Цауæйноптæ (Малиты)

by Малиты Геуæрги

Цауæйноптæ  (1935)  by Малиты Геуæрги

Фыст датæ: 1921, Рауагъ аз: 1935. Равзæрæн: Малити Геуæрги. Ирæф : æмдзæвгæтæ æмæ поэмæтæ. – Орджоникидзе : Госиз­дат Сев. - Осет. АССР, 1935.

Цауæйноптæ

(Йеу архайди водевиль)

Игъазгутæ:

Поцо — 70-анзиккон
Тотай — 45-анзиккон } цауæйнæнттæ
Салат — 30-анзиккон
Дудар — 70-анзиккон, муддар
Фиййау — 35-анзиккон

(Гъæдгæрон, зæронд уосонгæ, фæйимæцæунцæ цауæйнæнттæ — Поцо, Тотай, Салат æд хурдзинтæ 'ма æд топпитæ)

Тотай
Цæй, рабадетæ æнцад,
Исуадзетæ уæ фæллад.
Æртæ бони нур дзæгъæли
Мах сирдти фæсте хæтæн.
Æхсæвеуат æркæнæн,
Нæ фалдзоси зад гæнгæли,
Йес кæрдзин æма арахъ,
Цæй, банцайæд уæ булгъахъ.

Салат
Æртæ бони —
Мингий усмæ сæ нæ хони.

Тотай (Поцомæ)
Гъей, ци кæни, ци, Поцо?
Ку нæ дауи дæ роцъо,
Цæбæл æрдæ мæлдзой уг,
Цæбæл балхийæй де 'рфуг?
Цæй, радтæ мин дæ ниуазæн,
Мах мæтъæлти ку нæ гъазæн.

Салат
Гъа, февналæ 'ймæ, Поцо,
Раситолæ дæ роцъо.

Тотай
Сирд нæ равардта Хуцау,
Æндæр хатмæ æнгъæлдзау, —
Уæд ци 'йбæл кæни гузавæ?
Бунтæй-бунтæмæ ниххафæ
Ду еци синон, Поцо,
'Ма радауæ дæ роцъо.

Поцо
Нæй сирдтæбæл мæ гузавæ,
Йес æндæр мæнмæ унаффæ.

Тотай
Ци унаффæ 'й, цæй, зæгъæ 'й,
Кæд æ кæнгæ мæнæй æй?

Поцо
Йес ами хæстæг муддар, —
Мæ зæронд лимæн Дудар.
Æ еунæг кизгæ æ хæццæ,
Дзанахан-рæсугъд сæддзæццæ.
Æд-æхсæвæ, æд-æ-бонæ
Нæбал кæнун зæрдæнцойнæ,
Нæбал зонун уоди гъар, —
Фæмминцотæ мийнæвар.

Тотай
О, зæронд хæрæг Поцо,
Бæргæ дауи дæ роцъо,
Фал фур зæрæй ниййизгæй,
Уæд ци кæни ма кизгæй?

Поцо
Гъей, дзæгъæл дзорæг Тотай,
Рæстмæ зелæг макæд уай!
Æмбалæн мин ку нæ бæззи,
Мæ зæрондмæ мин ци кæси.
Цæппо-лæппо, фий-лæппо, —
Мæ зæрдæ ма æй лæппо.
Цæй, фæлтауги ду бавзарæ
Дæ лæгдзинадæ, дæ хъаурæ,
Мæ унаффæ уæд хæлар, —
Фæмминцотæ мийнæвар.

Салат
Уæд аци гъудцаг хæлар,
Фæццæудзинан мийнæвæр.

Тотай
Цæй, фæууæд æдта уæ загъд, —
Исарази дæн æз дæр.
Уæ сæрвæлтау уæд мæ сæр,
Фал гъуддаг гъæуй ратагъд.

Поцо (æд сийнон).
Уæ цæрæнбон берæ уа,
Мæлæт уин æппун ма уа,
Æрцудæнцæ мæ рохс фунтæ.
Нур аци синон æд бунтæ
Ку ниуазун уæ туххæн,
Фал унаффæ бакæнæн,
Æнæ унаффæй гъуддаг —
Кæддæриддæр æскъудздзаг.

Салат
Бахатир кæнтæ, кæстæр
Дæн уæ цори, фал уæдцæр,
Æз корун уи дзурди барæ.
Нæ лæгдзинадæ, нæ хъаурæ
Мах бавзаруйнаг кæд ан,
Уæд гъæуама Дзанахан
Æрцæуа абони скъавд, —
Æнæмæлгæ 'й уæд нæ гъавд.

Тотай
Мæнмæ гæсгæ, нæ гъуддаг
Мах бавзарæн бал фиццаг
Исаразун мийнæварæй, —
Кæд не суа нин, — уæд не 'хсарæй.

Поцо
Æй дæ фæндæ рæвдзæдæр,
Хеваст миуæ нæй хуæздæр,
Æрветун уæ мийнæвари,
Бабæрæг кæнтæ Дудари, -
Агорун æй хæстæгæн
Зæрдиуагæй мæхецæн.
Кæд баагора ми ирæд, —
Мæ къода бæх уой фæууæд.

Тотай
Цæй, гъуддаг мин нур зунд æй,
Дзебæл дæр ма цæмæн æй?
Ду ами лæууæ, Поцо,
'Ма не 'рцудмæ дæ роцъо
Радауисæ æнгъæддзау.
Кæдимайди-ма Хуцау,
Мæ уод ин фæууа нивонд,
Æринтъохидæ амонд.

Поцо (æд ниуазæн).
Цæй, фæууотæ фæндараст,
Гъей, Уасгерги, — дæ фæдзахст!
Цæй, ниуазæнтæ — æнкъупп!

(Тотай йесуй авгæ.)

Гъей, Никкола, Тæтæртупп,
Рафæлгæсетæ бæрзондæй,
Ма ниууагътæ æнамондæй
Мах аци бон. Нæ гъуддаг
Фæди-фæдмæ уæд цийнаг.

(Ниуазуй.)

(Тотай æма Салат истунцæ.)

Тотай
Цæй, Уасгерги фæккæнæд
Мах абони фæндараст.
Гъей, Никкола, дæ фæдзахст, —
Нæ гъуддаг уæ барæ уæд.

(Ниуазуй.)

Салат
Уæ кувдбæл фæууæд мæ кувд,
Уæд нæ тунæ фæрнгун уфт!

(Ниуазуй.)

Тотай
Гъенур ду, Поцо, хуæрзбон,
Мах Дудармæ — фæндараст!

(Рацудæнцæ.)

Поцо (ходаистæй).
Уо, ме Скæнæг, дæу фæндон
Уæд аци гъуддаг арæзт.

(Æхемæ æркæститæ кæнуй, æ роцъо дауй.)

Мæтæй дин мæлуй Поцо,
Ку нæ дауй æ роцъо.
Дæ роцъо, дан, ниййизгæй,
Ци ма, дан, кæни кизгæй.
Уæ, фесæфайтæ фæлтау
Уæ гъæлай фæрци бивдзау,
Фæххæсдзæнæй си мæ зæрдæ,
Фæрресдзæнæнцæ ме 'гæртæ.

(Скъотт зарæ кæнуй йеу усмæ.)

Фал, ка 'й зонуй, нæ муддар,
Мæ зæронд лимæн Дудар
Ци зæгъдзæнæй, куд уодзæнæй?
Æнгъæлдзау дæн, исодзæнæй,
Æвæццæгæн, мæ гъуддаг.
Батар кодтон дууæ уоси, —
Дзанахан мин — æртиккаг.

(Скъотт зарæ кæнуй. Йеу усмæ нийгъосуй.)

Зарунгъæр цæуй мæ гъоси.
Кæмидæр заруй фиййау
Уæртæ пихси æндиау.
Кæд сингъеза мæ гъуддаг,
Уæд фиййауæй косæрттаг
Æрилхæндзæнæн изæри,
'Ма ахсæви а къæлдæри
Исирæздзæнæй минасæ, —
Бор фезонæг, бор æлвасæ.

(Скъотт зарæ кæнуй йеу усмæ.)

Хинст хуæдтолгæ бæргæ уидæ,
Муди бæтман æркалидæ
Мæ зæронд кайес Дудар, —
Хумæтæги нæй муддар.
Бор фезонæг муди хæццæ,
Дзанахан-рæсугъд сæддзæццæ...
Мæтæй дин мæлуй Поцо,
Ку нæ дауй æ роцъо.

(Скъотт зарæ кæнуй йеу усмæ.)

Æндæмæ бал ракæсон.
Гæнгæлитæ æрхæссон.

(Рацæуй æндæмæ скъотт заргæй, уосонгæ йеу дзæвгарæ лæууй ревæдæй, уæдта фæззиннуй фиййау заргæ.)

Фиййау
Уой, рирæ, рирæ,
Уой, рирæ, рирау!
Æз дин ци уарзун,
Кизгайти-кизгай, —
Дæ ходгæ цæстæ,
Дæ къæлæт æрфуг.
Уой, рирæ, рирæ,
Уой, рирæ, рирау!

(Фенгаст æй авгæ æма сиуæмæ, есуй авгæ. Кæсуй имсг æма дзоруй.)

Мæнæ, мæнæ и цъируйнаг,
Кедæр мæрдтæ имисуйнаг.

(Сиуæ идзаг кæнуй æма ниуазуй.)

Уох, уох, уох! Цæй карз æй, цæй!
Раст зæрдæмæ ниххæццæ 'й!

(Идзаг кæнуй сиуæ æма ниуазуй.)

Æвеллон æма тæмæс, —
Ард хуæрун нуртæккæ æз,
Фудковд уоси уагъд ке нæй!

(Иеума дæр уадзуй æма ниуазуй.)

Уох, ку 'рцардтæн, ку, дæдæй,
Сæр йеу минги бабиндзæ 'й!

(Ивæруй авгæ æма сиуæ. Заруй.)

Æз дин ци уарзун,
Кизгайти рæсугъд, —
Дæ нарæг астæу,
Дæ ходгæ билтæ,
Уой, рирæ, рирæ,
Уой, рирæ, рирау!
Дæ ходгæ билтæ,
Дæ нарæг астæу!

(Заргæ рацæуй уосонгæй. Йеу усми фæсте фæззиннуй Поцо.)

Поцо (Дудари рауингæй).
Гъей, бунатмæ, нæ муддар,
Мæ зæронд лимæн, Дудар!

Дудар
Уæ бунат дæр гириззаг,
Дæхуæдæг дæр гириззаг!

Поцо
Уой ци хони, мæ хæлар,
Мæ зæронд лимæн, Дудар?

Дудар
Мæн ма хонæ дæ хæлар,
Нæй æнкъай дæуæн Дудар.

Поцо
Цæбæл мæстгун дæ, ме 'нгарæ,
Цæбæл кæнис дзурдæвзарæ?

Дудар
Кæд н' агори фидбилиз,
Цæмæн кæни уæд гириз?

Поцо
Ци гириз æй, цитæ дзори?
Цæй, æрбадæ ду мæ цори.
Нæ дзубанди уотемæй
Бакæвдзинан дууемæй.

Дудар (лæдзæг телгæй).
Æвæццæгæн, æнгъæлис,
Дудари сæрбæл гириз
Бафедаудзæнæй де 'рдиги,
Фал, еунæг Хуцау, ме 'рдиги, —
Æнæмæнгæ ку зæгъон, —
Фæккæндзæнæ фуд фæсмон!

Поцо
Æгæр устур æй дæ гъелæ,
Æгæр хъæбæр æй ма телæ,
Ку дин фæссæтта æваст,
'Ма ку сæхседа дæ маст!

Дудар (æвзедуй гъелæй).
Маст нæ, фал дин дæ сæрбæл
Æрсæттун гъæуй а гъелæ!

Поцо (дамбаца фелвасуй).
Дæ лæдзæг мæнмæ ма телæ,
Кенæдта дин дæ реубæл
Ниццæвдзæнæн дамбаца!

Фиййау (фæззиндтæй æваст. Поцомæ).
Гъей, ци кæнтæ, гъей, ниууадзæ !
Цæбæл цæуй уæ хъис-хъис?
Ма бакæнтæ фидбилиз!

Поцо
Бахатир кæнæ, фиййау,
Фал бафæрсæ 'й, сонт сирдау
Сонт лæборæ ци кæнуй?

Фиййау
'Ма фиййау дæр ци зонуй?

Дудар
Гъей, зæронд хæрæг Поцо,
Ниггеруз æй дæ роцъо,
Робасау уæдцæр, æвæдзи,
Дæ думæг телун нæ уадзи.
Нур дæхе фиййауæн раст
Æрбакодтай ду æваст.

Поцо
Дæ хуарзæнхæй, о Дудар,
Мабал дзорæ нур лæвар,
Цо, корæн ди, дæ бунат
Баагорæ æнæ над.

(Æваст топпи гъæртæ фæццудæй.)

Фиййау
Топпи гъæртæ игъусуй,
Гъей, фæдеси гъæр цæуй!

(Рауайунцæ æртемæй дæр. Йеу дзæвгарæ уосонгæ ревæдæй лæууй, уæдта фæззиннунцæ Тотай æма Салат киндзи хæццæ. Сæ фæсте фæззиннуй Поцо дæр æма никъкъех уй.)

Тотай
Ку никъкъех дæ, ку, Поцо,
Цæй, радауæ дæ роцъо,
Нæ фæдздзæгъæл æй нæ гъавд,
Дзанахан-рæсугъд — æскъавд!

Салат
Æнамонд нæ дæ, Поцо,
Хæстæгдæр имæ бацо.

Поцо
Мæнæ дес æма тæмæс,
Фун уинун, æнгъæлдæн, æз!

Тотай
Цæй, уадзæн сæ нур, Салат,
Нур ралæудтæй сæ сахат.

(Тотай æма Салат рацæунцæ.)

Поцо
Нур байзадан еунæгæй,
Дзанахан-рæсугъд, дæ хæццæ,
Уо, мæ уод æма мæ дзæццæ,
Рагæй дæмæ ку бæллун.
Нур ку сесисæ дæ хизæ,
Ходæзмолтæй ку зæгъисæ
Ду еу адгин дзурд мæнæн,
Уæд фур цинæй фур тæмæн
Искæнидæ, ис, мæ зæрдæ.
Уæд зæгъинæ дин цидæртæ.
Уæд фестинæ æз æндæр,
'Ма фæууинæ лæхъуæндæр.

(Дауй æ роцъо еу усмæ.)

Куд неци дзори, мæ цард,
Цæй, ферттевæ-ма, ме стъалу,
Дæн нуртæккæ æз æвзалу,
Фал фестдзæнæн цирен арт.

(Æвналуй хизæ йесунмæ, фал æй киндзæ нæ уадзуй. Æрифтудта ибæл æ цонг 'ма 'й хъуритæ кæнуй. Поцо бабæй ин æ хизæмæ æвналуй.)

Цæй, дæ хизæ нур исесæ,
Дæ ходгæ билтæ равдесæ,
Мæ уоди уод, Дзанахан,
Йесге рази ку нæ ан.

(Хизæ тух рæмодзæ кæнуй йеу усмæ, уæдта фæгъгъæбесæй унцæ. Поцо киндзи бунæй фæцæй. Фæззиннунцæ Тотай, Салат æма ходунцæ. Киндзæисуагъта Поцой. Исиста хизæ, 'ма дин йе ба — фиййау. Кæсунцæ кæрæдземæ: фиййау — ходгæй, Поцо — мæстгунæй.)

Тотай
Гъей, зæронд хæрæг, Поцо,
Ку ниййизгæ 'й дæ роцъо!

Салат
Цæппо-лæппо, фий-лæппо,
Ку нæ разиндтæ лæппо!

Æмбæрзæн

1921 анзи, май