Ставроссияса Сӧветъяслӧн 12-ӧд съезд

by Аноним

Май 7−11 лунъясӧ Мӧскуаын вӧлі Ставроссияса Сӧветъяслӧн 12-ӧд съезд.

Съезд вылас вӧліны со кутшӧм докладъяс: 1) йӧзлысь дзоньвидзалун видзӧм йылысь, 2) финансъяс (сьӧм вӧсна удж нуӧдӧм йылысь), 3) Россияса Ӧтласа Социалиста Сӧвета Республика (РСФСР) конституция кытсюрӧ

вежлалӧм йылысь, 4) гӧрӧм-кӧдзӧм удж йылысь.

Йӧзлысь дзоньвидзалун видзӧм йылысь

докладсӧ вӧчис Семашко ёрт (дзоньвидзалун видзысь Народнӧй Комиссар). Сійӧ висьталіс: ми пӧ асланым уджын огӧ куш бурдӧдӧм висьмӧмъяс йӧзӧс нин нуӧдӧй, тшӧтш зілям нуӧдны сэтшӧм сикас удж, медым эськӧ висьмӧмъясыс этшаджык вӧліны. Тадзисӧ лоӧ миянлы уджавны важ, сардырся лёк олӧм вӧсна, кор уджалысь йӧз ёна вӧлі висьмалӧны.

Кулалӧмъяс чиніны.

Семашко ёрт висьталіс — важ серти пӧ, сардырся война лотӧдз кад серти, кулӧмъяс чиніны 4½ прӧчент мында, выльысь чужӧмъяс содіны 2⅓ прӧчент мында. Ӧні ёна ӧдйӧ бырӧ, весиг быри нин пӧшти вуджан висьӧмӧн висьмӧмъяс. Сэсся вель тӧдчанаӧн чині посни челядьяслӧн кулалӧмъяс.

Сиктъясын дзоньвидзалун видзӧм удж омӧльджык на.

Сиктъясын йӧзлысь дзоньвидзалун видзӧм йылысь уджыс омӧльджыка на сувтӧдӧма. Та вылӧ мукӧд губерняса сиктъясын воӧ сӧмын 16−40 урӧн ӧти морт вылӧ.

Быд гырысь вӧлӧсьтын больнича.

Миян сиктса йӧзӧс бурдӧдан удж колӧ сувтӧдны сідзи, медым бурдӧдчаніныс вӧлі вӧлӧсьтас. Быд гырысьджык вӧлӧсьтын колӧ лӧсьӧдны гырысь больничаяс. Кагаяслысь дзоньвидзалун видзӧм кузя сиктъясын колӧны лоны акушеркаяс.

Курортъяс йылысь.

Миян курортъяс вылын бурдӧдчӧны сӧмын тільсьысь-пессьысь йӧз. Медвойдӧр став му вылас миян нарошнӧ лӧсьӧдалӧма курортъяссӧ крестьяналы. Тайӧ серти позьӧ зэв нин бура аддзыны — сӧвет власьт тӧждысьӧ крестьяна вӧсна.

Сьӧм вӧсна удж нуӧдӧм йылысь.

Та йылысь Милютин ёрт висьталіс, миян пӧ колӧ бюджетнымӧс (приход-рӧскод) вӧчны сідзи, медым рӧскодыс приход дорсьыс эз вӧв унджык. Таво эськӧ миян приход дорсьыс рӧскодыс унджык на, да пыр ӧтарӧ сійӧ чинӧ.

Местнӧй (вӧлӧсьтса) бюджет

миян пыр ӧтарӧ содӧ. 1922−23 воясын сійӧ вӧлі 246 миллион шайт, 1924−25 воын кайис 629 миллион шайтӧдз.

Вӧлӧсьтса бюджет колӧ содтыны.

Вӧлӧсьтъясын бюджетныс абу тырмымӧн овмӧссӧ кыпӧдан да йӧзӧс югдӧдан уджъяс нуӧдӧмъяс вылӧ. Вӧлӧсьтса бюджет содтӧм да ёнмӧдӧм вӧсна колӧ сетны вӧлӧсьтъяслы став удж нуӧданінъяссӧ, предприяттьӧяссӧ, кодъяс эмӧсь вӧлӧсьтъясас. Сэсся колӧ сетны сэтчӧ жӧ 100 миллион шайт локтан воӧ сельхозналог босьтӧмысь.

Чинталім налогъяс.

Миян кольӧм вояс серти кӧзяйство бурмисджык нин, сы вӧсна миянлы позис чинтыштавны налогъяс. Сідз, ёна водза серти лои чинтӧма сельскокӧзяйственнӧй налог, уна льготаяс сетсьӧ прӧмыс нуӧдан кооперативъяслы.

Мукӧдлаын вӧлӧсьтъяс асьныс, вылісянь тшӧктытӧг босьтлывлӧны йӧзлысь содтӧд налогъяс. Сыысь крестьяна ёна дӧзмӧны. Наркомфин ёна вермасьӧ вӧлӧсьтъясын ас вӧляӧн налогъяс босьталӧмысь.

Милютин ёрт доклад кузя вӧлі вензьӧм. Вензьӧмын сёрниталісны уна крестьяна — съездвывса делегатъясыс.

РСФСР конституция ӧткымынлаті вежлалӧм йылысь

висьталіс Курскӧй ёрт (Юстиция кузя Народнӧй комиссар), сійӧ шуис: миян 1918 вося конституция пӧ политика дай кӧзяйство удж нуӧдӧмъяс кӧкъямыс во чӧжӧн вежсьыштӧмла важмис, колӧ пӧ ӧткымынлаті вежлавны.

Гӧрӧм-кӧдзӧм удж йылысь.

Доклад вӧчис Видз-му Народнӧй Комиссарлӧн вежысьыс Свидерскӧй ёрт.

Колян воын пӧ — шуис Свидерскӧй ёрт — миян эзджык лючки вӧвны донъяс крестьяна прӧдуктъяс вылӧ, медся ёна скӧтъяс вылӧ. Сэсся ӧткымынлаын омӧля нянь воліс. Таво миян бура видз-му удж мунӧ, кӧдзалісны муяс уна.

Ӧні тӧдчыны ёна кутіс крестьянаясӧн бура видз-му уджалӧм сувтӧдӧм. Уналаын крестьяна артельясӧн босьтчалӧны уна сикас кӧдзаӧн видз-муяс уджавны. Ӧні вель уна ми вермим лӧсьӧдны агрономъясӧс. Уна крестьяналы сетім турун кӧйдыс. Таво сэтшӧм кӧйдыссӧ лои вузалӧма 700 сюрс пуд. Локтан воӧ турун кӧйдыс лӧсьӧдам нёль миллион пуд.

Сӧвет правительство ёна отсаліс няньӧн сӧмын Волга юпӧлӧнса крестьяналы, кӧні кольӧм воӧ вӧлі неурожай.

Ӧні медколан уджыс миян видз-му лӧсьӧдӧмъяс (землеустройство).

Сэсся Свидерскӧй ёрт висьталіс Сельскокӧзяйственнӧй Банк уджалӧм йылысь, шуис — видз-му уджалӧм вылӧ пӧ уджӧн сетӧма став сьӧмсӧ 150 миллион гӧгӧр.

Тайӧ доклад кузя вензьӧмын кыв висьталісны уна крестьяна. Найӧ тшӧктӧны паськӧдны мелиорация (шогмытӧминъяс видз-муӧ лӧсьӧдӧм) удж, бурмӧдны видз-му лӧсьӧдан удж, унджык удждавны сьӧм видз-му уджалӧм кыпӧдӧм вылӧ.

Тайӧ съезд уджалӧмысь ми аддзамӧ — Сӧвет власьт ёна тӧждысьлӧма дай тӧждысьӧ, зільлӧма дай водзӧ зільӧ вӧлӧсьтлысь овмӧс кыпӧдны, видз-му уджалӧм бурмӧдны, крестьяналысь олӧмнысӧ, уджнысӧ кокньӧдны.

Сӧвет власьт кыдзи-мый вермӧ крестьяналы отсалӧ, отсалӧмсӧ кымын кӧзяйствоыс ёнмӧ, сымын содтӧ. Крестьяналӧн ас саяныс бурджыка овмӧдчӧмыс, овмӧснысӧ кыпӧдӧмыс.

Эн—пӧ.