Jump to content

دیوانی فایق بێکەس/شیعری منداڵان

From Wikisource
305326دیوانی فایق بێکەس — شیعری منداڵان1948فایەق بێکەس

تۆ چیت؟ من کوردم!

[edit]
تۆ چیت؟ من کوردم نەتەوەی گوردم خۆ ترسنۆک نیت؟ حاشا نەبەردم
چی تۆی لەناو برد؟ دوو دڵی و نیفاق چۆن ڕزگار ئەبی؟ هەر بەئیتتفاق
بڵێ چیت ئەوێ؟ بەرزیی وەتەنم بەخۆڕایی نا، بەگیان و تەنم
چیت لە بارایە؟ خۆ فیداکردن بۆچی؟ لە ڕێگای میللەتا مردن
کوا، چەکت چییە؟ سەودای وڵاتم ئەی پشتیوانت؟ عەزم و سەباتم
ڕاستت پێ بڵێم؟ فەرموو گوێم لێتە بەقسەم ئەکەی؟ سەرم لە ڕێتە
بەڕاستی و پاکیی هەوڵ و تێکۆشین لە کورسی و کینە و درۆ چاو پۆشین
ئەمانەت نەبێ کارت زۆر لەقە بەشت هەمیشە نەگبەتی و شەقە

1935
هەڵەبجە

شوان و مەڕەکانی

[edit]
شوان:

مەڕەکانم چەند جوانن

چەند بەکەڵک و بەسەزمانن
بڕۆن... بڕۆن... بۆ ئەو لایە زۆر لەوەڕی چاکی تیایە
مەڕەکان:

لوورەی گورگێ دێتە گوێمان

نزیک کەوتۆتەوە لێمان
ئەگەر تۆ زوو نەگەی پێمان ئەو بەدخووە دێتە ڕێمان
شوان:

لە لوورەی ئەو هیچ مەترسن

ئەگەر لەو گورگە ئەپرسن
وا ڕای کرد ملی شکان «بازە»ی دی، ڕۆیی، تێی تەقان
مەڕەکان:

بەهارمان هەر بۆ بمێنێ

خودا تۆمان لێ نەسێنێ
لە چاکەی تۆ هەر دەرناچین هەتا مردن گەردن کەچین
شوان:

تاریکی داهات و شەوە

جا نۆرەی دۆشین و خەوە
ئەوا ئەمڕۆشمان تێ پەڕان بچینەوە بۆ دێکەمان

1935/05/11
مۆرتکە

گۆرانیی سپۆر

[edit]

یاری کە، ڕاکە پێکەنە
جلی بێکاری داکەنە
دەماری سستی هەڵکەنە
یاری کە، ڕاکە، پێکەنە

***

تۆپێن و کەوشەک و شەقێن
یارییێکی زۆر جوان و بەجێن
تەوژم و تین ئەدەن بەخوێن
یاری کە، ڕاکە، پێکەنە

***

داوێنی ڕاستی بەرمەدە
لە یارمەتیی خۆت لامەدە
خاو و خلیچک خۆت بامەدە
یاری کە، ڕاکە، پێکەنە

***

جوانیی ڕەوشت و کردەوە
بۆ ناو و بەرزی پێشڕەوە
بەگورج و گۆڵی سەرکەوە
یاری کە، ڕاکە، پێکەنە

***

ئەگەر پێویستی خۆتت کرد
گەلت هەموو درشت و ورد
ئەڵێن بژی لاوچاکی کورد
یاری کە، ڕاکە، پێکەنە

1935
سلێمانی

دایک

[edit]
مناڵێکی ساوا بووم کەی وەک ئێستاکە وابووم
دایکم بەخێوی کردم ئەو نەبوایە ئەمردم
***
بەلای لایە و گۆرانی ڕای ژەندووم تا بەیانی
بە شیری مەمکەکانی منی بەبەرهەم هانی
***
ڕەنجی لەگەڵ کێشاوم لە باوەشیا دایناوم
بەرگ و جلی بۆ شتووم خزمەتی زۆری کردووم
***
چاکەی وا لەبەر چاوم هەتا لە دنیا ماوم
ئەبێ دڵی نەشکێنم ئارەزووی بەجێ بێنم

1935/01/29
مۆرتکە

بەیانی

[edit]
بەیانییە، وا ڕۆژ هەڵات شەو پشتی هەڵ کرد و هەڵات
چیا و دۆڵ و دەشت و دەر بەرگی ڕووناکیی کردە بەر
زەمین دەمی بەپێکەنین وەک دولبەرێکی نازەنین
پڕ گوڵ و پڕ لە یاسەمین پڕ ئەرخەوان و نەستەرین
پەڕندە وا بەدارەوە بەسەر لقی چنارەوە
بەبولبول و هوزارەوە بەدەشت و کۆهسارەوە
مەستە خەریکی خوێندنە ئەڵێ: چ وەختی نووستنە
خەریکی یاری کردنە هەستە دەم و چاوت بشۆ
کتێبت هەڵگرە و بڕۆ بۆ مەکتەبت خێرا بچۆ
لە ئێستەوە هەوڵ بدەن چاوی لە ئێوەیە وەتەن

1937
چەمچەماڵ


تەماعکاری

[edit]
دوو پشیلەی جووت و ڕێک هەستان چوونە جێیێک
بۆ دزیی سەلکێ پەنیر کەوتنە پیلان و تەدبیر
وەختێ تەدبیر ڕێک خرا شوێن و ڕێگا دانرا
چوونە سەری دوو بە دوو پەنیریان دەسگیر بوو
بۆ تەماع و بەشی زۆر لێیان بوو بە شەڕ و شۆڕ
تێر و پڕیان لەیەک دا تاکو هێزیان لێ بڕا
کاتێ تەواو ماندوو بوون شەرعیان بردە لای مەیموون
وتیان ئەتکەینە قازی هەردووکمان بکە ڕازی
مەیموون هەستا زوو بەزوو هێنایە پێش ترازوو
پەنیری لەت کرد بەدەم بەشێ زۆر و بەشێ کەم
خستیە ئەم سەر و ئەوسەری ترازووەکەی هەڵبڕی
دەستی کرد بەکێشانی لایەک گرانی هانی
مەیموون قەپاڵی لێ گرت تا بەجارێ کەلی کرد
ئەمجا بچوک بوو سەرکەوت ئەوی تریشیان داکەوت
لەم پاروویەک لەو پاروو تا پەنیری خوارد هەموو
پشیلەکان بەبێ بەش مانەوە مات و ڕووڕەش
خولاسەی ئەم قسانە تەماعکار پەشیمانە
ئەوی بەد و ناڕێکە بەدڵ نەفرەتی لێ کە

سلێمانی

یەکیەتی

[edit]
پیاوێ کە خاوەنی حەوت کوڕ بوو، جارێ نەخۆش کەوت
وتی: ئاخری عومرم هاتووە ڕەنگە بمرم
واچاکە هەتاکو هەم کوڕەکانم تەمێ کەم
ڕێیەکیان نیشان بدەم نەکەونە میحنەتە و غەم
ئەمجا ڕۆژێ لە ڕۆژان بانگی کردە هەموویان
لەلای خۆیەوە داینان کەوتە وەعز و تەمێیان
باقەیەک داری دانێ وتی کامتان ئەتوانێ
ئەم دارانە بشکێنێ هونەری خۆی بنوێنێ
ئەوانیش لێیان وەرگرت قسەی باوکیان لە گوێ گرت
هەوڵیان دا بۆ شکانی بەڵام هەر نەیان توانی
باوک لێی وەرگرتنەوە باقەکەی بۆ کۆکردنەوە
هەریەکە دارێکی برد زوو شکاندی دەست و برد
ئەمجا باوک ڕووی تێ کردن وتی ڕۆڵە گوێ بگرن
ئێوەش گەر لەم ژیانە جیابن وەک ئەم دارانە
شکاندنتان زۆر ئاسانە پاشەڕۆژتان پەرێشانە
بەڵام ئەگەر لەسەریەک بن دەرەقەتتان نایە دوژمن
هەمیشە بەرز و ڕوو سوورن سەربەست و شاد و مەسروورن

سلێمانی

جوتێک کۆتر و بۆقێک

[edit]
جوتێک کۆتری نێر و مێ ئەگەڕان لە گوێ چەمێ
بۆقێکی جوانی سەر سەوز ئەیقیڕان بە دەنگی بەرز
کۆترەکان حەزیان لێ کرد تێر و پڕ گوێیان شل کرد
سەری خۆیان بۆ لەقان بە باڵ چەپڵەیان تەقان
بۆقەکە ئەوەی زانی بوون بەهاودەمی گیانی
زۆر خۆشیان ئەبردە سەر خۆشی بۆ کێیە تا سەر؟!
ڕاوکەر شوێنی هەڵگرتن جێگایان پێ تاڵ کردن
ئەفڕین، دوور ئەکەوتنەوە ناچار بوون بگوێزنەوە
بۆق کە بیستی، بەگریان وتی هەریەم لەگەڵتان
دارێ یەکی سەرێکیان بۆق خۆی هەڵواسی بەدان
بەشەقەی باڵیان فڕین بەسەر شارا تێ پەڕین
بوو بەهەڵڵا لە شارا وتیان چۆن بۆق باڵدارە
بۆق هات دەم بکاتەوە خەریک بوو جواب باتەوە
دەمی بەربۆوە لە دار سەرنگرێ بوو کەوتە خوار
هەپروون بەهەپروون بوو مرد تێر سەیری دنیای نەکرد
ئەمە حیکایەتێکە بۆ پەند و عیبرەتێکە
یەعنی ئەبێ هەر کەسێ لەگەڵ وەک خۆیا هەڵسێ

شێرۆ و مار

[edit]
شێرۆ کوڕێکی چاکە زۆر بەڕەحم و دڵ پاکە
ڕۆژێ لە چلەی زستان مارێکی دی لە کۆڵان
وا لە سەرما سڕ بووە بەعەینی وەک مردووە
زۆری بەزەیی پیا هات وتی من ئەیدەم نەجات
دەسبەجێ مارەی هەڵگرت خێرا بۆ ماڵەوەی برد
ئاگرێکی بۆ کردەوە مارەی گەرم کردەوە
ئەمجا کە مارەی بەدخوو سەرمای لە بەدەن دەرچوو
چاکەی لەبەر چاو نەما پەلاماری شێرۆی دا
کوڕ دەستی کرد بەهاوار باوکەکەی کرد خەبەردار
کەوتە فریای دەست و برد مارەکەی لەت و پەت کرد
ئەمجا ڕووی کردە شێرۆ وتی: ڕۆڵە ئەگەر تۆ
قسەی من لە گوێ بگری تووش نابی تاکو ئەمری
«چاکە دەرحەق کەسانێ بکە کە پێی بزانێ»

سلێمانی

هەرەوەز

[edit]
کوڕێ بوو ناوی دارا بوو وریا و زیرەک و دانا بوو
هەرچی ئەکەوتە بەرچاوانی ئەچووە بنج و بناوانی
ڕۆژێک ئەوا دیققەتی کرد تەنیا مێروولەیەکی ورد
لە دەنکە گەنمێ ئاڵاوە زۆر بەدەستییەوە داماوە
چەندی ئەکرد بۆی نەئەبرا هێز و قووەتی لێ بڕا
ئەمجا ماندوو بوو لێی دا ڕۆیی هیی تری هێنا لەگەڵ خۆی
چوونە سەری و کاتێ زانی گەنمیان برد بەئاسانی
دارا لەمە عیبرەتی گرت پەندێکی باشی لێ وەرگرت
وتی هەر کارێ گرانە بەهەرەوەزی ئاسانە...

سلێمانی

لە قوتابخانە

[edit]
وەختی دەرس لە مەکتەب دائەنیشم بەئەدەب
لە دەرسا تێ ئەکۆشم چاو لە یاری ئەپۆشم
گوێ لە مامۆستا ئەگرم فائیدەی لێ وەرئەگرم
دەرسەکەم ڕەوان ئەکەم ڕەنجێکی تەواو ئەدەم
تا دەربچم لە مەیدان سبەی ڕۆژی ئیمتحان
ئەوی زیرەک و چاکە لە ئیمتحان بێ باکە
بەڵام ئەوی بێ کارە هەمیشە شەرمەزارە

سلێمانی

گۆرانیی کەششافە

[edit]
ئێمە کەشافەی کوردین هەموو بەدەست و بردین
بۆ بەجێ هێنانی خزمەت چوست و چالاک و گورجین
***
ئەمڕۆ ڕۆژی غیرەتە ڕۆژی هەوڵ و هیممەتە
با هەموومان تێ بکۆشین دەربچین لەم وەحشەتە
***
ئێمە کە نەوجەوانین هەر بۆ خزمەت خوڵقاوین
بۆ هەموومان لازمە قەدری وەتەن بزانین

سلێمانی

فڕۆک

[edit]
شتێکی بێ خوێن و گیان ئەفڕێ ئەچێتە ئاسمان
هەڵ دەگرێ گەلێ ئینسان دوو باڵی پێوەیە جوان
ناویان ناوە تەیارە زۆر مەحکەم و بەکارە
لە شەڕا مسیبەتە لە ئاشتییا نیعمەتە
لە سایەی حیرفەت و فەن شتی وا دروست ئەکەن

سلێمانی

ژماردن

[edit]
یەک و دوو چەند ئاسانە ڕۆڵە گوێ بگرە و بیزانە
سێ و چوار خۆش و سووکە کوڕی زیرەک ئێسک سووکە
پێنج و شەش و حەوت بژمێرە ئازاییی خۆت دەرخە لێرە
هەشت و نۆ و دە ڕەوان کە ئەوسا هەر یاری و سەیران کە...

سلێمانی

مەتەڵ

[edit]
بۆ کەسێکی ورد و وریا و زیرەک و ساحێب عەقڵ هەڵبهێنێ ئەم سوئالەم، هەم بدا جوابی بەدڵ
ئەسپی بێ ئێسقان و ڕۆحم لا هەیە، هەم بێ زوبان سووک و خێرایە لە ڕۆیین، مەحکەم و گورج و ڕەوان
ئەسپی من دائیم لە غارە، باکی هیلاکی نییە بێ خەو و خواردن، وە بێ دەنگ، کاو و ئالیکی نییە
مەیتەر و زین و تەویلە، ئەی برا لازم نییە ئاخوڕ و ڕەشمە و لغاوی هەروەها پێویست نییە
فڕکە فڕک و ڕەوتی تیژی هەر وەکوو بەرقی بەهار نرخی هەرزان و بەتاڵان، قایم و دایم بەکار
من مەتەڵ زوو هەڵدەهێنم، هەم ئەدەم جوابت بەدڵ «ئەسپە ئاسنینە»ی بەکوردی پێی ئەڵێن، یا «پاسکیل»

ئێمە مناڵین

[edit]
ئێمە مناڵین، وەتەن دایکمانە مامۆستا باوکە، مەکتەب ماڵمانە
قوتابی هەموو وەک برامانە کوردی خۆشەویست نووری چاومانە
ئەبێ تێکۆشین ئەمڕۆ مەردانە چونکە کوردستان چاوی لێمانە

سلێمانی

کەڵەشێر

[edit]
کەڵەشێر ئەڵێ عوو عوو عوو نوستن بەسە هەڵسن زوو،
نوێژی بەیانیتان چوو. تف لە تەمەڵ و بەدخوو.

سەگ

[edit]
سەگان ئەڵێن حەو حەو حەو نانمان بەنێ بژین بەو،
ئێمە پاستان ئەکەین شەو وەختێ چاوتان چووە خەو

کەر

[edit]
کەریش ئەڵێ زەڕ زەڕ زەڕ حەیوانێکم لاڵ و کەڕ،
ئیشی زۆرتان بۆ ئەکەم، بەسەزمانم وەکوو مەڕ!!

پشیلە

[edit]
پشیلە ئەڵێ میاو میاو نە نانم هەیە نە ئاو،
تیکەیەک نانم بەرێ با لێت نەکەم بە زووخاو!