Му вынсьӧдантор

by Улитин Николай Андреевич

Му вынсьӧдантор  (1926)  by Улитин Николай Андреевич

Гижан кад: 1926, Йӧзӧдан во: 1926. Ӧшмӧс: Ордым. 1926. №2.

Соликамск гӧгӧрысь (Кама вылын, Коми обласьтсянь матын, асыв-лунвылын) ӧні сюрӧма вывті уна калий^Калийнас шусьӧ металл (кӧрт, ыргӧн, эзысь, свинеч, калий — ставыс шусьӧны металлъясӧн). Калий — свинеч кодь рӧма жӧ, небыдик, кучкӧмӧн жугавлӧ, оз дорсьы, зэв ӧдйӧ ӧтлаасьӧ сынӧдкӧд сотчӧмӧн (видзны лоӧ карасин пиын). Му пытшкас куш ӧтнас калийыс некор оз сюрлы, а пыр кӧрт руда моз жӧ сійӧ мыйясӧнкӧ ӧтлаасьӧма. Ӧтлаасьӧм сертиыс сылӧн эмӧсь торъя нимъяс — найӧ шусьӧны калия совъясӧн. Куш калийыс мунӧ зэв уналаӧ промышленносьтӧ, а сылӧн совъясыс зэв ёна бурмӧдӧны муяс да сійӧн вынсьӧдӧм муяс вылӧ локтӧ ёна нянь./^. Тайӧ калийсӧ эськӧ важӧн нин заводитлісны корсьны, ещӧ сар правительство дырйи на. Сӧмын прамӧя, чорыда корсьны кутчысисны колян во на. Калийыс медъёнасӧ мунӧ муяс бурмӧдӧм вылӧ, сэсся промышленносьтӧ. Вывті нин бур сійӧ муяс бурмӧдӧм вылӧ.

Германияын калийнад муястӧ бурмӧдӧны да нянь урожайысь воӧ 150–200 пуд десятинаысь, туруныд куимсё пуд саяс.

Ӧнӧдз став калийсӧ перйылісны Германияын. Сы кындзи, уналаын эськӧ корсявлісны да, некысь эз сюрлы. Сӧвет республикаӧ быд во вӧлі лоӧ пыртны кӧкъямыс миллион шайт дон кымын калийтӧ, а миян ещӧ му вылад сійӧ вӧлі оз на веськавлы, этша вӧлі пыртӧны да. Ӧнія тӧдмалӧм серти калийыс Соликамскын эм 40 квадратнӧй му вылын. Тайӧ калийыс 90 метрсянь 200 метр судтаӧдз; Германияад 600 метр судтаӧдз. Бурлуннас миян калий омӧльыс германияса калийсьыс оз ло. Сэсся ӧти километр вылас Соликамскын калийыс вит мында уна Германияын дорысь.

Тайӧ калий сюрӧмыс зэв ыджыдтор. Калий вермас дзикӧдз вежны Сӧвет республикаын му уджалӧм, вывті ёна лэптас урожайяс миянлысь. Сійӧ миянлы оз кут зэв донӧн сувтны. Мӧд-кӧ, миян позьны кутас петкӧдны мукӧд государствоясӧ. Кыдзи вӧлі казьтыштӧма нин, калийыс вывті этша инын да дона.

Локтан во март тӧлысьын Соликамскын кӧсйӧны нин кодйыны первой шахтасӧ калий перйыны. Сэсся регыд жӧ заводитасны стрӧитны Сӧвет республикаын медвойдӧръя калий завод. Заводсӧ кӧсйӧны стрӧитны Соликамскын. Первой каднас заводыс кутас вӧчны кык миллион пуд калий.

Соликамск сулалӧ зэв лӧсьыд инын, ва туй вылын. Калийсӧ позьны кутас петкӧдны донтӧм туйӧд паракодъясӧн; зэв кутас миянлы донтӧг сувтны. Сэсся вӧлі лӧсьӧдӧма важӧнджык нин план ӧтлаавны кӧрт туйӧн Сибыр Войвыв Саридзкӧд (с Северным морем). Миян Коми обласьт пыр — Ухтаті. Сійӧ кӧрт туйыс мунны кутас Соликамск пыр.