Шыпича

by Илля Вась

Шыпича  (1921)  by Илля Вась

Гижан кад: 1921, Йӧзӧдан во: 1921. Ӧшмӧс: Вой тӧв шувгӧм. Сыктывкар, 1921. Лб. 7-10.

Мыйла увган, пармаӧй?
Керӧс йылӧ сувтӧмыд.
Сыктыв пӧлӧн пуксьӧмыд.
Мый тэд колӧ, вой тӧлӧй?
Мыйла нетшкан коръяссӧ
Еджыд кыдзлысь, ловпулысь?
Кытчӧ бара, кымӧръяс,
Зумыштчӧмӧн лэбзянныд,
Вылі-вылі енэжті
Мӧда-мӧдтӧ тойлалад?
Мича лунъяс колины.
Кӧдзыд войсянь кымӧръяс
Коми муӧ локтісны,
Небесасӧ тупкисны:
Коми мулысь чужӧмсӧ
Арся зэрыс пожъяліс.

Джуджыд керка ӧшиньӧд,
Гыа Сыктыв ва дорын
Ыджыд тӧдысь Шыпича
Жугыльтчӧма видзӧдӧ
Мӧдлапӧлӧ ыліӧ,
Шуштӧм тшӧтшыд вӧр вылӧ,
Тошсӧ ассьыс малаліг;
Кывзӧ кӧдзыд вой тӧвлысь
Увгӧм, горзӧм, шутлялӧм.
«Кутшӧм таво кӧдзыд ар»,
Шыпичаыд думайтӧ,
«Кузь и лёк зэв сулалӧ,
Швичкӧ яра лэчыд тӧв,
Быттьӧ йиӧн лолалӧ.
Вой Саридзыд лӧгалӧ.
Кос кымӧръяс лэбзьӧны,
Лунлань ӧдйӧ пышйӧны.
Йӧктӧ менам сьӧлӧмӧй,
Кӧсйӧ потны, топӧдчӧ:
Узьны менӧ оз лэдзны
Мисьтӧм, пемыд вӧтъясӧй.
Ӧтитор пыр вӧтася:
Гыа Сыктыв ва кузя
Рочьяс пыжӧн кывтӧны.
Шонді водзын югъялӧ
Налӧн гырысь пуртъясныс.
Мый водзын нӧ тайӧ ме
Быд вой, быд вой вӧтася?
Гашкӧ енсянь вӧт тайӧ?
Коркӧ сійӧ имитас?
Инӧ сідзи вир ворсӧ...»

Мича джуджыд кыр йылын,
Тшӧкыд пожӧм вӧр шӧрын
Шыпичалӧн керкаыс
Дзик ӧтнасӧн сулаліс.
Сэні пемыд Сыктыв ю
Ӧтлаасьӧ Эжвакӧд.
Сэтчӧ вайӧ пармасянь
Чов ю ассьыс сьӧд васӧ.
Сэтӧн мича нывъясыс
Шыпичалӧн быдмисны.
Ыджыд нылыс — Шонді Ныв.
Чужӧм вылас ӧмидз вир...
Сылӧн чойыс — Тӧлысь Бан,
Кельыд жугыль чужӧма,
Еджыд, быттьӧ тӧлысь бан.

Вой тӧв пӧльтӧ, шутлялӧ,
Шургӧ кильчӧ ӧдзӧсӧ,
Зымгӧ паччӧр ӧшиньӧ,
Керка стенӧ усьласьӧ
Вын-эбӧссӧ чукӧртіг.
Чов ю вылын морт ни лов:
Посни чери повзьӧма,
Гырысь — шай-пай мунӧма.
Увгӧ-пӧльтӧ лэчыд тӧв.
Кымӧр вылі-вылісянь
Гырысь зэрӧн пожналӧ.
Эжва весьтын кымӧръяс
Тэрмасигтыр мунӧны
Ӧтарӧ и мӧдарӧ.
Паськыд Эжва гызьӧма,
Места вылас оз инась.
Мышку вылыс быгзьӧма.
Код вылӧ кӧ лёкалӧ.
Гыяс сылӧн пывсян кодь,
Ветлӧдлӧны скӧра зэв,
Мӧда-мӧдсӧ вӧтӧдіг.
Мыйкӧ водзын шызьӧма-сь.
Абу сійӧ бур водзын!

Шонді Нывкӧд Тӧлысь Бан
Видзӧдісны жугыля
Кыдзи пемыд кымӧръяс
Небесаті лэбзьӧны,
Кыдзи вой тӧв нетшыштӧ
Еджыд кыдзлысь коръяссӧ,
Ылӧ-ылӧ тӧлӧдӧ.
Гадайтчисны, тунъясисны:
Видзӧдлісны ва вылӧ, —
Батьлысь кулӧм аддзисны.
Шыпичалысь тӧдісны.
Жугыльтчисны. Шогсьӧны.
Ыджыд горӧн оз бӧрдны —
Сідзи енлӧн шуӧма.

Коми муын Шыпича
Оз пов вӧлі некодысь:
Сыысь ыджыд тӧдысьыс
Абу коми му вылас,
Печӧрасянь Изьваӧдз,
Удорасянь Емваӧдз,
Эжва вывсянь Яранӧдз,
Сыктыв йывсянь Висерӧдз;
Весиг ыджыд Емдінын.
Шыпичаӧс тӧдісны
Паськыд Коми му вылын.
Шыпичаысь полісны
Ичӧтъяссянь гырысьӧдз,
Верстьӧяссянь пӧрысьӧдз.

Йӧзсӧ аслас тӧдӧмнас
Шензьӧдлывліс Шыпича.
Сыктыв грездсянь Чов юӧдз
Унджык лоӧ вит верстысь.
Сыктыв дінӧ юкмӧсӧ
Сійӧ вӧлі сунгысяс —
Чов ю весьтӧ бӧр петас.
Ыджыд вӧлі ва вылын!
Сылысь юяс кывзісны,
Тыяс сы ног вӧчисны.
Босьтас киас ва тасьті,
Синсӧ лэптас енвевтӧ,
Шуас: «Ыджыд кымӧръяс,
Тӧвъяс, руяс, саридзьяс,
Важ моз меным отсалӧй,
Содтӧй васӧ тасьтіам!»
Кутас шорӧн визувтны,
Ключӧн петны тасьтіысь.
Тӧдліс водзвыв Шыпича
Олӧм-вылӧм му вылысь
Сюсьлуннас да мывкыднас.

Ӧтчыд локтіс Шыпича
Кыйсян инсянь керкаас.
Синъяс сувтса югъялӧ.
Тшӧктіс ыджыд пельса тыр
Ва пыртлыны веръяслы.

Арся шонді водз лэччис.
Мӧдлапӧлын вӧр сайын
Югыд кыа вижӧдӧ.
Эжва лӧня визувтӧ,
Видзӧдчан моз дзирдалӧ.
Кыркӧтш дорын гыбалӧ
Нимкодясиг чериыс,
Кыа вылӧ любуйтчиг.
Рытыв-войсянь унаӧн
Эжва кузя пыжаяс
Ньӧжйӧникӧн катісны.
Чов ю весьтӧ воисны.
Сувтӧдісны пыжъяссӧ.
Чеччалісны ва дорӧ,
Гусьӧникӧн рочасиг.
Шыяс, пуртъяс, сабляяс
Югъялӧны кианыс.

Керка дорӧ воисны
Шыпичаӧс начкыны.
Керка пытшкӧ пырисны,
Уськӧдчисны сы вылӧ.
Ыджыд тӧдысь видзӧдліс —
Тыртӧм сылӧн пельсаыд!..
(Веръяс абу кывзӧма-сь).
Сэки сійӧ лӧканяс
Ӧддзӧдчӧмӧн чеччыштіс,
Кумыльгаӧн лӧканьысь
Кутіс ваыс визувтны.
Ойдіс керка пытшкӧсыс,
Ваыс лои ӧшиньӧдз!...
Дугдіс петны лӧканьысь,
Кумыльгаӧн лэптысьны:
Шыпичалӧн эз тырмы
Вын-эбӧсыс, тӧдӧмыс.
Шыпичаӧс гирилюк
Рочьяс сэки кыскисны,
Шыӧн-пуртӧн виисны,
Шойсӧ сэсся керкасянь
Ӧшинь улӧ брунгисны.
Ва уськӧдчис керкаысь
Ӧшиньӧд и ӧдзӧсӧд —
Чов юланьӧ визувтіс...

Эжва ньылыд кывтӧны
Арся войын пыжаяс.
Эзысь-зарни чукйӧныс,
Дона куяс Роч муӧ
Коми муысь нуӧны.
Ӧти пыжын Шонді Ныв
Тӧлысь Банкӧд пукалӧ,
Сьӧлӧм вылас найӧлӧн
Арся войсьыс пемыдджык.
Шыпичалӧн веръясыс
Эз дыр сэні шензьыны.
Чужъяліг да кучкаліг,
Лёксӧ песіг ассьыныс,
Ягӧ шойсӧ кыскисны,
Пыдӧ муӧ кодйисны,
Небыд муӧн тыртісны.
Вылас изъяс тэчисны —
Мед оз вермы чеччыны.
Юяс, ваяс тӧдісны
Шыпичалысь кулӧмсӧ:
Ыджыд Эжва Сыктывкӧд,
Чов ю накӧд ӧтвылысь,
Посни юяс шоръяскӧд,
Весиг тыяс гӧпъяскӧд
Ставныс сэки шызисны,
Ыджыд гыӧн гызисны.
Лёкмӧм гыяс Эжвалӧн,
Пывсян гырся, быгзьӧма-сь.
Кык вежон чӧж ветлісны.
Эз кыв налысь увгӧмсӧ:
Пыдын узис Шыпича.

 * * *

Сыктыв керӧсын
Прокор шор дорын
Ыбъяс паськыдӧсь,
Сюяс мичаӧсь
Быдмӧны.
Рытыв тӧлӧн гызьӧма-сь
Копрасьӧны шепъясыс.
Сыктывкарӧ пода туй
Сыктывдінсянь мунӧ сэт.
Мунам туй кузя,
Сюяс джуджыдӧсь,
Чветъяс гӧгӧрыд
Нимкодясьӧны.
Пуяс пӧвстын тыдалӧ
Веж кор пытшкын Сыктывкар,
Мича керкаяс,
Еджыд вичкояс, —
Миян дона коми кар.
Шуйгавылын му шӧрын
Мича чветъяс быдмӧны —
Гӧрдӧсь, вижӧсь, еджыдӧсь,
Вылӧ юрсӧ лэптӧма-сь
Еджыд, дука турунъяс.
Сэні куйлӧ Шыпича,
Ыджыд тӧдысь Шыпича,
Куйлӧ пыдын му пиын.