Мојԁјас, ԍыланкывјас, віԍтјас-јылыԍ

←

Мојԁјас, ԍыланкывјас, віԍтјас-јылыԍ (1922)
А. Грен (1862 - 1932), translated by Чеусова Анна Николаевна

→

Оригинал кыв: Роч, Оригинал ним: Сказки, песни и легенды. Гижан кад: 1922, Йӧзӧдан во: 1922. Ӧшмӧс: Коми календар. 1923 во. Сыктывдінкар: Коми нига лэдзанін, 1922.

А. Грен (1862 - 1932)336133Мојԁјас, ԍыланкывјас, віԍтјас-јылыԍ1922Чеусова Анна Николаевна

Быԁ ԍіктын, быԁ грезԁын ԍылӧны важ ԍыланкывјас, віԍтавлӧны мојԁјас, віԍтјас. Најӧс важӧн-ԋін лӧԍӧԁлӧмаӧԍ прӧстӧј, велӧԁчытӧм комі јӧз. Ԍывлӧмаӧԍ, мојԁлӧмаӧԍ асланыс олӧм вылӧм-јылыԍ, керӧм-вӧчӧм-јылыԍ, јенлы ескӧм-јылыԍ. Став олӧмыс, став мӧвпалӧмыс важ комі јӧзлӧн ԍыланкывјасын, мојԁјасын, бӧрԁан кывјасын. Велӧԁчытӧм комі јӧзыԁ гіжавны најӧс ез кужлыны; сӧмын кывјӧн мӧԁа-мӧԁлы віԍтавлісны. Ԍылӧны том јӧз важ комі ԍыланкывјас гажӧԁчӧм-куԅа, пӧра коԉԉалӧм-куԅа. Ԍылӧны ԋем ԁумајттӧг, сіԇі. Чајтӧны ԍыланкывтӧ прӧстӧј кыв бертлӧԁлӧмӧн. Ԍылӧм-мојԁӧмтӧ ԏеш-тујӧ пуктӧны, мукӧԁыс ԁажӧ грекӧн лыԃԃӧны; праԅԋіккӧԁ паныԁ, ԉібӧ асыввоԇ пӧрыԍ јӧз оз веԍіг леԇны ԍывны ԋі мојԁны. Оз гӧгӧрвоны налыԍ бур-торсӧ. Еԍкӧ јонҗыка-кӧ ԁумыштан, каԅалан: быԁ кыв ԍыланкывјын, мојԁын, бӧрԁӧԁчанын, нӧԁӧԁчанын зев ԁона. Уна сіјӧ віԍталӧ важ јӧз олӧм-вылӧм-јылыԍ. Шуам, ԍывԍӧ кыԇі том зон нылӧс гуԍалӧма. Сіԇкӧ, ԍыланкывсӧ лӧԍӧԁігӧн ԋевестајассӧ жӧԋікјасыс гуԍавлывлӧмаӧԍ, сещӧм моԁаыс вӧлӧма. Ӧні-на Уԁораын сещӧм моԁаыс ем: жӧԋікјасыс ԋевестајассӧ гуԍавлӧны. Уна мојԁын віԍтавԍӧ: сар-пӧ ыстіс асԍыс јӧзсӧ, багатырјассӧ тыш вылӧ. Сіԇ-кӧ, важӧн сар берԁын пыр олӧмаӧԍ сылӧн војтырјасыс (ӧніја ногӧн — салԁатјасыс).

Ԍыланкывјасыԍ, мојԁанкывјасыԍ поԅӧ тӧԁмавны важ комі јӧзлыԍ ескӧмсӧ, Крістос вераӧ пыртӧԇ важ јенјаслы јурбітӧмсӧ. Быԁ ԍікас јенсӧ налыԍ поԅӧ тӧԁмавны. Сеԍԍа-ӧԁ нӧшта важ ԍыланкывјаԁ, мојԁан кывјаԁ, віԍтјасаԁ став комі кывјыс, комі ԍорԋіыс коԉӧма. Ӧні-ӧԁ со міјан комі кывјыԁ рочкӧԁ-ԋін сорлаԍӧма, роч-ԋіԍӧ-коміӧн ԍорԋітам, „кыԁја рочӧн“ кыԇі шуӧны. Сы-вӧсна-ԋін меԁԍа јона колӧ чукӧртны важ ԍыланкывјастӧ ԁа мојԁјастӧ, комі кывсӧ тӧԁӧԁны, велӧԁчыны ԇік коміӧн ԍорԋітны. Сеԍԍа бара-жӧ воԇӧ кежлӧ чукӧртӧмыԁ воԇын олыԍјаслы бур. Најӧ понԁасны тӧԁны важ баԏјаслыԍ, пӧчјаслыԍ, пӧԉјаслыԍ олӧмсӧ, кыԇ најӧ, кущӧм тујӧԁ воісны ӧніја-выјӧԇыс.

Важ ԍыланкывјасыԍ, мојԁјасыԍ мі тӧԁмалам важ комі јӧзлыԍ мӧвпалӧмсӧ. Најӧ чајтлӧмаӧԍ став ԅверсӧ, став быԁтас-пуктассӧ, став пусӧ на-моз-жӧ оліг, морткӧԁ ԍорԋітны верміг. Ԇік быԁ торлыԍ чајтлӧмаӧԍ лов.

Мојԁјасын ош морткӧԁ овлӧма, морт-моз ԍорԋітлӧма, гӧтраԍлӧма ныв-бабајас вылӧ. Ошјас, кӧјінјас, ручјас ас костас јӧз-моз-жӧ ԍорԋітӧны. Важ јӧз ԅверјасԍыԁ морт ԁорыԍ јонҗыка повлӧмаӧԍ. Морттӧ-пӧ-ӧԁ тӧԁан, регыԁ сіјӧс гӧгӧрвоан. Ԅверԍыԁ быԏ пов: он-ӧԁ тӧԁ, мыј сіјӧ мӧвпалӧ. Полӧмысла важ јӧзыԁ јурбітлӧмаӧԍ ԅверјасыслы. Уна јӧз јен-пыԃԃі пуктылӧмаӧԍ ԅмејӧс. Сеԍԍа важ комі јӧз кевмыԍлӧмаӧԍ кулӧм јӧзлы, најӧ ловлы. Кулӧм јӧзыԁ-пӧ-ӧԁ јона тӧжԁыԍӧны міјан-вӧсна, јона отсаԍӧны. Мојԁјас-ԍерԏі быԁ мортлӧн ем лов — орт. Сіјӧ ортыс быԁ ԉокыԍ ԁа омӧԉыԍ морттӧ віԇӧ. Важ віԍтјасын шуԍӧ: кулӧм морттӧ-кӧ-пӧ омӧԉа ԍылӧԁан, кутас ԍојны ловјајассӧ. Ӧнӧԇ-на ԍіктјасын віԍтавласны кӧрт піԋа јерӧԏԋікјасӧс, вежӧмјасӧс. Наыԍ-пӧ верман мезԁыԍны сӧмын паччӧр вылӧ кајӧмӧн, ԉібӧ шојсӧ кытчӧкӧ ылӧҗык олан інјасыԍ гуалӧмӧн. Сеԍԍа комі јӧз ескылӧмаӧԍ вӧрсајаслы, васајаслы, пывԍан ајкалы, рыныш ајкалы, олыԍалы (домовой). Вӧрсајас повԅӧԁлывлӧмаӧԍ вӧралыԍјасӧс, васајас пӧԁтывлӧмаӧԍ јӧзӧс ваын. Васа-пӧ кыскас мортӧс ваӧ, ԍујас сылы вомас асԍыс ыҗыԁ ԋаксӧ (ԋоԋсӧ) ԁа і пӧԁтас. Быԁ віԍӧм-пӧ керԍыԍјас ыстӧны: боԍтасны шевасӧ віԍыԍлыԍ ԁа ыстасны ԇоԋвіԇа морт вылӧ.

Лоіны комі јӧз пӧвсын памјас, тунјас. Памјас, ӧніја тунјас-моз, кеммыԍлісны јенјас воԇын, вајалісны налы коԅінјас. Памјас лӧԍӧԁлісны важ вера. Најӧ вӧлі шуӧны: „став југыԁ вылас ыҗыԁыс, ставсӧ ловԅӧԁыԍыс-пӧ ем Лов. Сылӧн-пӧ чужӧма кык пі: бур — мӧԁар југыԁын олыԍ Јен, ԁа ԉок — Омӧԉ (Јома). Јен ԁа Омӧԉ вӧчӧмаӧԍ став мувыв олӧмсӧ. Јенлӧн пӧ ем меж. Сіјӧ межыс-пӧ мукӧԁ-ԁырјі ас ізкіӧн ізӧ, ԁа сіјӧ ізӧм шыыс-пӧ гымыԁ і лоӧ. Ӧшка-мӧшкаыԁ-пӧ Јен мӧсјаслӧн ветлӧԁлан тујыс. Скӧтыс-пӧ Јенлӧн гут-мынԁа ԁорыԍ уна. Јенлӧн-пӧ ԍінмыс, аслас піыс — Шонԁі. Шонԁіыԁ-пӧ кулӧм јӧз вылын ыҗыԁ, најӧс грекјасԍыныс мыжԁӧ. Шонԁіыԁ лунын віԇӧ став мусӧ, војын віԇӧ Јенлӧн мӧԁ пі — Војпеԉ. Војпеԉсӧ рісујтлӧмаӧԍ верԅӧмӧн, кујім, ԉібӧ квајт, ԉібӧ ӧкмыс јура гунԁыркӧԁ тышкаԍӧмӧн. Гунԁырыс — борԁја ош. (Воԏакјаслӧн ӧні-на ошсӧ гунԁырӧн шуӧны).

Омӧԉыԍ комі јӧзыԁ јона повлӧмаӧԍ; повлӧмысла і кеммыԍлӧмаӧԍ. Ԁвіна-вом ԁорын сувтӧԁлӧмаӧԍ сылы вічко, вічко пыщкас вӧлӧма зарԋі іԁол. Сіјӧ вічкоас кевмыԍлӧмаӧԍ квајт пам. Јен ԁа Омӧԉ кынԇі важ комі јӧзлӧн јешщӧ вӧлӧма Зарԋі-Аԋ, ныв-баба јен. Сіјӧс рісујтлӧмаӧԍ кага мозԁора пӧрыԍ бабаӧн, ԁінас сулалӧ пӧчӧн шуыԍыс. Зарԋі-Аԋлы јурбітӧмсӧ комі јӧз, буракӧ, вајӧмаӧԍ лунвылыԍ, Перԍіјаыԍ. Сені ныв-баба јен вӧлӧма — Анакіт. Ныв-баба јенмыслы вічкојассӧ Перԍіјаын і комі јӧз сувтӧԁавлӧмаӧԍ јуԁорјасӧ. Ӧні-тај јуԁорјасын емӧԍ гырыԍ мыԉкјас, гашкӧ најӧ Зарԋі-Аԋыԁлӧн вічкојасыс і вӧліны-ԁа. Зарԋі-Аԋсӧ, буракӧ, кулӧм јӧз јенмӧн лыԃԃывлӧмаӧԍ. Шулӧмаӧԍ — Зарԋі-Аԋ вічкоԁор вӧрын пу корјас пыщкас-пӧ кулӧм јӧзлӧн ловјасныс олӧны.

Коміјаскӧԁ ӧткоԃ-коԃ ԍорԋіа јӧзлӧн, Пінјаслӧн, ем зев куԅ јенјас-јылыԍ ԍыланкыв „каԉевала“. Сіјӧс чукӧртӧма, гіжӧма Ԉенрот. Сіјӧ Пінԉаԋԃіјаас быԁ пеԉӧсӧ волӧма, быԁлаыԍ корԍалӧма, гіжалӧма ставнас ԍыланкывсӧ. Лыԃԃан каԉеваласӧ ԁа ԍін воԇаԁ лоӧ важ пінјаслӧн олӧм-вылӧмныс, керӧм-вӧчӧмныс, ескӧмныс. Сещӧм ԍыланкывјыс, тыԁалӧ, вӧлӧма і коміјаслӧн; кӧн-ԍурӧ торјасыс ԍурлӧ-на. Міјанлы, комі јӧзлы, сіԇ-жӧ колӧ чукӧртны став важ ԍыланкывјассӧ, мојԁјассӧ. Уна-ԋін міјан ԍыланкывјыс вошӧма, вунӧма. Оз-ԋін ԍывны важ олӧм-јылыԍ, еща-ԋін коԉі мојԁыԍыс. Колӧ еԍкӧ кӧԏ мыј коԉӧма сіјӧс віԇны ԇікӧԇ вошӧмԍыс, гіжавны, чукӧртны. Важ комі јӧз олӧм-јылыԍ ԋекущӧм гіжӧԁјас абуӧԍ, сіјӧс вермам тӧԁмавны сӧмын ԍыланкывјас-ԍерԏі, мојԁјас-ԍерԏі. Ещаԋік ԍыланкывјас гіжӧма-ԋін: тотарајаскӧԁ венԍӧм-јылыԍ, Казаԋ кар боԍтӧм-јылыԍ.

Јортјас, ен јанԁыԍӧј, ен полӧј віԍтавлыны важ ԍыланкывјас, мојԁјас, бӧрԁӧԁчан кывјас! Јӧз костса віԍтјас — јӧз вежӧрлӧн озырлуныс! Отсалӧј чукӧртныс сіјӧ озырлунсӧ! Гіжалӧј, коԁі мыј тӧԁаԁ, мыј кывлаԁ важ комі јӧз-јывԍыԁ!

This is a translation and has a separate copyright status from the original text. The license for the translation applies to this edition only.

Original:

This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:

its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 70-year protection term is applied;
and the creator died before January 1, 1954 (more than 70 years ago), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
and this work was first published before January 1, 1954 (more than 70 years ago).

This work is in the public domain in the United States because it was published before January 1, 1929 (more than 95 years ago).

The author died in 1932, so this work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term is the author's life plus 91 years or less (if applicable), or the copyright term is 101 years or less since publication (if applicable).

Translation:

This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]

This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain (or as a file it should not be migrated to the Wikimedia Commons) that excludes pre-1929 works copyrighted at home.

Данная работа, впервые изданная до 1929 года, находится в общественном достоянии по законодательству США, и может быть опубликована здесь, в мультиязычной Викитеке. Но эта работа не может быть опубликована в национальной Викитеке, которая должна подчиняться законодательству России, т. к. работы этого автора (за исключением изданных до 7 ноября 1917 года) пока не вышли в общественное достояние в России. Этот автор умер в 1967 году, соответственно эта работа выйдет в России в общественное достояние в 2038 году.

The author died in 1967, so this work is also in the public domain in countries and areas (outside Russia) where the copyright term is the author's life plus 50 years or less.