Селькоръяслӧн шуӧмныс коми художествоа литература йылысь
| Селькоръяслӧн шуӧмныс коми художествоа литература йылысь (1929) |
| Гижан кад: 1929, Йӧзӧдан во: 1929. Ӧшмӧс: Ордым. 1929. №4. |
(Селькоръяслӧн обласьтувса коймӧд совещанньӧ серти)
Март 20–25 лунъясӧ Сыктывдінкарын уджаліс обласьтувса селькоръяслӧн коймӧд совещанньӧ. Совещанньӧ вылӧ волісны 50 кымын делегат.
Селькоръяс абу куш гижысьяс. Селькоръяс — сиктса олӧм, овмӧс выль ногӧн вежысьяс, социализм олӧм бердӧ кутчысьысьяс, сы вӧсна вермасьысьяс. Совещанньӧ кывзіс докладъяс: ОРКИ-лысь — Сӧвет аппарат бурмӧдӧм йылысь, Видз-му управленньӧлысь — видз-муяс бурмӧдӧм да паськӧдӧм йылысь да урожай кыпӧдӧм йылысь. Тайӧ докладъяс серти резолюцияяс сетӧны колана индӧдъяс сиктъясын сулалан могъяс кузя. Совещанньӧ бӧрын селькоръяс нӧшта ёнджыка кутасны зільны став нелючкияссӧ бырӧдны сиктса олӧмысь, кыпӧдны культурасӧ коми уджалысьяслысь, зумыдджыка нуӧдны комиясӧс социализмлань.
Совещанньӧ вылӧ селькоръяс вайлісны стенӧ ӧшӧдан газетъяс. Бӧръя кык-куим воӧн стенӧ ӧшӧдан газетъясыд тӧдчымӧн бурмисны. Найӧ оз нин лэдзсьыны служащӧйясӧн — служащӧйяслы, а крестьянаӧн — крестьяналы. Уна крестьяна гижӧны стенӧ ӧшӧдан газетъясӧ. Ӧнія стенӧ ӧшӧдан газетъяс пытшкысь — унджыкыс крестьяналӧн газетъяс. Колӧ нӧшта ёнджыка гижны сиктса газетъясын крестьяна олӧм йылысь, петкӧдлыны выльыслысь важ олӧмыскӧд вермасьӧмсӧ, важсӧ туй вывсьыс йӧткӧмсӧ.
Совещанньӧлӧн бӧрйӧм комиссия ошкис вель уна газет. Селькоръяс совещанньӧ вылӧ вӧлі пуктӧма торъя доклад коми художествоа литература йылысь.
Культура революция коми пролетариат нога гижысьяс водзын (КАПП водзын) пуктӧ зэв ыджыд мог: ӧдйӧджык, унджык да бурджык коми художествоа литература сетны коми уджалысь йӧзлы.
Коми художествоа литература тӧдмӧдӧ коми уджалысь йӧзӧс бур мича гижӧдъяс пыр олӧмкӧд, велӧдӧ, чуксалӧ став коми уджалысьясӧс дорны выль нога олӧм — социализм.
Коми йӧзыд радейтӧны коми литературатӧ. Комияс нэмнас эз тӧдлыны театр. Октябрса революция чужтіс коми литературатӧ, чужтіс и театр. Техника боксянь кӧ видзӧдны, миян коми театр, дерт на, омӧлик, неыджыд залъяс, жебиник сценаяс, саӧн мавтчӧм ворсысьяс. Мый нӧ сэн донаыс? Миян театр сы вӧсна дона — сійӧ мунӧ коми кыв вылын, став комияслы гӧгӧрвоана сёрни вылын. Коми театр дона сы понда, мый сійӧ сетӧ выльтор, выль мӧвпъяс коми мортлы, чуксалӧ сійӧс бырӧдны пемыдлунсӧ, шыбитны важ, лёк олан сямсӧ. Сідз жӧ донаӧсь коми уджалысьяслы коми сьыланкывъяс. Сьыланкыв гажӧдӧ, мичмӧдӧ олӧмсӧ, збоймӧдӧ уджалысь йӧзлысь сьӧлӧмсӧ, отсалӧ налы мунны выльланьӧ. Сы вӧсна медводзсяньыс коми уджалысь йӧз кутісны радейтны коми художествоа литературатӧ.
Коми уджалысьяслы ӧні оз нин тырмыны лэдзӧм сьыланкывъясыд, сценаяс вылын ворсанторъясыд (пьесаясыд). Коми культураа мортлӧн мӧвпыс паськаліс. Сылы ӧнія коми художествоа литература абу нин тырмымӧн. Сійӧ ӧні корӧ гырысь висьтъяс, романъяс.
КАПП-лӧн шленъяс, коми гижысьяс зэв уна удж да кад пуктісны коми художествоа литература паськӧдӧм-лӧсьӧдӧм вылӧ. Тайӧ колян дас вонас Коми нига лэдзанінлӧн лэдзӧма уна сикас коми нига нин. Зэв ыджыд культура удж вӧчисны коми гижысьяс. Сӧмын на водзын сулалӧны нӧшта на гырысьджык уджъяс. Коми крестьяна гижысьяслысь корӧны выль, бур гижӧдъяс, сӧмын гижысьясыс оз на вермыны сетны сійӧс тырмымӧн.
Колӧны уна Нёбдінса Витторъяс, Тима Веньяс, Жугыльяс. Кытысь локтасны выль гижысьяс? Найӧ петасны медвойдӧр селькоръяс пӧвстысь.
Коми селькоръяслӧн обласьтувса 3ʼ совещанньӧ тӧдмаліс могъяссӧ коми художествоа литературалысь, а сысянь и — ассьыс могъяссӧ. Делегатъяс-селькоръяс гӧгӧрвоисны, мый став вежӧра коми уджалысьяслы колӧ зільны паськӧдны, ёнмӧдны коми художествоа литература.
Совещанньӧ вӧчис резолюция коми художествоа литература йылысь. Шуис — коми йӧзлысь культурасӧ, налысь социализм нога олӧмлань мунӧмсӧ ёна вермас ӧддзӧдны коми художествоа литератураыд.
Совещанньӧ индіс — колӧ комиӧн гижысьяслы ӧдйӧнджык пондыны гижавны сценаяс вылын выль ворсанторъяс, выль сьыланкывъяс, висьтъяс, романъяс, лэдзны найӧс да ыставны сиктъясӧ.
Колӧ пӧ чужтыны уна сикаса коми художествоа литература. Коми челядьлы колӧ сетны торъя художествоа литература. Дерт, тайӧ миян тыртӧм места — челядьлы литература миян пӧшти абу.
Колӧ пӧ ёнджыка сюйны художествоа гижӧдъяс миян газетъясӧ: „Югыд Туй“-ӧ, „Коми Сикт“-ӧ, „Коми комсомол“-ӧ. Лэдзны фельетонъяс, кывбуръяс, очеркъяс, дженьыдик висьтъяс.
Журнал „Ордым“ колӧ сиктъясын ёнджыка паськӧдны, мед быд 50 керка вылӧ кутас локны ӧтик журнал.
Совещанньӧ вылын сёрнитіс КАПП-са ӧтв. секретар Попов ёрт. Сійӧ чуксаліс селькоръясӧс ёнджыка мӧвпавны гижигӧн гижӧдъяслысь пытшкӧсладорсӧ-сюрӧссӧ бурмӧдӧм понда, психология боксянь мед джуджыдджык гижӧдъяс вӧліны, мед гижӧдъясыс вӧлісны сьӧлӧмсянь гижӧма, быд гижӧдын вӧлі нуӧдӧма пролетариат нога идеология.
Сёрнитіс сідзжӧ Нёбдінса Виттор. Сійӧ висьталіс, мый миян гижысьяс уна, сӧмын этша бур гижысьыс. „Ордым“-ӧ локтӧны вель уна гижӧдъяс, сӧмын кызвыныс найӧ пӧвстысь абу шогманаӧсь. Босьтчысь, выль гижысьяслы колӧ медводз ассьыныс культурасӧ кыпӧдны, колӧ тӧдмавны художествоа литературасӧ ортсысяньыс, медся ёна пытшкӧссяньыс. Гижысьяслы колӧ лэптыны ассьыныс тӧданлунсӧ, ёнджыка велӧдчыны.
Сы кузя совещанньӧ шуис: быд селькорлы колӧ тӧдмасьны коми художествоа литератураӧн, сиктъясын лӧсьӧдны художествоа литератураӧн тӧдмасян кружокъяс. Селькоръясыд другӧн бур гижысьнад, дерт, оз вермыны лоны. Колӧ ёна велӧдчыны, гашкӧ, уна пӧсь кисьтлыны. Стенӧ ӧшӧдан газетъяс пыр да киӧн гижӧм журналъяс пыр колӧ велӧдчыны селькоръяслы перйыны гижан сямсӧ. Ёнмӧм бӧрын колӧ медбур гижӧдъяссӧ мӧдӧдны „Ордым“ редакцияӧ, либӧ газет редакцияясӧ. Сідзи совещанньӧ индіс быдтыны выль гижысьясӧс.
Совещанньӧ шуис, ӧти коми художествоа литература вылын, сійӧ тӧдмалӧм вылын оз вермы быдмыны бур гижысь. Колӧ лыддьыны роч да мукӧд муясса классикъясӧс[1]. Миян медбур коми гижысьясыд ставныс тӧдӧны классикъястӧ. Коді оз тӧд классикъясӧс, сійӧ оз вермы лоны коми художествоа литература лӧсьӧдысьӧн, сійӧ сӧмын вермас гижны газетӧ бурджык заметка.
Мед тӧдны, кодарлань мунӧ да кыдзи колӧ водзӧ лэптыны, ёнмӧдны, паськӧдны коми художествоа литература, совещанньӧ тшӧктіс став селькоръяслы тӧдмасьны КАПП-са мӧд конференция тезисъясӧн да резолюцияясӧн.
Селькоръяс Коми обласьтувса коймӧд совещанньӧ мед лоас тӧдчана тшупӧд коми литература туй вылын. Став селькоръяслы, водзмӧстчысь коми уджалысьяслы колӧ кутчысьны коми художествоа литература бердӧ. Коми художествоа литература ичӧтик ордым вылысь петіс паськыд туй вылӧ, коді отсалас мунны став коми уджалысь йӧзлы социализмлань.
- ↑ Медбура да мичаа художествоа кывйӧн гижысьяс шусьӧны классикъясӧн.
This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:
- it was anonymously published before January 1, 1954 (more than 70 years ago).
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States (and not published in the U.S. within 30 days), and it was first published before 1989 without complying with U.S. copyright formalities (renewal and/or copyright notice) and it was in the public domain in its home country on the URAA date (January 1, 1996 for most countries).
This work was in the public domain in Russia on the URAA date January 1, 1996, according to the Law 09.07.1993 No 5351-1 which was enacted on that date:
- it was anonymously published before January 1, 1946 (more than 50 years ago from 1/1/1996).
This anonymous or pseudonymous work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term of anonymous or pseudonymous works is 94 years or less since publication.
Public domainPublic domainfalsefalse