Jump to content

Нарспи. Хушăлкара

From Wikisource
Хушăлкара
автор Константин Васильевич Иванов (1890—1915)


Хушăлкара


Хушăлкара туй иккен,
Туйĕ ытла шеп иккен;
Шур сухаллă Тăхтаман
Туйне тăвать тет иккен.
Чипер каччă Тăхтаман
Силпи хĕрне çаклатнă.
Çавтер аван мăшăра
Урăм-сурăм туй лартнă.
Туй тăваççĕ ташласа
Çамрăк пуса каччисем.
Туй юррисем юрласа
Ывăнаççĕ çăварсем.
Ĕнер Силпи ялĕнчен
Туйĕ килчĕ таврăнса.
Паян кĕрӳ хĕр туйне
Кĕтет хĕрӳ туй туса.
Паян, хĕр туйĕ килсен,
Каçпа хĕве хупмалла.
Ыран ирех тăмалла,
Хĕртен арăм тумалла.

Аслă ял та Хушăлка
Икĕ тăвăн хушшинче;
Туйне туса Тăхтаман
Ларать сĕтел хушшинче.
Тĕрлĕ апат айĕнче
Çăка сĕтел авăнать;
Ӳсĕр кĕрӳ пуçĕнче
Тĕнче вăр-вăр çаврăнать.
Тулта хĕвел çутатать,
Кăнтăрлана суланать;
Кĕрӳ пуçĕ ӳсĕрпе
Аялалла усăнать.
Çеçен хирте путене,
Вăхăт-вăхăт вăл юрлать;
Туй килмест-и-ха тесе,
Текех кĕрӳ йĕтетет.
Кĕрӳ çинчи шур кĕпен
Арки вăр-вăр тăвать-çке;
Туя кĕтсе, ват пуçăн
Чунĕ вăр-вăр тăвать-çке.

Шăнкăр-шăнкăр шăнкăрав
Шăнкăртатать çулпала:
Хĕр туй килет çĕмĕрсе
Урам тăрăх ялпала.
Вунă арăм хушпупа —
Сăран кӳме çийĕнче,
Хĕрĕх виçĕ урапа
Сăран кӳме хыçĕнче.
Çичĕ çĕрте урамра
Чарăнчĕç туй çыннисем:
Хирĕç тухрĕç сăрапа
Хушăлкари тантăшсем.
Юрлаççĕ те кĕреççĕ
Ырă кĕрӳ хапхинчен,
Ĕçеççĕ те çиеççĕ
Инçе çулсем хыçĕнчен.
Кăнтăрла та çитмен-ха,
Каçчен вăхăт нумай-ха.
Каç пуличчен туй тума
Пире вăхăт нумай-ха.

Шыв-шур пуçĕ пуçласан
Тĕттĕмчченех сикрĕç те
Тăхтаманпа Нарспие
Хĕве хупрĕç кĕлете.
Ăслă çынсем уçăпах
Питĕрчеç туй кĕлетне,
Йăл-йăл кула-кула çеç
Кĕрсе кайрĕç пӳртнелле.
Акă каччă, пĕр каччă,
Кĕлет тавра явăнать.
Те итлеме, те пăхма
Пушă вырăн вăл шырать.
Тăват-пилĕк ача-пăча
Явăнаççĕ çавăнтах:
Ай, намăссăр, ача-пăча!
Мĕн кирлиех пур унта?!

Анчах акă итлеççĕ,
Илтĕнет те пулмалла;
Ав, усалсем, лăпланчĕç:
«Хĕр калаçать, ан шавла!»
Шалта Нарспи темĕскер
Тăхтамана каларĕ,
Анчах хуллен сăмахне
Пĕртте илтсе пулмарĕ.
«Асту, Нарспи, йĕвенӳ
Ман алăра малашне! —
Терĕ хытах Тăхтаман
Чараймасăр çиллине. —
Туйна анчах ăсатам,
Унтан мана пĕлĕн-çке;
Мĕн пуласне пĕлме çук —
Ху курасне курăн-çке!»
Урăх нимĕн илтĕнмест,
Пĕр сăмах та чĕнмерĕç.
Итлекенсем, кĕтсен те,
Пĕр сăмах та илтмерĕç.

Ачи-пăчи çавăнтах
Ашшĕ килне чупаççĕ.
Илтни çинчен çав хутрах
Ялта сăмах сараççĕ.
Илтен-тăран сар каччă
Вăрманалла уттарчĕ,
Хăлха илтнĕ сăмаха
Хăй ăшĕнче пытарчĕ.
Ун çилĕллĕ куçĕнчен
Йăлтăр-ялтăр вут кайрĕ.
Кĕрен-тухан ялти çын
Каччă çине пăхмарĕ.
Юман анчах вăрманта
Хăй кӳршине систерчĕ:
Çав вăрмана кĕнĕ çын
Пирĕн тăван Сетнерччĕ.

Пӳртре сĕтел çийĕнче
Пăтă пăсне кăларать:
Çĕнĕ кĕрӳ Тăхтаман
Хăнасене ăсатать.
Ырă кĕрӳ Тăхтаман
Туй пăттипе сăйласа
Туй халăхне пуç таять,
Çапла сăмах каласа:
«Ан ӳпкелĕр, хăтасем,
Сăйăм питех нумай мар.
Ĕçĕр-çийĕр, тăвансем,
Ĕмĕр пĕрле пурăнар».
Виле ӳсĕр хăтасем
Урăм-сурăм кĕрлеççĕ.
Виле ӳсĕр пулсан та,
Мĕн каласне пĕлеççĕ:
«Эй, кĕрӳçĕм Тăхтаман,
Сана ӳпкев çук пиртен.
Пирĕн хĕре хытă пăх,
Тату пулăр виличчен».

Картишĕнче лашасем
Тăраççĕ-çке ташласа,
Тухса кайрĕç хăтасем
Ырă юрă юрласа:
«Атьăр каяр çулпала
Курка тулли пылпала...»
Ураписем хыçĕнчен
Тусан кайрĕ çулпала,
Ав шăнкăрав янăрать,
Силпинелле чуптарать.
Лаши чупать пуç ухса,
Ӳсĕр хуçи хăвалать.
Туй пĕтрĕ те, туй каять,
Такăр çулпа чуптарать;
Пĕрер ватти тĕл пулсан:
«Тавси, тавси!» — кăшкăрать.
Каян туйăн сассине
Нарспи юлчĕ итлесе.
Таçта-таçта инçетре
Тусан кайрĕ çĕкленсе.