Ылын да матын

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Ылын да матын  (1931) 
by Осипов Иван Александрович
Гижан кад: 1931, Йӧзӧдан во: 1931. Ӧшмӧс: Ылын да матын. Сыктывкар: Коми нига лэдзанін, 1931.

Тӧвбыд челядь чукӧртісны сьӧм. Кӧсйисны тулыснас коланатор ньӧбны. Воис тулыс. Унджыкыс шуисны: ньӧбны футбольнӧй мач, да ыджыдджыкӧс.

— Сӧмын кыдзи сійӧс ньӧбан? — шуӧ ӧти детина. — Миян сиктса лавкаын футбол мачьяс абуӧсь. Вот эськӧ Сыктывкарӧ кӧ ветлыны, да зэв ылын.

Вензьыны кутісны челядь:

— Оз позь Сыктывкарӧ ветлыны. Чукӧртім-чукӧртім сьӧмсӧ, Сыктывкарӧ мунігӧн туй вылӧ ставсӧ видзам дай.

Ставныс кутісны ызгыны. Друг Ваньӧ лэптіс кисӧ да заводитіс висьтавны:

— Чӧвлӧ, челядь! Сыктывкарӧдз ёна ылын, а пошта кудйӧдз — матын. Гижам открытка Коми издательствоса книжнӧй магазинӧ, медым ыстасны миянлы мач.

— Збыльысь, — горӧдісны челядь, — сідз и вӧчам!

Зэв ӧдйӧ гижисны открытка Коми издательствоса книжнӧй магазинӧ: «Ыстӧй футболӧн ворсан ыджыд мач. Сьӧмсӧ ыстам локтӧм бӧрас».

Котӧртіс ӧти ныв, Тамара, да чӧвтіс открытка пошта кудйӧ.

— Ӧні, — шуӧны челядь, — пондам виччысьны мач. Медым сӧмын письмӧным эз вош-а.

Пошта кудйын открытка эз зэв дыр куйлы. Локтіс мешӧка поштальон, кыскаліс ящиксьыс став письмӧсӧ да муніс водзлань. Кытшовтіс дзоньнас сиктсӧ, — чукӧртіс пошта кудъясысь письмӧяс. Бӧртинас чукӧрмис сумка тыр, босьтіс пельпом вылас да муніс пошта вылӧ.

Пошта вылын кисьтіс мешӧксьыс письмӧяссӧ пызан вылӧ. Бура ыджыд чукӧр лои. Письмӧяссӧ упакуйталісны кучик сумкаӧ да печаталісны. Письмӧ тыра сумкасӧ пуктісны телегаӧ да лэччӧдісны пристаньӧ. А пристань дорын паракод виччысьӧ.

Горӧдіс паракод, сэсся вӧрзис. Муніс челядьяслӧн открытка Сыктывкарӧ.

Паракод воис Сыктывкарӧ асывводзын. Пристань дорын сулаліс грузӧвӧй автомобиль. Паракодсянь посылкасӧ петкӧдісны пристаньӧ да пуктісны грузӧвӧй автомобильӧ. Грузӧвик рикӧстіс да, биньӧв моз, лэбыштіс пошта дорӧдз.

Пошта юкӧдын сеталісны письмӧяссӧ поштальонъяслы. Поштальонъяс сӧвталісны письмӧяс сумкаясӧ да мунісны кар вылӧ.

Пырис поштальон Коми издательствоса магазинӧ, пуктіс открыткаяс стойка вылӧ да шуис:

— Со, босьтӧй!

Книжнӧй магазинын юралысь босьтіс открытка, лыддис да шуис:

— Со, сиктсянь челядь футбол мач кӧрӧмаӧсь. Босьтӧй эсійӧ джаджсьыс мачсӧ да сюйӧй ящикӧ. Колӧ талун жӧ ыстыны, найӧ ӧд кӧнкӧ ёна нин виччысьӧны.

А челядь збыльысь ёна виччысьӧны. Мач йылысь сёрнитӧны: «Мед эськӧ ӧдйӧджык воас!»


* * *


Зэв ӧдйӧ бӧрдігтырйи пырис детина, кӧнкӧ тайӧ кадас зэв дыр ветлӧдліс, важӧн нин челядь эз аддзывлыны.

— Тэ нӧ мый бӧрдан? — юалісны сылысь челядь.

Футболӧн ворсім да, со — кокӧс дойді. Дзонь тӧлысь гортысь эг петавлы. Некор сэсся ог кут ворсны футболӧн.

— А ми ӧні на Сыктывкарысь корим футбол...

— Лёктор вӧчӧмныд. Дугӧдӧй бӧр, эн на кӧ сёрмӧй!

— Кыдзи дугӧдан? Ми нин письмӧ ыстім.

— Мый нӧ ті сёрнитанныд? Видзӧдлӧй менам кок вылӧ, став кучикыс кульсьӧма да потласьӧма. Ставыс тайӧ мач вӧсна. Ті ставныд лоанныд коктӧмӧсь, ёртъяс. Выпишитінныд кӧ выль барабан, бурджык лои. Миян со важным зэв нин омӧля брунгӧ.

— Тайӧтӧ збыль сідзи, — шуӧны челядь. — Выль барабан — буртор. Сӧмын кыдзи ӧні коран. Зэв ӧд ылын Сыктывкарӧдз.

— Ылын да матын, — шуӧ Ваньӧ. — Котӧртлам пошта вылӧ, кучкам телеграмма книжнӧй магазинӧ: «Мач оз ков, колӧ барабан». Со и ставыс.

Котӧртісны челядь пошта вылӧ да юалісны:

— Позьӧ телеграмма кучкыны Сыктывкарӧ?

— Мыйла нӧ оз позь. Позьӧ. Адрессӧ тӧданныд?

— Тӧдам. Книжнӧй Магазин Коми Нига Лэдзанінлӧн.

— Гижӧй. Час мысти лоӧ сэні нин телеграммаыд.

Гижисны челядь кабала вылӧ: «Сыктывкар, Книжнӧй Магазин. Мач оз ков, ыстӧй барабан».

Сетісны телеграмма, мынтісны квайтымын ур да муналісны гортаныс.

Пырысь-пыр жӧ босьтіс телеграфист телеграмма, лыддис да заводитіс кывъяссӧ аппарат вылын личкавны.

Муніс телеграмма сутуга кузя:

«Мач оз ков. Ыстӧй барабан».

Сыктывкарын телеграф вылын тшӧтш жӧ кутіс татшкӧдны аппарат.

Локтіс телеграфист, лыддьӧ лентаысь:

«Мач оз ков. Ыстӧй барабан».

Телеграфист мӧвпыштіс: «Кутшӧм нин тайӧ барабанщикъяс чужӧмны, телеграф пыр корӧны барабан. Ыстіс телеграммасӧ разӧдан юкӧдӧ. Письмӧяс разӧдысь сюйис сумкаӧ телеграммасӧ, сӧліс велосипед вылӧ да муніс кар кузя. Муніс Коми госиздатса книжнӧй магазинӧ, сувтӧдіс велосипедсӧ пос водзӧ да зэв ӧдйӧ пырис. Сетіс телеграмма юралысьлы.

Лыддис телеграмма юралысьлы да горӧдіс:

— Энӧ ыстӧй мач тыра ящик. Телеграмма воис. Мач пыдди челядь корӧны барабан. Мый накӧд лои, немтор ог гӧгӧрво...

Локтіс челядьяс дінӧ вожатӧй да юалӧ:

— Но, мый, челядьӧ, кӧсйыссинныд ньӧбны?

Вочакыв видзӧны челядь:

— Водзынсӧ мач кӧсйим, а сэсся барабан: важ барабанным омӧля торгӧ, став кучикыс нин потласьлӧма.

Серӧктіс вожатӧй:

— Со кутшӧм история... А ме тіян барабанлы выль кучик вайи. — Кыскис зепсьыс выль кучик. Челядь горӧдісны уна ногӧн:

— Мый вӧчны? Заказ магазинӧ вӧчӧма. Мый ӧні сэсся выпишитны?

Вожатӧй думыштіс да шуис:

Колӧ тіянлы радио выпишитны. Ӧні быд пионер ӧтрадлӧн нин эм радио сы пыр кылӧ, мый висьталӧны Сыктывкарсянь, дай Мӧскуа и Ленинградысь кылӧ.

Челядь мӧда-мӧд выланыс видзӧдлісны:

— Мыйла ми водзджык эгӧй мӧвпыштлӧй тадзи: радиоысь бур немтор абу... Сӧмын ми телеграмма сетім Сыктывкарӧ, медым ыстасны барабан. Збыльысь нин гашкӧ сійӧ и локтӧ да.

— Немтор сійӧ, — шуӧ вожатӧй. — Позьӧ на телеграмматӧ вӧтӧдны дай панйыны. Коді радио дор.

Ставныс ӧтпырйӧн кинысӧ лэптісны: «Ставныс радио дор».

Котӧртісны челядь телефонӧн сёрнитны.

— Позьӧ, — юалӧны, — Сыктывкаркӧд сёрнитны? Немтор, кӧть и ылын, ӧдйӧджык колӧ юӧртны.

— Но, вот, — шуӧ вожатӧй. — Звӧнитӧй веськыда Коми издательствоса магазинӧ. Шуӧй: барабан оз ков, ыстӧй радио.

— Кодкӧд кутанныд сёрнитны? — юалӧ телефонистка.

— Коми издательствоса книжнӧй магазинкӧд.

— Позьӧ. Пырӧй будкаас да босьтӧй трубкасӧ. Йитам тіянӧс Сыктывкаркӧд.

Пырисны будкаӧ челядь, неуна вензьыштісны, коді кутас сёрнитны. Медбӧрын шуисны, кутас сёрнитны Вань, — сылӧн гӧлӧс ёсь. Босьтіс Вань трубка да заводитіс кывзыны.

Сыктывкарса центральнӧй станцияысь телефонистка юалӧ:

— Мый колӧ?

Висьталӧ Вань:

— Йитӧй Коми издательствоса книжнӧй магазинкӧд.

Телеграфистка сӧмын ӧти кыв шуис:

— Эштіс.

Мыйӧн сійӧ шуис «эштіс», книжнӧй магазинын звӧнитіс звӧнок. Локтіс телефон дорӧ юалысь да юалӧ:

— Мый колӧ?

Висьталӧ Вань:

— Ми тіянлысь корим мач, а сэсся вежим...

— Тӧда.

— Корим ыстыны барабан...

— Да, да. Пырысь-пыр ыстам.

— Энӧ ыстӧй. Радио тшӧктам ыстыны, став принадлежносьтнас.

— Тьфу ті, — шуӧ скӧра магазинӧн юралысь, — дыр-ӧ нӧ вежлавны мӧданныд.

— Сэсся огӧ нин.

— Но, ладнӧ, пырысь-пыр ыстам радио.

Пыр жӧ барабан тшӧктіс ящикысь босьтны да пуктыны радио. Радио аппарат тыра посылка ыстісны пошта вылӧ. Сэтӧні став посылкаяссӧ сӧвтісны грузӧвӧй автомобильӧ да мӧдӧдісны пристаньӧ. Пристаньын сулаліс поштӧвӧй паракод, сэтчӧ пыртісны пошта.

Паракод букӧстіс да мӧдӧдчис мунны челядь дорӧ.

Недыр мысти пошта вылысь челядьлы вайисны юӧр, налы вылӧ пӧ воӧма Сыктывкарсянь посылка. Зэв ӧдйӧ котӧртісны челядь пошта вылӧ.

Воисны. Петкӧдлӧны юӧр. Налы шуӧны:

— Збыльысь эм тіянлы посылка. Сӧмын деньга сы вылӧ колӧ мынтыны.

— Деньга вайим жӧ.

— Кырымасьны колӧ.

— Вермам бара.

— Сідзи кӧ босьтӧй ящик.

Сетісны челядьлы ящик, дӧра пытшкӧ вурӧма. Котӧртісны найӧ лагерӧ.

Ылысянь горзӧны:

— Посылка воис. Сувтӧдӧй мачтасӧ вылӧджык.

Тӧкӧтьӧ на челядь вевъялісны лӧсьӧдны радио воис ноябр 7-ӧд лун. Мӧскуаын тайӧ луннас Краснӧй площадь вылын реч висьталіс Иосиф Виссарионович Сталин.

Краснӧй площадь вылын кылӧны пионеръяс:

— Челядь, лоӧ пыр гӧтовӧсь! — горӧдіс Сталин.

— Пыр гӧтовӧсь! — вочавидзисны пионеръяс да октябрёнокъяс. Быд кыв пырис ичӧтик аппаратӧ, коді сулаліс Сталин ёрт водзын да радио башня пыр разаліс Сӧвет Союз пасьта. Наушник водзӧ челядь сувталісны ӧчередьӧн. Кывзісны, мый вӧчсьӧ Мӧскуаын Краснӧй площадь вылын. Быдтор вӧлі кылӧ, мый висьталіс Сталин ёрт да мый видзисны вочакыв пионеръяс.

Воис ӧчередь Ваньӧдз. Кывзыштіс дай шуӧ:

— Со кытчӧдз воим ми челядь. Мӧскуаӧдз бура ылын, но быдӧн кылӧ. Сідзкӧ ӧні позьӧ шуны ылын да матын. А ті вӧлі сераланныд.

Сэсянь сійӧс и кутісны шуны: «Ылын да матынӧн».

This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:

  • its creator fought or worked for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 74-year protection term is applied;
  • and the creator died before January 1, 1950 (more than 74 years ago), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
  • and this work was first published before January 1, 1950 (more than 74 years ago).

The author died in 1942, so this work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term is the author's life plus 81 years or less (if applicable), or the copyright term is 92 years or less since publication (if applicable).

Public domainPublic domainfalsefalse