريا ۽ انهن آخرين سالن ۾ تفسر الايمان جي تصنيف ۾ سارو ڏينهن گذاريندو هو. ڪڙيه گهنور ۾ گهڻو ايندو ويندو هو.
تصنيف:
(1) فتوح الغيب سنڌي- هي هڪ عربي ڪتاب سيدنا عبدالقادر جيلاني رحمته الله عليه جي تصنيف جو ترجمو آهي.
(2) اڪسير الاحمر في اسرار الجفر – هي سنڌي ۾ هڪ لاثاني ڪتاب آهي جنهن ۾ علم جفر نقش ۽ علميات وغيره جو بيان ڏنل آهي.
(3) حالت غوث الاعظم- ڪتاب جو مضمون سيدنا عبدالقادر جيلاني رح جي سوانح بابت آهي، هن وقت هي ڪتاب ڪمياب آهي ۽ ڇاپائڻ جي لائق آهي. سيدنا عبدالقادر رح جي تبليغ جو اثر اهو آهي جو ميمڻن جي ساري قوم سندن اشاعت جي ذريعي مسلمان ٿي. سندن ئي برڪت سان ميمڻن جي قوم دين دنيا جي سرخروئي حاصل ڪئي آهي ۽ پاڪستان جي تجارت جون واڳون سندن هٿن ۾ آهن.
(4) بينات القرآن- حيدرآباد جي هڪ هندو عامل اسلام تي حملو ڪيو هو ۽ هڪ چوپڙي ڇاپائي گمراهي آڻڻ جي ڪوشش ڪئي هئي، مولوي صاحب هن ڪتاب ۾ مدلل جواب ڏيئي، انهي شيطان جو ٻوٿ بند ڪيو ۽ آئنده هندن کي مجال نہ ٿي جو وري ڪو اهڙو گستاخانه حملو ڪري. ڪتاب جي پڙهڻ سان حيدرآباد جا هندو عامل سوين مسلمان ٿيا.
(5) خطبات سنڌي – مولوي صاحب جا خطبا اڄ تائين سنڌ جي مشهور مسجدن ۾ عام جام پڙهجن ٿا. خطبن ۾ سنڌي نثر ۽ نظم عام جام آهي. نظم نصيحت آميز ۽ درد وارو آهي.
(6) تفسير تنوير الايمان- پنهنجي زندگيءَ ۾ 25 سيپاره لکي ويو هو ۽ باقي 5 سيپاره سندس پوٽي مولوي محمد نورنگ زادي تيار ڪيا.
(7) تحفته الاسلام- سنڌي زبان ۾ فقه جا 5 جلد آهن جي سنڌ مدرسي جي نصاب ۾ داخل آهن.
مرحوم مولوي سنڌ مدرسي جي ماهوار ڪرانيڪل رسالي جو ايڊيٽر هو.