Мый сетіс коми йӧзлы октябрса революция
| Мый сетіс коми йӧзлы октябрса революция (1925) by |
| Гижан кад: 1925, Йӧзӧдан во: 1925-11-07. Ӧшмӧс: Сандрик Микол (Н. А. Шахов). Коми ёртъяс дінӧ. Мӧскуа, 1992. |
Сарлӧн правительствоыс чорыда вӧлі топӧдӧма рабочӧйясӧс да крестьянаӧс. Кык пӧв чорыда топӧдліс мукӧд сёрниа уджалысьясӧс. Эз лэдз сӧвмыны налӧн овмӧслы, кыпӧдны сюсьлуннысӧ, сӧмын зілис ёнджыка увтыртны, рочӧ пӧртны.
Мый миян Коми мулы сетліс бурсӧ сар правительствоыс? Нинӧм эз, лёкӧс кындзи. Роч буржуазия (сыкӧд сар правительствоыд ӧтвылысь оліс) видзӧдіс унджык барыш босьтны миянлысь вӧр нуӧмӧн, прӧмыс босьтӧмӧн, мукӧд ногӧн. Водзӧссӧ нинӧм эз сетлы. Кысь нин эськӧ фабрик-заводъяс, кӧрт туйяс лӧсьӧдӧм, весиг бурджык мир туйыс эз лолы.
Мед сэтшӧм барышсӧ позис перйыны кокньыдджыка да дырджык, сар правительство зілис коми йӧзӧс пемыдын видзны. Мед коми йӧзлӧн эз вӧв ӧтувтчӧм, найӧс юкисны уна губерняяс улӧ (Кардорса, Вӧлӧгдаса, Вяткаса, Перымса). Коми крестьяна челядьсӧ велӧдісны ичӧт школаын сӧмын кырымасьны да ещӧ рочӧн. Водзӧ велӧдчыны крестьяна челядьлы туйсӧ эз восьтывны. Ыджыдавнысӧ ыстывлісны роч чиновникъясӧс. Школа пыр, вичко да учрежденньӧяс пыр зілисны велӧдны коми йӧзӧс мустӧмтны ассьыныс кывсӧ, бырӧдны надеянысӧ асланыс вын вылӧ. Шӧр школаясын велӧдчысьясӧс вӧчлісны рочӧ пӧртысьясӧ, уджалысь коми йӧз вылын ыджыдалысьясӧ.
Нинӧм эз вӧв коми уджалысь йӧзлӧн — озырлуныс ни велӧдчӧм сюсьлуныс, ни мукӧд йӧзлӧн кодь праваясыс. Весиг ас кывсьыс кодсюрӧ вӧлі соссьӧны.
Октябрса революция путкыльтіс ставсӧ. Медводдза вежонас жӧ Сӧвет правительство лэдзис декрет быд сёрниа йӧзӧс праваяс сертиыс ӧткодялӧм йылысь. Сӧвет правительство первой лунъяссяньыс пондіс быд ногыс ышӧдны мукӧд сёрниа йӧзӧс: Сӧветъясӧ бӧрйыны ас сёрниа йӧзӧс, школаясын велӧдны ас кывйӧн, литература лӧсьӧдны ас кывйӧн жӧ, крестьяналысь челядьсӧ велӧдны гырысь школаясын да сідз водзӧ.
Кольӧм куим во чӧж муніс чорыд война еджыдъяскӧд. Воюйтігӧн лӧсьӧдны выль олӧм сьӧкыд. Олӧм кыптыны пондіс сӧмын еджыдъясӧс вермӧм бӧрын.
1921ʼ воын Сӧвет правительство лэдзис Эжваса да Печӧраса комиясӧс ӧтувтчыны Коми обласьтӧ. Сьӧкыд вӧлі кыпӧдны Коми мутӧ война бӧрын. Сьӧкыд кадас Сӧвет власьт отсаліс уджалысь йӧзлы и сьӧмӧн. Ми вермим лӧсьӧдны-кыпӧдны ас йӧз пӧвстысь уджалысьясӧс. Важ роч чиновникъяс пыдди ӧні миян Сӧветъясын ас пӧвстысь бӧрйӧм коми йӧз. Гырысь школаясын (университетъясын) велӧдчӧны 300 кымын коми морт. Во-мӧд мысти миян обласьтын став уджалысьясыс лоӧны коми йӧз пӧвстысь петӧм войтыр.
Важ увтыртӧм пыдди коми кывйӧн сёрнитӧны обласьтса став учрежденньӧясын, велӧдӧны школаясын, лэдзӧны газетъяс, книгаяс.
Заводитім лӧсьӧдны ассьыным заводъяс (помасьӧ кер пилитан завод стрӧитӧм Сыктывкарын). Заводъяс воысь-во кутасны содны, Коми муын ӧд уна быд сикас озырлуныс. Сӧмын ковмас бур туйяс лӧсьӧдны. Заводитӧма нин вӧчны найӧс Удораӧ, Изьваӧ, Якшаӧ. Кыпӧдӧма сёрни кӧрт туй нюжӧдӧм йылысь. Электричество би ӧзйис Сыктывкарын, Айкинаын, Нювчимын. Восьтӧма быд вӧлӧсьтын, весиг грездъясын общественнӧй лавкаяс. Воысь-во содӧ нажӧтка вӧралӧм, кер лэдзӧм помысь.
Уна нин вӧчӧма, но уна на колӧ вӧчны. Ёна на ковмас мырсьыны. Водзӧ уджалігӧн, ассьыным олӧм кыпӧдігӧн медся коланаыс — асланым вын вылӧ лача (надея). Сійӧ пондіс кыптыны. Ӧні коми йӧз оз нин важ моз асьнысӧ увтыртны. Казявны пондісны ассьыныс сямлунсӧ. Босьтчӧ коми уджалысь йӧзлӧн сьӧлӧмыс выль олӧмӧ, оз повзьы уджсьыс, оз надейтчы некод вылӧ. Сійӧ — медколанторйыс. Ас вын вылӧ кӧ лача эм — уджсӧ помавтӧг ог нин эновтӧй, олӧмыс водзӧ нин пондас мунны.
Сар правительство миянлысь лача вӧлі бырӧдӧ, Сӧвет правительство босьтчӧдӧ. Мед жӧ ёнмас, кыптас, вужъясяс Сӧвет власьт! Мед кыптас Коми му!
This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:
- its creator fought or worked for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 74-year protection term is applied;
- and the creator died before January 1, 1950 (more than 74 years ago), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
- and this work was first published before January 1, 1950 (more than 74 years ago).
This work is in the public domain in the United States because it was published before January 1, 1929 (more than 95 years ago).
The author died in 1942, so this work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term is the author's life plus 81 years or less (if applicable), or the copyright term is 98 years or less since publication (if applicable).
Public domainPublic domainfalsefalse