Цы цæуы, уый — хуыздæрæн (Коцойты)
| Цы цæуы, уый — хуыздæрæн (1901) by |
| Фыст датæ: 1901, Рауагъ аз: 1901. Равзæрæн: Коцойты А.Б. Уацмыстæ. – Дзæуджыхъæу : Ир, 2012. |
А фæстаг рæстæджы акцизон хицауад тынгæй-тынгдæр архайы ирон арахъ уадзыны ныхмæ. Аххосджынты дæттынц тæрхондонмæ, кæнынц сæ стыр ивартæ, æхгæнынц сыл ахæстоны дуæрттæ... Иу дзырдæй, абон уа — райсом, уæддæр арахъæн нæй æнæсæфгæ.
Цы цæуы, уый — хуыздæрæн...
Ирон арахъ уагъд цæуы иттæг примитивон фæрæзтæй. Уыцы тæфгæнаг æмæ цырвджын тæнгъæды бирæ ис хъæстæгæнæг сойæгтæ, ис дзы бирæ марг æмæ уымæй сафы адæймаджы зонд. Бæлвырд у, цавæр стыр зиан хæссы, чи йæ нуазы, уыдоны буарæн.
Дарддæр зæгъын хъæуы уый, æмæ арахъ кæй вæййы сæйрагдæр нуæзт, адæмы гæвзыкк æмæ раууатмæ чи тæры, уыцы ирон хистыты. Арахъ куынæуал уа, уæд хæрнæджытæ дæр афтæ стыр нал уыдзысты. Ныр ирæттæ æнæвгъау дæттынц, сылгоймæгты — æнæбар кусджыты — уæззау куыст æмæ æнæниздзинады аргъæй кæй амал кæнынц, уыцы арахъ, фæлæ йæ сыгъдæг æвзистæй æлхæнын куы бахъæуа, уæд ма чи сразы уыдзæн, 300–400 хæдзары кæм ис, уыцы хъæуæн сæ фаг уырыссаг арахъ балхæныныл.
Цас у сылгоймæгты фыдæбон та! Сæ царды æмбис арвитынц арахъ кæныныл нæргæ арты фарсмæ фæздæгджын скъæтты! Фæлмæцынц, ихсийынц, рынчын кæнынц; арахъ рауагътой, уæд цалдæр боны сæ цæстыты сырх нал ссæуы. Уыцы уæззау куыст кæнынц 2–3 къуырийы иу хатт, æмæ истæй тыххæй куы уаид, фæлæ алы хатт дæр 2–3 чысыл дурыны тыххæй... Афтæмæй ма сылгоймæгтæ куыд кæной хæдзарады куыст, кæд хъомыл кæной сæ сывæллæтты, кæд зилой æмæ æфснайой сæ хæдзæрттæ, кæд кæсой сыгъдæгдзинадмæ? Арахъуадзын æхгæд куы ’рцæуа, уæд та сын уыдзæн бирæ уæгъд рæстæг уыцы хъуыддæгтæн. Бафиппайын хъæуы уый дæр, æмæ ма быдыры хъæуты фæздæгджын хæдзæрттæ ис æрмæст арахъ кæныны тыххæй, æндæр сæ раджы аивтаиккой æнæфæздæг, рухс æмæ, фæзилæн кæм уа, ахæм агъуыстытæй. Æппынфæстаг, арахъ уадзыныл цас рæстæг, фæллой æмæ куыст хардз цæуы, уый куы нымайæм, уæд нæ бауырндзæн, нæ маргджын тæфгæнаг арахъ кæй слæууы зынаргъдæр, зиан къаддæр чи хæссы, йæ хъæд бирæ хуыздæр кæмæн у, уыцы уырыссаг арахъæй...
Махæн хъуамæ арфæйаг уа, нæ арахъ бынтон кæд фесæфа, уыцы бон.
This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:
- its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 70-year protection term is applied;
- and the creator died before January 1, 1954 (more than 70 years ago), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
- and this work was first published before January 1, 1954 (more than 70 years ago).
This work is in the public domain in the United States because it was published before January 1, 1929 (more than 95 years ago).
The author died in 1944, so this work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term is the author's life plus 79 years or less (if applicable), or the copyright term is 122 years or less since publication (if applicable).
Public domainPublic domainfalsefalse