Статистика йылысь

by Аноним

Статистика йылысь  (1924)  Аноним

Гижан кад: 1924, Йӧзӧдан во: 1924. Ӧшмӧс: Югыд туй (1924-11-01)

Вӧлӧсьтъясын пемыд йӧзыд унджыкыс на оз тӧдны, мый сійӧ лоӧ «статистикаыс», мый сэні вӧчсьӧ, мый понда сійӧс лӧсьӧдӧма. Пондан кӧ налысь юавны: уна-ӧ кӧдзлін, уна-ӧ артмис няньыд, туруныд, мукӧд быдтасъяс, уна-ӧ скӧтыд, уна-ӧ видз-муыд, уна-ӧ нажӧткаыд — найӧ ньӧтчыд некутшӧм ногӧн оз висьтавны веськыда, полӧны «налог пуктӧмысь, содтӧмысь», сы вӧсна кыдз-мый вермӧны либӧ чӧв ланьтӧны, нинӧм оз висьтавны, либӧ — «ме пӧ нинӧм ог тӧд, нинӧм пӧ эг мерайтлы, эг лыддьыв, эг гижлы», либӧ чинтӧны зэв ёна. Эмӧсь унаӧн збыль нинӧм оз тӧдны, весиг оз тӧдны ассьыныс кымын сыв став муыс, кымын пуд няньсӧ кӧдзлӧны, кымын пуд усьлӧ вартігӧн, мукӧдтор, сідз ставсӧ сьӧдас и вӧчӧны, дерт ӧд, сэтшӧмыд сэсся нинӧм оз куж висьтавнытӧ. Статистикаыд эськӧ аслыныс жӧ налы зэв колантор, аслыныс жӧ унаысь бурсӧ вайлывлӧ — оз тӧдны бур вайӧмсӧ, сэсся асьныс асьнысӧ пӧрйӧдлӧны, аслыныс гырысь уронъяс вӧчӧны.

Ме тані дженьыдика висьтала статистика йывсьыд.

Шуам, колӧ тӧдны, уна-ӧ миян Коми обласьтын олысь (йӧз). Сы йылысь Исполком либӧ торъя уджалысь — «статистик» — юасьӧ, чукӧртӧ, уна-ӧ вӧлӧсьтын олысь; сійӧ чукӧртӧм гижӧдсӧ сэсся ыстӧ карӧ (уездӧ), карсянь ыстӧны обласьтса карӧ; став чукӧртӧмсӧ сэні ӧтлаалӧны, сэсся и тӧдӧны, мыйта чукӧрмис став олысьыс.

Либӧ: колӧ тӧдны, уна-ӧ став обласьтас вӧв-мӧс, посни скӧт. Бара жӧ сідзи чукӧртӧны да ыстӧны обласьтса карӧ и тӧдӧны, мыйта лои скӧтыс.

Либӧ: уна-ӧ йӧзыслӧн быдпӧлӧс став нажӧткаыс, уна-ӧ прӧмыссӧ кыйӧма, кымын морт чужӧма, кулӧма, сійӧ бара жӧ быдӧн чукӧртӧны юасьӧмӧн да гижӧны ӧтилаӧ.

Став татшӧм чукӧртӧмъясыс да гижӧмъясыс, кӧть мый йылысь, и шусьӧ «статистикаӧн».

Мыйла жӧ лӧсьӧдӧма статистикасӧ?

Со мый понда:

Босьтам нянь. Миян Роч му Республикаын зэв уна морт, 130 миллион кымын. Быдӧнлы налы колӧ юны-сёйны, быдӧнлы колӧ кынӧмпӧт. Сы вӧсна правительстволы колӧ тӧдны, уна-ӧ колӧ став йӧзыслы нянь, уна-ӧ артмӧма, уна-ӧ лишнӧй, либӧ оз тырмы. Сы серти сэсся правительствоыд и тӧдӧ, мый колӧ керны. Шуам, миян Коми обласьтын оз тырмы миллион пуд нянь, кытысь эськӧ Обласьтыс босьтас сымда няньсӧ; лоӧ унджык йӧзыслы тшыгла кувны. Правительствоыд тӧждысьӧ — сійӧ корсьӧ сымда няньсӧ мукӧдлаысь, кӧні эм лишнӧй, сэсся ыстӧ Коми обласьтад.

Сідзи жӧ кӧйдыс нянь; сідз жӧ быдпӧлӧс тӧвар, му-видз уджалан кӧлуй, мукӧдтор.

Статистикаыд кӧ эз вӧв, нинӧм кӧ абу вӧлі юасьӧма, чукӧртӧма, правительствоыд эськӧ эз вермы тӧдны, кӧні-мый эм и абу, кӧні-мый оз тырмы, кӧні-мыйысь нужда, кӧні-мый колӧ. Сэки эськӧ уналаын лои тшыгла кувны, новлынытӧ вӧлі эськӧ нинӧм, уджавнытӧ нинӧмӧн, лои овны скӧттӧг, йӧв-выйтӧг, кучиктӧг, лои эськӧ овны зэв сьӧкыда.

Статистиканад правительствоыдлы ставыс гӧгӧр тыдалӧ, мый колӧ керны, мед эськӧ быдлаті вӧлі лючки, лӧсьыд.

Сы вӧсна юасигъясад быд олысьлы колӧ кыдз верман висьтавлыны веськыда, кытшлавтӧг, ылӧдлытӧг; кымын веськыда висьтавлан, сымын правительствоыд ёнджыка пондас тӧдны; ылӧдласны кӧ — ылалӧ тшӧтш и правительствоыс, оз понды тӧдны, мый колӧ керны, оз веськав керӧмыс, кыдзи сійӧ колӧ. Шуам, миян обласьтын нянь артмӧмтӧ вывті пӧрйӧдлісны, эз лючки висьтавлыны, ёна чинталісны, правительствоыдлы сы серти и лоӧ заптыны няньтӧ, кӧйдыстӧ; бӧрвылас казяласны да, сымдаыс эськӧ абу и ковлӧма. Сійӧ лоӧ: миян пӧръясьӧм понда няньыс эз тырмы мукӧдлаӧ, сэн йӧзыслы лои тшыгъявны, миян няньыс весьшӧрӧ куйлӧ. Либӧ: мукӧдлаын кӧ миян моз жӧ пӧрйӧдлісны, миянлы эз лишав няньыс, сэки миянлы лои тшыгъявны, кӧйдыстӧг кольны. Сідз жӧ эськӧ лои и мукӧд коланторъяскӧд. Вайны кӧ вывті уна ковтӧмторъяссӧ, тшыканторъяссӧ, мый эськӧ сэк керан? Кодлы лоӧ убыткаыс? Аслыным жӧ, став йӧзыслы, государствоыслы.

Налогысь полӧм. Лючки да веськыда кӧ быдлаын висьтавласны, ньӧтчыд некутшӧм спор налогысь оз вермы лоны, сэки быдӧнлы эськӧ воас ӧтмоз, сӧмын пӧръясьӧмъяснад оз артмы ӧткодьыс.

Со мый вӧчӧ статистикыд.

Статистик.