Повтӧм зон (II)

by Лебедев Михаил Николаевич

Повтӧм зон  (1929)  by Лебедев Михаил Николаевич

Гижан кад: 1929, Йӧзӧдан во: 1928. Ӧшмӧс: Ордым. 1929. №11.

Војԁӧр со мыј шуа-кајта:
Оз ло омӧԉыԁ, ме чајта,
Јӧзлы петкӧԁла-кӧ тан
Важԍа каԁлыԍ чужӧмбан.
Тајӧ каԁыс му пыр муні,
Пӧрыԍ пӧԉјаслӧн-ԋін вуні.
Менам пӧрјалӧм оз ло:
Коԉі сеԍаԋ квајт ԍо во!

 * * *

Оліс-выліс парма шӧрын,
Ежва ԁорса пемыԁ вӧрын
Повтӧм ԍӧлӧма ԁа јон
Јокыш ԋіма комі зон.
Гортса јӧзкӧԁ сіјӧ вӧлі
Рам ԁа ԍорԋі вылас мелі;
Ԁавјын ветлӧԁлігӧн ԉок,
Зверлы абу муса вок.
Уна ошкӧс сіја кыјліс,
Уна тулан ԋӧвјӧн лыјліс;
Шеԁліс сылы ԁона ԋіԅ
Ӧԏі вонас гашкӧ кыԅ.

Јокыш ез вӧв пемыԁ јура,
Быԁтор мӧвпаліс зев бура,
Тӧԁіс, кытыԍҗык ԁа кор
Вӧрын корԍны кыјантор.
Сіјӧ ԋекӧн ез-на јӧрмыв.
Веԍіг муԃер руч ез вермыв
Уԁал зонлы пӧртны ԍін —
Ԋекыԇ Јокышыԍ ез мын.

Тӧвԍа заптӧм ԁона кујас,
Коԁі вузӧс вылӧ тујас,
Јокыш аслыс, ԃерт, ез чӧж,
Паччӧр сӧрӧгын ез пӧж.
Сылӧн сещӧм вӧлі лаԁыс:
Муртса воас тувсов каԁыс,
Сіјӧ лӧԍӧԁӧ-ԋін пыж,
Улӧ копыртӧма мыш.
Регыԁ пыжсӧ сіјӧ вӧчас,
Бурҗык кусӧ сетчӧ течас,
Ԉоксӧ, тӧԁӧмыԍ, оз сӧвт,
Вылас шлапкас ԍумӧԁ вевт.
Ԍојантор-на јешщӧ лӧԁас,
Сеԍԍа Ежва кывтчӧс мӧԁас.
Тујлӧн помыс лоас сен,
Рочјас вежлаԍӧны кӧн.

Рочыс вывті вӧлі најан.
Пыж тыр кусӧ сылы вајан.
Ԍетас сы вылӧ кык чер:
„Мун-пӧ, зонмӧ, сеԍԍа бӧр!“

Коԁі парма пыщкын олӧ,
Черыԁ јона сылы колӧ.
Ез вӧв коміјаслӧн кӧрт,
Кӧԏ те сыркјалӧмӧн бӧрԁ.
Он-кӧ купечыԁкӧԁ вежԍы,
Кӧрта кӧлујыԁ оз чӧжԍы;
Ошкӧс мајӧгӧн он ві —
Тӧԁіс тајӧ парма пі.

Јокыш увлаԋӧ быԁ тулыс
Ԁона кујас таԇі нуліс,
Гортас вајліс чер ԁа шы,
Быԏԏӧ понлы ԍетӧм лы.
Гӧгӧрволіс еԍкӧ сіјӧ,
Кыԇі руч моз јӧзсӧ кыјӧ
Купеч-мортыԁ-ԁа, оз поԅ
Рочкӧԁ панны зык ԁа коԍ.

Ӧԏі воӧ, тулыс помын,
Јокыш аԁԇіс Сыктыв вомын:
Міча рӧма — гӧрԁ ԁа віж —
Увԍаԋ локтӧм ԍіԅім пыж,
Најӧ ыҗԁанас ԇік ӧткоԃ,
Вӧчан ногнас мӧԁа-мӧԁкоԃ:
Куԅ ԁа векԋі, нырыс јоԍ,
Шуны омӧԉӧн оз поԅ.
Ԍіԅім пыжын јӧзыс вӧрӧ,
Асԍыс уҗсӧ зіԉа керӧ —
Сынӧ-гурскӧ. Быԁӧн том.
Мыјкӧ ԍылӧ налӧн вом.
Ԍылӧм сыныԍјаслӧн гора,
Збојлун ԍама, абу нора.
Ԋекор комі морт ез ԍыв
Тащӧм гажа ԍыланкыв.

„Аттӧ ԃівӧ, коԁ-нӧ тајӧ?
Кытчӧ мӧԁӧԁчісны најӧ?
Мыјкӧ візывӧԍ-ԋін зев.
Оз-тај, мајбыр, овны чӧв.
Но-ԁа мӧвпавнысӧ ԋінӧм.
Тӧԁчӧ налӧн паԍкыԁ кынӧм.
Тајӧ ставыс купеч морт!“ —
Шуіс аслыс Јокыш-јорт.

Кыјԍан кӧлуј сылы ковԅіс.
Ԍӧлӧм уԁал зонлӧн ловԅіс:
Бара ԍурас сылы кӧрт,
Кӧԏ-і ічӧԏіка, ԃерт.
Таво рочыԁ ез-на волы,
Вежԍӧм-вузаԍӧм ез лолы.
Јокыш увлаԋ ез-на ну
Тӧлын чӧжӧм ԁона ку.

Луныс помаԍны-ԋін понԁіс.
Парма пыщкӧ суніс шонԁі.
Локтіс тувсов лунлӧн чој —
Југыԁ бана шоныԁ вој.

Пыжа војтыр уԅны сувтіс.
Ветлӧ-жуӧ ваԁор увтіс,
Зевтӧ јеҗыԁ ԁӧра чом,
Меԁ оз куртчав најӧс ном.
Чомкӧԁ ортчӧн біпур ӧзјӧ.
Ыҗыԁ пӧртјын пуны кӧсјӧ
Јај ԁа чері тӧԁтӧм јӧз.
Щынсӧ леԇӧ пожӧм пес.
Лыа вылӧ, быԏԏӧ ԍірјас,
Пыжјас лепталісны нырјас.
Катны воԇӧ налы ԁыш.
Морт моз шојтчӧ ԍіԅім пыж.

Јокыш сені ԁыр ез жујјав,
Ԍамсӧ рочјаслыԍ ез тујав.
Аслас ԍіктӧ пырыԍ пыр,
Муніс ԋімкоԃаԍіг тыр.
Сылӧн ԍіктыс ез вӧв ылын —
Кык ју костын, нӧрыс вылын.
Ԍіктас оліс комын морт.
Воіс сетчӧ Јокыш-јорт.
Понԁіс ветлӧԁлыны ӧԁјӧн
Чомјыԍ-чомјӧ кыԇпу беԃјӧн.
Ԍԏенӧ кащкас — тук ԁа ток:
„Кывзы менӧ, муса вок!
Купеч котыр локтіс татчӧ.
Увԍаԋ мунӧ Ежва катчӧс.
Ӧні уԅны кӧсјӧ тан.
Кӧртыԁ лоас шонԁібан!“

Ежва ју моз ԍіктыс гыԅіс.
Ывла тырнас јӧзыс шыԅіс.
Жӧԇӧ пӧрыԍ, жӧԇӧ том,
Быԏԏӧ ваын терыб ком.
Шогныс налӧн бӧрӧ коԉӧ,
Тӧԁанторсӧ Јокыш ԁоԉӧ:
„Рочыԁ ез-кӧ еԍкӧ кат,
Лоі кыјԍыԍјаслы мат.
Уна шыјас чегі міјан,
Уна емӧԍ комі піјан,
Коԁлӧн абу веԍіг чер, —
Пуыԁ керавтӧг оз пӧр.
Рочыԁ тыра пыжӧн кајӧ,
Кӧрта кӧлуј кӧнкӧ вајӧ.
Сеԍԍа унатор ог шу.
Муам вежны ԁона ку!“

Јӧзыс ызгӧ: „Нуам, нуам,
Најӧс ваԁорас-кӧ суам,
Ез-кӧ мунны најӧ таԍ.
Вежан торјыԁ, мајбыр, ԁаԍ“

Чомјас ԁорын мырԍӧм воԍԍіс
Быԁӧн бӧрјӧ кујас костԍыс
Ԋіԅ-ԁа, руч-ԁа, тулан ку,
Мыјӧн озыр комі му.
Тајӧ уҗыс абу ԍӧкыԁ —
Ставыс ештіс налӧн регыԁ.
Ваԁорвывԍаԋ уна ноп
Пыжӧ шыблалӧны — шԋоп!
Піпу пыжјас налӧн кокԋі,
Ԍірӧн мавтӧм, бур-ԋі, ԉок-ԋі,
Кујім пелыс, ӧԏі зыб,
Вітӧн пукԍан-кӧ он лыб.

Ӧтпыр, быԏԏӧ повԅӧм ыжјас
Увлаԋ ӧԁԇӧԁчісны пыжјас.
Горзӧ Јокыш сещӧм кыв:
„Кежӧј, вокјас, шујгавыв!“
Ваыс паԍкалӧ ԁа пуԅӧ —
Ежва јуӧ мӧԁ ју уԍӧ.
Воԍԍӧ ԍінлы Сыктыв вом.
Ваԁор вылас јеҗыԁ чом.
Рочлӧн пыжјас пыр-на сені.
Купеч котырыԁ-нӧ кӧні?
Оз-тај кывԍы налӧн зык.
Ловја мортыԁ сӧмын кык.
Тајӧ кыкыс паԍкыԁ чера.
Вылас ԁӧрӧм міча ԍера,
Јурас шапкајасныс гӧрԁ,
Ԁона нојыԍ кӧнкӧ, ԃерт.

„Талун војыԁ вывті номјӧԍ,
Унҗык рочыԁ пыріс чомјӧ,
Пыжсӧ віԇӧны кык морт“. —
Гӧгӧрвоіс Јокыш-јорт.

Комі војтыр збоја сынӧ,
Воӧ купеч шојтчан інӧ.
Ӧԏі віԇыԍ пырыԍ пыр
Чомлаԋ ԏуріс, быԏԏӧ шыр.
Воԍԍіс ԁӧра чомлӧн воԇыс,
Уна петіс сетыԍ рочыс
Паԍкыԁ пеԉпома ԁа јон,
Чужӧм гӧрԁӧԁӧма ԁон.
Сеԍԍа јуалісны најӧ:
„Коԁӧс јенмыс татчӧ вајӧ?
Кывзӧј, кущӧм тіјан мог?
Бур-ӧ, омӧԉ ветланног?

Јокыш сувтіс лыа ԁорӧ,
Рочӧс матыԍчыны корӧ:
„Локтӧј талаԋ ставныԁ ті,
Ԁона кујас вајім мі.
Мыјԁа вермім вонас чӧжны
Кӧсјам тіјанкӧԁ мі вежны
Кӧрта кӧлуј вылӧ, ԃерт.
Коланторјыс міјан — кӧрт.
Локтӧј, купечјас, ен полӧ,
Комі јӧзыԁ рама олӧ,
Ԉоксӧ ԋекоԁлы оз кер,
Сӧмын корӧ шы ԁа чер!“

Рочјас ԍерӧктісны воча:
„Полӧм міјан овлӧ шоча.
Паныԁ ԍурыԍјаслы мі
Вермам чегны кок і кі.
Мі-кӧ боԍтам ԁона кусӧ,
Кӧртнаԁ тыртам комі мусӧ.
Міјан кӧртыԁ вывті бур —
Уна орӧԁлывліс јур!“

Јокыш шмоԋітӧмӧн чајтіс
Тајӧ кывјассӧ ԁај кајтіс:
„Ԃерт-ԋін абу омӧԉтор,
Зверлӧн јурыс орас кор.
Тащӧм кӧрттӧ-кӧ ті ԍетаԁ,
Ԁона кунаԁ, мајбыр, пӧтаԁ.
Ӧԏі ԍіктын руч ԁа ԋіԅ
Таво кыјім ԍо ԁа кыԅ! “

Ԍінныс купечјаслӧн ворсӧ,
Кокныс лојӧ лыа ԁорсӧ.
Ԋекоԁ чомлаԋ бӧр оз мун.
Вуні рочлӧн чӧскыԁ ун.

Кыјԍыԍ котыр пыжԍыс петіс,
Нопјас раԅаліс ԁа лӧԁіс
Ваԁор вылӧ вајантор.
Куӧн тырі Сыктыв ԁор.
Рочлы Јокыш шуӧ: „Віԇӧԁ!
Талӧн ԁоныс абу ічӧт.
Кущӧм сук ԁа міча гӧн.
Таыԍ бурсӧ аԁԇан кӧн?
Вајӧ вежлаԍӧмсӧ вӧчам,
Ԋіԅлыԍ, ручлыԍ ԁонсӧ течам.
Аԍныԁ артыштанныԁ, ԃерт,
Мыјԁа поԅас ԍетны кӧрт!“

Рочјас ԍерӧктісны бара,
Сеԍԍа равӧстісны јара:
„Јона артавны оз ков —
Кӧртнаԁ віԋԁас тіјан лов!“

Комі војтыр ставныс шемӧс.
Мыј-нӧ тајӧ: вӧт-ӧ, вемӧс?
Вежԍіс купечјаслӧн ԍам,
Сорԋі налӧн абу рам.
Быԁӧн ԉокыԍ мыјкӧ горзӧ,
Быԁӧн кутӧ віјанторсӧ:
Коԁі шыпурт, коԁі чер,
Кӧԏ те сетчӧ веԍӧпӧр.
Пуртӧн шенаԍӧны кіјас,
Воԇӧ чургӧԁчісны шыјас.
Квајтӧн скӧра пырыԍ зев
Леԇны лӧԍӧԁчӧны ԋӧв.

Јокыш горӧԁіс: „Бур вокјас,
Ӧԁјӧ нуӧј татыԍ кокјас!
Аԁԇаԁ налыԍ чужӧмбан —
Пыжа рӧзбојјас-тај тан!“

Ез-на уԃіт помӧԇ шуны,
Кыԇі коксӧ колӧ нуны, —
Воԇӧ уԍкӧԁчіс роч јӧз:
„Вај-пӧ вӧрсајастӧ пес!“

Парма піјан сетчӧ јӧрміс.
Ԋекоԁ пышјыны ез вермы.
Рӧзбој чукӧр — ук ԁа ок! —
Шонтіс кыјԍыԍјаслыԍ бок.
Уна ԍурі комі мышкӧ
Шыпурт воропӧн ԁа тышкӧн
Зургӧм, вачкӧм, мукӧԁтор,
Рочјас ԏешітчісны кор.
Најӧ ԋекоԁӧс ез віны,
Сӧмын нӧјтӧм помԍыс чіні
Кыјԍыԍ-војтырјаслӧн нем, —
Сіјӧс ԍумӧԁӧн он ԁӧм!..

„Сеԍԍа накӧԁ со мыј вӧчам:
Увлаԋјурӧн јуас леԇам!“ —
Інԁіс чуԋнас ӧԏі роч.
Вӧлі секі асыввоԇ.
Міча кыа кусны понԁіс,
Парма пыщԍыс петіс шонԁі,
Саԃміс ловԅіс пемыԁ вӧр,
Мулӧн, валӧн вежԍіс ԍер.

Омӧԉторсӧ вӧчны ԁыр-ӧ.
Рочјас шыблалісны јірӧ
Нӧјтӧм војтырјассӧ пыр
Равзіг тыр ԁа чужјіг тыр.
Јокыш коԉі кыԇкӧ бӧрас
Ваԁор вылас, рӧзбој шӧрас.
Кіас чер ԉі пурт ез вӧв,
Сӧмын скӧрміс сіјӧ зев.
Аслыс шуіс сіјӧ ԉучкі:
„Најӧс воча ог-кӧ кучкі,
Ічӧт лоас меным ԁон,
Ог-ԋін ло ме уԁал зон!“

Рӧзбој чукӧр жуӧ, ызгӧ,
Кыркӧщ ԁорӧ сіјӧс кыскӧ,
Баԉабӧжас зур ԁа зур,
Троԋакылӧ сылӧн јур.
Јокыш јортлӧн ԍӧлӧм ӧзјыс.
Ӧԏі рӧзбој сіјӧс кӧсјыс
Ваӧ тојыштны-ԁа сен
Панԍыс налӧн чорыԁ вен.
Јокыш чегіс рӧзбој кісӧ,
Мырԃԃіс-боԍтіс лечыԁ шысӧ,
Сеԍԍа шынас рочӧс — быщ!
Ачыс терыб, быԏԏӧ пыщ.
Чегӧм соја рӧзбој уԍіс,
Ез-ԋін четчыв сеԍԍа муԍыс,
Чужӧм сылӧн лоі лӧз.
Ош моз равӧстіс ԉок јӧз:
„Віјӧј, віјӧј тајӧ зонсӧ,
Пемыԁ вӧрыԍ петӧм понсӧ!
Мыјкӧ вывті сіјӧ јоԍ,
Ӧтнас лептіс тані коԍ!“

Ваԁор тырі ыҗыԁ зыкӧн.
Рӧзбој піјан комын кыкӧн
Зонсӧ гӧгӧртісны сен,
Уԍӧм мортыс кујліс кӧн.
Повтӧм Јокыш лечыԁ шынас
Оз ԍет матыстчыны ԁінас,
Ӧԏі рочлы бара — сущ,
Быԏԏӧ кокыштӧма кущ.
Мӧԁлы зургас морӧс шӧрас,
Пеԉка бергӧԁчыштас бӧрас,
Којмӧԁ мортлы перјас ԍін,
Сӧмын рочјасыԍ оз мын.

Ош моз ԉокміс рӧзбој піјан:
„Кујім јорт-ԋін уԍіс міјан!
Но-кӧ завоԃітлам вај
Комі зонлыԍ шырны јај!“

Біӧн југԋітісны ԍінјас,
Јара јірыштісны піԋјас,
Лептіс шыпурт уна кі.
Кыщын лоі парма пі.
Ӧтпыр ваԁорԍаԋ і вӧрԍаԋ,
Коԁі воԇԍаԋ, коԁі бӧрԍаԋ,
Саріԇ гыыс ветлӧ кыԇ,
Рочјас зырӧԁісны сіԇ.

Ԍӧлӧм Јокышлӧн ез повԅы:
„Кӧԏ-пӧ олӧм менам овԍіс,
Тӧԁны понԁаԁ ӧні ті,
Кущӧм војтыр тані мі!“

Рӧзбој чукӧр ергӧ-мургӧ.
Черӧн, шыӧн кучкӧ, зургӧ.
Паԍкыԁ шыпурт вач ԁа вач —
Віјӧм вылӧ абу наԇ.

Регыԁ ештіс налӧн „шырԅӧм“,
Ӧтка тышкаԍыԍкӧԁ мырԍӧм.
Кулі сені Јокыш-јорт,
Ез ԋін аԁԇыв асԍыс горт.

Рӧзбој јӧзлы ез ло лӧԍыԁ;
„Тајӧ морт вӧсна-пӧ пӧԍыԁ
Міјан кіԍԍіс пеԉса тыр.
Пӧԍкӧԁ сорӧн ԏургӧ вір.
Воԇӧ ју куԅа-кӧ мунам,
Такоԃ зонмыс ԍурас уна.
Гӧгӧр шуштӧм пемыԁ вӧр.
Вајӧ, јортјас кывтам бӧр“!

«Кывтам, кывтам, — быԁӧн шуӧ: —
Мунам татыԍ бурҗык муӧ,
Кӧні олыԍјасыс шаԋ,
Кӧні быԁмӧ шобԁі ԋаԋ!“

Бара лыбіс налӧн сылӧм:
„Гажа міјан олӧм-вылӧм,
Талун тані, аскі — сен,
Ԋекоԁ міјанӧс оз вен!“

Рӧзбој котыр сынны боԍтԍіс,
Уҗыс пелысјаслы воԍԍіс.
Увлаԋ лебԅіс ԍіԅім пыж.
Катны налы лоі ԁыш.

Тащӧм вӧліс секԍа олӧм,
Комі муӧ рӧзбој волӧм.
Тащӧм вӧлі збој ԁа јон
Јокыш ԋіма комі зон.