Jump to content

Шималь яктан... (Тукай)

From Wikisource
Tatar Book Publishers This material is uploaded by Republic of Tatarstan State Unitary Enterprise «Tatar Book Publishers» in the framework of cooperation with Wikimedia Russia («Wikimedia RU» non-profit partnership) and Wikimedia Community of Tatar language User Group. Public Domain texts once printed by Tatarstan Publishers is being uploaded by the publisher's staff or third parties on the order of the publisher, or other participating volunteers.

English | русский | татарча | +/−

This work is in the public domain in Russia according to article 1281 of Book IV of the Civil Code of the Russian Federation No. 230-FZ of December 18, 2006, articles 5 and 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006 (the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation).

Usually:[1]

  1. The author of the work didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War, and died before January 1, 1954 (more than 70 years ago), and the work was published first before that date.
  2. The author of the work fought or worked for Soviet Union victory during the Great Patriotic War, and died before January 1, 1950 (more than 74 years ago), and the work was published first before that date.
  3. This work was originally published anonymously or under a pseudonym before January 1, 1943 and the name of the author did not become known during 50 years after publication.
  4. This work was originally published anonymously or under a pseudonym between January 1, 1943 and January 1, 1954 (more than 70 years ago), and the name of the author did not become known during 70 years after publication.

[1] If the author of this work was subjected to repression and rehabilitated posthumously, countdown of copyright protection began not from the death date, but from the rehabilitation date. If the work was first published posthumously, the copyright term is counted from the date of that first publication, unless the author was later rehabilitated, in which case it runs again from that later rehabilitation date.

Шималь яктан...
Автор: Габдулла Тукай

Шималь яктан...



                             ШИГЫРЬ
Шималь яктан чыгып бәркъ, орды бер нур,
Зыясыннан әһали улды пәрнур.

Мотабикъдер мөсәммасенә исме,
Мөнасыйбдыр дәхи исменә җисме.

Нә дәүләт милләтә, нә бәхт вә талигъ,
Бу көз төньяктан улды шәмес талигъ.

Әгәр итсә иде ислам тәҗәссем,
Бакыб бу «Нур»а идәрди тәбәссем, –

Ничек миръат катында зифа дөхтәр
Көлеб һәм бакдыкынча бакмак эстәр.

Мәхәлле нәшре гали җай шәһәрдер;
Ки нуры тәхте пае падишаһдыр.

«Нур»ың һәр сәтры хави төрле мәгънә,
Каляме хикмәт вә мәгънәя мәбнә.

Вә һәр әхбаре – садыйк, гайре кязиб;
Хәлаикъ калебе җалиб вә җазиб.

Һәр тарафка нур сачәр, мәшһүр улыр;
Сүзләре энҗе кеби мәнсүр улыр.

Чугулсын мөштәри кариэләре һәм
Булынсын милләтең дәрденә мәрһәм.

Җәридә – бер фәридә, наме – «Нур»дыр,
Татара якты көндер һәм сөрурдыр.

Нә мәдхитсәм дә, нәфсем улмый канигъ,
Һаман мәдхитмәя мәйял вә тамигъ.

Аны мәдх вә сәнамыз та әбәддер,
Каләм гүя аны мәдхә әсәддер.

Мәгариф нәшре улсын бездә гадәт;
Буңа багълы дорыр бәхт вә сәгадәт.

Габәс үткәрмәялем маһ вә сали,
Тәрәкъкый идәлем, идеб тәгали.
Тәгассыблар, тәшәйехләр нә лазим?
Улалым җөмләмез бер юла газим.

                  Бер бәхре дигәр

      «Тәрҗеман» бу милләтең
      Дәрденә улсын тәрҗеман;
      «Нур» да тәнвирендә тәксир
      Итмәсәйде һәр заман.

         «Хәят» өчен янә бер дигәр

      Хәятына «Хәят»ың гыйбта
                Итде әрмәнстанлар,
      Әбәд хәй улсын,
                Ачылсын юлына һәб.


  Хәзерге әдәби телдә


                                 ШИГЫРЬ

Төньяктан, яшьнәп яшен, бер нур атылды,
Яктысыннан халыкның күзе чагылды.

«Нур» дип аталуы да бит бик урынлы,
Шулай ук исеменә җисеме дә килә туры.

Милләткә никадәр байлык, бәхет, якты
Киләчәк, чөнки бу көз төн яктан кояш чыкты.

Бар мөселман булалса иде бер гәүдә,
«Нур»га карап елмаер иде ул, гүя

Көзге алдында бер зифа кыз көлә
Һәм, караган саен, аның карыйсы килә.

Бөек, зур шәһәр аның басылу урны,
Патшаның башкаласында чыккан ул нур.

Һәр юлы төрле мәгънәгә ия «Нур»ның,
Чөнки ул хикмәтле сүз-мәгънәдән гыйбарәт.

Аның һәр хәбәре ялган түгел, туры,
Дөрес; халык күңелен үзенә тартып тора.

Бар якка нур чәчә, шуның белән мәшһүр ул,
Сүзләре дә энҗе кебек тезелгән.

Алдырып, укучылар саны гел үссен,
Милләт авыруына шифа булып төшсен!

Газета – тиңдәшсез нәрсә, исеме – «Нур»,
Татарга ул – якты көн, зур куанычтыр.

Ничек кенә мактасам да, артык түгел,
Гел мактап кына торырга тели күңел.

Мактарбыз һәм зурларбыз без аны һаман;
Арысландай булып мактый аны каләм.
Мәгариф тарату булсын бездә гадәт;
Бит шуңа бәйле бәхет-рәхәт.

Бушка узмасын һич безнең һәр ай, һәр ел,
Тәрәккый итеп тотыйк алга юл.

Нигә кирәк искелек, кирелек һәм шәехлек –
Барчабыз бер юлдан тырышып атлыйк.

           Башка үлчәмдәге шигырь

     «Тәрҗеман» бу милләтнең
     Авыруын әйтүче булсын;
     «Нур» да агарту эшеннән
     Беркайчан да туктамасын!

   «Хәят» өчен тагын үзгә үлчәмдәге шигырь

     «Хәят»ның яшәп килүенә
     Әрмәннәр дә көнләште;
     Мәңге терек бул син,
     Юлларың гел ачык булсын!


1905