Нывбабаяс

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Нывбабаяс  (1923) 
Неверов А. (1886 - 1923), translated by Суханова Агния Андреевна, Нёбдінса Виттор, Чеусова Анна Николаевна
Гижан кад: 1923, Йӧзӧдан во: 1923. Ӧшмӧс: Ӧ. Неверов. Нывбабаяс : нёльторъя драма. Сыктывдінкар: Коми нига лэдзанін, 1923.

ВОРСЫСЬЯС.


КУЗЬМА ТИКӦН — крестьянин, 48 арӧса.

МАТРЕН — сылӧн гӧтыр, ар 48, висьӧ.

ДАРЪЯ — налӧн ныв, 28 арӧса, салдатка.

ПИЛЯ — налӧн пи, 26 арӧса, салдат.

КАТЯ — Пилялӧн гӧтыр, 23 арӧса.

ПЕДӦСЬ — Катялӧн мам, 64 арӧса дӧва.

КУЗЬМА — Тикӧнлӧн бать, 80 арӧса.

ГАБӦ ПЕДӦР — пӧрысь мужик, пельтӧм, 60 арӧса.

СТРАННИК — пӧрысь морт, ар 55.

ЯРӦ — сьӧд тоша мужик, 35 арӧса.

ГЕНРИК — 30 арӧса /

АРТУР — 32 арӧса / пленнӧй немечьяс

ДОМНА — збой баба, 25 арӧса /

ПАЛАДЬ — 28 арӧса /

АННА — 27 арӧса /

ПАРАСЬ — 34 арӧса /

НАТАЛЬ — 24 арӧса / салдаткаяс

МАРЪЯ — 32 арӧса, сёрнитӧ ныр пырыс (лёквисьӧмӧн висьӧ).

ГРИША — ар 10-а детина, пӧльӧн шуысь Габӧ Педӧрлӧн.

СЕМӦ — старшина, ар 48 — 50, ён морт.

ИВАН МИКУЛАЕВИЧ — писар, ар 33.

УРАДНИК — ар 32, зэв тшап.

КЛИМ ИВАНӦВИЧ — старӧста, прӧстӧй мужик, ёсь кодь, 42 арӧса.

ДЕСЯТСКӦЙ, ПОНЯТӦЙЯС.

ЙӦЗ: мужикъяс, бабаяс, зонъяс, нывъяс, челядь, синтӧм корысь, сійӧс новлӧдлысь.


(Тайӧ вӧлӧма 1916-ӧд воын, арланьыс, ерманечкӧд воюйтігӧн).


МЕДВОДДЗА ВӦЧӦМ


Шоныд праздник лун.

Вӧчсьӧ ывлаын, Габӧ Педӧр ӧшинь улын. Скамъя вылын пукалӧны кык салдатка: Наталь — каганас, да Паладь — чувки кыанӧн. Сэні жӧ, эжа вылын, Анна Парасьлысь юр вуштӧ. Орчча керкаын кага бӧрдӧ, нывбаба сійӧс бурӧдӧ: «Ӧ-ӧ-ӧ-ӧ!.. Ӧ-ӧ-ӧ-ӧ!.. Эн бӧрд, сё шайт, эн бӧрд!.. Ӧ-ӧ-ӧ-ӧ!..» Мӧдлаысь кылӧ черӧн керасьӧм шы. Кӧнкӧ мужиклӧн гӧлӧс: «Марпа, лэччыв вала!..»

Занавес восьтӧм бӧрын петӧны бокисянь, котӧрӧн локтӧны туй кузя куим зонпосни, бракольчиаӧсь, вӧлӧн ворсӧны: ӧти сьыліӧдыс домасьӧма кӧвйӧн, мӧд сійӧс плетьӧн вӧтлӧ, коймӧд веськӧдлӧ, горзӧ: «Но-ӧ-ӧ!.. Тпрудись!.. Тпру!..» Сувтӧны Педӧр ӧшинь улӧ, йӧктӧны ӧтилаын, вӧвъяс моз гӧрдлӧны: «И-о-о-о!!!»


ПАЛАДЬ. (Челядь вылӧ). Ксь-сь татысь!.. Мунӧй!

ЧЕЛЯДЬ. (Гӧрдлӧны). И-о-о-о!. (Чужъясьӧны).

ПАЛАДЬ. Мунӧ татысь!.. Энлӧ, ме тіянӧс!.. (Кӧсйӧ чеччыны. Челядь котӧрӧн пышйӧны).

АННА. О господьӧ, нылӧй, тэнад той!.. (Виалӧ тойяссӧ). Дзик юр тырыд!.. Сідз и люзьялӧны...

ПАРАСЬ. Неважӧн на эськӧ тойӧсси да. Васькаӧс война вылӧ мӧдӧдӧм бӧрын кутіс содны да содны... Войдӧр некутшӧма эз вӧвлы.

ПАЛАДЬ. Тойыд сійӧ шогла чужӧ

ПАРАСЬ. Дерт жӧ нин шогла. Этша ӧмӧй миян шогыс?

ПАЛАДЬ. Энӧ нин сёрнитӧй!.. Тэ шогсьыс пышъян, сійӧ тэ бӧрся. Тэ сыысь, сійӧ тэ бӧрысь... Ок, ок, ок!.. Войдӧрлун кольтала муні Маті тыладорӧ. Телега чӧрсӧй омӧлик вӧлӧма, — чеги. Лунтыр ме пукалі туй шӧрын... Пукала да бӧрда... Этша и бӧрді... Сэсся енлы кевмыны куті: «Господьӧй мися, кутшӧм грек кузя нӧ татшӧм олӧмсӧ ыстан?..» Сы бӧрын сэсся сьывны понді... Пукала йӧй моз туй шӧрын, малася телега дорын, да зэв гораа сьыла. Аслам синваӧй сідзи и киссьӧ... Нинӧм эг вермы керны. Туй вылас коли телегаӧс... Гортӧ локті, — Гришасянь гижӧд воӧма... Зэв ёна шуасьӧ: «Став овмӧстӧ пӧ, кӧнкӧ, разӧдін...»

НАТАЛЬ. Кӧн нӧ ӧні сійӧ?

ПАЛАДЬ. Тӧдан ӧд кӧн, — лазаретын. Коксӧ пӧ вундыны кӧсйӧны, да оз сет, полӧ. Докторъясыс шуӧмаӧсь. «Он кӧ пӧ сет, кулан...»

НАТАЛЬ. Сідзкӧ коктӧм лоӧ?..

ПАЛАДЬ. (Ышловзьӧ). Дерт коктӧм.

НАТАЛЬ. Аттӧ, кутшӧм притча!.. Со ӧд олӧмыд.

АННА. (Парасьлы). Тойясыд ставыс польскун кодьӧсь!..

ПАРАСЬ. Тэ, нылӧ, этатысь видлы, балябӧж гурансьыс. (Индӧ чуньнас). Зэв ёна лудӧ-ӧ!.. (Локтӧ Маръя).

МАРЪЯ. (Ныр пырыс сёрнитӧ, назгӧ). Олад-вылад!

АННА. Пуксьы, шойччы, Маръя!

МАРЪЯ. Некор... Менам кукань тат эз ветлӧдлы?

ПАЛАДЬ. Эгӧ аддзылӧ. Мый нӧ, бара нин пышйис?»

МАРЪЯ. Пышйӧма. Челядь, тыдалӧ, гид ӧдзӧсӧс восьтӧмаӧсь.

ПАРАСЬ. Ветлін, Маръя, пельшӧр ордад?

МАРЪЯ. Ветлі.

ПАРАСЬ. Мый нӧ шуис?

МАРЪЯ. Мый нӧ шуас... Он пӧ бурд...

ПАЛАДЬ. Некор? Сідзи лоӧ нэм чӧжыд овны?

МАРЪЯ. (Шог пыр). Дерт нин, тыдалӧ, лоӧ...

ПАЛАДЬ. Пеж лов! Нэм кежлад, зонмӧ, кӧвъяліс жӧ тэныд.

МАРЪЯ. Ачым эськӧ мед нин, да ӧд, шуӧны, кагаӧй пӧ сэтшӧм жӧ лоӧ: ме моз ныр пырыс пондас назгыны...

ПАРАСЬ. Назгӧмыд мый на, нырыс усьӧ...

ПАЛАДЬ. Пӧтлытӧм горш!.. Вежыс петӧма кутшӧмкӧ сісь курва вылӧ... Идол!

АННА. Со ӧд миян мужикъясыд кутшӧмӧсь!.. Пеж ловъяс!

МАРЪЯ. Водзӧ лоӧ ветлыны. (Мунӧ, чуксасьӧ). «Тпрутьӧ, тпрутьӧ!.. Лок гортӧ... лок, лок!.. Тпрутьӧ, тпрутьӧ!..»

АННА. Тшыкӧдіс гӧтырсӧ...

ПАЛАДЬ. Таысь омӧльыд сэсся оз нин тӧр. Нэм кежлас тшыкӧдіс. Ӧні гӧтырыс сісьмӧ. Ловъявылысь сісьмӧ...

ПАРАСЬ. Ме, веськыда кӧ шуны, Маръясьыд ӧні пола: мед эськӧ мися лёквисьӧмыс меным оз жӧ вудж... Гырнич ли, мый ли кӧ сетла, этша мыськала сы бӧрын, этша сьӧлася... Оз чӧсты кыдзкӧ сы бӧрын. Сё ей бог!..

АННА. Дерт лоӧ повны, гашкӧ ачыд на сы выйӧ воан да... Дыр-ӧ ӧні... Мужикыд локтас гӧститны, ваяс тэныд пеж висьӧмтӧ, кӧвъялас гӧснеч пыдди.

НАТАЛЬ. Абу жӧ ӧд ставныс ӧткодьӧсь?

АННА. Но, эн на зэв сідзи тэ гарав. Ставныс ӧткодьӧсь!.. Мужикъястӧ ставнысӧ ӧти бала вылын вӧчӧмаӧсь. Висян кӧть он, веськодь налы, оз бӧрйысьны.

НАТАЛЬ. Ен мед видзас. Эштӧма нин сэк: ловъявылысь лоӧ гуӧ пырны.

ПАЛАДЬ. Дерт тэнӧ видзас сэки енмыд!.. Виччысь! Кутан сэк синватӧ шушун бӧждорад чукӧртны.

ПАРАСЬ. (Натальлы, серам пыр). Тэ чайтан, Ӧльӧксаныд тэнад мӧд сёйысь? Кывзы, висьталас...

АННА. Мужикъясыд мися ставныс ӧткодьӧсь. Поводнӧй чӧрт чукӧр! Налы ӧти закон, миянлы мӧд. Налы позьӧ, миянлы оз. Ме ногӧн кӧ: оз кӧ позь, мед некодлы оз позь: позьӧ кӧ, мед быдӧнлы позьӧ! Сэк норасьысь оз ло. Гижӧмаӧсь законъяс!.. Тьпу! (Сьӧлыштӧ).

ПАЛАДЬ. Коді сійӧс гижис? Енмыс али коді?

АННА. Ен, ен!.. Сюра-тоша йӧз миян коддьӧмыслы, йӧйяслы. Ми сэсся на вӧсна векньыдик пӧв кузя ветлам, законъясысь полам.

ПАРАСЬ. Мый эськӧ лоӧ, татшӧм закон вомӧныс кӧ чеччыштамӧ? Видлыны эськӧ, збыль! (Ставныс сералӧны).

АННА. Нинӧм оз ло. Нюлыштасны льӧбнысӧ дай ставыс.

ПАЛАДЬ. Кыдз ӧд оз! Крукасясны кокора моз да нэмыд он мын. (Нерӧ). «Гӧтырӧй пӧ менам сямтӧм, юрӧс янӧдіс», норасьны быдӧнлы кутасны.

ПАРАСЬ. Мӧвпыштан да — омӧль жӧ миян олӧм!

ПАЛАДЬ. Таысь омӧльыс оз тӧр!.. Кагатӧ ваян, челядьтӧ быдтан, став сьӧкыд уджсӧ кыскан ас вылад. Мужик водзад кыдзи он песлась, мед эськӧ оз скӧрмы... Кӧсйыштан кӧ олыштны ас колӧм серти, пырысь-пыр жбонитас.

ПАРАСЬ. Менам верӧсӧй пӧрысь нин, выжыв, вит челядь быдтам, да сэн на шуасьӧ... Война вылас мунігӧн кузь войбыд зыньгис: «Тэ пӧ, Парась, видз асьтӧ бура, эн лёк ногӧн ов... Ловтӧ пӧ и перъя!..»

АННА. Вежӧгтӧ ӧмӧй на?

ПАРАСЬ. Зэв. Ме чайта этша мелӧн кодь верӧсыд. Пуксян кӧ вӧлі пируйтігъясӧн кутшӧмкӧ мужиккӧд орччӧн, мӧдар бокас пуксяс да вирӧдз чеплялас. А ачыс? Ок, наян! Кымынысь ме сійӧс сулі Ӧгаш поконьчакӧд. Шуасьны вӧлі кута, — аслым жӧ инмас. «Ми пӧ мужикъяс, миянлы позьӧ. Ми пӧ огӧ пиалӧ.»

ПАЛАДЬ. Коді лӧсьӧдлӧма татшӧм олӧмсӧ нывбабаясыслы? Унаысь ме ас думӧн шула, мед эськӧ мися му пыр мунас татшӧм олӧмыс. Нинӧм абу миянлы!.. Дас кык во верӧскӧд олі, да эг тӧдлы долыдлун, эг слӧймыв прамӧя лолыштны. Воысь воӧ сӧмын нӧбасьлі.

ПАРАСЬ. Кутшӧм олӧм нӧ тэд колӧ?

ПАЛАДЬ. Мед прӧпадитас татшӧм олӧмыд! Верӧсыд водас да оз кутышт весиг... Шкоргӧ-узьӧ войбыд... Тэ сы дінӧ матыстчан, гаж петӧ бурӧн сыкӧд сёрнитыштны... «Эн мешайтчы!» — шуас, бергӧдчас мышкӧн. Эн лысьт кыв шуны налы... Мужикъяс ӧмӧй миян?!.

АННА. Эновтны найӧс, выльӧс лӧсьӧдны!

НАТАЛЬ. (Серам пыр). Коді сюрас? Мужик рӧд эз коль.

АННА. Корсян кӧ сюрас. Пленнӧйясыс на абу шыбитанаӧсь: любӧйӧс кӧть босьт да шымырт.

НАТАЛЬ. Немечьясыд? Мый наысь? Комиӧн кыв ни джын оз тӧдны, немӧйяс моз лоӧ овны.

ПАЛАДЬ. Мый кӧть, ӧткодь ӧд... Домна тай олӧ. Зэв ещӧ ошкӧ: мелі пӧ, шань, бур. Велалыштӧма нин комиӧн сёрнитны. Нимыс пӧ кокни и — Генрик.

НАТАЛЬ. Йӧз мортыд пыр первойтӧ мусаджык. Олыштан регыдик, тӧдмасьыштан, сійӧ и мунас... Бара корсь выльӧс.

ПАРАСЬ. (Натальлы). Ӧні, нылӧ, немтор водзӧ вылӧ артавны. Сэтшӧм олӧм воис: мый вомӧ, сійӧ и пинь улӧ. (Сералӧны. Керка сайсянь петӧ странник, сувтӧ нывбабаяс водзӧ, шапкасӧ пӧрччӧмӧн копрасьӧ налы).

СТРАННИК. (Нюжйӧдлӧмӧн). Милосердные рабы господни, батюшки, матушки! Подайте Христа ради святую милостыньку прохожему, чем вас господь послал; поминаючи ваших родителей во царствии небесном. Не откажите от своих трудов праведных... О, господи, помилуй!.. Мир вам, сестрицы!

ПАЛАДЬ. Кытысь тэ, дедӧ?

СТРАННИК. Русской я, сестрица, русской. Не умею по вашему... О, господи, помилуй!..

НАТАЛЬ. Роч тай. (Странниклы). Ты нӧ, дедушка, откудова?

СТРАННИК. Дальний, матушка, далиний. Из-под святого града Киева. О, господи, господи, помилуй!..

НАТАЛЬ. Кийӧвысь пӧ тай. Ылысь... (Странниклы). Ты нӧ, дедушка, манак?

СТРАННИК. Нет, родимая, не сподобился. По обещанию хожу.

ПАРАСЬ. (Натальлы). Мыйла нӧ тэ тайӧс дедӧӧн шуан? (Видзӧдӧ странник вылӧ). Гашкӧ абу и дед.

СТРАННИК. Дедушка, родимые, дедушка. Старик уже... О, господи, помилуй!.. (Видзӧдӧ ӧшинь вылӧ).

ПАРАСЬ. Дерт нин старик!.. Быдсяма старикъясыд овлӧны. Мукӧдыс, пиньыс кӧ абу, ордлынас йирӧ... (Сералӧны).

НАТАЛЬ. Ланьтӧ, йӧйяс!.. Ен дор олысьӧс сералад!..

ПАРАСЬ. Мыйӧн тӧдан, код дор тайӧ олӧ. (Ӧшиньӧд ичӧтик ныв юрсӧ мыччӧ, кинас ӧвтӧ странниклы, шуӧ: «Абу, абу!.. Бог дас!..» Ныв бӧр саялӧ).

СТРАННИК. (Шапкаасьӧ; ропкигтырйи мунӧ водзӧ). Скупые!.. Во имя Христа жалко... (Саялӧ).

АННА. Татшӧм манакӧс эськӧ шыркнитны!.. Лунын манакалас, войын бурлакалас. (Сералӧны).

НАТАЛЬ. Мый нӧ ті талун, йӧймид али мый?

ПАРАСЬ. Зэв позьӧ татшӧмтӧ... Няня, сӧстӧм... Кодкӧ лунӧ Ӧкуль сваття ордӧ татшӧм ен дор олысьыд узьны вӧзйысьӧма. Рытсяньыс пӧ зэв лӧсьыда оліс, быдтор йылысь висьтавліс — Апон гӧраяс йылысь. Войнад маласьны пондӧма... Ӧдва мынӧма Ӧкульыд. Матыстчис пӧ ме дінӧ, юасьӧ кутшӧма ола, гажтӧмтча ог верӧсысь. Кос пӧгибӧ волӧма, сё ейбог... Ачыс пӧ дзор старик!..

НАТАЛЬ. (Бурӧдӧ кагасӧ). Ксь-ксь, ксь-ксь!..

ПАЛАДЬ. Мыйкӧ тай нӧ тэнад кагаыд зэв жӧ омӧлик, Наталь? Пыр зыньгӧ.

НАТАЛЬ. (Гӧлӧссӧ вежӧ, кывнас пыскыльтӧ). Висям ми пый, тьӧтка... Лолыстны неколь... Кыньӧмным висьӧ... доня пиӧй!.. (Окалӧ кагасӧ).

ПАРАСЬ. Менам Сергейӧй тадзи жӧ висьӧ: быд вой горзӧ... Ог тӧд кутшӧм пӧрӧс ветлӧ... Кынӧмсӧ топӧдас да войбыд, коньӧр, ойзас.

НАТАЛЬ. Мытитӧ жӧ?

ПАРАСЬ. Оз. Некутшӧм мыт абу. Сідз мыйкӧ... Вомдзасьӧма буракӧ... Гашкӧ йӧлӧй оз лӧсяв да?.. Тшыкӧма буракӧ менам йӧлӧй...

ПАЛАДЬ. Мыйла он нулы Спира Парась дінӧ?.. Мед нимвидзас.

ПАРАСЬ. Быдлаӧ нин нулі... Сопрон Педьӧ ордӧ волі нин и... Асъя лысва вылӧ водтӧдлі и... Немтор оз лӧсяв, некутшӧма оз личӧд висьӧмыс.

АННА. Пельшӧр ордас ветлін эн?

НАТАЛЬ. Эн нин гарав сы йылысь. Нимвидзысьяс кӧ эз вермыны бурдӧдны, пельшӧр помсьыд этша нин буртӧ босьтан.

ПАРАСЬ. Ветлі жӧ пельшӧр дінас... Гӧгсӧ видліс, сетіс кутшӧмкӧ ва... Нинӧм отсӧгыс эз ло.

ПАЛАДЬ. Кытысь тайӧ войнаыс кыптіс? Ёрӧм немечьяс понда став докторъяссӧ нуисны.

НАТАЛЬ. Дядьӧ мельничаысь изӧдчанінысь локтіс, да сэн пӧ сёрнитӧны: «Тайӧ войнаыд пӧ ёна на нюжалас: во нёль кыссяс на.»

ПАРАСЬ. Оз тай ӧкаяннӧйясыд му пыр мунны!.. Мый и юкӧны? (Туй вомӧн кутчысьӧмӧн вуджӧны вӧчсьӧм ичмонь пленнӧйкӧд. Пленнӧй ӧтпӧлӧса, сатин дӧрӧма, ляпкыд небыд картуза-кепкаа. Кыкнаныс ӧрешки сёйӧны).

ПАЛАДЬ. Кутшӧм баруньӧ нӧ тайӧ?

АННА. Эн ӧмӧй тӧд?.. Карӧ Семӧ Машӧ.

ПАЛАДЬ. Но-о, Машӧ. Зонмыс коді?

НАТАЛЬ. Артур тай... Сюзь Ёгор Мишӧлӧн казакыс.

АННА. (Горзӧ ичмоньлы). Машӧ, мый верӧсыд гижӧ?

ИЧМОНЬ. (Бергӧдчылӧ бабаяслань). Зэв чорыд кабыр мӧдӧдӧма. (Петкӧдлӧ кулаксӧ). Со кутшӧмӧс!..

ПАЛАДЬ. Тайӧ нӧ Артурыскӧд олӧ али мый?

АННА. Ме ог тӧд... Йӧзыс тай больгӧны: олӧ пӧ-а.

ПАЛАДЬ. Ад горшлы тай сюрас небось!.. Зонмыс, тыдалӧ, шань!.. (Чеччӧ). Лоӧ челядьӧс видлыны ветлыны. (Мунӧ. Сцена вылӧ локтӧны синтӧм корысь детинакӧд).

КОРЫСЬ. (Локтіг моз сьылӧ кыз гӧлӧсӧн). За-ступ-нитса-й усерд-на-яй...

ДЕТИНА. (Тшӧтш вӧсни гӧлӧсӧн босьтӧ). Ма-ти гос-по-да выш-ня-го...

АННА. Косявны жӧ кутісны! Быттьӧкӧнӧсь мый жӧ!.. (Кинас ӧвтӧ). Мунӧ, мунӧ, некод керкаас абу!

Корысь. (Дугдӧны сьылӧмысь, мунӧны водзӧ, сувтӧны мӧд керка ӧшинь улӧ. Бара сьылӧны). «За-ступ-нитса у-серд-на-я... (Керкасянь гӧлӧс ичӧтик нывлӧн: «Мамӧ узьӧ, Бог дас!» Корысьяс мунӧны).

ПАРАСЬ. Уна и корысьяс лоины тайӧ войнаӧн...

АННА. Стра-асьт! Он вевъяв няньтӧ шӧравны... Кодкӧлунӧ найӧ менсьым посводзысь сиделка кӧв гусялісны..

НАТАЛЬ. Тӧрыт, люба, кодӧскӧ телегаӧн новлӧдлісны, салдат пӧ, шуӧны. Войбыд сэсся эг вермы син куньлыны... Зэв на том да мича ачыс, коньӧр... Кык челядь пӧ кольӧма... Кыкнан коксӧ вундӧмаӧсь... Пукалӧ, коньӧр, джек моз, сувтны ни чеччыны оз вермы...

АННА. Со, дум вылӧ уси: кутшӧм вӧт ме колян вой вӧталі.

НАТАЛЬ. /

ПАРАСЬ / (Тшӧтш, ӧтпырйӧ). Мый нӧ, кутшӧм?

АННА. Чудеса дивӧ! Сулала быттьӧ завор дорын... Сэсся, ог повнит кыдз, шушун вӧрӧтӧй резьдіс, шушунӧй шливквидзӧ лэччис кок улӧ. Сё кристос! Уси быттьӧ тадзи... (Петкӧдлӧ). Ачым дӧрӧм мыг кежысь коли... Гӧгӧр мужикъяс сулалӧны, зэв уна йӧз. Сералӧны, гӧрдлӧны ме вылӧ. (Локтӧ Домна, киас вила).

НАТАЛЬ. Тайӧ абу бур водзын.

ДОМНА. Мый нин бара абу бур водзын?

НАТАЛЬ. Анна зэв омӧля вӧтасьӧма...

АННА. Тӧндзи сідз жӧ: гуӧ быттьӧ веськалі. Пукала гуын, петны некутшӧм ногӧн ог вермы...

ПАРАСЬ. Ӧнія кадӧ быдлаӧ ми вок коддьӧмтӧ вермасны сюйны: гуӧ кӧть ваӧ...

НАТАЛЬ. Менам мамӧ кулӧм водзын вӧтӧн пиньӧй уси... Юр пиньӧй. Сьӧлышті быттьӧкӧ тадзи (сьӧлыштӧ), пиньӧй швач уси водзӧ... Со ӧд!

ДОМНА. Ме ньӧти вӧтыдлы ог эскы.

НАТАЛЬ. Ланьт сёрнинад. Быд вӧт инӧ.

ПАРАСЬ (Чеччӧ). Мукӧд вӧтыд дзик лючки инас. (Пыркӧдчӧ, кык кӧса кыӧ). Аттьӧ-пасибӧ, кума!.. Этша гашкӧ сэсся ланьтыштлас юр лудӧмӧй... (Пуксьӧ лабичӧ). Быд вот, люба, инӧ, нинӧм и шуны... (Габӧ Педӧр ӧшиньӧдыс юрсӧ мыччӧ).

ПЕДӦР. Но-о, тані тай зэв гажа! (Нывбабаяс сы вылӧ оз видзӧдны. Педӧр гырддза вылас лэччысьӧмӧн видзӧдӧ на вылӧ).

НАТАЛЬ. Катяыд тай висьтавліс жӧ.

ДОМНА. Мый висьтавліс?

НАТАЛЬ. Сьӧд мӧс пӧ люкаліс вӧтӧн. Вемӧснас сэсся збыльысь люкалісны дай. Пиляыс воис да кутшӧма нӧйтіс... Ог эскы!.. Быдсяма вӧтыд овлӧ... (Кагасӧ бурӧдӧ). Ӧ-ӧ, ӧ-ӧ!..

ПЕДӦР. Мый ті сэн артасянныд? (Оз весиг видзӧдлыны сы вылӧ).

ПАРАСЬ. Аттӧ, ёна жӧ нӧйтіс коньӧрӧс!.. Ки гӧгӧрыс гартыштіс кӧсасӧ да войдӧр тасма пражанас шковгис да шковгис... Сэсся чабырнас... Ныр ни вом оз тӧдчы вӧлі...

ПЕДӦР. Пыр бабаяс чукӧрӧн пукалӧны... Ӧбыча, тьпу! (Сьӧлыштӧ, веськалӧ Натальлы).

НАТАЛЬ. (Тэрыба бергӧдӧ юрсӧ). Педӧр дядь, йӧймин али мый нӧ тэ?! (Чышкысьӧ).

АННА. (Педӧрлы). Мый сэн сьӧласян?

ПЕДӦР. Мы-ый?

НАТАЛЬ. Вый! Пельтӧм!

ПАРАСЬ. (Висьталӧ водзӧ). Уськӧдчис Катьӧыд пидзӧс вылас да шуӧ верӧсыслы: «Абу пӧ ме мыжа тэ водзын нинӧмысь...». Пиляыс горзӧ, оз кывзы сылысь. «Эн пӧ ылӧдлы менӧ, стерво!.. Ставсӧ тӧда!..»

ДОМНА. Ме эськӧ сылы петкӧдлі!..

АННА. Мый эськӧ петкӧдлін? Ланьт нин...

ДОМНА. Ме-э?.. Ме эськӧ трасичалы сеталі!.. Ӧні абу важ пӧраыд! Менам сідз жӧ заводитлас вӧлі шуасьны: «Мыйкӧ кӧ пӧ кывла, юртӧ орӧда»...

АННА. Тэ нӧ мый сэтчӧ шуан?

ДОМНА. Видлы мися, кодным юртӧг сэк колям...

ПАРАСЬ. Нывбаба олӧмысь сьӧкыд олӧмыд абу жӧ нин некӧн! Быд мужик тэ вылӧ карзӧ... (Нерӧ). «Найӧ пӧ со кутшӧмӧсь. Налы пӧ эскыны оз позь, ылӧдасны»... Асьныс оз жӧ вермыны миянтӧг овны. Лунын мед вӧлі баба, дай — войын баба... Сьӧвзьы эськӧ чужӧманыс!.. Мый нӧ сэсся? Вӧвъяс моз кыскам ми ставсӧ ас выланым, а найӧ, ошкыштӧм пыдди да жалитӧм пыдди, пыр ӧтарӧ пурсьӧны миянкӧд, нӧйтӧны... Сы вылӧ сӧмын чужсьылӧма миян мувылас!..

ДОМНА. (Нерӧ). Найӧ ӧд мужикъяс! Быдтор налы позьӧ!.. Тьпу! (сьӧлыштӧ). Быд шушун бӧждорӧ кутчысьӧны! Гортӧ локтігӧн каръясын руньялӧны... Гортысь мунігӧн сідзи жӧ... Миянӧс сэсся тшыкӧдалӧны. Быдсяма урӧссӧ, висьӧмсӧ кӧвъялӧны... Миянлы шань!.. Мый нӧ йӧй бабаяслы сэсся?!. Олас!.. Мужикыд сісьмӧ, бабаыд сы помысь сісьмӧ... Челядьыд тшыкӧны... Аддзылід Маръяӧс?

АННА. Ӧні татчӧ воліс.

ДОМНА. Со мыйӧдз сійӧ воис... Код вӧсна?..

ПАРАСЬ. Йӧйӧсь жӧ и эмӧсь ми! Сё Кристос йӧйӧсь!..

ДОМНА. Кутшӧм ещӧ йӧйӧсь!

НАТАЛЬ. Кытчӧ воштысян? Сідз нин ен шуӧма.

ДОМНА. Асьным сэтшӧмӧсь... рамӧсь. Колӧ збойджыка овны, выль туй налы петкӧдлыны. «Со, шуны, тэнад туйыд, этійӧ — менам. Восьлав ньӧжйӧник, ме тэкӧд ог ов!»

АННА. Торйӧдчыны?

ДОМНА. Кӧть сэсся кыдзи. Шуа мися тэкӧд ог ов, сісь морткӧд! Босьт сэсся менӧ...

НАТАЛЬ. Кокниа тай кӧсъян торйӧдчыныс! Нюжалас на нырыд... Ӧнисся со коймӧд во нин торйӧдчӧ да оз вермы. Кымынкӧ прошенньӧ гижӧдліс нин... Став мыжсӧ ас вылас босьтліс...

ДОМНА. Ме ог Ӧнисся моз торйӧдчы. Оз кӧ торйӧдны, ачым торйӧдча. Став кӧлуйӧс ассьым ӧтчукӧрӧ кӧртала, сьӧлышта зэв паськыда сы водзын. «Тьпу (сьӧлыштӧ), шуа, на тэныд! Кольччы!»

НАТАЛЬ. Кывнад дерт вӧчан.

ДОМНА. Ме, бара, ог кут зэв дыр видзӧдны!.. (Педӧрлы). Педӧр дядь, лок тшай юны ветлам!

ПЕДӦР. Тшай юны?.. Вина кӧ эскӧ вӧлі и...

ДОМНА. Быдтор лоӧ, сур и, вина и... Лок, колӧ кӧ, мунам!

ПЕДӦР. (Юрсӧ гыжъялӧ). Лоӧ кӧ эськӧ и... (Локтӧ кутчысьӧмӧн том бабакӧд Ярӧ. Шапкатӧм, кӧмтӧм, ӧтпӧлӧса. Шуйга пельпом вылас куим вожа вила).

АННА. Со эськӧ талы колӧ война вылас мунны. Кыз плеша идол!..

ЯРӦ. (Сералӧ). Меным оз позь.

АННА. Мый понда?

ЯРӦ. Менам «кила».

ПАРАСЬ. Пеж лов!.. Бабаяс бӧрся сӧмын вӧтлысьӧ!..

НАТАЛЬ. Мужикъястӧ нуисны да, ӧні талы мазь!..

ЯРӦ. Завидь ӧмӧй?.. Рытланьыс, колӧ кӧ, вола. (Синмасьӧ). ^Мигайтчӧ./^

НАТАЛЬ. Ме тэныд «вола» петкӧдла коколюкаӧн!.. Быгйӧсь вом!..

ЯРӦ. (Вежнясьӧ). Аттӧ, мый нӧ сідз?.. Зэв тай тэ тшап, сё мокасьтӧ!.. (Кӧсйӧ пуксьыны Наталькӧд орччӧн да кутны сійӧс киняулӧдыс).

НАТАЛЬ. Мун, бара, вешйы сэсь!.. Варуктӧ кутлы!..

ЯРӦ. Но-о... Аттӧ, зонмӧ, кутшӧм тэ!.. (Педӧрлы). Педӧр дядь, кутшӧма тшапмӧмаӧсь бабаясыд, ворсны весиг оз сибӧдны.

ПЕДӦР. Мы-ый?

ЯРӦ. (Гораа). Натальлӧн гажыс петӧ тэкӧд ворсыштны!

(Сералӧны).

ПЕДӦР. (Шеныштӧ кинас). Ворссьӧма нин менам!

ДОМНА. (Ярӧлы да бабалы). Но, мунамӧ! Важӧн кӧнкӧ виччысьӧны.

АННА. Кытчӧ нӧ ті?

ДОМНА. Кузьма Парасьлы чӧвтны, помечӧн. (Туй вомӧн вуджӧ пленнӧй немеч Артур).

ЯРӦ. (Кинас ӧвтӧ ). Волы татчӧ, пан!

АРТУР. (Сувтӧ). Че-го кольӧ?

ЯРӦ. Некыті оз чег. Лок матӧджык!

АРТУР. (Юрсӧ бергӧдлӧ). Абу...

ЯРӦ. Он на кӧсйы, пан, гӧтрасьны? Бабаасьны?

АРТУР. Абу...

АННА. Гӧтыра нин да.

ДОМНА. (Ярӧлы). Мунамӧ, мунамӧ!.. (Мунӧны. Шӧра костас Ярӧ, Домна том бабакӧд ӧтар-мӧдар боксяньыс. Водзынджык мунӧ Артур. Сералӧны. Ярӧ шутлялӧ).

ПАРАСЬ (Педӧрлы). Ветлы, ветлы!.. Мый сэні джыджвидзан.

(Педӧр мунӧ ӧшинь дорысь).

НАТАЛЬ. Оландыр жӧ Домналы воӧма!..

АННА. Мый нӧ сэсся, кӧть пыр бӧрд. Этша нин бӧрдӧмнад кокньӧдан лёк олӧмтӧ... Вермӧ кӧ, мый не гажӧдчыны.

НАТАЛЬ. Аддзылінныд сылысь другсӧ?

ПАРАСЬ. Артурсӧ?.. Аддзылім. Зэв шань!.. Сюрӧма тай...

НАТАЛЬ. Сюрӧма тай эськӧ да... Артурыслы, тыдалӧ, абу жӧ сьӧлӧмсьыс Домнаыд... Ӧгрӧ дінӧ ветлӧдлӧ...

ПАРАСЬ. Лева Ӧгрӧ дінӧ? Сійӧ нӧ тшӧтш жӧ?

НАТАЛЬ. Кутшӧма ещӧ гуляйтӧ-а!..

ПАРАСЬ. Но-но. Сідзкӧ ылӧдлӧ верӧссӧ?

НАТАЛЬ. Юӧртісны нин верӧссӧ гижӧдӧн...

ПАРАСЬ. Мый нӧ сэсся?

НАТАЛЬ. Тӧдан ӧд мый? Шогсьӧ пӧ...

АННА. (Наяна). Дерт нин шогсьӧ. Шогсьысь да. (Ӧдйӧ локтӧ Паладь).

ПАЛАДЬ (Локтігмозыс). Пукаланныд сэні, нинӧм онӧ тӧдӧ!

Ставныс. Мый нӧ?

ПАЛАДЬ. Кузьма Тикӧн ордын мый керсьӧ!.. (Кинас шенасьӧ). О, господьӧ!..

ПАРАСЬ. (Торкӧ). Мый нӧ?

ПАЛАДЬ. Сэтшӧм зык сэні мунӧ, стра-асьт! Ӧшинь улас регыдик сулалі, керкаас эг лысьт пырныс. Матреныс бӧрдӧ. Пӧрысь Кузьмаыс Тикӧныскӧд, ая-пиа косясьӧны. Пиляыс став дозмуксӧ жулльӧма, кок улас талялӧма. Горзӧ...

АННА. Катяыс нӧ кӧні?

ПАЛАДЬ. Пукалӧ ӧшинь дорас, лабичас... Лёзь юра... Ковтаыс косяссьӧма, соскыс абу...

АННА. Сёясны сійӧс, коньӧрӧс. (Кылӧ звӧн, кодӧскӧ дзебӧны).

ПАЛАДЬ. Локтӧ ветламӧ сэтчӧ.

ПАРАСЬ. (Кывзӧ). Ланьтлӧ!.. Кодӧскӧ дзебӧны кӧ-а? (Ставныс кывзӧны. Ылысь кылӧ нывбабалӧн лыддьӧдлӧмӧн бӧрдӧм).

ПАЛАДЬ. Дзебӧны тай, тыдалӧ, кодӧскӧ... Бара кодкӧ кувсьӧма, сарство небеснӧй!..

АННА. Оз-ӧ Васьӧ Гришатӧ?

ПАРАСЬ. Кулӧма ӧмӧй?

АННА. Зэв омӧль вӧлі.

ПЕДӦР. (Бара ӧшиньӧд видзӧдӧ). Кутшӧм шоныд лун ен сетӧма!

НАТАЛЬ. Этша шырис жӧ йӧзтӧ тайӧ войнаыд!..

ПЕДӦР. Ветла буракӧ... Гашкӧ сетасны румка винатӧ... Ветла. (Пӧдлалӧ ӧшиньсӧ).

ПАРАСЬ. (Видзӧдӧ ӧшинь вылӧ). Пыр на сы йылысь мӧвпалӧма... Кодлы мый колӧ.

АННА. Ӧні татшӧмъясыдлы лӧсьыдджык... пельтӧмъясыдлы... Оз кӧть ставсӧ кывны.

НАТАЛЬ. (Ышловзьӧ). Олӧмыд миян кутшӧм! (Жугыля). Чужин, быдмин, олін, бырин... кулін... О, господьӧ!.. (Кӧнкӧ кылӧ поп-дяклӧн сьылӧм: «Со святыми упокой...»; нывбабалӧн лыддьӧдлӧмӧн бӧрдӧм, челядь бӧрдӧм шы; звӧн. Сьылӧм вочасӧн пыр ылыстчӧ, сэсся оз кут кывны).

ПАЛАДЬ. Бӧрдныд весиг оз сяммы!

НАТАЛЬ. Бӧрд кӧть эн. Оз нин ӧні ловзьы.

ПАРАСЬ. (Ышловзьӧ). Оз нин, оз, люба, ӧні чеччы... Эштіс сылӧн таладорын олӧмыс. Сарство небеснӧй!.. (Пернапасасьӧны ставныс). Но, мунамӧ! (Мунӧны. Поспомас петӧ Педӧр, шапкатӧм. Сувтӧ).

ПЕДӦР. (ӧтнас). Ветла. Гашкӧ тшайӧн юкталасны... (Мунӧ да бӧр бергӧдчӧ). Ок-ок-ок, другӧ, уна йӧз ӧні кулӧ!.. (Пуксьӧ лабичӧ). Матӧ быд лун дзебӧны-гуалӧны мужикӧс либӧ бабаӧс. Сідзи-й шырӧ йӧзтӧ. Став мужик рӧдыс бырӧ... Миян вылын ылӧ он во: ӧтчыд воськовтам, кыкысь чотасям... (Кост). Ок-ок-ок-ок!.. (Юрсӧ пыркнитӧ). Ставыс пракӧн мунас! Сідзи-й киссяс... (Кост). Кутшӧм нин нӧ ме морт?.. Некытчӧ шогмытӧм!.. (Кызӧдӧ). Паччӧр сэрӧгын нин сӧмын куйлыны... Ок-ок-ок-ок-ок!.. (Пукалӧ юрсӧ ӧшӧдӧмӧн. Керкаысь ӧдйӧ петӧ ичӧтик детина, киас нянь шӧрӧм).

ПЕДӦР. (Юрсӧ лэптӧ). Гришук, он тӧд кодӧс дзебӧны?

ГРИША. Мун сэ-эсь!..

ПЕДӦР. Кодӧс?

ГРИША. Пельтӧм попӧс! (Котӧрӧн мунӧ).

ПЕДӦР. Кос пӧгиб пельӧн. Нинӧм ог кыв... (Гудйӧ чуньнас веськыд пельсӧ). Ӧжынӧн кӧ эськӧ розьсӧ писькӧдан, гашкӧ и воссяс да.

(Локтӧ пӧрысь баба, беддя).

ПӦРЫСЬ БАБА. Уп-уп-уп!.. Пӧда... Ӧдва муна... (Сувтӧ). Лолӧй тырӧ... (Педӧрлы). Мый нӧ пукалан?.. Уп!

ПЕДӦР. Кодӧс нӧ дзебӧны?

ПӦРЫСЬ БАБА. (Гораа). Ельӧсь Яковлӧн пиыс кулӧма, Микайлӧыс.

ПЕДӦР. (Кисӧ бокас кучкӧ). Но-о, кулӧма?

ПӦРЫСЬ БАБА. (Оз кывзы). Нёль челядь кольӧма... Этатшӧмӧсь... (Петкӧдлӧ кинас мусяньыс кык весьт судта).

ПЕДӦР. (Оз кывзы). Ме ещӧ сыкӧд войдӧрлун на аддзысьлі... Зэв дыр сёрнитім... Но, зонмӧ...

ПӦРЫСЬ БАБА. (Оз кывзы). Гӧтырыс, коньӧр, зэв шогсьӧ... Зэв ёна бӧрдӧ. Пӧгибӧ, коньӧрӧй, воас...

ПЕДӦР. (Оз кывзы). Ме ещӧ юала сылысь: «Тэ нӧ мися Мишук, дыр-ӧ кежлӧ локтін? (Копыртчӧмӧн идзас судзӧдӧ мусьыс).

ПӦРЫСЬ БАБА. Ме сэсся муна... Челядь ас кежас колины да мед эськӧ оз жӧ доймавны. (Мунӧ).

ПЕДӦР. (Пыр на копыртчӧма). Сійӧ шуӧ меным: «Дзикӧдз пӧ, Педӧр дядь, лэдзисны... Чистӧйӧн петі.» (Лэптӧ юрсӧ). Но, мунӧма нин... (Кост). Со тай смертыд, чиститіс. Куйлы сэсся ӧні, кытчӧдз енмыд оз чукӧст... Шойччы... Олӧмыд кутшӧм миян!.. (Кост). Керкаыд вевттӧм. Челядьыд посньыдикӧсь. Бабаыд ӧтнас... Йӧзыд пон кодьӧсь: сёясны... Аттӧ, зонмӧ, Мишук!.. (Кост). Ок, кутшӧма коскӧй висьӧ!.. (Чеччӧ, ниртӧ коссӧ). Лёк поводдя водзын, ме чайта... (Видзӧдлӧ шонді вылӧ). Кутшӧма пӧжӧ талун!.. (Мунӧ кильчӧланьыс). Со колӧкӧ и чистӧйӧн... Гашкӧ менам челядьӧй тадзи жӧ чистӧйӧн мунісны да?.. Некутшӧм юӧр тай со абу-а. (Сувтӧ, мӧвпалӧ мыйкӧ. Сэсся аслыс шуӧ). Но, мый нӧ ме? Эг тай кӧ мун?.. Олас!.. Вина кӧ эськӧ вӧлі... Мый нӧ сійӧ куш пӧсь ваыд?.. Лучшӧ пыра да паччӧр вылӧ вода. (Кӧсйӧ пырны. Кӧнкӧ кылӧ нывбаба гӧлӧс: «Караул!» Зэв ӧдйӧ пырӧ сцена вылӧ Катя: повзьӧма, лёзь юра, синкымыс лӧз. Видзӧдӧ гӧгӧр. Аддзӧ Педӧрӧс, уськӧдчӧ сы дінӧ).

КАТЯ. Педӧр дядь, дорйы менӧ!.. Сё ен могысь!.. Мезды!..

ПЕДӦР. (Повзьӧмӧн). Мый нӧ? Мый лоин?

КАТЯ. Ойя да ойя!.. Дорйы менӧ!.. Дзеб! (Котӧрӧн локтӧ Пиля; шапкатӧм, ӧтпӧлӧса).

КАТЯ. (Полӧ). Педӧр дядь!.. (Кутӧ киӧдыс Педӧрӧс).

ПИЛЯ. (Ырыштчӧ Катя вылӧ). Тэ пышъявны?.. Стерво!..

ПЕДӦР. (Бергалӧ. Пилялы). Сулав! сулав!.. Мый тэ?..

ПИЛЯ. (Кучкӧ Катяӧс). Курва! Со тэныд!..

КАТЯ. (Усьӧ). Ма-а-мӧй!..

ПЕДӦР. (Пилялы ). Мый тэ керан, а?.. Мый вӧчин?

ПИЛЯ. Ме тэныд петкӧдла, сволоч!.. (Чужъялӧ Катяӧс). Чеччы! (Чукӧртчӧны йӧз: бабаяс, нывъяс, челядь, мужикъяс. Сувталӧны гӧгӧрыс. Ставныс аслыныс ызгӧны).

ӦТИ НЫВБАБА. Виис?

МӦД НЫВБАБА. Коді?

3-ӧд НЫВБАБА. Пиля. Катясӧ.

4-ӧд НЫВБАБА. Кыдзи? Мый?

5-ӧд НЫВБАБА. Ме видзӧда ӧшиньӧд, Катяыд котӧртӧ, горзӧ. Мужикыс бӧрсяньыс!..

2-ӧд НЫВБАБА. Со ӧд зверыд!.. (Локтӧ Педӧсь).

ПЕДӦСЬ. (Бӧрдӧ). Муса нылӧй менам!.. Сьӧлӧмшӧрӧй!..

(Йӧзыс вешйыштӧны. Пиля сулалӧ, сойяссӧ пуджӧма).

ӦТИ МУЖИК. Баба вӧсна нинӧм оз ло!

2-ӧд МУЖИК. Ачыс мыжа! Эн пышъяв!

3-ӧд МУЖИК. Вывті нин вельмӧмаӧсь!

ПЕДӦР. О, господьӧ!.. Пӧгиб жӧ нин тайӧ олӧм!.. Сулала тані, видзӧда шонді вылӧ: кутшӧм мися талун мича луныс! Нинӧм думайттӧг Катяыд ме дінӧ уськӧдчис, горзӧ: «Педӧр дядьӧ, дорйы менӧ!..»

ПЕДӦСЬ. (Бӧрдӧ). Сё шайтӧй менам, муса ны-ылӧй!..

ПИЛЯ. Пӧвадитӧма... Пӧрысь чӧрт!..

ПЕДӦСЬ. Ок, тэ пон, пон!.. Вир юысь!..

ПИЛЯ. Дырджык сэні саксьы!.. Ме абу пон, менам перна эм! (Корсьӧ дӧрӧм юрйыв сайысь). Мун татысь!.. (Нетшыштӧ Педӧсьӧс киӧдыс). Ме кӧзяиныс та вылын, абу тэ!..

АННА. Уна тіян кодь кӧзяинъясыд!..

КАТЯ. (Пуксьӧ). Ой-я, ой-я!..

ПЕДӦСЬ. Муса нылӧй!..

ПИЛЯ. (Катялы). Мун, чеччы сэтысь!..

1-а МУЖИК. Ловъя на!

2-ӧд МУЖИК. Он на ви тайӧс!

3-ӧд МУЖИК. Нывбабаыд кань кодь винёв!

ПЕДӦСЬ. (Йӧзыслы). Бур йӧз, виас... Виас тайӧ менсьым нылӧс... (Некод нинӧм оз шу).

ПИЛЯ. Верма и вины, имеита право!.. (Нетшыштӧ Катяӧс киӧдыс). Чеччы сэсь!.. Мун!..

ПЕДӦСЬ. (Йӧзлы). Дорйӧ, бур йӧз, сё Криста ради дорйӧ!..

1-а МУЖИК. Мый нӧ миянлы!

2-ӧд МУЖИК. Кык пон пурсянінӧ коймӧд эн сюйсьы.

3-ӧд МУЖИК. Дерт жӧ... Йӧзӧдз миянлы кутшӧм мог!

4-ӧд МУЖИК. Сы вылӧ-й мужик!.. Мед ичӧтика велӧдас!

1-а НЫВБАБА. Миян нӧ мужикъяс?.. (Мужикъяс сералӧны).

1-а МУЖИК. Мый нӧ? Оз-ӧ ков тіянӧс юрӧдныд малавны? (Катя чеччӧ, чотӧм сорӧн ойзігтырйи мунӧ. Сы бӧрысь мунӧ Пиля, Пиля бӧрся Педӧсь).

ПИЛЯ. (Педӧсьлы). Тэ кытчӧ мунан, кока туис?

ПЕДӦСЬ. Ог сет нӧйтны ассьым дитяӧс!

ПИЛЯ. Петкӧдла ме тэныд ог сет! Видзчысь месянь! (Мыччылӧ кабырсӧ ).

1-а МУЖИК. Сетышт, Пиля, сьылі вужъяс! Мый сэн зыньгӧ.

1-а НЫВБАБА. Джагӧдас ӧні сійӧс, сё ей бог.

2-ӧд НЫВБАБА. Кодӧс?

3-ӧд НЫВБАБА. Катясӧ.

1-а НЫВБАБА. Ок-ок-ок-ок, олӧм нывбабаяслӧн!..

(Йӧз ньӧжйӧник разалӧ. Нывъяс, мунігмоз, босьтӧны сьывны).

ПЕДӦР. (Ӧтнас сулалӧ шӧрас, легӧдӧ юрнас). Аттӧ зонмӧ... песласяс жӧ олӧмыд!..


Занавес ньӧжйӧникӧн усьӧ

МӦД ВӦЧӦМ.


Вӧчсьӧ Педӧсь ордын. Прӧстӧй, деревенскӧй керка. Арся рыт, рӧмыд. Ен джадж дорын сись ломтысьӧ. Катя куйлӧ, ружтӧ нӧйтӧмла. Лабичын Педӧсь пукалӧ. Ывлаын кӧнкӧ кылӧ гудӧк шы. Ӧшинювті, кылӧ, ныв-зон мунӧны, сьылӧны, сералӧны, сёрнитӧны. Ныв кылӧ шуӧ: «Эн дур, Епим!». Зонлӧн воча шыасьӧм: «Ог ӧд тэнӧ сёй! Ворсыштны весиг оз позь.» Ныв-зон водзӧ мунӧны, гӧлӧсъяс ылыстчӧны, бырӧны. Кодкӧ ӧшиньӧ таркӧдчӧ.


ПЕДӦСЬ. (Повзьӧ). Код нӧ сэні, бласлӧ Кристос?..

КАТЯ. Нывъяс, кӧнкӧ, дурӧны.

ПЕДӦСЬ. Абу-ӧ нин сійӧ? (Матыстчӧ ӧшинь дорӧ, бӧр пуксьӧ). Айкаыд нӧ мый?.. Эз дорйы?

КАТЯ. Доръяс!.. Сійӧ и вӧчис ставсӧ... Мыйӧн Пиля воис, пыр на сылы долис ме йылысь...

ПЕДӦСЬ. Пӧрысь выжыв!

КАТЯ. Дерт нин пӧрысь... Видзӧдлы сы вылӧ.

ПЕДӦСЬ. (Полігтырйи). Мый нӧ?.. (Катя немтор оз шу). Гашкӧ вӧтлысис тэ бӧрся да?.. (Кост).

КАТЯ. Ӧзты, мамӧ, дзузгантӧ!.. Пемдіс.

ПЕДӦСЬ. Битӧгыс эськӧ, нылӧ, ме чайта, бурджык да. Мед эськӧ би вылад оз жӧ лок. (Матыстчӧ Катялань). Тэ, нылӧ, висьтав меным... Мыйла меысь соссян?.. Мый йылысь заводитлін висьтавны, висьтав.

КАТЯ. Мудзи ме, мамӧ...

ПЕДӦСЬ. Но-но, калькавліс кӧ вомыд висьтав нин... помӧдз. (Кост). Мый нӧ нинӧм он шу?

КАТЯ. Мый ме шуа?.. (Ӧшиньӧ бара таркӧдӧны). Энлы на либӧ биась.

ПЕДӦСЬ. (Мунӧ ӧшинь дорӧ ). Кутшӧм пемыд!.. Некод оз тыдав. (Ывлаын шы: «Восьтӧ-ӧй!»)

КАТЯ. Юав, мамӧ, коді!

ПЕДӦСЬ. (Полігтырйи). Коді сэн? (Ӧшинь улын нывбаба шы: «Ме, ме! Восьты!»)

КАТЯ. Домна тай. Восьты!

ПЕДӦСЬ. Кутшӧма ме повзьылі... (Шуйга морӧс бокас кисӧ пуктӧ). Мися гашкӧ сійӧ нин да?.. Уп!.. (Петігмоз). Сьӧлӧмӧй сідзи и чеччӧ!.. ( Петӧ).

КАТЯ. (Ӧтнас). Быд лун повны кутан... Петны некытчӧ он лысьт... Кыйӧдны пондас... (Нора). А ме-э, коньӧрӧй, ӧтнам... Дорйысьыд некод абу... Босьтас дай косьыштас мыйӧнкӧ тӧдлытӧг... Дай татчӧ на локтас...

ПЕДӦСЬ. (Посводзас). Кодкӧ тай нӧ ещӧ на тэкӧд эм мӧд морт?

ДОМНА. (Посводзсянь). Эм. Ас морт, эн пов.

ПЕДӦСЬ. (Посводзас). Но, пырӧ, пырӧ; ме игнася. Куття войсаяс! (Пырӧны Домна да пленнӧй Генрик. Домна вӧсньыдик сера шалля, Генрик выль руд ной паськӧма, шырсьӧма, бритчӧма).

ДОМНА. (Пыригмозыс). Ловъя на, Катя?

КАТЯ. Ловъя-а. Лок, Домна, матӧджык, пуксьы!.. (Видзӧдӧ Генрик вылӧ). Коді нӧ тайӧ? Эг тай нӧ тӧд.

ГЕНРИК. (Лёк кывйӧн, оз лӧсьыда комиӧн артмав. Ковтӧминсӧ чорыдджыка шуӧ). Здраствуйте, пане... Не тӧдін?

КАТЯ. Но-о, Генрик тай. Пуксьы лабичас.

ГЕНРИК. Пожалуйста... Не сёрнитам. (Пуксьӧ).

ПЕДӦСЬ. (Пырӧ). Аттӧ, ёна жӧ повзьӧдінныд менӧ! Ӧні на чеччӧ сьӧлӧмӧй...

ДОМНА. Дзикӧдз на чеччыштас-а!

ПЕДӦСЬ. Он жӧ вермы тэ кузь кывтӧ кутыштны. тьпу! (Сьӧлыштӧ). Аслыд эськӧ мед инас сійӧ!.. (Матыстчӧ Генрик дінӧ, видзӧдӧ гӧгӧр). Кодкӧ тай тӧдтӧм-а... (Генрик сувтӧ).

ДОМНА. (Сералігпыр). Тайӧ, Педӧсь тьӧт, миян писарным, правленньӧын гижысьыд.

ПЕДӦСЬ. Эн на ылӧдлы менӧ! (Видзӧдӧ Генрик вылӧ).

ГЕНРИК. Здравствуй, бабушка! (Киасьӧны).

ПЕДӦСЬ. Со коді вӧлӧма!.. Генрик!.. Пуксьы нӧ... (Аслыс). Тайӧ, бара абу бур водзын... Сё загреки Пиля зять кӧ локтас, он мын сэки.

ДОМНА. (Катялы). Кутшӧма нин овлывлан, Катя?

КАТЯ. Эн нин сёрнит... Пола... Пиля эськӧ мед оз жӧ лок. (Мамыслы). Биась, мамӧ.

ПЕДӦСЬ. Сійӧ жӧ нин тай эськӧ и кӧсъя да... (Ноксьӧ дзузган дорын. Чарскӧдӧ истӧгӧн. Биыс оз шед. Изтӧг кусласьӧ). Бара кӧтӧдӧмаӧсь, оз шед.

ГЕНРИК. (Локтӧ Педӧсь дінӧ). Давайте ми, давайте!..

ПЕДӦСЬ. Пукав тэ, пукав... Ачым кыдзкӧ биала. (Ӧзтӧ дзузганӧ).

ДОМНА. (Чеччӧ). Ӧшиньяссӧ тупкыны колӧ... Педӧсь тьӧт, вай мыйкӧ!

ПЕДӦСЬ. (Гӧгралӧ керкаӧдыс). Мый нӧ ме тэныд сета? Аттӧ... (Сетӧ шаль). На кӧть тайӧн тупкышт.

ДОМНА. (Тупкӧ ӧти ӧшинь). Олас.

КАТЯ. Оз ков тупкысьны. Мый сыысь?

ДОМНА. (Пӧрччӧ юрсьыс чышъянсӧ, мунӧ мӧд ӧшинь дорӧ). Тайӧс этійӧн тупкам. (Тупкӧ ӧшиньсӧ). Ӧні сэсся некод оз аддзы... (Мунӧ, пуксьӧ Катякӧд орччӧн). Вай ӧні, Катя, висьтавлы кыдз мый вӧлі.

КАТЯ. Мый ме висьтала?

ДОМНА. Висьтав ставсӧ кыдз мый вӧлі. Мыйысь тэнӧ сійӧ нӧйтіс?

КАТЯ. Код нӧ тӧдас... Пыр тай юасьӧ: «Кодкӧд пӧ тэ тані гуляйтін?..»

ДОМНА. Гуляйтлін ӧмӧй?

КАТЯ. Гуляйтлі кӧ ӧд, абу забеднӧ...

ДОМНА. Айка йывсьыд мыйкӧ шулін эн?

КАТЯ. Нинӧм эг.

ДОМНА. Йӧй!.. Мый виччысян? Мед сьылідзиртӧ бергӧдасны али мый?.. Этша на, тыдалӧ, тэнӧ велӧдӧмаӧсь!.. Ок тэ, йӧюкӧ!.. Мыйысь нӧ полан?.. Босьтін да висьталін ставсӧ, кыдзи сійӧ тэ бӧрся вӧтлысьліс. Мед сэки мӧда-мӧднысӧ курччалӧны.

ПЕДӦСЬ. Вӧтлысьліс ӧмӧй? (Педӧсьлы нинӧм оз шуны).

КАТЯ. (Домналы). Кыдз нӧ ме висьтала?.. Пуртӧн ӧд мӧда-мӧднысӧ шуляласны.

ДОМНА. Тэд нӧ мый? Ме-эд! Мед шулялӧны. Ӧні нӧ сідзи жӧ кӧсъян кольны? Пиляыд кывлас йӧзсянь да асьтӧ жӧ, Катя, мыждас. Мыйла нӧ водзвыв эн висьтав сыкӧд олӧмсӧ, шуас. Со ӧд, нылӧ! Ме ногӧн кӧ: вундін ӧтпырйӧ дай ставыс. Терпитны кутан!

ПЕДӦСЬ. Но, но... Тикӧн сват... Гӧгӧрвои... Поводнӧй....

ДОМНА. (Катялы). Али сьӧлӧм вылад ёна воӧ аслад олӧмыд? Талун верӧсыд нӧйтас, аски нӧйтас, а тэ пыр сы водзын туплясян.

ПЕДӦСЬ. Дзикӧдз коньӧрӧс нинӧмӧ воштіс. Йирӧмӧн йирӧ... Дорйыны некодлы... (Генриклы). Дзик матайтчимӧ, Генрик... Тіянкӧд тшӧтш веськыд мат. Кытыськӧ тай воинныд татчӧ, лӧнь ва пытшкас, тодтӧм йӧз. Асьнытӧ дзуганныд, дай миянӧс тшӧтш сэтчӧ кысканныд... Ставсӧ гудралінныд... Ті миянӧ, ми тіянӧ... Миян, Генрик, сьӧлӧмъясным норӧсь. Тотара кӧ воас сьӧлӧм вылад, сійӧ муса лоӧ... Тӧда ӧд ме. Со тэ йӧз, тӧдтӧм морт, а сылы (индӧ Домна вылӧ). гашкӧ тӧдса дорсьыс мусаджык... Аддза ӧд ме... Менӧ он пӧръяв. (Пырӧ гӧбӧчӧ).

ДОМНА. Мый сэн, Педӧсь тьӧт, мурган Генрик вылас?

ПЕДӦСЬ. (Гӧбӧч ӧдзӧс дорсянь). Мун нин сэтысь. Аддза ӧд, аддза... (Локтӧ джодж шӧрас). Сідз нин сійӧ лӧсьӧдӧма, люба. Сьӧлӧмным миян сэтшӧм нор. Бур кыв вылӧ ми, нывбабаясыд, дзикӧдз сылам: мужик бӧрся биӧ кӧть ваӧ пырам... Збыль кӧ шуны, — миян ӧмӧй мужикъяс? Тьпу! (сьӧлыштӧ). Прӧсти господи! Бӧръявылыд быд ногӧн мутиыд чукльӧдлас, да ӧд сыысь абу жӧ ми мыжаӧсь...

ДОМНА. Мый нӧ тэ, Педӧсь тьӧт, сэтшӧма ярмӧмыд талун?

ПЕДӦСЬ. Ярман ӧд татшӧм олӧмнад!.. Сэтшӧм нин миян шудтӧм рӧд. Менам тай поконик мужикӧй этша и дӧзмӧдлас вӧлі... Кымынысь нӧ ме бӧрдлі сы помысь! Ставсӧ ас лёк сьӧлӧм вӧсна. Нор мися миян, нывбабаяслӧн, сьӧлӧмыд... Мед ен оз мыжав менӧ, ыджыд грешнича ме вӧлі. Комын нёль во ӧтлаын олім, да пыр быттьӧ дом йылын пукалі... Мустӧм жӧ нин меным сійӧ вӧлі!.. Ен водзын ог соссьы...Курчча вӧлі пиньӧс да шой моз сы дінын куйла... О, господьӧй енмӧй!.. (Пырӧ гӧбӧчӧ).

КАТЯ. (Домналы). Шуда жӧ тэ, Домна, морт!

ДОМНА. Аддзӧмыд тай вежалантор. Кыськӧ нин шуд...

КАТЯ. Мый нӧ, олан ас вӧляӧн. Некод тэнӧ, майбырӧс, оз ӧтдорт, оз ӧбӧдит... А ме?.. Нӧйтӧм кындзи нинӧм ог тӧдлы...

ДОМНА. Тэ ме моз жӧ вӧч, мед некод оз нӧйт.

КАТЯ. Кыдзи нӧ вӧчан сійӧ?..

ДОМНА. Кужан кӧ, зэв кокни.

КАТЯ. Сійӧ ӧд и эм: ог куж.

ДОМНА. (Ворсігмоз). Он кӧ куж, велӧдчыны колӧ!

ГЕНРИК. (Куритчыны вӧчӧ). Пане Домна, пойдём давай.

ДОМНА. (Генриклы). Огӧ на пойдём!

КАТЯ. Нэм чӧж бур кыв эг кывлы... Мися война вылад усьӧ... Бара локтіс... Бара мучитӧ... (Кост). Мамӧ вӧсна тайӧ ставыс... Мырдӧн сетіс. Кутшӧма эг мун.

ПЕДӦСЬ. (Гӧбӧчсянь). Мыйӧн тӧдан морттӧ? Сьӧлӧмас ӧд сылы он пырав... Ыджыд рӧдвуж вӧснаыс да озырлун вӧснаыс сеті. Чайті: бура овмӧдчад.

ДОМНА. (Катялы). Дыр-ӧ кежлӧ локтӧма?

КАТЯ. Куим тӧлысь кежлӧ лэдзӧмаӧсь... висьӧм вӧсна.

ДОМНА. Кутшӧм висьӧм вӧсна нӧ?

КАТЯ. Ме ог тӧд...

ДОМНА. (Ньӧжйӧ). Гашкӧ сылӧн салдат висьӧм да? Катя, видзчысь, нылӧ, лёквисьӧм ӧд сылӧн. Кӧвъясяс кӧ, эштылан сэк ымзыны...

КАТЯ. (Недыр мысти). Меным дзик ӧткодь... Ӧти сайын олӧмсӧ эштӧдны...

ДОМНА. Чӧ-ӧв, Катя! Кымын пӧв нӧ тэ чайтан овны? Ок-ок-ок... Тані ӧд олӧмыд ӧтчыд овлӧ, дзик ӧти пӧв. Абу миян нэмыд зэв кузь... Колӧ таладор олӧмнас красуйтчыны! Ӧні и овныс, майбыр, кор вермам на! Юртӧ эн ӧшӧд, Катя, синватӧ эн кисьт! Колӧ мӧд ногӧн олӧмтӧ лӧсьӧдны, эз на кӧ дзикӧдз вины... Тӧдан мый? (Вашкӧдӧ). Велӧда, колӧ кӧ. Кылан?

ГЕНРИК. (Домналы). Пане... (Индӧ ӧшинь вылӧ, полӧ). Тут локта кто-то... Кодит...

ДОМНА. Мед кодит кӧ... Тэд нӧ мый? Полан?

ГЕНРИК. (Кисӧ пуктӧ морӧсас). Пане, пӧжалуйста, абу смеётса... Я говору, пане... Меным жаль пане Катерин...

ДОМНА. (Неригмоз). Жа-аль?.. (Видзӧдӧ Генрик вылӧ). Ме абу жаль?

ГЕНРИК. (Пельпомъяснас вӧрӧдӧ). Не понимай ме...

ДОМНА. Нӧйтасны кӧ — ставнымӧс тшӧтш: тэнӧ, менӧ, Катяӧс...

ГЕНРИК. Пане, не шутка, пӧжалуйста!

ДОМНА. Смотри тэ, йӧз гӧтыръясӧн эн зэв ворс!

КАТЯ. Мый нӧ тэ, Домна, лоин?

ДОМНА. Тэд нӧ мый? (Сералӧ). Но-но, шань сэсся, эн лӧгась... Ме ӧд сідз, серала, дура... Код нӧ сэн ветлас? (Чеччылӧ, бӧр пуксьӧ. Гораа). Генрик, збойджыка асьтӧ кут!

КАТЯ. (Полӧ). Ньӧжйӧнджык, эн горзы. Наросьнӧ кӧ горзан-а?

ПЕДӦСЬ. (Петӧ гӧбӧчысь). Тэ эн йӧйтав, Домна!.. Мый сэні, збыльысь, рака моз кравзан?

ГЕНРИК. (Шензьӧ). Не понимаю ме...

ДОМНА. Но-но, ог сэсся... Тырмас. Пукся да немӧй моз кута пукавны. (Пукалӧ вӧрзьӧдчытӧг. Ӧшиньӧ кодкӧ таркӧдчӧ).

КАТЯ. Ланьтлӧй... Кодкӧ таркӧдчӧ... Домна, эн дур... Мамӧ, кодкӧ таркӧдчӧ.

ПЕДӦСЬ. Ок, тӧдӧ менам сьӧлӧм... (Джодж шӧрас бергалӧ). Суас мися Миянӧс кутшӧмкӧ притча... (Генрик сулалӧ пызан дорын, куритчӧ).

ПЕДӦСЬ. (Генриклы). Тэ нин кӧть эн дзӧр сэні... Пуксьы, Криста ради, пуксьы!.. Мый сэтчӧ сувтін?.. Тэ вӧсна миянӧс тшӧтш татчӧ виасны. (Генрик пуксьӧ). О, господьӧ!.. Шыбит мися чигаркатӧ! (Кучкӧ чигаркаас). Мыйла нин сійӧс пестін?.. Шыбит!.. (Домналы). Кутшӧм грекла бара ті локтід-а?.. Вой улӧ мутиыд кыскас жӧ тіянӧс!..

ДОМНА. Мый нӧ сэтшӧма, Педӧсь тьӧт, шызин? Юав коді.

ПЕДӦСЬ. (Матыстчӧ ӧшинь дорӧ). Шызян ӧд... Миянӧс дорйыны некодлы... (Бара кодкӧ ӧшиньӧ таркӧдчӧ).

КАТЯ. Юав, мамӧ, юав.

ПЕДӦСЬ. (Ӧшиньӧд). Код крещӧнӧй нӧ сэні? (Ывласянь Тикӧнлӧн шы: «Восьты! Ме, ме!..»)

ПЕДӦСЬ. Коді тэыс?

ТИКӦН. (Ывласянь). Но, эн и тӧд. Ме, сваття, ме. Восьты!

ПЕДӦСЬ. (Кокньыдджыка лолыштӧ). Тикӧн сват локтӧ... Лэдзам огӧ нӧ?

ДОМНА. Мый морла нӧ сійӧ войнас локтӧ?

КАТЯ. Гашкӧ абу ӧтнас да?

ПЕДӦСЬ. (Ӧшиньӧд). Тэ нӧ, сват, кодкӧд?

ТИКӦН. (Ывласянь). Ӧтнам, ӧтнам. Мый сэтшӧма полан, восьты!

ПЕДӦСЬ. Восьта инӧ. (Мунӧ ӧдзӧслань). Али оз ков?

КАТЯ. Тэ, Домна, мый шуан?

ДОМНА. Ме ногӧн кӧ, колӧ лэдзны... Видзӧдлам...

ПЕДӦСЬ. Генриктӧ кытчӧкӧ дзеб!

ДОМНА. Кытчӧ сійӧс дзебан? Абу ӧд ем.

ПЕДӦСЬ. (Дӧзмӧмӧн). Со сэсся тэкӧд и сёрнит!.. Мед кӧть гӧбӧчӧ пырас!.. Мыйкӧ кӧ лоӧ, ас вылад норась.

ДОМНА. Ме вӧсна эн тӧждысь!

ПЕДӦСЬ. (Шеныштӧ кинас). Му пыр мунантор! Некутшӧм кыв тэныд оз тӧр!

ТИКӦН. (Ывласянь). Дыр на, сваття?

ПЕДӦСЬ. (Бергалӧ шӧйӧвошӧм моз). Восьта, восьта!.. О, господьӧ... (Петалӧ посводзас, зэв ӧдйӧ бӧр пырӧ). Тайӧ бур вылӧ оз лок... О, господьӧ... Восьтыны абу нӧ?..

ДОМНА. Мун нин, мун!.. Лӧгасяс да омӧльджык лоӧ.

ПЕДӦСЬ. (Домналы, скӧрысь). Тэ ме вылын эн смекайтчы! Ме абу тэныд ичӧтик нывка. Меным, слабог, квайтымын нёль арӧс... Видзӧд, зонмӧ, петӧма ме вылын смекайтчыны...

ТИКӦН. (Ывласянь). Сваття!.. Но, трустӧ, сваття.

ПЕДӦСЬ. Локта нин, локта!.. О, господьӧ... (Петӧ).

ДОМНА. (Сералігпыр Катялы). Выжывмыны кутӧма мамыд... (Пель водзас). Тӧдан мый? Вай, колӧ кӧ, гӧститӧдам сійӧс.

КАТЯ. Кодӧс?

ДОМНА. Пилятӧ. Менам эм сэтшӧм порошки... Сетан кӧ, регыд коксӧ нюжӧдас. (Питшӧгас пырӧ).

КАТЯ. (Полӧ). Ой, оз ков, оз ков!.. Эн перйы!..

ДОМНА. Да кывзы тэ!

КАТЯ. Огӧ, огӧ!.. Криста ради оз ков сідзи... Эн сёрнит... Оз ков!.. Локтӧны... (Генриклы). Тэ, Генрик, бокӧджык вешйышт!.. Дзебсьы, ӧбӧдитасны гашкӧ тэнӧ...

ГЕНРИК. Пане, не думай. Меньӧ не ӧбӧдит, чужой...

ДОМНА. (Генриклы). Тэ ӧд он эновт миянӧс?.. Висьтав... ме тэд муса абу?

ГЕНРИК. Пане Домна!..

ТИКӦН. (Посводзын). Кутшӧм ёна игнасьӧмаӧсь!.. Сьӧмныд, тыдалӧ, тіян уна?

ПЕДӦСЬ. Кытыськӧ нин миянлы сьӧм!.. Пыр, Тикӧн сват, керкаас. Ме кильчӧсӧ пӧдлышта, тӧлыс тай зэв ыргӧ да.

ТИКӦН (Посводзын). Ыргӧ и эм талун...

КАТЯ. Домна, локтӧны...

ДОМНА. (Генриклы). Тэ, немеч, видз асьтӧ, смотри!.. (Чуньнас Генриклы грӧзитӧ, пуксьӧ Катя дінӧ. Генрик пуксьӧ пызан дорӧ, видзӧдӧ ӧдзӧслань. Пырӧ Кузьма Тикӧн, гажа).

ТИКӦН. (Видзӧдӧ гӧгӧр ). Но-о, тані тай гӧсьтъяс! (Генрик вылӧ вывті ёна дзоргӧ).. Со тай, и ми тшӧтш веськалім татчӧ... (Картузсӧ пӧрччӧ, пернапасасьӧ). Олад-вылад! (Кост. Некод нинӧм оз шу).

ПЕДӦСЬ. (Пырӧ). Лок жӧ, дона сватӧй, шойччы!..

ТИКӦН. (Дыша). Шойччӧм вылас и олам... Позьӧ неуна сулыштны... Абу ми кутшӧмкӧ баринъяс... (Домналы). Олан-вылан, салдатка! (Чургӧдӧ кисӧ).

ДОМНА. (Лёкысь моз). На здоровью!..

ТИКӦН. Но, вай китӧ!

ДОМНА. Сытӧг лӧсьыд!

ТИКӦН. Км... Сідз... (Генриклы). Здорово, неприятель! (Генрик полӧ, оз тӧд мый вӧчны. Чеччылас, бӧр пуксяс).

ТИКӦН. Тэ он жӧ кӧсйы здоровайтчыны?.. Сідз... Кӧнешнӧ... Велӧдчӧм морт!..

ДОМНА. (Тикӧнлы). Кутшӧм неприятель нӧ сійӧ тэд лои?

ТИКӦН. Но, кыдзи нӧ? Дерт жӧ неприятель. Воюйтам ми тайӧяскӧд да... Коді менсьым племянникӧс виис? Гашкӧ тайӧ да?.. Ме ӧд сэн эг вӧв, эг аддзыв... Сійӧн ме и шуа: враг мися ӧні меным тайӧ... неприятель!

ПЕДӦСЬ. Чӧв, Тикӧн сват! Тані некутшӧм враг абу...

ТИКӦН. (Наяна). Тэ, сваття, лӧгасин нин?.. Тэ ӧд тӧдан менсьым карактерӧс... Аттӧ, зонмӧ!.. Ещӧ ачыд сваття!.. Ми такӧд другъяс... Генрикыдкӧд мися... (Пуксьӧ Генриккӧд орччӧн, лапкӧдӧ мышкӧдыс). Сідз ӧд, пан? (Генрик ичӧтика вешйыштӧ). Ми тэкӧд, ок, ёна гуляйтлім!.. Збыль ӧд?.. Колӧ кӧ, бара мунам? Кылан, Генрик? А? Мунам, мися! Ныр вылад усьтӧдз юктала... Пан? А?

ГЕНРИК. Спасибӧ, спасибӧ!.. Ме не пьёт водка.

ТИКӦН. (Зэв сюся видзӧдӧ Генрик вылӧ). Тэ не пьё-о-от? Км... Мый нӧ эськӧ чушкан? Сідз... Кӧнешнӧ... (Педӧсьлы). Но, Педӧсь сваття, кутшӧма нин олан-вылан?

ПЕДӦСЬ. Мыйкӧ тай пыр жӧ лун да вой коллялам... (Аслыс). Чужӧмад эськӧ мутилы сьӧвзьы!..

ТИКӦН. Ме тэ ордӧ гӧститны локті, сваття. Рад абу?

ПЕДӦСЬ. Бур йӧз вылӧ ми пыр радӧсь, сват... (Аслыс). Колантор локтӧма!.. Он нин мын тэысь!..

ТИКӦН. Кысь эськӧ ми буръясыс да... Кутшӧм эм... Ми сьӧд мужикъяс... Кылан, сваття. Ме сідзсӧ зэв бур мортыд... Кодкӧ кӧ кутас ме вылӧ каттьысьны, — сэки видзчысь!.. (Петкӧдлӧ чабырсӧ). Эн дивит сэки!.. (Ичӧтик кост). Сі-идз!.. Вай, сваття, рад кӧ мем, пукты самӧвартӧ, гӧститӧд тшайнад!.. Пукала гортын да думайта, вай жӧ мися Педӧсь сваття ордӧ ветла. Видлігмоз. Кутшӧма нин мися сійӧ олӧ-вылӧ... Ачыс оз жӧ волывлы ме ордӧ-а... Локта дай думайта: «Узьӧ нин ӧд мися кӧнкӧ»... Видзӧда кӧ, — биа. Мый нӧ мися тайӧ?..» Дай ӧшиньяссӧ тупкалӧма... Дерт мися войпукӧны. (Генрик чеччӧ. Тикӧн Генриклы). Он-ӧ тэ мунны кӧсйы?.. Погоди на!.. Некытчӧ тэрмасьны!.. Ми тэкӧд сёрнитыштам на!..

ГЕНРИК. (Сувтӧ пызан дорӧ). Ме не знаю говорит...

ТИКӦН. Не знаеш кӧ, ми кужам. Тэ по-немечкитӧ ӧд кужан? Ми быд ногӧн вермам, кывзы. (Сӧрӧ мыйсюрӧ). «Гута-мута, вари-мари, по шею да гож водзӧ»... Кывлін?.. Тайӧ тіян ногӧн?.. Гӧгӧрвоин?

ДОМНА. Тикӧн дядь!.. (Пуӧ). Мыйысь Пиляыд тайӧс нӧйтіс, а?.. . (Индӧ Катя вылӧ).

ТИКӦН. Км... Пиля?.. Ми нинӧм ог тӧдӧ та йылысь... Ассьыс, Пиляыслысь юав... Сійӧ ӧд мужикыс.

ДОМНА. Яндысьтӧм бугыльяс ті!.. Морт яй сёйысьяс!..

ТИКӦН. Км... Тэ нӧ мый сідзи эралан?

ДОМНА. Уськӧдчинныд кык пон ӧти вылӧ, верминныд...

КАТЯ. (Кевмысьӧмӧн). Домна, ланьт! Эн шуась!.. Мед...

ДОМНА. (Катялы). Ещӧ на тэныд мед? Тэнӧ йирӧмӧн йирӧны, а тэ нинӧм эн и шу?.. Медым медбӧръя коляс виртӧ нёняласны?..

ТИКӦН. (Домналы). Тэ, люба, эн зэв ярав... Пыдӧджык кузь кывтӧ ассьыд сюй...Курччы пинь костад, бурджык лоӧ.

ДОМНА. (Наяна). Ог-ӧ тэысь повны кут?

ТИКӦН. Меысь мый полан?!. Ме абу ош... Ме тай со сӧмын шуа: ланьт мися тэ, бӧжыд кӧ аслад няйтчӧма...

ДОМНА. (Пузьӧ, скӧрмӧ). Мый тэ кӧсъян вӧчны?.. Мыйӧн думайтан менӧ укӧрайтны?.. Кыдз кужа, сідз и ола! Тэ абу менӧ велӧдысь! Кӧсъя кӧ, тадзи ола, кӧсъя кӧ, этадз ола. (Кинас петкӧдлӧ). Кодлы меӧдз мог? Тэ ачыд ланьт!.. Тэнад бӧжыд, о-ок, кутшӧма няйтчӧма!.. Он вермы весавны!

ПЕДӦСЬ. (Тикӧнлы, небыдика). Сва-ат!.. Тикӧн сват!..

ТИКӦН. Пыр на ме сійӧс жалитлі... (Видзӧдӧ Катя вылӧ). Видзлі ассьым рӧднӧй нылӧс моз...

ДОМНА. Дерт нин жалитлін!.. Жалитас кӧин раминик баляӧс!..

ПЕДӦСЬ. Сват!.. Кывзышт!..

ТИКӦН. (Оз кывзы, Катялы). Коркӧ нӧ ме тэнӧ ӧбӧдитлі али мый, а?.. Катьӧ?..

ДОМНА. (Катялы). Эн пов, эн пов. Висьтав ставсӧ, веськыда шу!

ПЕДӦСЬ. Кывзы, Тикӧн сват... Эн ӧбӧдит миянӧс... Спаситель батюшкоыд ставсӧ аддзӧ...

ТИКӦН. (Скӧрысь Педӧсьӧс вештӧ). Энлы тэ сэн няргы!.. Мый менам кок улӧ пыран?.. (Чеччӧ, матыстчӧ Катялань). Кор ме тэнӧ ӧбӧдитлі, Катя?

КАТЯ. (Шогысь, кияссӧ куснялӧ, ымзӧ). Ы-ы-ы... Энӧ менсьым сьӧлӧмӧс йирӧй... Став олӧмӧс менсьым ті помалінныд!.. (Уськӧдчӧ юрлӧс вылас, бӧрдӧ сыркъялӧмӧн).

ПЕДӦСЬ. Ок тэ, сватӧ!.. Ен ёрас тіянӧс коньӧрӧс ӧбӧдитӧмсьыд! (Веськыд водз, чуньнас грӧзитӧ)... Аддзас сійӧ ыджыд милӧсьтнас ставсӧ!..

ТИКӦН. (Повзигмоз). Ті нӧ мый? Мый йылысь?

ДОМНА. Коді сы бӧрысь карта сайясӧд вӧтлысис, а? Эн-ӧ тэ? Сэсся питӧ усьӧдін?.. Жалитысь ветлӧ!..

ПЕДӦСЬ. Он ӧмӧй, сват, енсьыс пов?.. Сэтшӧм грек вылӧ петан... Абу ӧмӧй тэныд яндзим ассьыд моньтӧ тӧрӧпитны.

ТИКӦН. (Скӧрысь). А-а!.. Со кытчӧ ті вӧлӧм кысканныд!.. Сідз... (Гораа). Сідзкӧ нӧ, видзчысьӧ жӧ ті и меысь!

ДОМНА. Эн зэв горзы!.. Ӧтиӧс помалін, мӧдӧс кӧсъян! Тырмылас!..

ТИКӦН. (Скӧра, гораа). Энлы, ме петкӧдла тіянлы пом! Лӧж слава ме вылӧ лэптыны!.. Айкаӧс сэтчӧ гудравны!.. Катша-рака чукӧр!.. Но, сваття, вӧлисти ме тэнӧ тӧдмалі. Гозйӧдчысь! (Бергӧдчӧ Генриклань, кучкӧ кабырнас пызанӧ). Эталы мый колӧ татысь? А?.. Кутшӧм рӧдня тайӧ?.. (Генриклы). Мый тэ тась корсян, а?

ГЕНРИК. (Полӧ). Пан!..

ТИКӦН. Йӧй улӧ лэччысин!.. Мый тэд татысь колӧ?

ДОМНА. (Матыстчӧ). Тикӧн дядь!.. (Скӧра). Эн лысьт сійӧс вӧрзьӧдны!

ТИКӦН. (Чабралӧ кулаксӧ). Ме сэтшӧма тайӧс вӧрзьӧда, мед став юр вемыс лыа моз киссяс!.. Сэтшӧма пожнышта... (Ырыштчӧ). А-а-а!..

ДОМНА. (Джоджӧ зымнитӧ кокнас). Эн лысьт!.. Кылан!.. (Тикӧн шемӧс видзӧдӧ Домна вылӧ. Домна сулалӧ повтӧг, ӧзйӧ, юрсӧ лэптӧма вывлань. Кылӧ ӧшиньӧ таркӧдчӧм. Пилялӧн шы: «Восьты!»)

ПЕДӦСЬ. (Ӧдйӧ локтӧ ӧшинь дорӧ). Ой, загреки!.. Катя!.. Домна!.. (Котӧрӧн локтӧ Катя дінӧ, бӧр мунӧ джодж шӧрас).

ТИКӦН. Мый повзин... Дурпоп моз бергалан?.. (Пуксьӧ лабичӧ). Ми огӧ полӧ... (Видзӧдлӧ ӧшиньӧд; чеччӧ, надзӧник бӧрыньтчӧ ӧдзӧслань). Миянлы нинӧмысь повны... Абу ми кутшӧмкӧ гуся йӧз...

КАТЯ. (Лэптӧ юрсӧ, лёзь юрсиа). Бара локтӧны... Бара менӧ нӧйтны!.. (Кӧсйӧ чеччыны).

ДОМНА. (Кутӧ Катяӧс). Пукав, пукав... Эн чеччы!..

ТИКӦН. Миянлы мый? (Матыстчӧ ӧдзӧс дорӧ)... Абу ми кутшӧмкӧ тӧдтӧм йӧз...

ПИЛЯ. (Ывласянь). Дзебсинныд?.. (Таркӧдӧ ӧшинь тасъясӧ).

ДОМНА. (Тикӧнлы). Энлы на пышйы!.. Сулышт на ещӧ!..

ТИКӦН. Мыйысь ми пышъям?.. Нинӧмысь на ми огӧ полӧ да... Ачыд тыкӧ эн пышйы-а... Ми мый...

ПЕДӦСЬ. (Йӧй моз гӧгралӧ). О, господьӧ... Причистая мати богородича!.. (Бӧрдӧ).

КАТЯ. Лэдзлӧ менӧ!.. Энӧ кутӧй!..

ГЕНРИК. (Матыстчӧ Катя дінӧ). Пане!.. Ради бога, не пугай!..

ТИКӦН. (Порог дорсянь Генриклы). Дорйысь!..

ГӦЛӦС. (Ӧшиньӧд). Педӧсь тьӧт, восьты!.. Старӧста локтӧ...

ПИЛЯ. (Ывласянь). Ме бара налы регыд восьта!.. Рас! (Кучкӧ ӧшиньӧ. Клянича торпыригыс киссьӧ керкаас. Ывласяньыс нетшыштӧ ӧшинь тупкӧдсӧ).

ГӦЛӦС. Мыйла ӧшиньсӧ жугӧдін?.. Ӧшиньыд ӧд абу мыжа.

ГӦЛӦС. Оз ков, Пиля, сідз!.. Колӧ лючкиджык...

ПИЛЯ. Восьтад онӧ ті, а?

КАТЯ. (Кӧсйӧ чеччыштны). Лэдзӧ, лэдзӧ менӧ! (Генрик Педӧськӧд Катяӧс кутӧны. Тикӧн сэккості петӧ, восьтӧ кильчӧ ӧдзӧссӧ). Генрик, дзебсьы тэ... Криста ради!.. Виасны тэнӧ... Ой-я да ой-я!.. Мый нӧ сэсся лоӧ?!. (Уськӧдчӧ кымынь, бӧрдӧ).

ГЕНРИК. Пане, не пугайся!.. Не пугайся!.. (Пырӧ Пиля, код. Картузсӧ балябӧжас вештӧма. Шынельыс кизявтӧм. Вӧньтӧм. Киас зэв кыз бедь. Сы бӧрся локтӧны: старӧста Иван Климӧвич, медаля; десятскӧй, кык понятӧй. Старӧста гажа жӧ. Ставныс, Пиля кындзи, юрбитӧны енлы).

ПИЛЯ. (Зымӧдӧ бедьнас джоджӧ, скӧрысь). Тьӧща, мыйла тэ игнасьӧмыд, а? Кодысь ӧшиньтӧ тупкалӧмыд?

ПЕДӦСЬ. Мый нӧ тэ лоин? Мый?

ПИЛЯ. (Эрыштчӧ бедьнас). Л-л-ланьт!

СТАРӦСТА. (Юрбитӧм бӧрын). Олан-вылан, Педӧсся!

ПЕДӦСЬ. Лок, шойччы, Иван Климӧвич, лок.

ДЕСЯТСКӦЙ /

ПОНЯТӦЙ / (Тшӧтш). Оланныд-выланныд!

ПЕДӦСЬ. (Старӧсталы). Иван Климӧвич, дорйы миянӧс, коньӧръясӧс!.. Пикӧ ӧд воштыны кутісны!.. (Бӧрдӧ).

ПИЛЯ. (Тойыштӧ Педӧсьӧс). Вешйы сэтысь! (Старӧсталы). Господин старӧста, юав тайӧ ёмаыслысь, кыдзи лысьтӧ меысь игнасьны? Сэсся, тайӧ (индӧ Генрик вылӧ) мыйсяма морт? Гашкӧ ме пыдди да?

ГЕНРИК. (Повзьӧ). Пан...

ПИЛЯ. (Кокнас зымнитӧ). Л-л-ланьт!.. Чужӧм-рожатӧ пасья!.. (Эрыштчӧ). О-о-ок эськӧ!..

ГЕНРИК. (Йӧй моз). Па-ан?! (Домна кӧсйӧ уськӧдчыны Генрик дінӧ).

ДЕСЯТСКӦЙ. (Лӧня). Пиля, энлы, оз позь!

ПИЛЯ. (Видзӧдлӧ сы вылӧ). Ог вермы терпитны, Митипер дядь!

ДЕСЯТСКӦЙ. Тэ босьт да терпитышт, мый керан? Аслыд бур лоӧ.

ПИЛЯ. Ог вермы мися терпитны!..

СТАРӦСТА. Энлы, Пиля... энлы. Колӧ лӧсьыда... Пуксьылӧ. Юасям, кыдз мый эм... (Пуксьӧны. Пиля сулалӧ Генриккӧд. Старӧста юалӧ Генриклысь). Вай жӧ висьтав, кыдз тэ татчӧ веськалін? Мый могӧн?.. Веськыда висьтав, эн пӧръяв; бурджык лоӧ аслыд.

ГЕНРИК. Пан... Пан... Я...

ДОМНА. (Торкӧ Генрикӧс). Мекӧд локтіс... Локта вӧлі татчӧ, аддзи дай тшӧтш нуӧді. Сы мында и вӧлі!

ИВАН КЛИМ. Тэкӧд? Мыйсяма нӧ тайӧ тэныд рӧдня?

ДОМНА. Тіянлы сэтчӧдз ичӧт мог... Мужик менам!.. Друг!

ПИЛЯ. (Ӧзйӧ веськыда). Кыланныд!?

ИВАН КЛИМ. Сулав! Сулав!

ПИЛЯ. Юръяснысӧ колӧ орйӧдлыны! Джагӧдны!

ДОМНА. Лишнӧй юръяс абу на тэныд!

ПИЛЯ. (Старӧсталы). Кылан?

ИВАН КЛИМ. (Дӧзмӧма). Дугдылӧй, ланьтлӧй!

ӦТИ ПОНЯТӦЙ. Вельмӧмаӧсь!

ДОМНА. Тіянлы сэтчӧдз ичӧт мог, кодкӧд ме ола. Муса мем тайӧ, сійӧн и ола!..

МӦД ПОНЯТӦЙ. Друг лӧсьӧдін?

ДОМНА. Другӧс, да мый тэд?

ИВ. КЛИМ. Сійӧ нӧ позьӧ ӧмӧй? Мужикыд на ловъя да...

ДОМНА. Меным тай позьӧма! Позьӧмыс ме сайын. Аслам вӧля!

ПЕДӦСЬ. Иван Климӧвич...

ИВ. КЛИМ. (Скӧра). Ланьтлы!.. Тайӧ сідз оз позь эновтны!

ПИЛЯ. Ог ме сэсся вермы терпитны! Скӧрйывсьыд, дӧзмӧм йывсьыд верма вины кодӧскӧ! Ас вылӧ надея абу. Колӧ кӧ, кывзӧ, видзчысьӧ... Сотчӧ менам пытшкын ставыс биын моз! (Морӧссӧ кинас чабралӧ). Лэчыд пуртӧн моз кырлӧдлӧ!.. (Видзӧдӧ Генрик вылӧ). Мун татысь!

ДОМНА. Оз мун! Эн горзы!..

ГЕНРИК. Господин староста, позвольте мне с вами поговорить.

ПИЛЯ. Иван дядь, ог вермы сэсся!.. Кытчӧкӧ инав менӧ колӧкӧ. Видзӧдны ог вермы ме тайӧ мортыс вылӧ! (Генриклы). Мун, бур кӧ колӧ!

ГЕНРИК. Я же здесь не виноват.

ПИЛЯ. Мун, шуӧны!

ДЕСЯТСКӦЙ. Мый нӧ эськӧ, вешйы! Аддзан, мортыс дӧзмӧма. Позьӧ этша и вешйыны. (Генрик муныштӧ).

ПИЛЯ. Сэсся но сійӧс чуньӧн эн вӧрӧд, ас верӧссьыс ӧткажитчӧ да, а? Тэ, старӧста, висьтав ставыс дырйи: ыджыд ме сы вылын али абу? Шуан кӧ «абу», ме муна, сёрнитны ог кут. Мед, кыдзи кужӧ, олӧ. Сійӧ аслыс, ме бара аслым. Но?

ИВ. КЛИМ. Дерт эськӧ... йӧз костысь... веськыда кӧ шуны, бокӧвӧйыдлы оз тыдав... пемыд... Катьӧ, кутан он верӧсыдкӧд сӧгласӧн овны?

ПЕДӦСЬ. Ме ог сет ассьым нылӧс вир юысьлы! Тырмас! Мед менӧ виасны, а ог сет! Сылӧн олӧмыс меным аслам юрысь донаджык. (Бӧрдӧ). Мыйысь сійӧс нӧйтныс кутід?..

ПИЛЯ. (Горзӧ Педӧсь вылӧ). Тэ сійӧс эн дорйы, ёма баба! Своднича!

ПЕДӦСЬ. Курччалӧма сійӧс ставсӧ...

ӦТИ ПОНЯТӦЙ. Сулавлӧ!.. Иван дядь!.. Пиля!.. Энлӧ! (Чеччӧ лабичысь). Ме шуа: мыйла тайӧ сибӧдӧ, мыйла дзебӧ? (Индӧ Педӧсся вылӧ). Талы оз ков сибӧдны да дзебны, колӧ вӧтлыны. Катерина ӧні абу сылӧн, сетӧма верӧс сайӧ. Ыджыд жӧ дивӧ лоӧма — верӧс нӧйтыштӧма. Сы вылӧ и верӧс. Мамлы оз ков пӧтачитны. Вӧля оз позь налы сетны. Збыль ме шуа?

МӦД ПОНЯТӦЙ. (Сідз жӧ). Дерт жӧ! Тайӧ абу ворсӧм.

ӦТИ ПОНЯТӦЙ. Кысь нӧ кывлінныд: гӧтыр пӧ пышъялӧ верӧсысь. Овлывлӧ дерт мукӧддырйи: лун ветлӧдлас-дузъялас, сэсся бӧр важ кодьыс. Мыйыс оз овлы гозъя костын?.. Босьт, Пиля, босьт! Мый виччысян? Войбыд буракӧ огӧ кутӧ тані кевмысьны.

ПЕДӦСЬ. Ог сет ме ассьым нылӧс!.. Ог мися сет!

МӦД ПОНЯТӦЙ. Аддзанныд кутшӧм! Тэ сылы кыв, сійӧ тэд дасӧс.

ИВ. КЛИМ. (Скӧрысь). Нинӧмӧс сёрнитан, Педӧсь. «Ог сет, ог сет!..» Войдӧр мед сідз шуин, ӧні кысь нин. Закон буракӧ эм. Он законтӧ вуштышт.

ДОМНА. Код гижис тіянлы законсӧ?

ПИЛЯ. (Чеччыштӧ местаысь). Ме гижи! Ме! (Кучкалӧ кулакнас морӧсас).

ДОМНА. Тэ гижин, ӧні ми гижам!..

ПИЛЯ. (Домна вылӧ). Тэ ланьт!

ДОМНА. Ачыд ланьт! Ме ёна нин чӧв олі. Кад и меным сёрнитны!

ИВАН КЛИМ. Дугдӧй, дугдӧй! Нинӧмӧс сӧранныд. Ми могӧн татчӧ локтімӧй.

ДОМНА. (Нерӧ старӧстаӧс). Закон пӧ! Сісь висьӧмнас нӧ гортаныс локны закон жӧ? А? Закон абу? Код понда миян ныръясным гылалӧ? Оз на понда? Налы позьӧ сісьтыны асьнысӧ да миянӧс тшӧтш?.. Найӧ пӧ мужикъяс!.. Мужикъяс кӧ, мыйла миян вӧсна оз тӧждысьны? Ас ногӧн олӧны! Сідз кӧ, мед и миянӧс оз юавны. Ми абу путоръяс. Налӧн кӧ вӧля, мед и миян вӧля! Ӧтмында пайным!

ӦТИ ПОНЯТӦЙ. Кужан, кужан! Он небось ланьтӧд тэнӧ.

МӦД ПОНЯТӦЙ. Йӧзсӧ мутитӧ.

ДОМНА. Ог тіянлы сьӧлӧм выланыд во? Тіянлы эськӧ мед пыр чӧв олӧма: нӧйтӧны, — чӧв ов, сісьтӧны, — чӧв ов.

ИВАН КЛИМ. (Лэптӧ юрсӧ). Прӧстӧй наянствуйтӧм тэнад! Оз жӧ нин тіян ногӧн ло-а.

ДОМНА. Дай тіян ногӧн буретша лоас! Чинныд усьӧма нин!

ИВАН КЛИМ. (Матыстчӧ Катерина дінӧ). Ӧтлаасян он бӧр верӧсыдкӧд?

КАТЕРИНА. (Пукалӧ крӧвать вылын. Кост). Ог ӧтлаась...

ӦТИ ПОНЯТӦЙ. Кутшӧм нӧ тайӧ олӧм сэсся лоӧ?! Гӧтыр верӧскӧд оз кӧсйы овны!

МӦД ПОНЯТӦЙ. Босьт, Пиля! Нинӧм на вылӧ видзӧдны.

ӦТИ ПОНЯТӦЙ. Тайӧс чижовкаӧ йӧртны колӧ! (Индӧ Домна вылӧ). Вывті наян!

МӦД ПОНЯТӦЙ. Да-й эталы колӧ шошаас сетавны! (Индӧ Генрик вылӧ). Старӧста, босьт! Верӧсъяс мунӧмаӧсь, воюйтӧны, вирнысӧ кисьтӧны ассьыныс, а тайӧяс со мый тані вӧчӧны! Рамӧсь ми вывті, сійӧн и лысьтӧны тадз овны.

ӦТИ ПОНЯТӦЙ. Миян салдатъяснад сэні гӧрӧны, кыскасьӧны, а найӧ тані тшӧгӧдчӧны да гуляйтӧны... Со тай голяыс, порсьлӧн кодь, ӧтпомысь (индӧ Генрик вылӧ).

ИВАН КЛИМ. Сулавлӧ, сулавлӧ! Лючки-ладнӧ колӧ юасьны. (Катериналы). Он инӧ кӧсйы ӧтлаасьны? Судӧдз мунан?

КАТЕРИНА. Господьӧ! Ог вермы ӧтлаасьны, ог... Эбӧсӧй нин абу. (Надзӧникӧн). Синмӧн ог вермы видзӧдны, сэтшӧм мустӧм.

ПИЛЯ. (Уськӧдчӧ крӧватьлань). М-м-у-устӧм? А? Синнад он вермы видзӧдны?..

КАТЕРИНА. Мамӧ!..

ПИЛЯ. Тэ ӧвсьы мамтӧ чуксалӧмысь!.. Ме нӧ зэв мустӧм?

ДОМНА. (Сувтӧ на костӧ, горӧдӧ Пиля вылӧ). Вешйы сэсь! Эн лысьт матыстчыны!

ӦТИ ПОНЯТӦЙ. Со колӧкӧ и ань! Пиля, сетышт балябӧжас!

ДЕСЯТСКӦЙ. Сулав, Пиля! Нинӧмысь!

ӦТИ ПОНЯТӦЙ. Нинӧмысь пӧ! Эм нин мыйясыськӧ!

ПИЛЯ. (Дзоргӧ веськыда Катерина вылӧ). Абу муса?

ПЕДӦСЬ. Со, Домнушка! Ок, ок, ок! Бур йӧзӧй! Мый нӧ ті видзӧданныд? (Ставныс чукӧртчӧны крӧвать гӧгӧр).

ДЕСЯТСКӦЙ. (Кутӧ Пиляӧс киӧдыс). Дугды, Пиля! Дугды, мися!

ПИЛЯ. Нолтӧсь, шу медбӧръяысь: мустӧм али абу?

КАТЕРИНА. (Сулалӧ крӧвать вылас, ляскысьӧма стен бердӧ). Мамӧ! Педӧсь. (Бӧрдӧ). Генрик, сё шайт, тэ нин кӧть дорйы коньӧрӧс!

ГЕНРИК. (Чеччыштӧ местаысь). Господин старӧста, так жӧ нельзя!.. Господин старӧста, что вы делаете?!

ПОНЯТӦЙ. Тэ... ланьт!..

ПИЛЯ. Шу мися медбӧръяысь: «Мустӧм?..»

ПЕДӦСЬ. Чеплялӧма да курччалӧма... Дзонин, лӧзтӧмин абу. Господьӧй, господьӧй!..

ПИЛЯ. (Зэв лёкысь). Мый корсис, сійӧ и сюри!.. Эн чуръяв, эн шӧчав!

ПЕДӦСЬ. Шӧчав?! Кодкӧд?

ПИЛЯ. Мужик война вылын мучитчӧ, а сійӧ мый вӧлӧм керӧ? Сарайясӧд, гидняясӧд шӧчалӧ, каньялӧ.

ДОМНА. Вай висьтав мортсӧ, коді удтіс тэныд! Кык син воча ӧтлаавлы!

ИВАН КЛИМ. (Видзӧдӧ Пиля вылӧ). Пиля, висьтавны колӧ мортсӧ. Свидетельтӧг оз позь делӧ панны.

ПИЛЯ. Висьтала... Батьӧ аддзылӧма.

ДОМНА. (Ӧдйӧ). Ба-тьыд? А тэ бать йывсьыд нинӧм эн кывлы? Юав гӧтырыдлысь: коді сы бӧрся вӧтлысис тэтӧг? Эз-ӧ ачыс батюшкоыд тэнад? Воськовтны вӧлі оз лэдз, — вӧтлысьӧ. Ӧні сэсся гӧтырыд жӧ, коньӧр, мыжмис. Быдӧн водзын мыжа лои. (Пиля сулалӧ шемӧс. Ив. Клим. видзӧдӧ улӧ. Понятӧйяс мӧда-мӧд вылӧ видзӧдлӧны. Домна водзӧ шуӧ). Эз сійӧ сетчы айкаыслы, сы вӧсна ӧні мыжа лои?

ПИЛЯ. (Домналы). Сӧран тэ!..

ДОМНА. Тэ эн сӧр! Вир юысьяс!.. Кӧні сійӧ? Ӧні на тані вӧлі... (Гӧгӧр видзӧдӧ, корсьӧ Тикӧн Кузьмаӧс). Казяліс буракӧ... Пышйис!..

ПЕДӦСЬ. Яндысьтӧм син сійӧ! Ещӧ бать!..

ДОМНА. Голяыс ӧшлӧн кодь эм жӧ!.. (Пиля сулалӧ крӧвать водзын, юрсӧ кинас топӧдӧ).

ИВ. КЛИМ. (Сувтӧ). Ланьтӧй! Нинӧм прӧстӧ ызгыны. (Домналы да Педӧсьлы). Эм тіян свидетельяс?.. Тӧдлісны висьталанторнытӧ? Видзчысьӧ, бур кӧ колӧ!

ДОМНА. (Индӧ Катя вылӧ). Со свидетельыс!.. Ас водзаныд тай.

ӦТИ ПОНЯТӦЙ. Сылы оз позь эскыны... Колӧ бокӧвӧйӧс, йӧз морт мед вӧлі.

ДЕСЯТСКӦЙ. (Кияснас шенасьӧ). Со мый выйӧдз сёрнитісны!.. Бокӧвӧйӧс!.. Йӧзӧс татшӧм уджӧ!..

ИВ. КЛИМ. Д-да-а! (Балябӧжсӧ гыжъялӧ, шуӧ Пилялы). Но, мый нӧ, Пиля, кодарӧ бергӧдчам? Пикӧ ӧд воим.

ПИЛЯ. (Довъялігпыр пуксьӧ лабичӧ). Ставныс ме вылӧ воӧны!..

ИВ. КЛИМ. (Катялы). Збыль тайӧяс висьталӧны? Вӧтлысис тэ бӧрся айкаыд?

КАТЯ. (Оз нинӧм висьтав, сулалӧ важ мозыс, кияссӧ морӧс бердас топӧдӧма).

ИВ. КЛИМ. Гашкӧ сійӧ эз збыльысь? Шуткаӧн? Висьтав! Тайӧ ыджыд сёрни... Пӧръялан кӧ, ачыд мыжа лоан.

КАТЯ. Пикӧ вои ме накӧд... Со батьыс сылӧн... Узьны аскӧдыс мырдӧн тшӧктӧ... гӧтыр пыдди...

ПИЛЯ. (Чеччыштӧ лабичысь, ӧти здук сулалӧ крӧвать водзас, кулакъяс лёкысь вӧчалӧ, шогысла лёкысь горӧдӧ). Ла-а-аньт!

КАТЯ. Мунны дінтіыс эз лэдзлы...

ПИЛЯ. (Друг воськовтӧ водзӧ Катялань. Йӧй моз горзӧ). А-а-а!.. Мунны!..

ДОМНА. (Сувтӧ Катяӧс дорйыны). Энлы, косясьныд нӧрӧвит на!

КАТЯ. Ог сэсся ме вермы тадзи овны. Шог меным... Сьӧлӧм потӧ... Виӧ, колӧ кӧ, менӧ... Сёйӧ горшаныд ловъявылысь!.. (Ставныс ланьтӧмаӧсь).

ПИЛЯ. (Сулалӧ крӧвать водзын, кулак чабыртӧма. Сэсся надзӧник кияссӧ лэдзӧ, ӧти здук сулалӧ вӧрзьӧдчытӧг, юрсӧ лэдзӧмӧн. Сэсся ланьтӧмӧн надзӧникӧн керкасьыс петӧ. Порог вомӧныс воськовтігас сувтӧ бок ногӧн видзӧдысьяслань, плешсӧ зыралӧ кинас, нюжӧдӧмӧн, думайтӧмӧн шуӧ:) Ба-а-ать!..


Занавес.


КОЙМӦД ВӦЧӦМ.


Вӧчсьӧ Кузьма Тикӧн ордын. Ыджыд, куим ӧшиня керка. Ӧти стенын чуланӧ пыран ӧдзӧс. Пач бердын сёй мыссян доз да лӧкань. Лӧкань бердын лӧп, пес пыддиыс. Ӧти стенын ӧшалӧ ӧти гираа часі, важ, мисьтӧм рӧмпӧштан да календар. Крӧвать вылын эшкын улын куйлӧ Матрена, — висьӧ. Тикӧн пукалӧ пызан дорын, юр ӧшӧдӧма. Юрси дзугсьӧма... Ен ув лабичын юр ӧшӧдӧмӧн пукалӧ Габӧ Педӧр. Керка чышкытӧм, дурк: кӧлуй руз-раз шыблалӧма. Пызан вылын туплясьӧны галан кор, нянь, шапка, сёй тасьті. Мӧд ворсӧмсянь коймӧд ворсӧмӧдз кольӧма сӧмын кымынкӧ лун.


ГАБӦ ПЕДӦР. (Муртса лэптыштӧ юрсӧ). Ме ӧні думайта: став олӧмсӧ сійӧ миянлысь путкыльтас, войнаыд; ставсӧ ӧтарӧ-мӧдарӧ бергӧдас. Энлы, аддзылан. (Видзӧдӧ Тикӧн вылӧ. Пукалӧны регыдик шы ни тӧв). Вӧлі бабаяс вылад горӧдан, найӧ пырысьтӧм-пыр ланьтасны повзьӧмысла. Ӧні мӧд сикас олӧм лои; найӧ тэ вылӧ горзӧны да тэнӧ чиршӧдлӧны. Бӧра олӧм!.. (Кост). Мекӧд со кыкӧн кольччисны, немтор оз кывзыны, быттьӧ он налы шу. Тшӧкта водны керкаӧ, водасны сарайӧ. Ас вӧля пӧ. Керка тырыд пӧ гут, тӧрӧканъяс курччасьӧны... Со кутшӧмӧсь. Сэн син саяд... Сараяд..: ас вӧля. Мый колӧ, сійӧ и вӧчӧны. Некод оз мешайт... Ме мый, менам абу дас син, ставсӧ он вермы аддзыны. (Кыскӧ табак кӧшель, пуктӧ дінас лабичӧ. Видзӧдӧ календар вылӧ юр чукыльтӧмӧн. Юалӧ). Тайӧ нӧ тэнад абу тӧрытъя числӧыс? (Тикӧн немтор оз шу). Матайтчи тайӧ кабалаӧн. Некысь оз сюр. Став шпалерӧс нин соті. (Нетшыштӧ календар лист, чукралӧ ки костас, кызӧ). Сэтчӧ жӧ ещӧ кызӧм силитчис. Вой-вой ог узь. (Кызӧ). Ӧти доктор весиг абу. Мыйкӧ кӧ лоас, кодкӧ кӧ висьмас... (Кызӧ). Висьӧмыд (кызӧ) кос пӧгиб! Нюжӧд кӧть кокъястӧ сэсся. (Кызӧ). Сэтчӧ жӧ табакыд некытчӧ туйтӧм. Куйӧд кодь дзик.

КУЗЬМА ТИКӦН. (Видзӧдӧ Матрена вылӧ). Тэ регыд чеччан?

МАТРЕН. Кыдз нӧ чеччан? Ставыс пытшкӧй сотчӧ...

КУЗЬМА ТИКӦН. Ӧзйис... Тшын петӧ быдӧн.

ГАБӦ ПЕДӦР. (Ачыс ӧтнас). Миянӧн быттьӧ ворсӧны. Збыльысь. Эз и юавны миянлысь немтор. Эз и юавны: сетан он пӧ, Педӧр, ассыд челядьтӧ миянлы ворсыштны? Дивӧяс!.. (Скӧрмӧ). Нинӧм вылӧ эськӧ эг сет. Кӧть миллион сетісны, эг эськӧ сет. Сё Кристос эг сет. Шуисны кӧть эськӧ тадз: «На, босьт зарни чукӧрсӧ, уна тані (индӧ). Тонӧ, голяӧдз». Эг эськӧ босьт. Мый ме сійӧн вӧча? Мый сьӧмнад керан? (Куритчӧ, кызӧ, юрсӧ пыркӧдӧ). Мед начальствоыс, чина-власьта йӧзыс асьныс косясьӧны мӧда-мӧдыскӧд. Петісны эськӧ и давай швачӧдчыны. Да ӧд со оз сідз вӧчны. Миян кодьсӧ ыстӧны, асьныс бокисянь видзӧдӧны. Мыйла ми мунам? Мый босьтам? Кутшӧм нажӧтка ваям? Кык кокӧн мунам, ӧтиӧн локтам. Овлӧ, — юртӧ на ещӧ кодсюрӧлысь керыштасны.

КУЗЬМА ТИКӦН. (Оз кывзы Габӧ Педӧрлысь, видзӧдӧ Матрена вылӧ). Кыті тэнад висьӧ?

МАТРЕН. Пытшкӧй ставыс доймӧ.

КУЗЬМА ТИКӦН. Мыйӧн верӧс сайӧ муніс, немтор эз понды талы туйны! (Ланьтыштлӧны). Коді нӧ ӧні пондас идрасьны? Ме ли мый ли? (Шыбитӧ пызан вылысь галан коръяс). Ме тіянлы абу идрасьысь, идрасьны ог понды!

ГАБӦ ПЕДӦР. (Гораа). Мый нӧ, Катеринаыд дзикӧдз пышйис?

КУЗЬМА ТИКӦН. (Матренлы). Смотри, чеччы! Аддзӧма кор висьны.

МАТРЕН. Рад эськӧ чечча да. Ог жӧ ӧд нарошнӧ куйлы.

КУЗЬМА ТИКӦН. Бесыс тіянӧс тӧдас нарошнӧ абу.

ГАБӦ ПЕДӦР. Катяыд сэсся оз лок?

КУЗЬМА ТИКӦН. (Пызан вылысь босьтӧ шапкасӧ, мӧдӧ петны. Петігмозыс шуӧ). Кӧть мед эськӧ регыдджык пропадитін ли мый ли!.. Сӧмын ойзӧ-куйлӧ. Чӧртъяс!

ГАБӦ ПЕДӦР. (Вӧрӧдӧ юрсӧ). Кыдз омӧль олӧмыд мӧдӧдчас, кутны он нин вермы сійӧс, гӧгыль моз пондас бергавны. (Видзӧдӧ Матрен вылӧ). Катяыд оз лок?

МАТРЕН. Йирисны найӧ сійӧс...

ГАБӦ ПЕДӦР. Мый? (Мунӧ Матрен дінӧ, пуксьӧ сы дінӧ лабичӧ). Мый тэ шуин?

МАТРЕН. (Ньӧжйӧник). Ог вермы...

ГАБӦ ПЕДӦР. (Пукалӧ бокӧн, пель чургӧдӧма). Тэ гораджыка мекӧд сёрнит, ог кыв. (Ланьтыштӧ). Катяыд муніс али мый нӧ?

МАТРЕН. (Кузя). Муніс... (Кинас тшӧтш висьталӧ).

ГАБӦ ПЕДӦР. Дзикӧдз?

МАТРЕН. (Кузя). Дзикӧдз...

ГАБӦ ПЕДӦР. (Аслыс). Со тэд и Катьӧ! Олан-вылан!.. Сэсся мӧдӧс вай... Ӧні сідз: думыштін, — пышйин... Туй восьса... Олӧмыд мый?.. Сьӧлыштін и ставыс. (Гораа шуӧ Матренлы). Войдӧр татшӧм дивӧыд эз вӧвлы.. Чирыштан и ставыс... Кывзывлісны... Ӧні? Чуньӧн кӧ инмӧдыштан (нерӧ): «Батьӧ, мамӧ, виисны!..» Улич тырнас пондас горзыны. (Шпыньмунӧ, легӧдӧ юрнас). Господьӧй, кутшӧм оландыр воис, а? Чуньӧн тувкнитны оз позь!.. (Ланьтыштлӧ). Клим дедӧс кӧ эськӧ гуысь кыскывны... Мед видзӧдлас ӧнія олӧм вылас. Ок, скӧр и морт вӧвлі... Кыв сы паныд он вӧлі лысьт шуны. Виас!.. Бабаяс сы дырйи кок чунь йылас ветлӧдлывлісны... Но и олӧм! (Шпыньмунӧ). Кутшӧма сійӧ вежласьӧ! (Ланьтыштлӧ). Думыштан: важӧн-ӧ ме вӧлі том?.. Зэв на ӧд неважӧн... (Матренлы). Тэ висян на?

МАТРЕН. Зэв ёна. Регыд кула. Больничаӧ эськӧ колӧ мунны да, оз нуны. Со кутшӧмӧсь... Ловйӧн... гуӧ сюйӧны...

ГАБӦ ПЕДӦР. (Оз кыв сылысь). Ставныс дзугсисны. Некутшӧм тӧлк абу. (Кост). Мый нӧ кӧть и бабаясыд? Мый керан?.. Томӧсь на... Кыскӧ найӧс сы вылӧ... Сідз буракӧ и олӧмыс му вылас лӧсьӧдӧма. Ме пӧрысь нин, ӧти кокӧн гу дорын сулала, а пыр на жӧ ӧтнамӧйлы гажтӧм. Збыльысь... Ок, мӧвпыштан важсӧ да... (Кызӧктӧ). Ӧні и паччӧрыд оз шонты. Ок-ко-ко-ко!.. Каян паччӧр вылӧ шонтысьны, куйлан сэн быттьӧ йи вылын. (Сералӧ). Аттӧ. Кыдзи и вӧчӧма морттӧ, а?.. Км... Мый эськӧ думыштан: морт, а со... (Шензьӧ). Удж сувтіс, мыйкӧ быттьӧ оз тырмы. (Кост). Босьтам немечьястӧ... Сэн мужикъяс косясьӧны, тан бабаяс немечьяскӧд мусукасьӧны. Мун дай судит найӧс. Мый эськӧ накӧд керан?

МАТРЕН. Ми ӧд сэсь абу жӧ мыжаӧсь?

ГАБӦ ПЕДӦР Мый?

МАТРЕН. Мудзи... Юрӧй висьӧ... (Пырӧ Даръя, юрбитӧ енлы).

ДАРЪЯ. Олад-вылад! (Матренлы). Батьӧ нӧ кӧні?

МАТРЕН. Петіс кытчӧкӧ.

ДАРЪЯ. Ме кӧсйи сылысь корны...

МАТРЕН. Эн кор лутшӧ... Талун зэв скӧр.

ДАРЪЯ. Быд лун скӧр. Мый и керсяд? Кыдзи олад?

МАТРЕН. Идрасьны некодлы.

ДАРЪЯ. Мый нӧ збыльыс керсид? Мый лоид? Улич кузя он лысьт мунны, тіян йылысь и сёрни.

МАТРЕН. Кыдз и висьтавны... мый миян костын... лои. Батьыд... йӧй кодь... Пиля... сёйӧмӧн сёйӧ... гӧтырсӧ. Сійӧ сэсся... пышйис.

ДАРЪЯ. Збыльысь ӧмӧй пышйис?

МАТРЕН. Збыль.

ДАРЪЯ. О, господьӧ, олӧм! (Босьтӧ корӧсь). Чышкыштны кӧть джодж шӧрсӧ. Коді нӧ ӧні пачтӧ пондас ломтыны?

МАТРЕН. Кӧть коді... Ме пайысь...

ДАРЪЯ. (Чышкысьӧ ). Но зонмӧ Катьӧ! Аттӧ ань! Мый вӧчыштіс!

МАТРЕН. Небось... Вӧчыштан накӧд... Абу ӧд изйысь...

ДАРЪЯ. Тэ нӧ он на чеччывлы?

МАТРЕН. Ог... Кӧть эськӧ кувны...

ДАРЪЯ. (Сувтӧ). Мамӧ, тан кутшӧмкӧ странник ветлӧдлӧ. Кывлін?

МАТРЕН. Кывлі? Кысь нӧ кывла? Кымынӧд лун нин куйла да.

ДАРЪЯ. Ӧнтай ме ветлі Мишка дядьясӧ. Сэні сёрнитӧны: кутшӧмкӧ странник пӧ зэв бура висьӧмъяссьыд бурдӧдалӧ. Юантор сеталӧ. Ӧксинь тьӧткалы кынӧм висьӧмысь чӧлӧй сулея тыр юанторсӧ сетӧма.

МАТРЕН. Кутшӧмджык нӧ сійӧ... странникыс? Кытысь?

ДАРЪЯ. (Мунӧ чуланӧ). Код тӧдӧ кысь... Апон гӧра йылысь кӧ пӧ-а... (Сулалӧ чулан ӧдзӧс дорын, мӧвпалӧ). Ерусалимысь ли. Висьталісны эськӧ да, вуні. (Пыралӧ чуланӧ, бӧр петӧ). Энлы, дум вылӧ уси: сійӧ ветлысь-мунысь мортыд пӧ Киёвысь. Сідзи и ӧнтай шуисны: «Киёвысь пӧ»... Кылан, мамӧ? Киёвысь. Быд висьӧмысь пӧ вермӧ бурдӧдны. (Бӧр пырӧ чуланӧ, сэсянь шуалӧ). Господьӧ, мыйыс абу чулананыд. Ставыс рӧзвал.

ГАБӦ ПЕДӦР. (Гораа). Даръя!

ДАРЪЯ. (Чулансянь). Мый?

ГАБӦ ПЕДӦР. (Гораа). Мый нин Сьтэпаныд гижӧ?

ДАРЪЯ. Нинӧм оз гиж... Вошис... (Петӧ чуланысь, локтӧ Педӧр дінӧ, шуӧ). Пленӧ босьтӧмаӧсь.

ГАБӦ ПЕДӦР. (Шензьӧ). Чӧв?.. Збыльысь?.. Но, зонъяс, вошим!..

ДАРЪЯ. (Мамыслы). Мамӧ, ме странниктӧ татчӧ корла. Гашкӧ кутшӧмкӧ отсӧг тэд лоӧ.

МАТРЕН. Корлы. Сӧмын эськӧ мед батьыд немтор жӧ оз вӧч.

ДАРЪЯ. Мый сідз? Оз жӧ пырысь-пыр карапужитчыны заводит.

ГАБӦ ПЕДӦР. (Аслыс моз). Аттӧ... Кутшӧм мужикыд вӧлі... А? (Даръя видзӧдӧ Педӧр вылӧ). Сьтэпан йывсьыд ме шуа. Кутшӧм мися шань да бур мужикыд вӧлі. Уджавныд ош кодь, сідзи и уджтӧ пурӧ. Збыльысь. Ӧтчыд ми артельӧн ытшким. Сійӧ водзвылас ветлӧдліс, ставнымӧс жуйӧдіс. Верст сайӧ кылӧ, кыдз сылӧн косаыс жуньгӧ: «ж-ж-ж да ж-ж-ж». Со ӧд кутшӧм вӧлі Сьтэпаныд. Ӧні пленӧ босьтӧмаӧсь... Быттьӧ мӧдӧс эз вермыны босьтныс... Конйыштісны, и уси тшак моз. (Вӧрӧдӧ юрсӧ). Ӧні сэсь оз нин лок... шабаш!.. (Пырӧ Кузьма, дзор, синтӧм кодь, вайӧ ведра ва).

КУЗЬМА. (Пыригмозыс сёрнитӧ пӧрысь гӧлӧсӧн). Дзик пон кодьӧсь... Дзик пон кодьӧсь... (Ведрасӧ сувтӧдӧ лӧкань бердӧ. Ставныс видзӧдӧны сы вылӧ). Ӧні заводитіс ассьыс вӧвсӧ швачӧдны ныр вомас, да ме шуи ӧти кыв, — сьӧлӧм вылас небось эз во, неуна менӧ ачымӧс эз швачӧд. Кыдз тай ӧвкнитас кинас да шуас: «Виа, шуӧ, тэнӧ, пӧрысь чӧртӧс!..»

ДАРЪЯ. Дедӧ, кодӧс нӧ?

КУЗЬМА. (Аслыс). Дзугсис ставыс... Дзугсис...

ГАБӦ ПЕДӦР. Кузьма Мӧсейӧвич, тэнӧ нӧ бара нин доддялісны? Ва кыскалан?

КУЗЬМА. (Сулалӧ лӧкань дорын). Муна. Муна... Ен накӧд... Лутшӧ ӧшинь улӧ муна... Мед...

МАТРЕН. Господьӧй олӧм!.. Кувны эськӧ регыдджык!..

КУЗЬМА. (Пуксьӧ лабичӧ). Мем оз нин уна ков... Кыдзкӧ ола...

(Пырӧ Кузьма Тикӧн, киас чер).

ТИКӦН. (Батьыслы). Пыр мыйкӧ тявзан, пӧрысь чӧрт!.. Шыасян быдлаӧ, юалӧны кӧть оз!

КУЗЬМА. Сідз, сідз батьтӧ, сідз. Пасибӧ, пиӧй!.. Верді, быдті...

ДАРЪЯ. Бать, мый нӧ тэ быд лун...

МАТРЕН. Тикӧн, кывзы менсьым йӧй бабалысь... Гашкӧ регыд кула да... Кывзы.

ТИКӦН. Чӧртыс тіянӧс босьтас!..

КУЗЬМА. (Сувтӧ). Тикӧн! (Индӧ чуньнас икона вылӧ). Видзӧд, ёрас тэнӧ ен!

ТИКӦН. Тэнӧ ещӧ сэтчӧ юалісны! Ланьт! (Эрыштчӧ чернас). Этійӧн швачкӧбта!..

ДАРЪЯ. (Шыбитчӧ батьыс дінӧ ). Батьӧ!

ПЕДӦР. (Босьтӧ Тикӧнӧс киӧдыс). Мый нӧ лоин?.. Мый?.. Тикӧн... Дугды!.. Ланьт!..

ТИКӦН. (Горзӧ). Менӧ моньнас укӧрайтӧ, мыйла пӧ вӧтлі... Сылы сэтчӧдз кутшӧм мог? Заводита кӧ, ставсӧ керкаысь вӧтла, ставсӧ пусь-пась вӧча! Некод немтор оз лысьт шуны. Ачым кӧзяин!

МАТРЕН. Тикӧн!..

ТИКӦН. (Горзӧ Матрена вылӧ). Тэ ещӧ сэтчӧ шыась! Кывтӧ эськӧ нетшыштны! Ставнытӧ колӧ керавны чагйӧс моз! Чӧ-ӧрт-яс! (Чернас керыштӧ кӧсякас). У-ук!.. Тьпу! (Сьӧлӧмсьыс сьӧлыштӧ джоджас, петӧ. Ӧдзӧс швачкӧбтӧ).

МАТРЕН. (Бӧрдӧ). О, господьӧй, господьӧй!..

ДАРЪЯ. (Пуксьӧ мамыс дінӧ). Дугды, мамӧ!.. Мый керан... (Чышкӧ ассьыс синвасӧ).

КУЗЬМА. (Матренлы). Мый бӧрдныс? Бӧрдны немторйысь. Кувны колӧ тэд да мем. Некытчӧ туйтӧмӧсь нин тэа-меа таладор югыдын.

МАТРЕН. Нэм чӧж тадзи... Некутшӧм гаж ни долыд эг аддзыв...

ПЕДӦР. (Сувтӧ лабич бердӧ). Евангелльӧад сідзи и гижӧма: пиыс пӧ батьыслы паныд пондас мунны. Сідзи и лои, сідзи и эм. (Некод немтор воча сылы оз шу. Недыр сійӧ сулалӧ, мыйкӧ мӧвпалӧ). Челядьяс быдтігӧн мат: мыйсӧ он аддзыв налысь, мыйсӧ он тӧдлы на понда, мыйта шог шогалан. Быдмасны, пасибӧ пыдди гортсьыд тэнӧ вӧтласны. Олӧм, олӧм!

ДАРЪЯ. (Мамыслы). Кӧн нӧ Пиляыд?

МАТРЕН. Код тӧдӧ... Коймӧд лун нин эз волы, вошис.

ПЕДӦР. Лутшӧ муна... Грекысь войдӧр... Мыйӧнкӧ ещӧ скӧрйывсьыд швачкӧбтас дай, сымда и босьтан. Бӧрвылас шуас: «Тӧдлытӧг пӧ артмис». А тэд нэм чӧж кежлӧ сюрас. (Мунӧ ӧдзӧслань).

МАТРЕН. Педӧр дядь, кӧть мед тэ миянкӧд пукалыштін.

ПЕДӦР. (Оз кыв). Мышкуӧй мыйкӧ висьӧ (ниртӧ коссӧ), юкалӧ. Абу на зэв пӧрысь, а некытчӧ нин ог туй.

ДАРЪЯ. (Гораа). Дядьӧ!

ПЕДӦР. (Порог дорсянь). Паччӧр вылӧ кайла, шонтыся. (Мунӧ).

ДАРЪЯ. Мун да такӧд сёрнит, пыр ассьыс висьталӧ.

МАТРЕН. Тэ дыр кежлӧ локтін?

ДАРЪЯ. Дзик пыр муна. Дырсӧ овны ог эшты. Странник йывсьыд пыралі висьтавны.

КУЗЬМА. О-о-ко-ко-ко-ко!

ДАРЪЯ. Мамӧ, странниксӧ корлам.

МАТРЕН. Корлы.

ДАРЪЯ. Гашкӧ отсалас. (Кузьмалы). Дедӧ, йӧлыд шоммӧма. Идрав.

КУЗЬМА. Ставыс шоммӧма... Ставныс шузьӧны... Йӧлыд мый на сійӧ? Овныс тай некутшӧм сям эз кут лоны. Даръя, сьӧлӧмӧй менам висьӧ... Потны кӧсйӧ!.. Аддзылін?

ДАРЪЯ. (Матренлы). Тэ немтор нин эн шу. Бара скӧрмас.

МАТРЕН. Ме ньӧтчыд ог шыасьлы... Нэм терпиті.

КУЗЬМА. Горзыны колӧ, а не ланьтӧмӧн овны. Ланьтӧмнад бур оз ло.

ДАРЪЯ. Но, ме муна. (Порог дорӧ сувтӧ). Кольтаяс му вылын колисны, кӧть мед оз зэрмы. Телега гӧгыльӧй ӧд жугалі... Кагаӧй висьмис. Туша кузяыс кисьтӧма; гӧрд, кумач кодь куйлӧ. Зэв биа. Буракӧ писти.

МАТРЕН. Мун но, мун. (Даръя мунӧ. Кузьма юр ӧшӧдӧма пукалӧ лабичын. Шы ни тӧв. Ывлавылын кодкӧ сьылӧ: «Асъя шу кадӧ ма-а-туш-ка менӧ рӧ-ди-тін...»)

ПЕДӦР. (Йиркӧдӧ ывласянь ӧшиньӧ). Кузьма, кылан? Видзӧдлы ӧшиньӧдыд: кутшӧмкӧ доймӧм салдатӧс вайӧны.

КУЗЬМА. (Аслыс). Кыла. Важӧн ставсӧ кыла... Буракӧ оз нин... Эштіс ставыс.. Он вур... Он ӧтувт. (Ланьтыштлӧ). Тырмас... (Ланьтыштлӧ). Кымын во ӧтлаын олім...

МАТРЕН. Айка... Пачтӧ кӧть эськӧ мед ломтін.

КУЗЬМА. Черӧн уськӧдчис, а? Ме, йӧюк, тӧждыси... Чукӧрті налы. Пасибӧ пыдди черӧн... (Ланьтыштлӧ). Ставыс пусь-пась муні...

МАТРЕН. Айка!

КУЗЬМА. (Скӧракодь). Кыла ӧд. Абу пельтӧм.

МАТРЕН. Пачтӧ ломтышт!

КУЗЬМА. (Небыда). Ломта. Пельтӧмӧн менӧ чайтан? (Чеччӧ). Пыр ломта. (Видзӧдӧ Матрен вылӧ). Больничаад нӧ тэнӧ оз нуны?

МАТРЕН. Некор налы ме йылысь тӧждысьныс...

КУЗЬМА. (Чӧв олыштас, сэсся нориника, бӧрдӧмӧн моз, шуас). Ок, Матрен, Матрен!.. Кулан тэ татчӧ, кулан... Сьӧлӧмӧй менам висьталӧ сы йылысь. Он бурд... (Гораа). Тэ кодьыс сылы оз ков, аддза ӧд ме. Тэ висян, а сійӧ дзоньвидза. Быдтор ме аддза, гӧгӧрвоа. (Мунӧ чуланӧ). Тэнсьыд кулӧмтӧ сійӧ виччысьӧ. (Петӧ чуланысь). Йӧз бабаяс бӧрся вӧтлысьӧ... Том морт ковмӧма. Аддза, ставсӧ тӧда (босьтӧ лӧкань бердысь пес, нуӧ чуланӧ), сӧмын немтор некодлы ог шу...

МАТРЕН. Мед кыдз колӧ олас. Миянлы, бабаяслы, сідз нин енсянь шуӧма...

КУЗЬМА. (Чулансянь). Тэ кывлін нин?

МАТРЕН. Мый?

КУЗЬМА. Сійӧ и эм. (Кост. Сулалӧ чулан порог вылын). Катьӧ йывсьыд кывлін?

МАТРЕН. Кывлі.

КУЗЬМА. Эз жӧ ӧд ӧти воськов лэдзлы тувччыны. Пилясӧ ачыс жӧ усьӧдіс... Быдтор ме аддза, сӧмын немтор некодлы ог шу. Шуныс оз позь: ас морт ӧд. Пеж!.. (Кост). Мый вӧчыштіс!.. (Сюялӧ пачӧ пес). Йӧй Пиляыс сэтчӧ жӧ... Кӧн бара ӧні сійӧ-а?.. Шогтӧ он на друг вуштышт... Он на ӧдйӧ вунӧд. (Пырӧ странник).

СТРАННИК (Порог дорын). Господи Исусе Христос, сыне божий, помилуй нас!

МАТРЕН. Аминь! (Кузьма видзӧдӧ чулансянь).

СТРАННИК. (Юрбитӧ, сэсся). Мир дому сему!.. Господи, помилуй!

МАТРЕН. Лок, лок, дедӧ... Пуксьы, шойччы... Чеччыныс со ог нин вермы.

СТРАННИК. (Сувтӧдӧ бедьсӧ пельӧсӧ). Болеешь?

МАТРЕН. Больнӧй, батюшко... Пытшкӧсӧй висьӧ. (Морӧссӧ зыралӧ).

СТРАННИК. Простудилась? (Локтӧ Матрен дінӧ, видзӧдӧ сы вылӧ).

МАТРЕН. Ог тӧд мый. Гашкӧ и прӧстуда да... Морӧс пань улӧй доймӧ... Кодкӧ быттьӧ нетшкӧ...

КУЗЬМА. (Чулансянь). Немтор он гӧгӧрво. Быдлаті ӧні нетшкӧны.

СТРАННИК. (Матренлы). Говори правду. Не бойся, не стыдись. От людей скроешь, от бога не скроешь: он все видит... Не ушиблась ли, матушка?

МАТРЕН. Ог тӧд, мый лои мекӧд...

СТРАННИК. Ну ка, закрой глаза. Вот так (петкӧдлӧ. Матрен куньӧ). Страшно?

МАТРЕН. Страшнӧ, батюшко.

СТРАННИК. По ночам кажется что нибудь?

МАТРЕН. Кажитчывлӧ.

СТРАННИК. Открой теперь. (Пуксьӧ лабичӧ). Сердце у тебя болит, сердце... Не годится оно.

МАТРЕН. Дерт нин некытчӧ оз згӧдитчы... (Кузьма чулансянь юр мыччӧмӧн кывзӧ налысь сёрнисӧ).

СТРАННИК. (Матренлы). Кровь плохо работает.

МАТРЕН. Плоко, дерт. Больничаӧ эськӧ вӧзйыся да, оз нуны.

СТРАННИК. В больницу уже поздно. Не вылечат там. Глубоко болезнь твоя зашла... О, господи помилуй!

КУЗЬМА. (Петӧ чуланысь. Странниклы). Тэ верман бурдӧдны?

СТРАННИК. Кто верует во имя бога, помогаю страждущим.

КУЗЬМА. Ми веруйтам, ёна страдайтам. Отсав миянлы. (Кост). Пиӧй менам... Гашкӧ кывлін да?.. Усьласьны миян вылӧ пондіс. Менӧ гортысь вӧтлӧ, тайӧс гуӧ сюйӧ. Кылан, бур мортӧй...

МАТРЕН. Дедӧ, верман кӧ... ради Криста... бурдӧд менӧ!

КУЗЬМА. Мед пӧ дукныд эз вӧв тані!.. Кытчӧ гажныд пӧ мунӧй!.. Со кыдзи сійӧ миянӧс видзӧ.

МАТРЕН. Мунӧм бӧрын медводдза воясас ёна менӧ Тикӧныд нӧйтлывліс... мустӧмтіс... Ӧні эськӧ оз да...

КУЗЬМА. Невеска, висьтав талы ставсӧ мый вӧвлывлі... Эн яндысь... Неважӧн на тай нӧ нӧйтіс. Аддзылі ӧд ме... Ставсӧ висьтав, ставсӧ. Гашкӧ кокньӧдас тэныд... Ог тӧд, гӧгӧрвоас оз-а, роч тай, тыдалӧ, ачыс. Дедӧ, коминас тэ понимайтан он?

СТРАННИК. Плохо, плохо... Мало-малость только...

МАТРЕН. Нывдырйи менам омӧля овсьысис, батюшко... Ӧти том морт ылӧдіс... Сы вӧсна со сэсся нэм чӧж бӧрді (бӧрдӧ)... Ен ёрис... Чайті: олыштам да справитчас... Мывкыдсялас мися да оз кут нӧйтны. Ӧні... пӧдруга кутіс видзны... невескаӧс...

СТРАННИК. Невестку?

МАТРЕН. Да... моньным... салдатка. Вӧтлысьны пондіс... сы бӧрся... Овны тшӧктӧ аскӧдыс... Со ӧд кутшӧм менам олӧмӧй!..

СТРАННИК. О, господи, помилуй нас!

МАТРЕН. Грекыс, грекыс мыйта... Господьӧй!

КУЗЬМА. Ас морт вылӧ каттьысьӧ Тикӧныд.. Ме вылӧ черӧн уськӧдчыліс бур кыв шуӧмысь. «Виа пӧ, шуӧ, пӧрысь чӧртӧс. Эн пӧ колӧкӧ шыась-а.» Дзик мат, кыдзи и овны? Некутшӧм лад абу олӧмлы, путкыльтчыны пондіс ставыс. (Ӧвкнитӧ кинас, петӧ керкаысь)...

СТРАННИК. (Матренлы). Тебе я дам питье.

МАТРЕН. Вай, вай! Криста ради вай!.. Нэм ог вунӧд.

СТРАННИК. (Пӧрччӧ мышку вывсьыс кучик ноп). У меня есть зелье, только дорогое.

МАТРЕН. Дорогой дерт. Мед, мый нӧ керан... Колӧ да. Босьт донсӧ, мый сулалӧ, сӧмын бурдӧд менӧ.

СТРАННИК. (Корсьысьӧ нопйысь). Частичка от кипарисного гроба господня, святая вода Иорданская, где крестился спаситель наш Сус Христос да дух божий в виде голубине с небеси спустился на него.

МАТРЕН. (Долыда пернапасасьӧ ). Слава тебе господьӧй!

СТРАННИК. (Кыскӧ стружки). На, прими! Это дерево от гроба господня (сетӧ путор), это Иорданская вода (сулеяын ва). С верою в бога принимай... Вседержитель господь все устроит: видимое и невидимое.

КУЗЬМА. (Пырӧ!) Пиляыд локтӧ.

СТРАННИК. (Повзискодь). А-а, Филипп?!

МАТРЕН. Пиӧй менам... Эн пов, дедӧ, оз ӧд тэнӧ немтор

СТРАННИК. (Тэрмасьӧмӧн кизялӧ нопсӧ). О, господи помилуй!.. (Аслыс). Не дай бог, опять поколотит меня...

КУЗЬМА. (Странниклы). Тэ, зонмӧ, бур морт, мун лучшӧ! Код тӧдас, быдтор вермас лоны. Мун, мун! (Петкӧдлӧ кинас ӧдзӧслань).

МАТРЕН. Чӧв, айка, код нӧ тайӧс вӧрӧшитас?

КУЗЬМА. Мем мый. Пукав колӧкӧ. Ме тай со водзвыв висьталі-а. Мыйкӧ кӧ лоас, энӧ норасьӧй. (Пырӧ чуланӧ).

МАТРЕН. Эн пов, дедӧ... Гашкӧ тэ сылы тшӧтш отсалан? Йӧймыны пондӧма...


Пырӧ Пиля. Пинжакыс кизявтӧм. Балябӧж йылас салдатскӧй картуз. Дӧрӧм водзыс косяссьӧма, няйт. Веськыд рожабаныс ранаа, гӧгӧрыс косьмӧма вир. Код, шатлалӧ. Мунӧ пызан дінӧ, пуксьӧ лабичӧ, сэсся пызан вылас водӧ. Странникӧс оз казяв. Странник ӧти местаын крӧвать дінын жӧдзӧ, виччысьӧ сьӧм. Гусьӧникӧн Матренлы шуӧ: «Дай десять рублей!», сэсся: «господи, помилуй!»


МАТРЕН. (Корсьӧ сьӧм питшӧгысь).

ПИЛЯ. (Юр лэптӧ, видзӧдӧ странник вылӧ). Тэ коді? А?

СТРАННИК. Странник я, убогий... Милостинку собираю.

ПИЛЯ. Но, но. (Видзӧдӧ). А-а!.. Тэ бара нин менам син водзын? Марш татысь! (Странник вӧрӧ, ӧти местаын). Весась ӧдйӧджык скӧрмытӧдз войдӧр! Пызъя!

МАТРЕН. Пилюк, мый лоин?

ПИЛЯ. Пӧдтӧ менӧ! (Юр пуктӧ пызан вылӧ..). Лямӧдісны! (Странник сюся босьтӧ Матрен киысь сьӧм, петӧ керкаысь. Кузьма чулан порог дорын юрнас довкйӧдлӧ). Босьтісны да нырыштісны тӧрӧканӧс моз... А ме абу ӧмӧй морт? А? Лолыс ӧд менам эм жӧ! (Юр лэптӧ, кучкӧ аслыс морӧсас). Тан немтор абу али мый?

КУЗЬМА. Ок, Пиля, Пиля! (пырӧ чуланӧ).

ПИЛЯ. (Кулакнас швачкӧбтӧ пызанӧ). Сволочьяс!

КУЗЬМА. (петӧ чуланысь). Мый пызанас камӧдан? Пызаныд ӧд абу мыжа.

ПИЛЯ. (Нора). Мыйла нӧ, дедӧ, найӧ менӧ сералӧны, ӧбӧдитӧны, а? Лучшӧ эськӧ мед менӧ виисны пырысь-пыр воӧм мысти. Немтор эськӧ эг кывлы ме, немтор эг тӧдлы...

МАТРЕН. Пиля, дона пи, такӧд ассьыд сьӧлӧмтӧ!

ПИЛЯ. (Сьӧлӧмсьыс). Кыдз нӧ, мамӧ, такӧдан, кыдз?.. Ӧні ме абу морт кодь! Кытчӧ мем мунны, кытчӧ воштысьны? (Кост..). Дедӧ... (Скӧрмӧ). О-о-ок, сволочьяс!.. (Босьтӧ пызан пӧвсӧ пельӧсӧдыс, кыскӧ ас вылас, кӧсйӧ пӧрӧдны). Мый найӧ мекӧд вӧчисны?!. (Ыджыд кост). Кӧн нӧ батьӧыс?

КУЗЬМА. Косясигад кокньыдджык али мый тэд?

ПИЛЯ. Да, дедӧ, кокньыдджык! Джагӧдны кодӧскӧ гаж петӧ! Либӧ став олӧмсӧ шыбитны, к чорту! (Сосъяссӧ пуджӧ, киыс кабырын). Сідз эськӧ и курччи кодӧскӧ, орӧді шӧри!.. Вир-сер мед муніс! Ӧткодь!.. Кыдз мекӧд найӧ вӧчӧны, ме накӧд сідз жӧ. Ӧти пом!..

КУЗЬМА. Войдӧр мыжа мортсӧ корсь, вӧлись и скӧрав.

ПИЛЯ. Корси нин... Аддзи... Сюри...

МАТРЕН. Такӧдчышт, Пиля такӧдчышт. Водыштлы. Узьышт ӧти здук. Кымын вой нин ӧд эн узьлы, пыр мыйкӧ ветлӧдлан. Чужӧм-рожаыд да синъясыд узьтӧмыдла быдӧн пыктӧмаӧсь.

ПИЛЯ. (Недыр мысти). Но ладнӧ, мамӧ, водыштла. Водыштла... Сӧмын... (Бара кучкӧ кулакнас пызанӧ). Ладнӧ... Такӧдча... Уп, кутшӧма мудзсьӧма, быттьӧ джуджыд гора йылӧ ыджыд ноп кыски. (Мунӧ ӧдзӧслань).

МАТРЕН. Кытчӧ нӧ тэ, Пиля?

ПИЛЯ. Муна пальӧдчышта. Эн бӧрд, мамӧ! Ставсӧ ме аддза, быдтор тӧда. Жаль мем тэ!.. Пыр бӧрдан. Менам ичӧтдырйи тэ бӧрдлін, салдатӧ мунігӧн бӧрдлін. Ӧні, ыджыд нин ме, тэ бара бӧрдан. Кор помасяс бӧрдӧмыс да шогсьӧмыс тэнад? (Кост). Ёна на тэа-меа пондам бӧрдны!.. (Син тупкӧ, пуксьӧ крӧвать дорӧ). Ичӧт кагаӧ эськӧ пӧртчыны, водны тэд пидзӧс вылад шонтысьыштны... Кынма ме.... Кӧдзыд мем... Мамӧ!.. Ок кутшӧм мем сьӧкыд овны!.. Война вылын, гуясын пукавны вӧлі кӧдзыд; гортӧ, локті, — сыысь кӧдзыд. Кыдз мем овны? Мый керны?.. Кыдз шогӧс ассьым пальӧдны?

КУЗЬМА. (Петӧ чуланысь). Тэ, Пиля, мун вод, да куйлігмозыд и мӧвпав, кыдз овны водзӧ вылӧ.

ПИЛЯ. Ёна нин ме мӧвпалі, дедӧ. (Кинас овтӧ). Овны мем некыдз оз позь: кодкӧ ме вылӧ сьӧлалӧ. Чышкышта, — сійӧ бара, сьӧлыштас. Пежалісны менӧ! (Кӧсйӧ мунны). Кӧн нӧ батьӧыс?

КУЗЬМА. Код сійӧс тӧдас. Вывті бурӧ пуксьӧ, сёрнитныс весиг дышӧдчӧ миянкӧд.

ПИЛЯ. Дедӧ, тэ менсьым медбӧръя вемсӧ нёнялан!

КУЗЬМА. Ӧнтай ме вылӧ черӧн уськӧдчис... «Виа пӧ, шуӧ, тэнӧ, пӧрысь чӧртӧс!» Мамтӧ со больничаӧ колӧ нуны; да оз ну... Бать!..

ПИЛЯ. (Видзӧдӧ мамыс вылӧ). Мамӧ! (Сэсся поводнӧй дыр немтор оз шу..). Ме ог вермы ачымӧс кутны!.. Пуӧ быдӧн пытшкын!.. Ме вылӧ тэ эн лӧгась... Олӧм торксьӧм бӧрад ачым ог тӧд мый вӧча, шӧйта йӧй моз. (Мунӧ).

КУЗЬМА. (Мунӧ чуланӧ). Ӧні сэсся мӧдӧдчас!.. Мый выйӧдз олім.

МАТРЕН. (Бӧрдӧ). Господьӧй, господьӧй!.. Ыджыд грешничаӧй да меӧй... Нэм чӧж долыдлун эг аддзыв... Йӧзлы кувтӧдзыс гажа, мича шонді югъялӧ зарниа югӧрнас... Ме пыр пемыд кымӧрын моз олі. Сідзи и кувны лоӧ, долыдлунсӧ аддзывтӧг. Пыр терпиті... некодлы немтор эг шулы, эг норасьлы. Став сьӧкыд олӧмӧй менам, чӧла шог пыкӧмӧй весь воши... (Чуланын мыйкӧ усьӧ).

КУЗЬМА. (Петӧ чуланысь). Невеска, шыд гырничыд менам жугалі. (Матрен немтор оз шу). Пескыд оз ломтысь. Мый и керны? Шыбита став уджсӧ, сідз понда пукавны. (Пуксьӧ лабичӧ). Бабаӧн менӧ чайтӧны: гырничьяс, кашникъяс дінӧ сувтӧдісны... Пусьыны да пӧжасьны... Нэм олі, пач гӧгӧрын эг уджавлы... (Кост). Пета керкаысь ӧшинь улӧ овны. Эм кӧ сьӧлӧмныс, ваясны сёянтӧ, вердасны менӧ. Мем уна оз ков. Ӧти ки пыдӧс пасьта няньтор кӧ лун кежлӧ сетасны, сійӧ зэв шань, ола. (Кост). Даръя ордӧ либӧ муна. Вода паччӧр вылас дай шуа: «Енмысь кӧ полан, верд менӧ; он кӧ, — вӧтлы.» Эновта тась ставсӧ, мед медбӧръя колясыс пузувтчас.

ПИЛЯ. (Мудзӧмакодь пырӧ керкаӧ, пуксьӧ пызан сайӧ, ӧтнас сёрнитӧ). Ог вермы!.. Сьӧлӧмӧй пуӧ!.. (Пиньсӧ йирӧ). Пурттӧг сутшкалісны менӧ! Кытчӧ ог инмӧдчы, сэті и висьӧ... Сьӧлӧмӧй веськыда потны кӧсйӧ. Некытчӧ ог инась, некутшӧм удж киӧ оз пыр. (Юрас кутчысьӧ). Господьӧй!.. (Йӧй моз видзӧдлас икона вылӧ, сэсся лёкысьмоз шпыньмунас). Он, он... мун сэсь!.. Он вермы тэ мем отсавны... Мун лучшӧ!.. (Ӧвтчӧ киясӧн). Ті сералад ме вылын!..

МАТРЕН! Пиля, дона пи! Пальӧдчы! Мый нӧ лоин?

КУЗЬМА. Пиля!

ПИЛЯ. Некод мем оз ков! Мунӧ сэсь ставныд!

МАТРЕН. Пилюк, коньӧрӧй!

ПИЛЯ. (Сувтӧ крӧвать бердӧ). Мамӧ, сьӧкыд мем овны!.. Тэ кӧть жалитышт менӧ! (Пуксьӧ крӧвать вылас, ниртӧ юрсӧ мам морӧсас). Ок, кутшӧм мем сьӧкыд!.. (Шы ни тӧв. Мам малалӧ Пилялысь юрсӧ). Мыйла менӧ эз вины?.. Ӧнтай муна туй кузя, йӧзыс зэв уна. Быдӧн индӧны ме вылӧ чуньяснас да сералӧны: «Талысь пӧ батьыс гӧтырсӧ мырддьӧма!»

МАТРЕН. Эн, дитя, сы йылысь сёрнит... вунӧд.

ПИЛЯ. Тупкы менсьым вомӧс... мамӧ!.. Ог вермы терпитны!.. (Пиньяссӧ чорыда курччӧма, лӧвтӧ). О-о-о!.. (Чеччӧ). Муна... Бӧрд ӧтнад, мамӧ... Тэ кужан... (Сералӧ). Кыкнанным пыдди бӧрд: ас пыддиыд дай ме пыдди тшӧтш. (Мунӧ).

МАТРЕН. (Пернапасасьӧ). Господьӧй енмӧй, видз миянӧс быд грекысь!.. Кутшӧмкӧ ыджыд шог лоӧ тыдалӧ миян. Войбыд сьӧлӧмӧй доймӧ, нюкыртӧдӧ ачымӧс... Айка, петав ывлаӧ. Абу-ӧ сійӧ сэн? (Пырӧ Тикӧн. Сы бӧрся урадник; шашкаа, еджыд чуня кепыся).

ТИКӦН. Татчӧ лок, татчӧ (пӧльыштӧ буссӧ лабичысь), пуксьы со этатчӧ!

УРАДНИК. (Кузьмалы долыдпырысь). Олан-вылан, дедӧ! (Локтӧ рӧмпӧштан дінӧ, лӧсьӧдлӧ усъяссӧ). Кутшӧма нин овлан? Гӧтрасьны он на кӧсйы, а? (Кузьма немтор оз шу). Он на тай, тыдалӧ, немтор тай он шу-а. (Пуксьӧ пызан дорӧ, пӧрччӧ кепысьсӧ, Тикӧнлы). Мун ветлы десятскӧйла, тэрыбджыка! Ӧти кокыд мед тані вӧлі, мӧдыс сэні. (Тикӧн мунӧ. Урадник куритчӧ). Н-да! (Кузьмалы). Гӧтыртӧг кӧсъян нэм помтӧ колльыны? (Ветлӧдлӧ джодж кузя). Сідз... Сідзи и гижам. Аслад гаж. (Сьылӧ). Ах зачем эта ночь так была хороша? Тра-та-та тра-та-та. (Матренлы). Висян?

МАТРЕН. Вися...

УРАДНИК. (Сьылӧ). Не видала она-а... Тра-та-та тра-та-та. (Матренлы). Кыт нӧ висьӧ?

МАТРЕН. Пытшкӧй, тыдалӧ, сісьмӧ.

УРАДНИК. (Сувтӧ). Сісьмӧ?! Збыльысь? Кутшӧм сэтшӧм висьӧм нӧ тэнад?

МАТРЕН. Сэтчӧ тшӧтш грекыд таляліс... Катясӧ.

УРАДНИК. (Ветлӧдлӧ). Но-ӧ... Регыд аддзам ставсӧ, кыдзи мый, ӧти пыдди кыкӧс ваям. (Сьылӧ). Звуки вальса неслись... Тра-та-та тра-та-та... Корсям ставсӧ! Миян кипод улӧ кӧ сюрас мыйкӧ, — он чеччав. (Сьылӧ). Тра-ля-ля-ля-ля-ля... Аддзам... (Туй кузя кылӧ мунӧ кӧлӧкӧльчика вӧла. Урадник восьтӧ ӧшиньсӧ, горзӧ). Семӧн Никитич! (2-ысь). Эй ті, чӧртъяс! Иван Николаевич! (Кинас ӧвтӧ). Татчӧ пыралӧй! Бергӧдчылӧй! Татчӧ, мися, пыралӧй! Но-о! Иван Николаевич! Семӧн Никитич! Ӧти здук кежлӧ! (Аслыс). Бергӧдчисны.

КУЧЕР. Тпрууу!!!

СЕМ. НИК. Мый нӧ сэн керан, ниртчан?

УРАДНИК. Но, но, эн увгы. Пырав керка вылас.

ГӦЛӦС. (Ӧшинювсянь). Керка вылӧ? Сэтчӧ нӧ мыйла каям? (Сералӧны).

УРАДНИК. (Ветлӧдлӧ, сьылӧ). Три-та-та-та-ля. (Кузьмалы). Но, мый нӧ, дедӧ, гӧтрасян он? А? Ме тэд зэв бур невеста инда... Томӧс.

КУЗЬМА. (Сувтӧ лабичысь). Мем, бур мортӧй, не тешӧдз. Синва банӧн ола. Бӧрда да ола.

УРАДНИК. Да-а. Абу зэв бур олӧмыд тіян. Кымын арӧс тэныд?


(Пырӧны: старшина — Семӧн Никитич да писар — Иван Николаевич. Старшина дженьыд поддёвкаа, кизьтӧм. Ситеч дӧрӧма, жылеткаа. Жылетка морӧс зепъяссянь кыз часі чеп морӧс пасьтаыс ӧшалӧ. Юрси шырӧма скобкаӧн моз. Рушку кыз, Иван Ник. чотӧ, кракмалитӧм дӧрӧма, сьӧд банта. Ставыс куснясьӧма. Шуйга киняулас кучик сумка делӧяснас, веськыд киас ыджыд тшӧтки).


УРАДНИК. (Мунӧ налы паныд). А-а! Олад-вылад! Важӧн эг аддзысьлӧй. Кутшӧма нин овлад? Кодкӧд кутчысьлад? Иван Николаевич! (Киасьӧны). Дерт на, ме чайта, гажӧдчанінсянь? Тӧді ӧд? Висьтав, пӧкмелля? Да? Кодъяс вӧлід?

СТАРШИНА. (Пуксьӧ лабичӧ). Тайӧ менам йӧктыны мӧдӧдчис... Сэтшӧм теш вӧчис...

УРАДНИК. Збыльысь?

СТАРШИНА. Кутныс, дугӧдныс некыдз ог вермы.

ПИСАР. Сюрлі миянлы, урадник. Войбыд юим да гажӧдчим... Старикыд менам (индӧ старшина вылӧ) йӧктыны мӧдӧдчис.

УРАДНИК. Кодъяскӧд сэтшӧмасӧ гажӧдчид?

ПИСАР. Шаньӧсь жӧ, зон, нывбабаясыд! (Шлопкӧ кывнас). Гӧгӧрвоан? Юмов кампетъяс найӧ! Морӧсъясыс со кутшӧмӧсь! (Кинас петкӧдлӧ)... Синъяс сьӧдӧсь!.. Видзӧдласны этадзи (син бӧжнас видзӧдлӧ), — места вылад сылан... Нимкодьыдла сійӧ каднас кӧть став олӧмтӧ налы сетан, немтор абу жаль. (Сералӧны).

УРАДНИК. Чӧртъяс! Сідзи и тӧді буринӧ веськалӧмнытӧ тіянлысь! Кыдз нӧ сэтшӧм гажсӧ корсид?

ПИСАР. (Синнас индӧ). Эсійӧ... Старшинаыд миян быдтор йылысь тӧждысьӧ.

СТАРШИНА. Грекӧвӧйтысьяс! (Очсалӧ, вом креставлӧ). Старшинаыд дась инас на ветлывлӧ.

ПИСАР. (Индӧ Матрен вылӧ). Тайӧ тьӧткаыс... том на?

УРАДНИК. Ар дас сизима кымын.

ПИСАР. Но-о?!.

УРАДНИК. Мун малышт! (Сералӧ).

СТАРШИНА. (Урадниклы). Кыдз нӧ тэ татчӧ веськалін? Мыйла локтін?

УРАДНИК. Бабаясӧс судитны.

ПИСАР. Бабаясӧс? Аттӧ чӧрт! Лӧсьыд! Менӧ кӧ эськӧ найӧс судитныд ыстісны, — кужи!

СТАРШИНА. Ме чайті юыштантор эм, сійӧ и пыри. Пӧкмелля... Юрӧй поткӧдӧ, висьӧ.

УРАДНИК. Нӧрӧвитышт. Быдтор лоас. (Писарлы). Энлы, писар, ошйысьлы судитчӧмнад... Он тэ куж судитныс, омӧль суддя. (Сералӧ. Чуланысь петӧ Кузьма, мунӧ ӧдзӧслань).

ПИСАР. Тайӧ нӧ ещӧ кутшӧм звер мыччысис?

КУЗЬМА. (Мисьтӧма видзӧдлӧ на вылӧ). Яндысьтӧм синъяс! Кыдз пу зорйӧн эськӧ ставнытӧ ойкйӧдлы! Йӧз бӧрдӧны, а найӧ вом паськӧдӧмаӧсь да гӧрдлӧны «гы-гы-гы»... Гаж аддзӧмаӧсь!

УРАДНИК. Тэ, пӧрысь, эн ылав. Видзӧд асьтӧ!

КУЗЬМА. (Муніг мозыс). Важӧн видзӧда тіян вылӧ, сӧмын бурсӧ немтор ог аддзы. (Петӧ).

ПИСАР. Лёкысь! Эн кӧть сёй. (Пырӧны Тикӧн да десятскӧй. Десятскӧй юрбитӧ, Тикӧн киасьӧ гӧсьтъяскӧд).

ТИКӦН. Олан-вылан Семӧн Никитич! Иван Николаевич! Гӧсьтъяс воӧмаӧсь. Кутшӧма овлад-вывлад? Дзоньвидзаӧсь-ӧ?

СТАРШИНА. /

ПИСАР. / (Ӧтлаын). Олам... Лун да вой... Дзоньвидзаӧсь.

УРАДНИК. (Десятскӧйлы). Тырмас юрбитныд! Кывзы, Сопрон.

ДЕСЯТСКӦЙ (Копрасьӧ). Олад-вылад!

УРАДНИК. Лок, здорово! Мун ветлы зільджыка... (Мӧвпалӧ, сэсся Тикӧнлы). Кыдз нин сійӧс шуӧны?.. Сваттятӧ тэнсьыд?

ТИКӦН. Мишка Педӧсся.

УРАДНИК. Котӧртлы мун Мишка Педӧсь ордӧ, вай татчӧ нывсӧ сылысь, Катьӧсӧ. Шу: урадник пӧ корис. Сэсся пырав Ярӧ Домна ордӧ да сійӧс тшӧтш вай. Сэсся... эсійӧс... кыдз нин... мича Генриксӧ. Гӧгӧрвоин?

ДЕСЯТСКӦЙ. (Балябӧжсӧ гыжъялӧ). Гӧгӧрвоныс эськӧ гӧгӧрвои да...

УРАДНИК. Гӧгӧрвоин кӧ, и мун. Немтор весь кывтӧ бертлӧдлыны. Но, ӧдйӧ! Шагом... арш!

ДЕСЯТСКӦЙ. Абуӧсь кӧ гортас?

УРАДНИК. Гортас кӧ абуӧсь, горт гӧгӧрсьыс корсь.

ДЕСЯТСКӦЙ. Му вылӧ кӧ мунӧмаӧсь?

УРАДНИК. (Скӧра). Со-прон! Тэд шуӧны! (Сопрон мунӧ. Урадник пуксьӧ лабичӧ). Выльтор тайӧяслӧн пансьӧма. (Тикӧнлы). Тикӧн дядь... Заводиттӧдз войдӧр вомнымӧс кӧтӧдышт! Юантор кутшӧмӧскӧ вай. Аддзан, старшинаыд кутшӧм жугыль. Уджавныс оз вермы юр висьӧмысла. Жалитны колӧ мортсӧ, бурдӧдны висьӧмысь.

СТАРШИНА. (Тикӧнлы). Мыйкӧ пӧ тай нӧ тіян неладнӧ лоӧма? Дзугсьӧмныд?

ТИКӦН. Быдсямаыс кузя олігад удайтчылас. Пышйис тай со... моньным.

СТАРШИНА. Дурмӧмаӧсь ӧні бабаясыд. Пышъялӧны верӧсъясысь.

(Пырӧ Кузьма).

ТИКӦН. (Сылы). Дедӧ, пукты самӧвартӧ.

КУЗЬМА. Ме абу кӧзяйка. (Ставныс шай-пай мунӧны, видзӧдӧны сы вылӧ. Шы ни тӧв. Кузьма пырӧ чуланӧ).

ТИКӦН. Но, но, эн увгы. Гӧсьтъяс эмӧсь. Пукты мун, а ме регыдик петала.

УРАДНИК. Эн скӧрав, старик, миян вылӧ, гӧтравны тэнӧ локтім! (Сералӧны).

ПИСАР. Сувтӧдас. Ыджыдалыштас дай сувтӧдас. Пӧрысь йӧзыд тешкодьӧсь. (Бара сералӧны).

СТАРШИНА. Тырмас сэсся тешитчыныд, серам петкӧдлысьяс. Кузьма Мӧсейӧвич, эн лӧгась! Том йӧзыд асьныс тешкодьӧсь. Вирыс налӧн пуӧ. Смекайтчӧны миян вылын, пӧрысь йӧз вылын. (Пырӧ Пиля, чужӧмбаныс вирӧсь. Видзӧдӧ батьыс вылӧ. Бать сы вылӧ).

ТИКӦН. (Майшасьӧ). Кӧн нӧ тэ пыр шляйтчан?

ПИЛЯ. Ме-э? (Шпыньмунӧ). Долыд олӧмӧн нимкодяся, гуляйта! (Урадниклы, старӧсталы, писарлы). Олад вылад, землякъяс! (Салдат моз кисӧ пуктылӧ картуз бердас).

ТИКӦН. Ньӧжйӧнджык!

ПИЛЯ. (Ӧти синсӧ куньӧмӧн видзӧдӧ батьыс вылӧ, шуалӧ сувтавлӧмӧн). Батьӧ... миянлы.... ланьтны колӧ... Кыв пыдын видзны.

ТИКӦН. (Лёкысь). Ланьт! Эн сӧр сэн!

СТАРШИНА. Удж бердӧ, Пиля, кад кутчысьны! Гуляйтін нин пӧттӧдзыд.

ПИЛЯ. Гуляйтыштны на ещӧ кӧсъя... Вывті долыд ӧні мем овны... Тӧдад ӧд асьныд: салдатысь локті, нимкодясьӧны гортсаяс воӧм вылӧ. Аслым бура примитӧмысла долыд жӧ дай. Вердісны, юкталісны, табак ныр тыр сюялісны. Сійӧ со сэсся и несъяла-ветлӧдла.

ПИСАР. Тайӧ, дявӧл, веськыда некор оз сёрнит. Тэ нӧ мый, Пиля, косясин али мый кодкӧдкӧ? Ставыс тай нӧ вир?

ПИЛЯ. (Недыр мысти). Кӧсъя на косясьныс.

ТИКӦН. Дедӧ, сувтӧд самӧвартӧ.

ПИЛЯ. Дедӧ, эн сувтӧд!

УРАДНИК. Тайӧс ӧні энӧ вӧрӧшитӧй. (Индӧ Пиля вылӧ). Тайӧ ёна ыджыд шогын.

СТАРШИНА. /

ПИСАР. / (Ӧтлаын). Кутшӧмын?

УРАДНИК. Гӧтырсӧ мырддьӧмаӧсь!

ПИСАР. Чӧ-ӧв? Ок, чӧрт! Пиля, збыльысь?

УРАДНИК. Пиляыд ӧні дӧвеч...

СТАРШИНА. Чипансӧ ассьыс воштӧма! (Сералӧны. Тикӧн мунӧ ӧдзӧс дорӧ).

УРАДНИК. Мый юртӧ ӧшӧдӧмыд, Пиля? Эн шогсьы! Висьтав ставсӧ, кыдз мый вӧлі.

ПИЛЯ. (Пинь векыштӧ). Батьӧ, висьтав, мый керсид. Ме немтор ог тӧд.

ТИКӦН. Пыр... Сӧмын сутш котӧртла.

ПИЛЯ. Войдӧр висьтав! Кывзыштам. Гаж петӧ тӧдны тіянлысь олӧмтӧ.

ТИКӦН. Пыр, пыр. Дзик пыр. Муртса петала. Пуксьы. Ӧти здук нӧрӧвитлӧй. (Петӧ).

ПИЛЯ. Пуксы-ы! Сулавны кӧ менам гажӧй петӧ? Со этадзи!.. (Сувтӧ ӧти кок йылас, мӧдсӧ лэптыштӧма, быттьӧ кучкыны кодӧскӧ кӧсйӧ. Морӧс восьса). Киясӧй кӧ менам лудӧны! Сэк кыдз? Пуксьыны жӧ?

ПИСАР. Тэ, Пиля, ёна жӧ косясьысь!

УРАДНИК. Пиля, тырмас сэн бергавныд! Дӧзмим! Пуксьы лок татчӧ, висьтав кыдз Катьӧыд пышйис.

ПИЛЯ. Пышйис?

УРАДНИК. Да-а, пышйӧма пӧ тай.

КУЗЬМА. (Чулансянь юр мыччӧма). Пиля, йӧй, сералӧны ӧд тэ вылын.

ПИЛЯ. (Сулалӧ, юр ӧшӧдӧма). Тӧда.

КУЗЬМА. Тэ чайтан, миян шогӧн найӧ шогсьӧны? Гӧрдлӧны, нимкодь налы миян шогыд.

УРАДНИК. Дедӧ, мун сэсь пӧлать сэрӧгад!

ПИЛЯ. (Видзӧдӧ урадник вылӧ, ньӧжйӧникӧн аслыс моз шуӧ). Мый нӧ, ме вылын ставныс сералӧны?.. Сэтшӧм ме тешкодь? (Пуксьӧ лабичӧ). Важӧн ме тайӧ серамсӧ кыла. Окопын пукалігӧн тойясӧс тшӧгӧдігӧн ёри мамӧс, лолӧс, енмӧс, сарӧс... Сэн син водзын пыр жӧ татшӧм рожаяс, дзик со этатшӧмӧсь (индӧ урадник вылӧ).

УРАДНИК. (Чеччыштӧ). Пиля, ме тэнӧ арестуйта!

СТАРШИНА. Тырмас, Пиля, дугды! Изсяс-чирссяс, — бырӧ ставыс; вунӧ, вошӧ.

ПИСАР. Салдатӧн ошйысян! Салдатыд ӧмӧй ӧшлӧ юрсӧ мыйыськӧ? А? Сьӧлышт да чышкышт, сымда и ставыс. Гажӧдчы, кыдз кужан!.. Кувтӧдз ньӧтчыд немтор оз ло! Смерт локтас, — кулан.

УРАДНИК. Тэ, Пиля, кывтӧ вывті эн нюжйӧдлы, мый оз ков, эн сӧр! Код кӧ — мун узь!

ПИЛЯ. (Чеччӧ лабичысь). Тэ менӧ юктавлін? (Мунӧ ӧдзӧслань).

МАТРЕН. Пиля... Бур пи...

ПИЛЯ. (Кинас ӧвтыштӧ). Ме гажӧдчыны жӧ понда, серавны! Нэм ӧд он шогсьы... (Кулакнас кучкалӧ морӧсас). Ог кут сэсся терпитны! Терпенньӧнад и ставнад!.. Мынта налы водзӧссӧ!.. Мамӧ, эн бӧрд! (Мунӧ).

МАТРЕН. (Кузьмалы). Айка, кытчӧ нӧ муніс? (Кузьма немтор оз шу).

ПИСАР. Морт! Ыдждалӧ код вылӧ кӧ. Полысь некод абу-а.

СТАРШИНА. Код, вывтіджык юӧма.

УРАДНИК. (Ветлӧдлӧ джодж кузя). Во чӧж татшӧм уджӧн нокся. Чӧрт тӧдӧ!.. Быдлаын, быд делӧын бабаяс! Войдӧрлун Микол грездӧ ветлі, немечӧс виӧмаӧсь.

СТАРШИНА. Бабаяс кыпӧдчӧны, мортӧ кӧсйӧны пуксьыны.

ПИСАР. Вывті госсялісны. Ку пытшкас оз тӧрны.

УРАДНИК. Аслыссяма йӧз. Кутшӧмкӧ права заводитісны корсьны. Нырсӧ быдлаӧ сюйӧны.

СТАРШИНА. О-о-о! (Нёшмасьӧ). Кутшӧма унмӧй локтӧ. (Гажаа). Мый эськӧ, бабаяслы кӧ вӧля сетан? Ме чайта, дзик сэки матӧ воам найӧн: доддяласны миянӧс. Збыльысь. Челядьыд эськӧ сэки кымын вӧлі! Джодж пасьталаыд сявкъялӧны. (Сералӧ).

УРАДНИК. Челядьтӧ ваявны бара найӧ кужӧны.

ПИСАР. Кӧть ті мый шуӧй, баба абу морт. Кутшӧм нӧ сійӧ морт? Сӧмын джымъялӧны, коксӧ гыжъялӧны (сералӧны). Неважӧн нигаысь лыдди нывбаба юр вем йылысь. Ӧти велӧдчӧм морт шуӧ...

УРАДНИК. Велӧдчӧм мортнад и ставнад!... Скӧрмыны понді!.. Петісны кытчӧкӧ ставныс дай вошисны... Пукав сэн, виччысь найӧс... Лыддьы енэжсьыс кодзувсӧ. Эй, пӧрысь!.. Дедӧ!

ПИСАР. Оз на ӧтчыд чукӧстӧм вылад чепӧсйы. Ыдждалыштас на войдӧр. Эн чукӧстчы, дедӧ!

УРАДНИК. (Скӧрмӧ кодь). Кузьма Евсеевич!

СТАРШИНА. Абу Евсеевич, Мӧсеевич.

УРАДНИК. Ӧткодь нин сійӧ: Евсей кӧть, Мӧсей кӧть, Елисей кӧть. Кылан, Кузьма Елисеевич! (Кузьма оз шыась. Посводзысь кылӧ зык).

УРАДНИК. Мыйсяма зык лыби сэн? Чӧ-ӧртъяс!

ПИСАР. Оз-ӧ нин косясьны?

МАТРЕН. Айка!..

ТИКӦН. (Посводзын). Лэдз!.. Мый тэд колӧ?

ПИЛЯ. (Посводзын). Ог лэдз!.. Сулав!.. Сёрнитыштам!..

ТИКӦН. Лэдз!..

МАТРЕН. Айка!..

ПИСАР. Збыльысь, тыдалӧ, косьӧ воисны. (Чеччӧны ставныс лабичысь. Матрен да Кузьма кындзи мунӧны ӧдзӧслань. Водзвылас урадник).

УРАДНИК. Аттӧ Пиля! Косьтӧг ньӧти оз вермы овны. Лоӧ чижовкаӧ пуксьӧдны!

ТИКӦН. (Посводзын горзӧ лёк гӧлӧсӧн). О-о-о-ой!!!

МАТРЕН. Господьӧй... Айка... (Кӧсйӧ чеччыны, оз вермы. Урадник, старшина, писар тойласьӧны ӧдзӧс дорын, некод водзын оз пет, посводзын зык).

СТАРШИНА. Нолтӧ... Лэдзлӧ...

УРАДНИК. (Кыскӧ револьвер). Лыя мерзавечӧс! (Пырӧ Пиля, киас вирӧсь пурт. Ставныс бӧрыньтчӧны. Старшина сувтӧ пач бердӧ).

ПИЛЯ. Вайӧ ӧні гажӧдчамӧй! Ӧні ме тшӧтш верма гажӧдчыны тіянкӧд, ха-ха-ха! Вӧлись серамӧй пондіс петны, ха-ха-ха!

МАТРЕН. (Садьтӧм кодь). Пи-и-ля-а... (Нюжӧдӧ сылань кияссӧ, чеччылӧкодь вольпась вылысь, бӧр усьӧ).

ПИЛЯ. (Пельпомъяс кыскӧ, гӧрбыльтчыштӧ, дзик урадник водзӧ сувтӧ, лёк серам пыр шуӧ). Мый? Ланьтід?.. Повзид?.. Но-о?

УРАДНИК. (Лӧсьӧдӧ паныд револьверсӧ). Вӧрзян кӧ места вывсьыд пырысь-пыр виа! Некытчӧ туйтӧм морт!

ПИЛЯ. Ха-ха-ха! Эн полӧй! (Лэдзӧ кияссӧ. Посводзсянь кыссьӧ Тикӧн. Ставныс, Пиля кындзи, шӧрысь вешйӧны. Пиля дыр видзӧдӧ батьыс вылӧ, бӧрыньтчыштӧ).

ТИКӦН. Вокъяс... отсалӧй!.. Кула-а! (Юрсӧ летйӧдлӧ, тошкыс инмалӧ джоджас).

КУЗЬМА. (Сулалӧ джодж шӧрын йӧз сайын. Пернапасасьӧ, киыс вӧрӧ. Нюжйӧдлӧмӧн нора шуӧ). Пи-ли-ипп!..


Занавес.


НЁЛЬӦД ВӦЧӦМ.


Педӧсь керкаын. Йӧз синводзын Катерина да Домна. Катерина зэв омӧль, быгыд, пукалӧ лабичын пызан дорын. Мӧдар пызан помас пукалӧ Домна. Коймӧд ворсӧмсянь нёльӧд ворсӧмӧдз мунӧ кык лун.


ДОМНА. Тадзи нӧ и кутам пукавны?

КАТЕРИНА. (Ачыс юалӧ). Мый нӧ кутам сэсся керны, Домна?

ДОМНА. Мый керны? Овны кутам!..

КАТЕРИНА. Овнысӧ нӧ эськӧ кыдзи?

ДОМНА. Кыдзи? Кыдз миянлы колӧ!

КАТЕРИНА. (Шогпырысь нюммунӧ). Тэныд лӧсьыд сідз сёрнитныд. Ме нинӧм ог тӧд... кос нинӧм...

ДОМНА. Мый нӧ тӧдныс колӧ? Кыдзкӧ олан дай...

КАТЕРИНА. Сьӧлӧмӧй шогысла потӧ... Сотчӧ, биын моз, лолавны ог вермы... Дзик пӧда... (Кост). Пиляӧс жаль... Весиг войнас син водзын сулалӧ...

ДОМНА. Ӧні казялін...

КАТЕРИНА. Абу сійӧ мыжа...

ДОМНА. Дорйы ёнджыка... Коді нӧ эськӧ мыжа? Тэ?

КАТЕРИНА. И ме абу мыжа.

ДОМНА. (Скӧрмыштӧ). Со тэкӧд и сёрнит! Пиля абу мыжа, ачыс абу мыжа. Код нӧ эськӧ мыжа? Ме?

КАТЕРИНА. Некод абу мыжа. Сідз нин енсяньыс шуӧма. (Кост. Домна сюся видзӧдӧ Катя вылӧ. Катерина водзӧ нуӧдӧ). Шудтӧм ань ме!.. Кӧсйи ас ногӧн олӧмсӧ бергӧдны, да со мый лои... Аддзи-ӧ ме долыдлунсӧ? Долыд-ӧ ӧні меным?

ДОМНА. (Сералігтырйи). Он-ӧ нин манастырӧ мӧд? (Катерина нинӧм оз шу, юрсӧ ӧшӧдӧмӧн пукалӧ. Домна пуксьӧ орччӧн, сьӧлӧмсьыс шуалӧ). Мый нӧ тэ, Катьӧ, позьӧ ӧмӧй тадзи шогсьыны? Мыйыс оз овлы? Эн ӧд тэ ви... Нинӧм на...

КАТЕРИНА. Гашкӧ ме да?

ДОМНА. Мед тэ кӧ! Мый сы понда шогсян? Тэнӧ тай эз жалитлыны, мый вермисны сӧмын нартитісны. Нинӧм тэныд на вӧсна шогсьыны! (Ӧддзӧ). Сьӧлӧмыд тэнад йӧй кӧчлӧн кодь. Кыв эн лысьтлы мужикыдлы воча шуны... «Мед нӧйтӧ, ми ӧд сы вылӧ и эмӧсь». Нэм чӧж сідзи олам ичӧтысянь. Нывдырйи батьыд морт пыдди оз пукты; верӧс сайӧ мунан, — бокӧвӧй морт дізьӧданінысь оз дугдыв. Киӧдыд, кокӧдыд кӧрталӧмаӧсь да пукалам, вӧрӧшитчыны весиг ог лысьтӧй. Бабаалігад муса кӧть абу верӧсыд, — терпит. Ов сы ногӧн, видзӧд сійӧ син вылӧ. Нӧйтны кӧ кутас, — нюмъяв, шпыньяв. Тэ ӧд гӧтыр! Тэнад аслад абу вӧляыд! Эн ов ас ногӧн, ов кыдзи верӧсыд тшӧктас! Тайӧ став пондаыс и велалӧмаӧсь чӧла овны. Сӧмын вермам няргыны, норасьны, синва кисьтны-бӧрдны, юрбитны енлы, молитваяс вашкӧдны. Видзӧдлы тэ прамӧйджыка ас гӧгӧрыд: кутшӧм нӧ тайӧ миян олӧм? Ми нӧ мортъяс? Абу-абу! (Юрнас пыркӧдӧ). Вӧвъяс! Вӧвъясӧс моз миянӧс видзӧны. Кытчӧдз томӧсь, вынаӧсь, дзоньвидзаӧсь, — кыскасьӧны миянӧн, уджӧдӧны ныр вылад усьтӧдз... Мыйӧн став бурсӧ босьтасны, — мун, кытчӧ гажыд, ов, кыдз кужан. Оз ков ылысь босьтны: синводзад энькаыдлӧн олӧмыс. Миянлы на ӧд мӧд пӧлӧс олӧм нинӧм виччысьны, кытчӧдз огӧ асьным босьтчӧ да петкӧдлӧ налы асьнымӧс: мися ми сэтшӧм жӧ мортъяс — сьӧлӧмаӧсь и лолаӧсь; ми эгӧ тіянлы теш вылӧ чужӧй, абу чачаяс быд лёк мужикыслы. Кута тай быдӧнлысь терпитны! (Джымнитӧ кокнас). Ме бара ог! Мед кӧть мый мекӧд вӧчасны, ог сетчы омӧльтны ачымӧс, нартитчыны ас вылын! (Копрасьӧ). Тырмас, важсьыс мед ыджыд пасибӧ шуасны.

КАТЕРИНА. Ок-ок-ок, Домнаӧй, Домнаӧй, он тай тэ менӧ гӧгӧрво! Кыдзи нӧ эськӧ овнысӧ?

ДОМНА. Бара сы йылысь?

КАТЕРИНА. Мед нӧ тэ ногӧн лоӧ. Шуам: ӧтнам кута овны, некод оз кут нартитны. Сӧмын верман ӧмӧй ӧтнад овны?.. Муна мӧд сайӧ верӧс сайӧ, бур морт сайӧ... Дыр-ӧ кежлӧ сійӧ бурыс лоӧ? Бара жӧ ӧд кутас нӧйтны. Со ӧд миян шогыс кӧні!.. Некодлы дорйыны миянӧс... Законъястӧ мужикъяс лӧсьӧдӧны, законыд на дор. Суддяясыд мужикъяс жӧ, судитігас сэсся бабаястӧ жӧ быдторйысь мыждӧны. Став шогтӧ и лоӧ ӧтнадлы шогны. Эськӧ законъястӧ лӧсьӧдысьясыд кӧ вӧліны нывбаба дор олысьяс, гашкӧ сэки и дорйысьяс миянӧс вӧліны.

ДОМНА. (Чеччӧ лабичысь). Ок эськӧ вӧчышті жӧ ме ӧтитор, энӧ кӧ вӧлӧ ті сэтшӧм йӧйӧсь!

КАТЕРИНА. (Видзӧдӧ, юалӧ синнас).

ДОМНА. Важӧн нин сы йылысь ме мӧвпала. (Пырӧ Педӧсь).

ПЕДӦСЬ. (Локтӧ, ӧтнас сёрнитӧ). Вӧчинныд тай удж, вӧчинныд... (Пуксьӧ лабичӧ). Он лысьт думыштныд... Господьӧй! (Видзӧдӧ ен вылӧ). Мый сэсся кутан керны? (Кост). Петалі сватъясӧ. Сваття кулан удж: кывтӧм куйлӧ... Кывйыс бырӧма... Сватсӧ пӧ вундавны кутасны... Станӧвӧй пӧ локтӧ...

КАТЕРИНА. (Кезъялӧ). Мамӧ, эн висьтавлы сы йылысь.

ПЕДӦСЬ. Кыдзи нӧ ог? Господьӧй! Тайӧ ӧмӧй чайтлін?

ДОМНА. (Скӧрысь). Код нӧ мый думайтны вермис. Енэжсяньыс тай быттьӧ уси.

КАТЕРИНА. Дугдӧй, тырмас... (Гӧгӧр видзӧдӧ, кутчысьӧ кыкнан кинас юрас).

ПЕДӦСЬ. (Видӧ Домнаӧс). Быдӧн тайӧ тэнад удж. Омӧль моз тойлін бокас... Тэ-э... Тэныд тась став грекыс.

ДОМНА. Мед, мед. Ог пов грексьыд. Быдсӧн весьті водзсася... Сӧмын энӧ няргӧ, сьӧлӧмӧс нетшканныд...

ПЕДӦСЬ. Тэкӧд он уна сёрнит. (Петӧ посводзӧ).

КАТЕРИНА. Домна!.. (Повзьӧмӧн видзӧдӧ сы вылӧ).

ДОМНА. (Сідз жӧ). Мый нӧ?

КАТЕРИНА. Пола ме... Пола.. Энӧ сёрнитӧ сы йылысь.

ДОМНА. (Ёна видзӧдӧ Катерина вылӧ). Юрыд оз вись тэнад?

КАТЕРИНА. Гӧгӧр... гӧгӧр висьӧ... Горшӧй висьӧ... Со таті. (Петкӧдлӧ). Юрӧй путкыльтчӧ... Пельын жунгӧ, быттьӧ ыджыд кӧлӧкӧлӧн звӧнитӧны. Син водзӧй пемыд... Со-со... (Чужӧмсӧ синтӧм моз бергӧдлӧ). Нинӧм ог аддзы... Горш дінӧй гӧрддзасьӧма. Бӧрдны эськӧ лунтыр кодкӧ водзын...

ДОМНА. Эз-ӧ, любаӧй, тэнӧ нинӧмӧ вӧч нӧйтігад? Мед эськӧ он жӧ немортӧ пӧр.

КАТЕРИНА. (Ӧти здук мысти). Вывті шог меным... Нинӧм оз ков... (Кост). Генрикыд нӧ кӧні?.. Эз-ӧ вины?..

ДОМНА. Мый нӧ тэ лоин? Мыйысь?

КАТЕРИНА. Домна, эн мортсӧ нинӧмӧ вошты. Сійӧ ӧд пленнӧй... Колӧкӧ, гортас семья.

ДОМНА (Скӧрысь). Дугды няргӧмсьыд. Меным мый мукӧдӧдз? Ӧні сійӧ менам! Некодлы ог сет, кытчӧдз ачыс оз мун!.. Мунас кӧ, ог кут бӧрдны, няргыны...

КАТЕРИНА. Он кут?.. Кутшӧма ещӧ бӧрдан!

ДОМНА. Ланьт сёрнинад. Бӧрда! Колантор! Аддзылан, синваяс петасны оз. (Дӧзмӧма). Водзвыв нинӧм тунъявны. Ӧнӧдз некод эз мырддьы, водзӧ мый лоӧ, кысь верман тӧдны. Водзысьыд тай оз нинӧм тыдав: пемыд арся вой кодь. (Видзӧдӧ синсӧ читкыртӧмӧн). Энлы, ме гортӧ котӧртла...

КАТЕРИНА. Пукышт на мекӧд... Гажтӧм ӧтнамлы... пола...

ДОМНА. Локта бӧр. Могӧн котӧртла. (Мунӧ, порог дорас сувтыштлӧ). Тэ бара некодлы жӧ эн висьтав Генрик йывсьыд. Юасьны кӧ кутасны, шу: «Ме, шу нинӧм ог тӧд». Менӧ шуӧны сійӧс дзебӧмӧн.

КАТЕРИНА. Дзебӧмӧн? Мыйла нӧ дзебин? (Пырӧ Педӧсь).

ПЕДӦСЬ. (Сувтӧ ӧдзӧсӧ, Домналы). Мый нӧ сувтін ӧдзӧс шӧрас?.. Вешйы кодарӧкӧ.

ДОМНА. Мый горзан ме вылӧ, йӧймин али мый?

ПЕДӦСЬ. Йӧйман ӧд татшӧм олӧмнад... Лэдзышт, мися!

ДОМНА. (Лэдзӧ Педӧсьӧс). Ме муні, Катьӧ!

КАТЕРИНА. Домна, эн мун!..

ДОМНА. (Посводзсянь). Дзик пыр бӧр локта!

ПЕДӦСЬ. Ок-ок-ок-ок! Мыйла бара тэ сибӧдін тайӧс-а? Тӧдӧ ӧд вӧлі менам сьӧлӧмӧй, тӧдӧ... Йӧй выжыв ме. Мыйла нӧ водзын эг висьтав тэныд та йылысь?.. Мый сэсся керан?.. Бӧрвылад кӧть пыр майшась... Тайӧ аньыд шогмытӧм... наян. Нинӧмысь оз пов (кост)... Мамыс татшӧм жӧ вӧлі: дугдывтӧг верӧсыскӧд пинясьліс; кыв вӧлі оз лэдз шуны сылы. (Кост). Тэ, коньӧрӧй, шогыдла сылан дзикӧдз (синъяссӧ чышкалӧ)... пӧчыдлӧн кодь тэнад сямыд... Небыд синваӧн сійӧ, коньӧр, посйысьліс. Пӧльыд вӧлі зэв скӧр да сямтӧм: пыр видчӧ да увгӧ, косясьӧ, ыдждалӧ сы вылын. Пӧчыд синмас сылы видзӧдӧ, Василей Сьтэпанӧвичӧн ыдждӧдлӧ.

КАТЕРИНА. Мамӧ, тэ нин кӧть эн мучит менӧ! Али нӧ пекляӧ кӧсъян сюйны? (Катласигтырйи мунӧ пызан дорсянь крӧватьӧдз, пуксьӧ сэтчӧ, юрсӧ пуктӧ юрлӧс вылӧ). Кутшӧм сьӧкыд, господьӧй! (Куйлӧ, оз вӧрӧшитчы).

ПЕДӦСЬ. Менам кывъясӧн он на доймы. Вывті жӧ нин сэні... Мый нӧ, сёрнита кӧ... Жаль ӧд со мамыдлы... Абу тэ менам бокӧвӧй. (Ветлӧдлӧ, инас оз ӧшйы. Босьтӧ корӧсь, чышкысьӧ). Мыйтакӧ шогыд вӧлі жӧ нин тэ вӧсна. (Сувтӧ веськыда). Чукӧртны кӧ ӧти дозйӧ менсьым киссьӧм синваӧс... (Чышкысьӧ, бӧрдӧ). Некод оз тӧд менсьым олӧмӧс да терпитӧмӧс... Сӧмын быд морт судитӧ-радитӧ ас ногыс... Вермасны кӧ эськӧ, релльӧ лэптасны жӧ менӧ пон чукӧрыд да!..

КАТЕРИНА. (Чепӧсйӧ). О-о-о!.. Висьӧ.. (индӧ морӧссӧ). Мам!.. Висьӧ!..

ПЕДӦСЬ. Кыті нӧ висьӧ?

КАТЕРИНА. Таті... (индӧ морӧс вылас).

ПЕДӦСЬ. (Шыбитӧ корӧсьсӧ, матыстчӧ Катерина дінӧ). Зарниӧй менам... тэ эн думайт на йылысь... эн думайт.

КАТЕРИНА. Син водзынӧсь найӧ...

ПЕДӦСЬ. Кодъяс?

КАТЕРИНА. Пиля айкакӧд... Видзӧдӧны... Синмӧс нин куня, а найӧ пыр видзӧдӧны...

ПЕДӦСЬ. Эн кунь синтӧ, эн!

КАТЕРИНА. (Куньӧ). Со, со, найӧ... Со..., ой-ой-ой! (Кайӧ крӧватяс вылӧджык, ляскысьӧ стен бердӧ).

ПЕДӦСЬ. (Повзьӧма). Пернапасась, пернапасась, дитя!

КАТЕРИНА. Ог вермы... Киӧй оз кыпав...

ПЕДӦСЬ. Господьӧй, муса нылӧй менам! Мый нӧ тэкӧд лои?

КАТЕРИНА. Ог тӧд... Ог тӧд... Пола ме... Пола... Ой! (Чужӧмсӧ вевттьӧ кияснас, вель дыр пукалӧ сідзи).

ПЕДӦСЬ. (Гусьӧникӧн пернапасалӧ нывсӧ). Во имя отса и сына... Аминь... Аминь.

КАТЕРИНА. (Восьтӧ чужӧмсӧ). У-у-у! у-у!.. Мамӧ, юрӧй путкыльтчӧ...

ПЕДӦСЬ. Энлы, ме тэд юан сета... Эм менам сэтшӧм турун (пырӧ чуланӧ)... Гашкӧ кокньӧдас.

КАТЕРИНА. Войбыд син эг куньлы... Кутӧмаӧсь голяӧд, — джагӧдӧны, пӧдтӧны. Горза мый вынысь, а гӧлӧсӧй виш оз кыв... Овсис мися буракӧ менам!..

ПЕДӦСЬ. (Петӧ чуланысь). Тэныд мед нинӧм оз ло-а, найӧ кыдз кужасны. Асьныс мыжаӧсь. Мый корсисны, сійӧ и сюри. (Видзӧдӧ сулеяас, солькйӧдлӧ, перйӧ пробкасӧ, исалӧ). Нинӧм тай нӧ оз кыв. (Пырӧны Анна да Парась. Педӧсь ланьтӧ. Парась пуксьӧ лабичӧ. Анна сувтӧ крӧвать бокӧ, видзӧдӧ Катерина вылӧ).

АННА. Кутшӧма омӧльтчӧма...

ПАРАСЬ. Абу дивӧ... Шогыд мӧрччас и тэныд... Кокни ӧд шуныд, олӧмыд пыдзыртас.

ПЕДӦСЬ. Вывті ёна шогсьӧ... Мӧд лун нинӧм оз сёй...

ПАРАСЬ. Ен мед видзас быдӧнӧс...

ПЕДӦСЬ. Лои тай, лои.

ПАРАСЬ. Шуӧны, станӧвӧй пӧ локтас...

АННА. Мый нӧ? Мед локтӧ... Катяӧс ӧд оз на мыждыны... Сылы нинӧм оз ло...

ПАРАСЬ. Озтӧ эн на унаысь шу. Мыждасны да сымда и босьтан.

АННА. Пернатӧмӧсь ӧмӧй? Катяӧс ӧбӧдитісны быд ногыс, сійӧс жӧ и судитасны? Сідз ӧд оз жӧ овлы?

ПАРАСЬ. Сідз бара и лоӧ... Кывлід Опонь сиктсьыд? Мый лолі? Кутшӧмкӧ баба тай вӧлі ассьыс некытчӧ туйтӧм юысь, косясьысь верӧссӧ зелляӧн юктӧдӧма. Терпитӧма, терпитӧма, коньӧр, нӧйтӧмтӧ, абу вермӧма помӧдз кыскыны, лоӧма кисӧ лэптыны. Ӧні на буракӧ сыысь тюрмаын пукалӧ.

ПЕДӦСЬ. Катя эз на вины кӧсйы.

ПАРАСЬ. Тешкодь жӧ тэ, тьӧтка! Дерт эськӧ эз кӧсйы да, шуасны виӧмӧн. (Катя водӧ кымыньӧн, чужӧмсӧ сюйӧ юрлӧсас, лӧвтӧ). У-у-у! (Ставныс сы вылӧ видзӧдӧны).

ПЕДӦСЬ. (Матыстчӧ Парась дінӧ, мыйкӧ вашкӧдӧ пеляс). Эн сёрнит сы йылысь. Он ӧмӧй аддзы, кутшӧм сылы сьӧкыд... (Ставныс ланьтӧны).

АННА. (Мунӧ Педӧсь дінӧ, ньӧжйӧ). Абу-ӧ тэнад зелляыд?

ПЕДӦСЬ (Сідз жӧ). Абу... Мыйла нӧ тэд?

АННА. (Сідз жӧ). Сетін эськӧ юыштны сійӧс... Кокньӧдӧ пӧ сыысь...

ПАРАСЬ. (Матыстчӧ на дінӧ. Куимнанныс сулалӧны ӧтлаын джодж шӧрас, вашкӧдчӧны. Пырӧ Паладь. Локтігмозыс зэв тэрыба кыӧ чувки. Бабаяс торйӧдчӧны. Анна Параськӧд пуксьӧны лабичас. Педӧсь пыралӧ чуланас. Регыд бӧр петӧ да ветлӧдлӧ керкаӧдыс, мыйкӧ быттьӧ корсьӧ).

ПЕДӦСЬ. Кытчӧ и воштысьӧма? Пеж паметь!.. Ньӧти юр садьӧй абу.

ПАЛАДЬ. Страсьт татчӧ локтігӧн аддзылі!..

АННА. (Чуньнас грӧзитӧ, ланьтӧдӧ Паладьӧс, индӧ крӧвать вылӧ). Ш-ш-ш!..

ПАРАСЬ. Эн гора!..

ПАЛАДЬ. (Видзӧдӧ Катя вылӧ. Катя куйлӧ важ мозыс). Аминьӧй. Аминьӧй! (Шуалӧ надзмӧдӧм шыӧн. Кок чунь йылас мунӧ водзӧ, видзӧдлӧ Катя вылӧ. Сэсся бӧр бергӧдчыштӧ, вашкӧдӧ голясӧ нюжӧдӧмӧн). Ӧні пыралі Крутовъясӧ. Сэні мый керсьӧ!.. Загреки!.. (Шенасьӧ кинас).

ПЕДӦСЬ. (Вашкӧдӧ). Дугды, дугды! Ланьт, кылас.

ПАЛАДЬ. (Гусьӧнджык). Матренсӧ мавтны кӧсйӧны. Коньӧр бӧрдӧ. Кывйыс бырӧма. Синваыс рожа пасьталаыс киссьӧ, визувтӧ шор моз.

ПЕДӦСЬ. (Чужӧмсӧ вӧчалӧ, кинас шеналӧ Паладь вылӧ). Мый нӧ тэ, он нинӧм гӧгӧрво али мый? (Катерина лэптӧ юрсӧ, пуксьӧ стен бердӧ юрсӧ пуктӧмӧн. Ставныс шензьӧмӧн видзӧдӧны сы вылӧ).

АННА. (Катериналы). Мыйла нин чеччан вермытӧгыд? Вод, вод, бурджык лоӧ.

КАТЕРИНА. Пукавны ни куйлыны ог вермы... Шог... сьӧлӧм потӧ.

ПЕДӦСЬ. Катерина.

КАТЕРИНА. Энька ловъя на? (Ставныс чӧв ланьтӧны, мӧда мӧд вылас видзӧдӧны). Мый чӧв ланьтінныд? Ловъя абу мися энька?

ПАЛАДЬ. (Видзӧдлӧ Педӧсь вылӧ). Ловъя. Попӧс вайлісны, даръявны.

КАТЕРИНА. Кузьма пӧльӧ?

ПАЛАДЬ. (Бара видзӧдӧ Педӧсь вылӧ). Пӧльыд ловъя жӧ. Сӧмын выжыв босьтӧма: асывсянь лабичын пукалӧ, некодкӧд оз сёрнит. Юаласны — «Пӧльӧ пӧ?» Сійӧ сӧмын шуас: «А?» Водзӧ кыв оз сет некодлы. Юрсӧ сӧмын пыркнитлас чӧв ланьтӧмӧн...

АННА. (Кӧсйӧ бур вӧчны Катериналы, Паладьлы оз сет помавны). Чӧв, ме ачым аддзылі: некутшӧм юр пыркӧдӧм абу.

КАТЕРИНА. Пилясӧ нӧ кытчӧ воштісны? (Некод нинӧм оз шу).

ПАРАСЬ. Йӧзыд эськӧ мый оз висьтавны да, кывзан кӧ.

КАТЕРИНА. Висьталӧ, кытчӧ Пилясӧ воштісны? Тӧдад жӧ ӧд кодкӧ.

ПАЛАДЬ. Карӧ нуӧмаӧсь... Пыр и нуӧмаӧсь.

КАТЕРИНА. (Аслыс). Сідзкӧ и мела регыд локтасны...

ПАЛАДЬ. (Мыйкӧ кӧсйӧ на висьтавны, да оз тыдалӧ лысьт, видзӧдӧ бабаяс вылӧ). Мыйӧн петкӧдӧмаӧсь, пуксьӧдӧмаӧсь телегаас, — юрсӧ ӧшӧдӧмӧн пыр пукалӧма, некод вылӧ весиг абу видзӧдлӧма. Сӧмын кор Кузьма пӧльыс матыстчӧма, — шуӧма сылы: «Прӧщай пӧ, пӧльӧ... Сэсся пӧ огӧ нин аддзысьлӧй!..»

АННА. Тӧдасны бара быдтор. Кодікӧ и телеграмтӧ нин сетӧма!..

ПАЛАДЬ. Кывлінныд, мужикъясыд дзикӧдз йӧймӧмаӧсь. Тӧрыт Домнаӧс корсьӧмаӧсь арестуйтны, ас судӧн судитны. Сійӧс пӧ таысь медся ёна мыжалӧны. (Катерина бара водӧ кымыньӧн, ружтӧ).

АННА. (Вашкӧдӧ Паладьлы). Мый нӧ тэ лоӧмыд? Он ӧмӧй аддзы кутшӧм сьӧкыд бабаыслы кывзыныс?

ПАЛАДЬ. (Лӧгасьӧмӧн). Ме мыжа лои? Ачыд тай он жӧ чӧв ов!

ПАРАСЬ. (Вашкӧдӧ). Пинясьӧй, пинясьӧй ёнджыка!.. Аддзӧмныд тай ин... Яндысьӧй! Локтӧ мунамӧ... Мед узьыштас. Гашкӧ кокньӧдас.

ПЕДӦСЬ. (Чышкалӧ синъяссӧ). Кокньӧдсьӧма нин талы. Став шогыс ӧтарӧ...

АННА. Ок, ок, ок, олӧм да вылӧм!.. (Бабаяс мӧда-мӧд бӧрсяыс кок чунь йыланыс петӧны).

ПЕДӦСЬ. (Ӧтнас). Менам грекъяс кузя тайӧ лои... Менам грекъяс кузя... Вунӧдлі ассьым нэм пом коллялӧмӧс мустӧм мужиккӧд. Сэтшӧм жӧ олӧм вылӧ нылӧс мырдӧн сеті (Босьтӧ тыртӧм ведра, мунӧ ӧдзӧс дорӧ). Катерина, куйлышт ӧтнад, ме петала тшай вала. Пӧсь ва пузьӧда да кольк кӧть тэд пуышта: нур на ӧд эн лэдзыштлы вомад. Тадзтӧ дзикӧдз эбӧстӧмман... (Кост). Мый нӧ сэсся керан? Кытчӧ воштысян?.. Сэтшӧм нин тэа-меа шудтӧмӧсь, коньӧръяс... (Катерина оз шыась. Педӧсь синвасӧ чышкалӧ водздӧраас). Кодлы нэм чӧж лун шӧр лун, миянлы пыр арся пемыд вой. (Петӧ. Керкаын кольӧ ӧтнас Катерина. Ӧти здук куйлӧ чӧв, юрсӧ кияснас кутӧмӧн. Сэсся пуксьӧ, кӧсаяссӧ разьӧ. Чужӧм зэв омӧль. Видзӧдӧ ӧтилаӧ водзӧ).

КАТЕРИНА. Енмӧй Кристосӧй! (кияс рудзмунӧны пидзӧс вылас, видзӧдӧ енув пельӧсӧ, ӧбраз вылӧ). Енмӧй да Кристосӧй! (Пернапасасьӧ. Дыр кисӧ кутӧ плешас. Сэсся ырзӧмӧн бӧрддзӧ-лыддьӧдлӧ). Кытчӧ нӧ воштыся-а? Кытчӧ нӧ ме муна?.. Ой-я да ой-я! Некод ӧд менӧ оз виччысь... Некод ӧд менӧ оз дорйы... Сьӧлӧмӧй ӧд менам потӧ шогӧйла!.. Коньӧрӧй да меӧй!.. (Пырӧ Кузьма, беддя. Гӧгӧр видзӧдӧ. Аддзӧ Катеринаӧс. Мунӧ водзӧ, сувтӧ джодж шӧрас Катерина весьтӧ. Чӧв сулалӧ юрсӧ ӧшӧдӧмӧн. Катерина повзьӧ Кузьмаысь, дугдӧ бӧрдӧмысь, видзӧдӧ сы вылӧ. Тэрмасигтырйи заводитӧ кӧсасӧ кыны).

КУЗЬМА. Бӧрдан?

КАТЕРИНА. Пӧльӧ, тэ?

КУЗЬМА. Бӧрд, бӧрд!.. Куимӧс ӧд виин ӧтпырйӧ...

КАТЕРИНА. (Чуймӧма, видзӧдӧ Кузьма вылӧ. Ӧти кӧсаыс джын выйӧдзыс кыӧма нин).

КУЗЬМА. Бӧрд!.. Ӧні ме ас кок йылын на, омӧлик кок йылын... Регыд и меным пом воас... Регыд! (Катерина, чӧв ланьтӧма. Кузьма шуалӧ). Тэ менӧ тшӧтш дойдін... сьӧлӧмӧдз йиджис... Крепыд сьӧлӧма ме, нэмӧн эг бӧрдлы, а тэ бӧрддзӧдін... Бӧрді тӧрыт, бӧрді кага моз.. Жальӧсь ті меным. Дзугсинныд ставныд... Туй вывсьыныд вошинныд. Кытчӧ ӧні тэ мунан? Кутшӧм туйӧд? Кодарӧ? (Пуксьӧ лабичӧ).

КАТЕРИНА. (Небзьӧма). Пӧльӧ, кытчӧ нӧ ме воштыся?.. (Бӧрдӧ).

КУЗЬМА. Дугды сэсся. Эн бӧрд... Синванад он вермы отсавны. Колӧ туй корсьны, выль туй.

КАТЕРИНА. Кутшӧм туй?

КУЗЬМА. Овнытӧ. Олан туйтӧ, ӧні тэ ӧтнад, прӧст... Думыштлін эн на сы йылысь? (Катьӧ нинӧм оз шу).

КУЗЬМА. (Пукалӧ юр ӧшӧдӧмӧн. Вель кузь кост. Бара). Вошан тэ дзикӧдз... Сёясны тэнӧ, сёясны... аддзылан... Тикӧн тай сёйис Матренӧс... Тэ со куимӧс ӧтпырйӧ сёйин. Тэнӧ асьтӧ сідзи жӧ сёясны... Некодлы тэнӧ дорйыны. Турунӧс моз, коді мунас дінтіыд, тальыштас тэнӧ. (Ышловзьӧ). Ок-ок-ок, Катеринаӧй!

КАТЕРИНА. (Бӧрдӧ).

КУЗЬМА. Воши тэнад олӧмыд, воши.

КАТЕРИНА. Пӧльӧ...

КУЗЬМА. Ме ӧні тэ кодь жӧ... Ӧтнам... Видзӧда, гӧгӧр бокӧвӧй йӧз, некод дінӧ шыасьны... Матрен куйлӧ кывтӧм... Даръя бӧрдӧ... Ӧшинь улын вӧвным гӧрдлӧ. Пета ме на дінӧ. Мӧсъяс видзӧдӧны ме вылӧ, ме на вылӧ... Найӧ быттьӧ юасьӧны менсьым: «Мый нӧ тіян лоӧма, некод ӧмӧй абу?» Шог, вывті шог... Керкаӧ ог лысьт пырны: гажтӧм, пемыд, гу кодь... Пыр кажитчӧ Тикӧнлӧн порог вомӧн кыссьӧмыс... Весиг горзӧмсӧ сылысь кыла: «Батьӧй, кула!» (Катерина повзьӧ, ляскысьӧ стен бердӧ, гӧгӧр видзӧдӧ). Ӧні ӧшинь улын куйлӧ... Вундавны пӧ кӧсйӧны. (Катерина повзьӧма, юрсӧ бергӧдлӧ). Локті тэ дінӧ. Ме чайті, тэныд нимкодь, сералан-олан... Тэ вӧлӧм бӧрдан... шогсян.

КАТЕРИНА. (Ӧдъя). Ме ог мун тіянӧ. Ог!.. Ог!.. Кӧть менӧ мый керӧ, ог мун...

КУЗЬМА. Ме мырдӧн ог кор тэнӧ... Мырдӧннад меным оз ков... Ме тэнӧ жалитӧм кузя кӧсйылі... Ен тэкӧд! Ов ӧтнад... Тэнад кузь на нэм помыд. Ме ог тэнӧ мыжав. Ов, кыдз аслыд лӧсьыдджык... Эн бӧрд, Катерина. Шогтӧ синваад он вӧйт. Сійӧ чаг моз пыр кыптас вылӧ... Менам нэм помӧй матын нин. Ӧти кокӧн гуын нин сулала... Тэ ов!.. (Лэптӧ юрсӧ, тунъяліг моз шуалӧ). Шуда-ӧ лоӧ тэнад олӧмыд-а? Ме чайта: шуд тэныд оз ло!.. Оз ло... (Катерина зэв повзьӧма; видзӧдӧ Кузьма чунь вылӧ). Некытчӧ он кут инасьны... Некод оз кут тэнӧ жалитны... Серавны сӧмын кутасны...

КАТЕРИНА. (Кияссӧ морӧс бердас топӧдӧ). Пӧльӧ... Дугды... сьӧлӧмӧй потӧ...

КУЗЬМА. Збыль, збыль сідзи лоӧ! (Пырӧ Педӧсь ведра ваӧн. Кузьма видзӧдӧ сы вылӧ, тӧдмалӧ).

ПЕДӦСЬ. Ме тайӧ, ме, Кузьма сват. Вала петалі.

КУЗЬМА. Ог ӧд аддзы: синмӧй омӧльтчис.

ПЕДӦСЬ. Кӧсъя самӧвар пуктыны. (Пыралӧ чуланӧ, сэсся бӧр петӧ). Гашкӧ миянкӧд тшайсӧ тшӧтш юыштан?

КУЗЬМА. Юсьӧма нин, пӧтсьӧма... Шогнас пӧт... (Пуксьӧ лабичӧ. Пырӧ Габӧ Педӧр).

ГАБӦ ПЕДӦР. (Сувтӧ порог вылӧ). Юрбитны абу нин-а? (Юрбитӧ). Дасысь гашкӧ талун юрбиті нин... Оланныд-выланныд!

ПЕДӦСЬ. (Бокӧ). Мый бара чукӧртчӧны-а? (Меліа). Лок, лок. Шойччы да миянлысь шогнымӧс тшӧтш шог.

ГАБӦ ПЕДӦР. (Оз кыв). Кузьма Мӧсейӧвич тай тані жӧ. (Видзӧдӧ Катерина вылӧ. Сійӧ пыр на стен бердӧ ляскысьӧмӧн пукалӧ). Пукалан?

ПЕДӦСЬ. (Бокӧ). Сьӧлӧмӧй тӧдӧ... кылӧ...

ГАБӦ ПЕДӦР. (Пуксьӧ лабичӧ). Шензьыны ог вермы... Сё дивӧ... Тіян ӧшинь увсянь локта, Кузьма Мӧсейӧвич, кылан? Тіян ӧшинь улӧ, мися, волі... Тикӧнтӧ видзӧдлі... Рӧгӧза улын куйлӧ.. Шом кодь сьӧд...

КАТЕРИНА. (Чепӧсйыны кӧсйӧ, чургӧдӧ кияссӧ, быттьӧ кодӧскӧ вештӧ). Ой!..

ПЕДӦСЬ. (Котӧртӧ сы дінӧ). Мый нӧ, зарни, мый?

КАТЕРИНА. (Кинас асьсӧ видлалӧ). Энлы, мамӧ, энлы... (Ки пыдӧснас тупкӧ шуйга синсӧ). Бара найӧ танӧсь. Со!.. со!..

ГАБӦ ПЕДӦР. Видзӧдлі ме сы вылӧ да сэтшӧм зывӧк лои: сёйны ог вермы, сьӧлӧм оз лэпты.

ПЕДӦСЬ. (Котӧртӧ Габӧ Педӧр дінӧ да вашкӧдӧ пель водзас). Ен могысьӧн дугды тайӧ сёрниысь, тырмас!..

ГАБӦ ПЕДӦР. Ме ог кыв вашкӧдчӧмтӧ. Гораа сёрнит мекӧд.

ПЕДӦСЬ. (Кык кисӧ шлапкӧ). Мый сэсся керан? (гораа). Тэнӧ корӧны!.. гортад!

ГАБӦ ПЕДӦР. (Бергӧдчӧ ӧшиньлань). Дзик пыр. (Видзӧдӧ Катерина вылӧ). Мый нин, Катерина, пукалан? (Кузьмалы). Сё дивӧ, сё дивӧ, Кузьма Мӧсейӧвич! Видзӧда ставныд вылӧ, — оз эскыссьы. Вӧт кодь тайӧ, лёк вӧт кодь. Олӧны ӧд быдӧн кутшӧматӧкӧ: коді бура, коді омӧля, а татшӧм дивӧыд эз на кывсьывлы менам нэмӧн. (Видзӧдӧ Катерина вылӧ). Судитны кӧнкӧ кутасны тэнӧ?..

КАТЕРИНА. (Оз сёрнит. Зэв мудзӧма, рудзмунӧма быдӧн. Пукалӧ ичӧтика юр копыртӧмӧн, корсюрӧ кывнас нюлыштлӧ кос вом доръяссӧ. Зэв биа. Вом ичӧтика кальк, лолалӧ зэв сьӧкыда. Став морӧснас надзӧник шуӧ). Мамӧ... юны вай!..

ПЕДӦСЬ. Дзик пыр!.. (Пыралӧ чуланӧ, сэсся бӧр петӧ). Самӧвар эськӧ пуктыны кӧсйи да... Энлы...

КАТЕРИНА. Кӧдзыдӧс вай.

ГАБӦ ПЕДӦР. Станӧвӧй пӧ локтас... Виччысьӧны.

ПЕДӦСЬ. (Скӧра). Судитӧй, судитӧй!.. Виӧй!.. Из голяас кӧрталӧй да ваӧ сюйӧй!.. (Пыралӧ чуланӧ, петкӧдӧ стӧканӧн кӧдзыд ва).

КУЗЬМА. (Гӧрбыльтчӧма, юрсӧ ӧшӧдӧма, пукалӧ лабичын, дзик коньӧр кодь). Ме ог судит... Ме абу суддя.

ПЕДӦСЬ. Сёйӧй ставныд... йирӧй...

КАТЕРИНА. (Киас кутӧ стӧкан, ӧтчыд ньылыштӧ, сэсся ёна видзӧдӧ ва вылас. Стӧкан пуктӧ лабичӧ. Син куньӧ, ӧтнас сёрнитӧ). Кутшӧм нӧ тайӧ олӧм! (Кутчысьӧ морӧсас). Зор тувъялӧмаӧсь татчӧ, лолавны ог вермы. (Пырӧ Домна, сувтӧ крӧвать дорӧ).

ПЕДӦСЬ. Эм абу нӧ му вылас правдаыс? Аддзыла ог ме сійӧс коркӧ?

КУЗЬМА. (чеччӧ лабичысь). Эм эськӧ да вылын. Правдаыд со кӧні!.. (чуньнас индӧ вылӧ).

ДОМНА. Ылысь тай петкӧдлан... Матысьджык колӧ корсьны...

КУЗЬМА. (Видзӧдӧ Домна вылӧ, чуймӧма). Матысьджык?!.

ДОМНА. Да, матысьджык!.. Сы вылнасьыд правдаыд оз нин сюр.

КУЗЬМА. Кысь нӧ эськӧ сюрӧ?

ДОМНА. Со кысь! (Петкӧдлӧ кабырсӧ). Правдаыд кабырын!.. Ті миянӧс ловным петтӧдз кабыраныд топӧдӧмныд, онӧ лич лэдзлӧ, нартитанныд... Ми, йӧйяс, огӧ лысьтӧ шыасьны, терпитам, сетчам тіянлы. Тырмас сэсся! Тіянкӧд мӧд ногӧн колӧ овны: рамлуннымӧс лоӧ эновтны. Рамнад да кывзӧмнад омӧлик олӧм. Тіянкӧд со кыдзи колӧ (кокнас чорыда зымйӧдлӧ джоджӧ), со... со... Тіянӧс асьнытӧ чорыдджыка колӧ топӧдны, сэки гашкӧ гӧгӧрвоанныд (пуксьӧ крӧвать вылӧ), казялад кутшӧм миянлы овны тіян кабырын.

КАТЕРИНА. Дугды, Домна, дугды!.. Тырмас!

ДОМНА. Дугда? Тырмас?

КАТЕРИНА. Пукышт мекӧд.

ПЕДӦСЬ. (Сулалӧ чулан ӧдзӧсас). Судитны бара кутасны... (Габӧ Педӧр голясӧ нюжӧдӧмӧн видзӧдӧ Домна вылӧ. Кузьма ӧти здук сулалӧ лабич бокын, сэсся надзӧникӧн пуксьӧ).

ДОМНА. (Петкӧдлӧ Кузьма вылӧ, юалӧ). Тайӧ нӧ мыйла локтӧма. Гашкӧ судитны тэнӧ да?

КАТЕРИНА. (Надзӧник). Жалитӧ менӧ.

ДОМНА. Жалитӧ?!. Тэныд колӧ жалитӧмыс? Мед эськӧ жалитӧны?.. Нӧйтӧны, талялӧны, виӧны, ставыс нинӧм! Сӧмын мед бӧрыннас жалитыштасны... Ок-ок-ок-ок! Йӧй тэ, йӧй! Мый нӧ жалитӧмсьыс тэныд?

КАТЕРИНА. Домна, дугды, тырмас!

ДОМНА. Тӧдам нин мужикъястӧ. Жалитысьяс! Велалӧмаӧсь... Войдӧр янӧдасны, страмитасны, сэсся жалитны кутасны: «Со пӧ ми кутшӧмӧсь бурӧсь!» Ми, йӧйяс, налысь жӧ кинысӧ нюлам.

КАТЕРИНА. Мый менӧ мучитан? Пӧдтӧй ли мый ли ӧти сайын!.. Шог!..

ПЕДӦСЬ. (Домналы). Тэ бара кутін йӧйтӧдлыны? Бунтовщича!

ДОМНА. (Шензьӧ, видзӧдӧ Педӧсь вылӧ). Мый нӧ тэ лоин?

ПЕДӦСЬ. Тэ вӧсна тайӧ ставыс лои!.. Мун татысь, вешйы син водзысь!

КАТЕРИНА. Мамӧ-ӧ!..

ПЕДӦСЬ. (Скӧра, Домналы). Тӧда ме тэнӧ, тэнсьыд аньтуйтӧ,

КАТЕРИНА. (Лӧгасьӧ). Мамӧй!..

ПЕДӦСЬ. Локтас да ӧтарӧ сьылӧ... ас кок туяс кӧсйӧ сувтӧдны... Бӧрвылас кодӧс кутасны тӧдны? Сійӧс небось, оз тэнӧ.

ДОМНА. (Чеччӧ). Ок-ок-ок, тьӧткаӧй!...

КАТЕРИНА. (Кияссӧ чургӧдӧ Домналань). Домна!..

ДОМНА. (Педӧсьлы). Коньӧрӧй да мортӧй тэ! Сэтшӧма нин повзьӧмыд, асьтӧ ачыд регыд кутан нӧйтны.

ПЕДӦСЬ. Сьыв, сьыв. Кужан бара тэ сёрнитныд, он йӧрмы.

КУЗЬМА. (Чеччӧ лабичысь, Домналы). Видзчысь, эн вывтіась! Эн вылӧ кыпӧдчы. Усян, дойман!

ДОМНА. Ланьт тэ, пӧльӧ.

КУЗЬМА. Ме, бур аньӧй, важӧн нин ланьтӧма.

ДОМНА. Тэ бабаяслысь олӧмсӧ он тӧд! Видлан кӧ кӧрсӧ, он кут тадзи сёрнитны.

КУЗЬМА. Енмӧс вунӧдӧмыд дзикӧдз!

ДОМНА. (Вомсӧ вежньӧдлӧ). Ті енкӧд ветлӧдланныд? Кӧні нӧ енмыд тіян? Зептаныд?

ГАБӦ ПЕДӦР. (Матыстчӧ Домна дінӧ). Кывзы, люба, тэнӧ арестуйтны колӧ! Важӧн нин кад. Йӧзӧс ылӧдлан.

ДОМНА. (Оз кывзы). Ок, эськӧ!.. Став олӧмсӧ эськӧ путкыльті, верми кӧ! Сюраяс ті!.. Со этадзи эськӧ ставсӧ жулли!.. (Петкӧдлӧ). Ті миян голяӧ гез шыркнитӧмныд, джагӧданныд миянӧс! Лолыштны онӧ сетӧ... Пӧдтанныд... (Котӧрӧн пырӧ Наталь).

НАТАЛЬ. (Лолыс тырӧма). Станӧвӧй локтіс!.. Збыль, збыль!..

КАТЕРИНА. (Повзьӧ). Воис?.. (Дзик йӧй моз видзӧдӧ Домна вылӧ).

ПЕДӦСЬ. (Домналы). Тэ мун татысь! Мун!

КАТЕРИНА. Виасны менӧ, виасны... Сюясны тюрмаӧ. Господьӧй!

ДОМНА. Дугды лӧвтӧмсьыд, мый лоин?

КАТЕРИНА. Домна... Криста ради... эн эновт менӧ. Пуксьы татчӧ... ме дінӧ... Пӧльӧ!

ПЕДӦСЬ. (Домна вылӧ кинас шеналӧ). Мун, мун! Ен могысьӧн мун! (Оз тӧд, мый керны, повзьӧма, шӧйтӧ джодж шӧрас). Свят! Свят! (Пырӧ баба, тэрмасьӧмысла кашкӧ).

БАБА. Мужикъяс локтӧны старӧстакӧд!.. (Аддзӧ Домнаӧс). Тэнӧ корсьӧны арестуйтны!..

ПЕДӦСЬ. (Горзӧ Домна вылӧ). Мун, мися!

ДОМНА. (Недыр сулалӧ ланьтӧмӧн. Синъяс паськӧдӧ, гӧгӧр видзӧдӧ). Ар-эс-туй-тны! (Ӧшинь улын кылӧ йӧз сёрни).

ПЕДӦСЬ. (Эбӧсыс бырӧма, уськӧдчӧ лабичӧ, бӧрдӧ ыджыд гӧлӧсӧн). Жалитӧй жӧ бара миянӧс, бур йӧзӧй!..

ГАБӦ ПЕДӦР. (Кузьмалы). Дзугсясны, тыдалӧ. Лок ӧдйӧджык мунам татысь. Лок!

КУЗЬМА. Кытчӧ? Меным некытчӧ мунныс... (Матыстчӧ Педӧсь дінӧ). Сваття!..

ПЕДӦСЬ. (Уськӧдчӧ сылы кок вылас). Бур сватӧй менам, мезды миянӧс!..

КАТЕРИНА. (Чеччыштӧ крӧвать вылысь, кӧсйӧ пышйыны. Киӧдыс кутӧны Наталля да Домна. Катьӧ нетшкысьӧ, горзӧ). Лэдзӧй енмогысьӧн, лэдзӧй! Ой-ой-ой!

ДОМНА. (Горзӧ Педӧсь вылӧ). Дугды, тьӧтӧ, эн бӧрд!

КАТЕРИНА. (Садьтӧм). Домна... (ляскысьӧ сы бердӧ). Виасны... найӧ...

ДОМНА. (Лёкысь). Жалитӧны!

ПЕДӦСЬ. (Чеччӧ джоджысь, уськӧдчӧ Домна вылӧ). Тэ, тэ, тэ мыжа!!! Тэ вылӧ и висьтала... Тэ виин найӧс, тэ!.. (Пырӧны старӧстакӧд кымынкӧ мужик. На бӧрся вӧтчӧны бабаяс).

ИВ. КЛИМӦВИЧ. (Порог вывсянь). Со тай найӧ, равзӧны-авзӧны, быттьӧ базар.

КАТЕРИНА. (Ляскысьӧ Домна бердӧ, кыкнаныс порог дорсяньыс пыдӧ пырӧны). Виасны... виасны.

ПЕДӦСЬ. Иван Климӧвич, бур мортӧй!.. Кывзы... Со... Со (индӧ Домна вылӧ)... Со коді мыжа. Ставыс лои сы понда!

ИВАН КЛИМ. Аддзам, коді мыжа! Корсям! Локтӧ ветламӧ ставным! Тэ, Педӧсь, тшӧтш.

КАТЕРИНА. Домна!.. Домна!.. (Сулалӧ, дзебӧ аснас Домнаӧс).

ИВАН КЛИМ. (мужикъяслы). Босьтӧй найӧс кыкнаннысӧ! (Мужикъяс костын зык).

ӦТИ МУЖИК. Эсійӧ ёмасӧ колӧ водзыннас!

МӦД МУЖИК. Зэв нин сюсь кылӧ!

ПЕДӦСЬ. Иван Клим...

ИВАН КЛИМ. Мый нӧ тэ? Меным ним сетан али мый? Ме нелямын во нин Иван Климӧвич. (Мужикъяс полігтырйи мунӧны водзӧ).

ӦТИ МУЖИК. (Матыстчӧ Катерина дінӧ). Мунам лок!.. Сэні аддзасны, коді мыжа...

КАТЕРИНА. (Ачыс оз тӧд мый вӧчӧ, копыртӧ юрсӧ, лӧсьӧдӧ голясӧ). Налӧ, налӧ... керыштӧ!.. (Улӧ копыртчӧ, садьыс бырӧ, усьӧ).

ПЕДӦСЬ. (Горӧдӧ). Зарниӧй, сьӧлӧмшӧрӧй менам!.. (Уськӧдчӧ Катериналы голя вылас). Менам олан гажӧй!.. (Зык, шум).

ДОМНА. (Зэв ӧдйӧ копыртчӧ, сюся видзӧдлӧ Катерина вылӧ. Лэптӧ юрсӧ, зэв скӧрысь видзӧдӧ мужикъяс вылӧ). Виинныд?.. Нимкодясьӧй! Радлӧй!.. Бара содтӧд!

ӦТИ МУЖИК. Бара на ылӧдлӧ!

МӦД МУЖИК. Босьт, босьт, эн пов!

КОЙМӦД МУЖИК. Кӧртавны колӧ! (Зык, шум).

ДОМНА. (Увтыртігмоз). Локтӧмаӧсь менӧ велӧдысьяс! Сьӧлышта кракӧтинаӧн тіян вылӧ! Со, со тіянлы! (Сьӧлыштӧ джоджӧ, кокнас чышкӧ). Законникъяс! Судитны локтӧмаӧсь! Судитӧ! Тіянлысь законнытӧ ме со кыдзи, со, со! (Зэв чорыда кабыръяссӧ чабыртӧ, кык кабыр воча топӧдӧ, сэсся мый выныс разьӧ-торйӧдӧ. Шум).

МУЖИКЪЯС. (Тшӧтш). А-а! Босьт сійӧс! (Водзвывсяньыс кӧсйӧны кутны Домнаӧс).

ДОМНА. (Вывті скӧрысь зымнитӧ кокнас). Вешйӧ сэсь! (Сулалӧ Катерина дінын ньӧти повтӧмпырысь, быдӧн ӧзйӧма, веськыд ки лэптӧма вылӧ, кодыськӧ быттьӧ видзчысьӧ. Катерина морӧс вылын куйлӧ Педӧсь, зэв нора бӧрдӧ).

ПЕДӦСЬ. Сьӧлӧмшӧрӧй да нылӧй менам!.. (Мужикъяслы ӧти здук яндзим лолӧ).


Занавес.

  This is a translation and has a separate copyright status from the original text. The license for the translation applies to this edition only.
Original:

This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:

  • its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 70-year protection term is applied;
  • and the creator died before January 1, 1954 (more than 70 years ago), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
  • and this work was first published before January 1, 1954 (more than 70 years ago).

This work is in the public domain in the United States because it was published before January 1, 1929 (more than 95 years ago).


The author died in 1923, so this work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term is the author's life plus 100 years or less (if applicable), or the copyright term is 100 years or less since publication (if applicable).

Public domainPublic domainfalsefalse

Translation:
Public domain
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]

This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain (or as a file it should not be migrated to the Wikimedia Commons) that excludes pre-1929 works copyrighted at home.


Данная работа, впервые изданная до 1929 года, находится в общественном достоянии по законодательству США, и может быть опубликована здесь, в мультиязычной Викитеке. Но эта работа не может быть опубликована в национальной Викитеке, которая должна подчиняться законодательству России, т. к. работы этого автора (за исключением изданных до 7 ноября 1917 года) пока не вышли в общественное достояние в России. Этот автор умер в 1943 году и был посмертно реабилитирован в 1955 году, соответственно эта работа выйдет в России в общественное достояние в 2026 году.

The author died in 1943, so this work is also in the public domain in countries and areas (outside Russia) where the copyright term is the author's life plus 80 years or less.

PD-US-1923-abroad Public domain in the United States but not in its source countries //wikisource.org/wiki/%D0%9D%D1%8B%D0%B2%D0%B1%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%8F%D1%81

Public domain
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[2]

This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain (or as a file it should not be migrated to the Wikimedia Commons) that excludes pre-1929 works copyrighted at home.


Данная работа, впервые изданная до 1929 года, находится в общественном достоянии по законодательству США, и может быть опубликована здесь, в мультиязычной Викитеке. Но эта работа не может быть опубликована в национальной Викитеке, которая должна подчиняться законодательству России, т. к. работы этого автора (за исключением изданных до 7 ноября 1917 года) пока не вышли в общественное достояние в России. Этот автор умер в 1967 году, соответственно эта работа выйдет в России в общественное достояние в 2038 году.

The author died in 1967, so this work is also in the public domain in countries and areas (outside Russia) where the copyright term is the author's life plus 50 years or less.

PD-US-1923-abroad Public domain in the United States but not in its source countries //wikisource.org/wiki/%D0%9D%D1%8B%D0%B2%D0%B1%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%8F%D1%81