Регеж-Горохов - Юмынсурт марийлан кӱлеш мо?

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search

Регеж-Горохов Василий Михайлович
«Регеж карман» эпос – Йошкар-Ола, 2012.

Юмынсурт марийлан кӱлеш мо?



Эшмет тунамак корным пуыш,
Да лекте шоҥго кугыза.
Иктат тудлан ыш кыре совым…
Увер, чынак мо, чот рӱза.
Регеж ойлаш тӱҥалын ыле,
Ик рвезе лугычын ышта:
«Те Юмылан тугеже суртым
Чоҥынеда?..Ала сита?
Уремыште илат мынярын!
Сурт-печышт, вольыкышт уке…
Ондак чаманыза айдемым!
Кузе лиеш илаш тыге?
Тунар поян те улыда гын,
Ныл век оксам кышкаш молан?
Тугеже чоҥыза те пӧртым
Чолак да тулык-шамычлан» -
«Тыге ойлымылан, чон почын,
Мыят, чон почын, тауштем.
Да шӱмым туржшо йодышланда
Тугак, чон почын, вашештем.
Пӱрен улмаш пеш йӧсӧ илыш
Шочмемже годымак мылам.
Мый кум ганат, шӱм шогалмеке,
Ойлат, илалын кодынам.
Мый кушто гына лийын омыл?
Ача-аван налятышт деч
Ватем ден ме шылна йот элыш,
Каяш чот йӧсӧ ыле кеч.
Туштак кум йыгыр эрге шочо…
Те нуным сайын паледа…
Ватем гына – марий ош йӱксӧ
Эр нуным тулыкеш кода…
Кычалын коштшыла илемым -
Юмак пӱрен улмаш, векат?-
Вашлийына тендам тораште
Да улына пырля тачат» -
Регеж чарналтыш да ончале,
Кушечын лектыт да ойлат,
Да ямде улмым шижын, тудо
Пелештыш кугешнен, товат. -
А ынде мыйын эргым-шамыч –
Кум йыгыр: Сай, Пешсай, Энсай –
Муралыт, пералтат, шокталыт!
Йодам аклаш уда ма сай?
«Ачам шындыш тоҥгата вуйыш -
Тоҥгатаже йӱла гын, йӱлаш шӱдыш.
Авам шындыш йогын вӱдыш –
Йогын вӱдшӧ йога гын, йогаш шӱдыш.
Еҥгам шындыш пӧртӧнчыл мучашеш -
Пурен лектын коштшылан чумаш шӱдыш.
Изам шындыш ӱстембал тӱреш –
Еҥын кочмыжым ончен шинчаш шӱдыш.
Пурышыжат, лекшыжат чумен каен –
Орланен илашак колен омыл».
Нер шупшын нюслымо шоктале…
«Сита шорташ! Айста кушташ!» -
Но чал Регеж лач шыргжале:
«Перна умбакыже ойлаш.
Поянлыкна, ойлем, ом шылте –
Пашаче лу кидна гына.
Кӱлеш гын полыш – ида вожыл,
Полшаш ме ямде улына.
Изи годсекак, ӱмыр мучко,
Марий лӱм ден кугешненам.
Эсогыл мӱндыр йот эллаште
Тудлан полшаш мый шоненам.
Нимоак шке гыч шочын огыл,
Кеч Юмын суртымак налаш.
Кузе рӱжге еҥ-шамыч тушто
Рӱдерыш коштыт кумалаш!
Тунамак тиде шоныш шочо –
Марийлан Юмын сурт кӱлеш:
Пиалжым таптымаште тудо
Апшаткудет гаяк лиеш!» -
«Ме улына марий, сандене
Ит таҥастаре тый мемнам -
Пӱртӱс лоҥгаште шочын-кушшым –
Вес калык дене нигунам!
Илат йӧршеш вес семын нуно –
Шке семынышт мурат-куштат…
Марий еҥлан келшалшын тыште
Илынена сӧрал меат» -
«Моткочак тиде поро шоныш –
Тыгак марий еҥ илышаш.
Эше сӧрал илаш лиеш гын,
Молан кӱлеш тореш шогаш?
Йоднем мый, кӧ марий чонан гын,
Кӧ калыкше ден кугешна,
Шканда шкеак те улыда мо
Осалым шонышо тушман?
Те ужнеда уке марийым
Маска гай патырым, йолташ?
Тугеже Юмын сурт марийлан
Вий таптыше рӱдер лийшаш!
Те ужнеда уке марийым
Ур гайымак чолгам, йолташ?
Тугеже Юмын сурт марийлан
Чолгалык кожлана лийшаш!
Те ужнеда уке марийым
Сар шӱшпык гай устам, йолташ?
Тугеже Юмын сурт марийлан
Усталык памашна лийшаш!
Те ужнеда уке марийын
Тӱня йыр ушыжым, йолташ?
Тугеже Юмын сурт марийлан
Ушан полат гаяк лийшаш!
Шоналтыза вуй йыр те сайын,
Кӧ порым калыклан шона,
Кӧ тудым иктыш ушынеже?
А кӧ гын ойыра гына».