زينت/باب اوڻيهون
| ←باب ارڙهون | زينت (1890) by باب اوڻيهون : غلطڪار فرزند |
باب ويهون→ |
علي رضا بمبئيءَ ۾ هو، ته سندس ننڍي پٽ منصور علي، جنهن ڊاڪٽريءَ جا ٻه – چار وڏا امتحان پاس ڪيا هئا، سول سروس جي امتحان لاءِ ويو. پر هو بدن ۾ البت سنهڙو هو ۽ ضعيف ڏسڻ ۾ ٿي آيو، ۽ هتي ته جنگي کاتي لاءِ مضبوط ماڻهو گهربا آهن، تنهن ڪري هو تندرستيءَ جي امتحان ۾ پاس نه ٿيو. هن ٻه ڀيرا ڪوشش ڪئي، پر ٻيئي ڀيرا هنن نه ورتس. انهيءَ سبب ڪري هن وڌيڪ ويهڻ ضرور نه ڄاتو.
امتحان وڏا وڏا ڏنا هئائين،تنهن ڪري هوشياريءَ جي ڪري هن کي حرڪت ڪانه هئي. پيءُ کان صلاح پڇيائين، تنهن به چيس ته ”بهتر آهي ته هاڻ نڪري اچي پنهنجي ڌنڌي کي لڳ.“
پر هندستان ڏي اچڻ جي بدران هن صلاح ڏنيس ته ”اتان سڌو استنبول ڏي وڃ. اتي وڃي پنهنجو ڌنڌو ڪر، ۽ جي سرڪاري نوڪريءَ جو چڱو وجهه مليئي ته نوڪري ڪر.“ هن کي به اها صلاح پسند آئي، سو ولايت مان روانو ٿيو. هن محبوب عليءَ وانگي منڊم ڪانه پرڻي هئي. اگرچه اوترائي ورهيه ولايت ۾ رهيو هو، مگر هن جا خيال پيءَ طرح جا هئا ۽ هن جي طبع پيءُ جي طبع سان گهڻو ملي ٿي آئي، تنهن ڪري انهيءَ نسبت هو جهڙو ويو، اهڙو وري اتان نڪتو.
علي رضا استنبول جي اميرن ڏي ۽ انهن جي معرفت سلطان ڏي پنهنجي پٽ ڊاڪٽر منصور عليءَ جي سفارش لکي. سو جڏهن منصور علي اسنتبول ۾ پهتو، تڏهن هن کي پريندي ئي ايترو مان مليو، جو هو نهايت خوش ٿيو. يورپي ڊاڪٽرن جو اصلي اهڙن ملڪن ۾ گهڻو مان هوندو آهي، پر هيءُ ته وري مسلمان هو، ۽ انهيءَ ماڻهو جو پٽ هو جو اتي وڏو وزير ٿي گذاري ويو هو، تنهن ڪري هن کي هيڪاري پسند ڪرڻ لڳا.
هن پنهنجي خانگي ڌنڌي کولڻ جي تجويز ڪئي، جيڪو ڊول ولايت ۾ ڏسي آيو هو، انهيءَ طرح يڪدم عجيب ڪارخانو بيدهاريائين. پئسن جي مدد پريندي کان پيءُ جي هيس، جنهن هيستائين پئي ولايت ۾ پهچايس. ٿوري عرصي ۾ هي مشهور ٿي ويو، ۽هزارن ماڻهن کي فائدو پهچايائين. هن کي ترڪي ٻولي سکڻي پيئي، جا ڪي پڙهيائين، ڪي ماڻهن سان واهپي رکڻ ڪري ڳالهائڻ مان سکيو.هي نرم طبع جو ۽ رحمدل هو، تنهن ڪري ڪيترن ئي غريبن سان خيراتي طرح ڀلايون ڪيائين.
سلطان تائين هن جي سڃاڻپ ٿي، جنهن هن کي درماهو چڱو پگهار ٻڌي ڏنو، ۽ اها به اجازت ڏنائينس ته ڀلي پنهنجي منهن به پيو ڌنڌو هلائي. اهو پگهار سلطان هن نظر تي ڏياريس جو هڪڙو ته سندس پيءُ جون خدمتون هن کي ياد هيون، ٻيون ته هن سندس شهر ۾ ماڻهن کي فائدو پهچايو ۽ گهڻين حالتن ۾ خيراتي دوائون ٿي هلايائين، ٽيون ته اوير سوير پنهنجي خواه پنهنجي ملڪ جي نسبت ۾ تندرستيءَ سان سلطان تائين هن جي سڃاڻپ ٿي، جنهن هن کي درماهو چڱو پگهار ٻڌي ڏنو، ۽ اها به اجازت ڏنائينس ته ڀلي پنهنجي منهن به پيو ڌنڌو هلائي. اهو پگهار سلطان هن نظر تي ڏياريس جو هڪڙو ته سندس سپيءُ جون خدمتون هن کي ياد هيون، ٻيون ته هن سندس شهر ۾ ماڻهن کي فائدو پهچايو ۽ گهڻين حالتن ۾ خيراتي دوائون ٿي هلايائين، ٽيون ته اوير سوير پنهنجي خواه پنهنجي ملڪ جي نسبت ۾ تندرستيءَ سان واسطي رکندڙن ڪمن بابت هن سان صلاح مصلحت ٿي ڪيائين، انهيءَ بندوبست ڪري منصور علي تمام چڱي آبروءَ ۽ آسائش سان رهڻ لڳو.
هن جي معرفت هينئر گهڻن وڏن وڏن ماڻهن سان ٿي. اٺن، ڏهن مهينن جي اندر هن اتي شادي به ڪئي. ڪنهن وڏي ماڻهوءَ جي گهران هن کي ٻانهن ملي. هن جي اصل وڏ ماڻهپ لڪل ڪانه هئي ۽ هي پاڻ به چڱو ماڻهو ٿي ڏٺو، تنهنڪري اهڙيءَ چڱي ٻانهن ملڻ ۾ هن کي حرڪت ڪانه ٿي. اها جوان ۽ تمام حسين زال هئي، ترڪن جي خوبصورتي اصل مشهور آهي، پر هيءَ ته وڏي خاندان جي هئي، تنهن ڪري هن ۾ اتي عام ماڻهن کان سو ڀيرا وڌيڪ سونهن، نزاڪت ۽ لياقت هئي. هن جو نالو ”فلڪ سوز بيگم“ هو.
منصور عليءَ جا اها شادي ڪئي سا به پيءُ جي صلاح کان سواءِ نه هئي،. هو شاديءَ کان پوءِ گهر ٺاهي ويهي رهيو. هن گهر هلائڻ جو بندوبست ولايت ۾ چڱي طرح ڏٺو هو ۽ وٽس پئسي جي تنگي ڪانه هئي، تنهن ڪري هن پنهنجو خانگي بندوبست به اهڙو رکيو، جهڙو ولايت جا ماڻهو رکندا آهن. جي هن جي گهر ۾ منڊم ڪانه هئي، ته ڪابه حرڪت نه هئي. جيڪا پوشيدگي، صفائي، رٿ ۽ جيڪي سهنج ۽ فائدا مندم جي گهر ۾ هئڻ سان ٿيندا آهن، سي سڀ هن وٽ موجود هئا. پاڻ هن کي وڌيڪ فرحت ۽ لذت اها هئي، جو هي ٻيئي هم مذهب هئا، هم قوم هئا، جوان هئا. اهڙو هڪٻئي سان ملي ويا، جو حد کان ٻاهر.
هوڏي بمبئيءَ ۾ پيءُ – پٽ جو گڏ رهندا هئا، تن جي وچ ۾ البت کونس ڦٽائي ٿيڻ لڳي. اگرچ علي رضا توڙي زينت بانو به نئين طرز جا ماڻهو هئا، نئين هلت چلت جا واقف هئا، گهر جي چڱي بندوبست رکڻ وارا هئا، تڏهن به مسلمان هئا، ديندار هئا، پنهنجي نماز ۽ قرآن جي شغل ۾ رهندا هئا ۽ ڪيتريون ئي ٻيون ڳالهيون جي مسلمان هئڻ سان لاڳو آهن، تن کي مدنظر رکندا هئا، پر محبوب علي ۽ سندس منڊم جو حال ٻيءَ طرح هو، هو مسلماني ته خير، پر اصل دين جي نالي کان ڀڄندڙ هئا. خدا جي هستيءَ ڏي گهڻو خيال نه هوندو هون. دين آهي يا ڪونهي، ماڻهوءَ کي گهرجي يا نه تنهن جي هنن کي پرواهه ڪانه هئي، تنهن ڪري هڪڙي گهر ۾ رهي هنن ٻن مختلف قسمن جي ماڻهن ۾ پهريائين انهيءَ مضمون بابت زباني بحث ۽ گفتگو هلندي هئي، جو نيٺ وڃي ناسازيءَ جهڙي حد کي پهتو.
محبوب علي پٽ هو، تنهن ڪري هن تي ڪهڙي به معاملي ۾ پيءُ جو ادب ڪرڻ فرض هو، پر هن اهڙن وقتن تي ائين ٿي سمجهيو، جيئن نه ڪنهن ڌارين ۽ نيچ ماڻهوءَ سان تڪرار هلائجي. ادب ته بجاءِ خود، پر ڪڏهن ڪڏهن ڇوهه ۾ ناشائستا لفظ به ڳالهائي ويندو هو. هو سمجهندو هو، ته آءٌ ولايت ۾ رهي بهتر ماڻهو، بهتر بندوبست ۽ بهتر صحبت ڏسي آيو آهيان، تنهنڪري جيڪي به چوان ٿو يا ڪريان ٿو، سو ضرور چڱو هوندو، ۽ طبع جو به اصل کان البت تيز هوندو هو، تنهن ڪري پاڻ زياده بيحيائي ڏيکاريندو هو. ٻيو وري سندس منڊم بحث ۾ مددگار هوندي هيس، جا انهيءَ قسم جي منڊمن مان هئي، جي ڄاڻنديون آهن ته مڙس زالن جا غلام آهن ۽ هنن جي مرضيءَ تي هلڻ لاءِ ٻڌل آهن، ۽ جي مشرقي قوم جي ماڻهن کي مرن کان گهٽ نه سمجهنديون آهن. سو اهڙي حال ۾ هنن جي وچ ۾ ڏڦير پوڻ لڳو.
تنهن کان سواءِ علي رضا جن وٽ جيڪي ڏيهي وڏا ماڻهو وقت بوقت ايند اهئا، تن کان محبوب علي ۽ سندس منڊم کي مٺيان لڳندي هئي. هنن جي مرضي هئي ته اهي نه اچن ته چڱو. ۽ وٽن جو ڪي منڊمون ۽ صاحبلوڪ ملاقات لاءِ پيا ايندا هئا، تن جي ڪري سو هو ڏاڍا خوش ٿيندا هئا، ۽ انهن جي تمام گهڻي خدمت ڪندا هئا. اهو حال ڏسي پاڻ علي رضا کي ارمان ٿيندو هو ته هيءُ اسان کي ۽ اسان جي دوستن کي انهن ڪرستانن کان به گهٽ ٿو سمجهي. هن جي هيتري خوشامد ٿو ڪري ۽ هنن تي نفرت ٿو ڪري. انهيءَ ڳالهه تي به سندن وچ ۾ تڪرار هلندو هو.
وري محبوب علي منڊم سو اڪثر صاحبلوڪ ناچن ۽ مجلسن ۾ ويندو هو، ۽ بعضي ته ٻيا ڪي صاحبلوڪ ايند اهئا، جي سندس منڊم سان گڏجي هوا کائڻ ويندا هئا. انهيءَ جي سندس مڙس کي به خبر هوندي هئي، ته به ڪين چوندو هوس. اها ڳالهه به علي رضا کي خراب لڳندي هئي، ۽ انهيءَ بابت به پٽ کي سمجهائيندو هو، تنهن تي پاڻ ۾ وقت بوقت تڪرار ڪندا هئا.
مطلب ته ايترين ڳالهين تي انهن جي وچ ۾ بحث ۽ هوڏ هلندي هئي، جو هو هڪٻئي جي صحبت مان بيزار ٿي پيا، ۽ اگرچه پهرين ڏينهن ۾ محبوب علي زور ڪري پنهنجي پيءُ – ماءُ کي سندن خرچ ڪرڻ نه ڏيندو هو، پنهنجي خرچ تي ماني کارائيندو هو ۽ کائيندا به سڀ گڏ هئا،. پر پوءِ ته جدا پنهنجي منهن کائيندا پيئندا هئا، باقي رهندا هڪ بنگلي ۾ هڪڙي پاسي کان هئا.تنهن مان به نڪري وڃڻ جي هنن خواهش ڪئي. ۽ هنن جي نڪري وڃڻ ۾ هو ناراض نه هئا. اگرچه هنن کي وڃڻ لاءِ صفا نه چيو هئائون، مگر هلت چلت ۽ ڳالهائڻ مان صاف معولوم ٿي سگهيو ٿي، ته هو ڄڻ ته هن کي وڃي جدا رهڻ لاءِ تاڪيد پيا ڪندا هئا. تنهن ڪري علي رضا ٻي جاءِ ڀاڙي ڪري وڇي اُتي رهيو ۽ پٽ سان واسطو ڇڏي ڏنائين.
جيتوڻيڪ علي رضا هينئر پيريءَ ڪري يا آرام وٺڻ جي ارادي سان ٻيو ڌنڌو ڪونه ڪندو هو، تڏهن به تمام اڻهوند ڪانه هيس. اهو سچ آهي ته هن پنهنجي دولت پنهنجي اولاد جي تعليم ۾ توڙي ٻين خير جي ڪمن ۾ لڳائي هئي، پر تڏهن به اڃا هن وٽ پنهنجي ايتري بچت هئي، جنهن سان جيڪڏهن هو ڪو ٿورو گهڻُ واپار يا ٻيو ڌنڌو هلائي ها، ته هلائي سگهي ها.
هنن کي ته اها اميد هئي ته جڏهن اسين پنهنجو مال متاع اولاد تي خرچي، هن کي کٽڻ ڪمائڻ جهڙو ڪنداسين، تڏهن اسين آرام سان ڪري وٽن پيا گذارينداسين ۽ هو اسان جي خدمت ڪندا. پر وڏي پٽ جي هلت هنن کي گهڻو نااميد ڪيو. سو في الحال هو ويچارا غريبت طور گذارڻ لڳا. اهو ارادو هون ته ننڍي پٽ جي خبر پوي ته پوءِ پنهنجي لاءِ پڪو بندوبست ڪريون. جنهن ڪري باقي حياتيءَ جا ڏينهن خير سان آرام ۾ ۽ خدا جي بندگيءَ ۾ اچي پورا ٿين.
علي رضا جن کي سندن ڌيءَ عظمت بانو ۽ اُن جي مڙس به گهڻي خاطري ڏني. هوءَ ويچاري به پهرين محبوب عليءَ جن جي گهر ڀاءُ ڄاڻي گهڻو وڃڻ لڳي، پر جنهن عزت جي طالبو هئي سا نه مليس، تنهن ڪري هن به وٽن وڃڻ اڳئي بند ڪيو هو، پر جڏهن سندس پيءُ ۽ سندس ماٽي جي ماءُ جنهن کي سڳي ماءُ ڪري ڄاڻندي هئي، سي اچي محبوب عليءَ وٽ رهڻ لڳا، تڏهن هوءَ به وٽن پئي ايندي هئي. اُها هاڻي پيءُ – ماءُ کي منٿون ڪرڻ لڳي ته جدا رهڻ جي نه ڪريو، هلي مون سان گڏ رهو ۽ سندس مڙس به انهيءَ ڳالهه تي زور لائڻ لڳو. پر هن مناسب نه ڄاتو ته پٽ جي در تان تڙجي، وري وڃي ڌيءَ جي در تي ڪرون، تنهن ڪري نيٺ پنهنجي جدا جاءِ ڪيائون، جتي هو پنهنجي ڌيءَ ۽ سندس گهر واري سان اڳي وانگي رس رهائيندا آيا.
پيءُ – ماءُ جي نڪرڻ ڪري محبوب علي ۽ سندس منڊم جي هانو تان گهڻو بار هلڪو ٿيو. هنن کي انهيءَ ڪري ڪا پشيماني ڪانه ٿي، پاڻ خوش ٿيا. پر سگهوئي محبوب عليءَ کي معلوم ٿيو ته مون خراب ڪم ڪيو آهي. اسان مٿي به چيو آهي ته هن جي منڊم اگرچه چڱي موچاري گهر جي هئي، پر طبيعت البت شوخ هئي ۽ پاڻ کي سڀ کان مٿي سمجهندي هئي ۽ ٽنڊ ٽوپي ۽ گهمڻ ڦرڻ جي گهڻي شوقين هئي. مڙس تي اُڊڪ نه ايندي هيس. ائين ڪن ڄاڻندي هئي ته زال مڙس جي زيردست آهي، پر سمجهندي هئي ته شادي ڪرڻ ڪري مڙس کي زال جو غلام ڪري ٿا ڏين. سو انهن رستن تي هلندي هلندي اهڙيءَ حد تي وڃي پهتي، جو خود محبوب علي به ٿڪجي پيو.
هن کي هاڻ ٿوري گهڻي غيرت اچڻ لڳي ۽ ناچن ۾ وڃڻ ۽ ٻين صاحبلوڪن وٽ اويرف سوير وڃڻ ۽ هنن سان گهڻي گستاخي رکڻ بند ڪرڻ :ڳو. شايد ڪن دوستن انهيءَ بابت سمجهايو به ته هوندس، يا ته مٿس ٽوڪون ٿيون هونديون، سي ڪنن سان ٻڌيون هوندائين. تنهنڪري هو هينئر زال کي روڪڻ لڳو.
پر پريندي کان جنهن ڇيڪ گهمي ڏٺو هو، سا مڙس جي روڪڻ ڪري تمام خفي ٿي. هن جي نافرماني ڪرڻ لڳي؛ پنهنجي مرضيءَ سان پنهنجي منهن هلڻ لڳي ۽ مڙس جو هئڻ يا نه هئڻ هڪجهڙو ڄاتائين. انهيءَ ڪري ٻنهي جي وچ ۾ ناسازي پيدا ٿي، هڪٻئي سان تڪرار ڪرڻ لڳا، اجايو سجايو ڳالهائڻ لڳا. ٻيئي طبع جا تيز هئا، وڃي ڌڪن – بُجن تي ڳالهه بيٺي.
آخر جيڪا سندن وچ ۾ زال – مڙس واري محبت هئي، سا ته نڪري ويئي، هينئرڪُتي ٻلي واري ريڙهه پيڙهه وڃي رهي. هڪڙي ڀيري هنن جو پاڻ ۾ ايتريقدر جهيڙو ٿي پيو، جو منڊم وڃي سرڪاري ڪورٽ ۾ فريادڻ ٿي. باريسٽر صاحب پنهنجي وڪالت ڪرڻ لڳو – نيٺ مٿس ٿورو گهڻو ڏنڊ به پيو.
انهيءَ معاملي ڪري محبوب عليءَ جي گهڻي بدنامي ٿي. سگهوئي هنن جي وچ ۾ ايتري ناسازي ٿي جو زال، مڙس کي ڇڏي وڃڻ ۾ خوش هئي ۽ مڙس، زال کي ڇڏي ڏيڻ ۾ راضي هو. زال، مڙس کان نافرمان هئي، تنهن ڪري مڙس مٿس نا مهربان هو. زال جي هلت جي نسبت ۾ ڪيتريون ئي بدناميءَ جهڙيون ڳالهيون ظاهر ٿيون؛ جنهنڪري زال هر طرح طلاق جي لائق ٿي ۽ قاعدي موجب هن کي طلاق ملي، سا مڙس کي ڇڏي ولايت رواني ٿي. محبوب علي هن جي وڃڻ ڪري گهڻو خوش ٿيو، ڇالاءِ جو هن جي نه هئڻ ڪري روزبروز گهڻو آرام وٺڻ لڳو. مگر جيڪا خواري خرابي ٿي گذري هئي، تنهن جو ارمان دل ۾ هئس.
محبوب علي ڇهه – ست مهينا ڇڙو گذاريو. پر هن هيترا ڏينهن گهر ڪري رهي ڏٺو هو، تنهن ڪري ڇڙو رهڻ گهڻو پسند نه آيس، وري شادي ڪرڻ جو ارادو ڪيائين، بعضي دل ۾ آيس ته وري ولايت وڃي ٻيءَ منڊم سان شادي ڪري اچان، پري هڪڙيءَ جي هلت اهڙو ڪڪ ڪيو هوس، جو ٻيءَ شادي ڪرڻ کان اڳيئي پئي شڪ پيس. ڏٺائين ته هڪڙيءَ منجهان هيتري خواري ٿي اٿم، متان ٻيءَ مان انهيءَ کان به گهڻي ٿئيم.
ٻيو خيال وري هي ڪيائين ته بمبئيءَ ۾ ڪا منڊم هٿ ڪريان. هتي به هنن سان گهڻن جي معرفت هئي، جو وٽن ڪيترائي صاحبلوڪ ۽ منڊمون اينديون هيون ۽ ٻي ڪا جوان منڊم هٿ ڪري انهيءَ سان شادي ڪرڻ شايد هن جي لاءِ مشڪل نه هو.
پر هن کي هتي جي ۽ هندستان جي منڊمن ۾ وڏو فرق ڏسڻ ۾ آيو. خوبصورتي ۽ پوشيدگائيءَ جي ڳالهه ته کڻي ڇڏيو، پر هلت چلت جي ڪري به اڃا ولايت واريون منڊمون اڪٿر ڏيهي ماڻهن کي پاڻ کان وڌيڪ نه ته به پاڻ جهڙو سمجهنديون آهن، هنن سان اٿڻ ويهڻ ۾ اعتراض ڪونه آڻينديون آهن، پر جيڪيمنڊمون هندستان ۾ پيدا ٿيون آهن، يا هتي گهڻو رهيون آهن، سي ته ڄاڻنديون آهن ته اسين آسمان مان لٿيون آهيون ۽ ڏيهي ماڻهو رڳو خسيس نوڪريءَ جي لائق آهن. جڏهن هتي جي صاحبلوڪن جو اهو خيال آهي، تڏهن منڊمن جو ته انهي کان به وڌ .
انهيءَ تفاوت جي محبوب علي کي زال جي وڃڻ کان پوءِ سگهوئي خبر پئي. جيڪي منڊمون ۽ صاحبلوڪ هن وٽ زال هوندي ايندا هئا، تن هاڻي اچڻ وڃڻ ڍرو ڪيو ۽ آخر بند ڪيائون، ۽ وري جن وٽ ويندڙ هئا سي به هنن کان هينئر گوشو ڪرڻ لڳا. جيڪا گستاخي هو اڳي هن سان رکندا هئا، تنهن جي ڪا نشاني به هن کي ڏسڻ ۾ نه آئي، تنهن ڪري محبوب عليءَ کي هتي منڊم جي آسانيءَ سان ملڻ جو آسرو به ڪونه رهيو، جي مليس به ها ته به جنهن لذت ڀرئي گذاري جي اميد هيس، سا حاصل ڪين ٿئيس ها. انهيءَ سبب هن کي لاچار ٿيو ڏيهي ماڻهن ڏي خيال ڪرڻ.
منڊم هوندي ته هنن سان آمدرفت جو رستو گهڻو ڪونه هوس. جيڪو واسطو هوس، سو پنهنجي ڌنڌي جي ڪري. پر هاڻ زور ڪري انهن سان دوستي ڳنڍڻ لڳو. جيڪي مسلمان سکر ماڻهو پڻس جا واقف هئا، ۽ جي پوءِ هن جا واقف ٿيا هئا تن وٽ اچڻ لڳو، هنن جي صحبت ڪري وري هن کي ٿورو گهڻو ڏيهي رستا وٺڻ ضرور ٿيا. هيترا ڏينهن مسلماني وسري ويئي هيس، سا وري ياد آيس. ڪڏهن خدا جو نالو ياد به ڪونه هوس، تنهن جو وري ٿورو گهڻو واهپو رکڻ لڳو، ماڻهن کي هن جي نسبت ۾ جيڪي ڪفر وغيره جا شڪ گذرندا هئا، سي لٿا. جيڪا هن جي اجائي هلت ڏٺي هئائون سا هينئر گهڻو گهٽ ڏٺائون. نيٺ ٿورو ٿورو ڪري هن سان ملي ٺهي ويا.
پوءِ ته محبوب عليءَ کي ڪنهن اشراف گهر مان ٻانهن ملڻ ۾ حرڪت ڪانه ٿي. هڪڙي واپاري شاهوڪار مسلمان جي گهران هيءُ پرڻيو. هن کي تمام جوان ۽ نيڪ زال ملي، جنهن ڪري هن جو خانو وري آباد ٿيو، ۽ جنهن جي صحبت ۾ هي وري اڳي کان به وڌيڪ خوش رهڻ لڳو. ٻيئي بنيادي ماڻهن جو اولاد هئا، ٻيئي شاهوڪار هئا. جي محبوب علي طبع جو تکو هو، ته گذريل خراب اتفاقن ڪري هن جي طبع جي تکائي گهٽجي ويئي هئي. جيڪو انگريزي دستور گهر رکڻ جو هو، سوئي هينئر به رکڻ لڳا.
زال کي تعليم ڏيڻ لڳو، جا هن جي سعيي سان سڌارو ڪرڻ لڳي. زال جي تابعداريءَ مان ڪهڙي خوشي حاصل ٿي ٿئي، تنهن جي منڊم هوندي ڪابه خبر ڪانه هيس، هينئر ته زال هن جي فرمانبردار هئي. مطلب ته هن جو گذارو اهڙي مزي سان ٿيڻ لڳو، جو محبوب علي افسوس پئي کاڌو ته ناحق منڊم سان هٿ اٽڪايو هوم.
هينئر هن کي ياد آيو ته جڏهن ولايت ۾ هوس ۽ منڊ۾ سان شادي ڪرڻ جو ارادو ٿي ڪيم، تڏهن پيءُ به مون کي منع ٿي ڪئي ۽ ننڍي ڀاءُ به ٿي ڪئي، سو اڳ ڳڻتيءَ ڪري سچ ٿي چيائون.سندس ڀاءُ منصور علي کي استنبول ۾ جو تُرڪڻ گهر ۾ هئي،تنهن جي خوبيءَ جي هينئر هن کي خبر پوڻ لڳي. منڊم هوندي پيءُ ماءُ سان جيڪي عقوبتون ڪيون هئائين، سي هينئر هن جي دل تي تازيون ٿيڻ لڳيون. هي ڏاڍو پشيمان ٿيو ۽ گذريءَ هلت ڪري افسوس جا هٿ هڻڻ لڳو.
انهن سڀني ڳالهين مان نتيجو اهو ٿيو، جو هن کي پيءُ – ماءُ کان معافي گهرڻ ۽ انهن سان توڙي ٻين عزيزن سان وري پرچاءُ ڪرڻ ۽ ميلاپ رکڻ جو حد کان گهڻو شوق پيدا ٿيو.