Морт вежӧр да ывлавыв вын

by Аноним

Морт вежӧр да ывлавыв вын  (1923)  Аноним

Гижан кад: 1923, Йӧзӧдан во: 1923. Ӧшмӧс: Выль туйӧд. Сыктывдінкар, 1923.

Му пуксьӧмсяньыс морт ӧтьведайтӧ ывласӧ. Ӧтьведайтӧ, тӧдӧдӧ му вывсьыс быдтор: бурсӧ, омӧльсӧ, мыйысь колӧ видзчысьны, мыйысь бур босьтны. Уна морт нэм чӧжӧн чукӧрмис тӧдӧмыс, ӧтьведайтчӧмыс. Ӧти пӧлӧс йӧз нэмын тӧдӧдӧмторъяссӧ водзӧ нуӧдӧны мӧд пӧлӧс нэмса йӧз, налысь — коймӧд нэмса, сідзи пыр. Ӧти пӧлӧс нэмса йӧзлӧн тӧдӧдӧмыс, выльторйыс мӧд нэмса йӧзлы ньӧти нин оз выльтор ло, оз нин шензянтор ло.

Морт аслас ыджыд вежӧрнас пыр ывлавывтӧ вермалӧ, ыджыдалӧ быдӧн вылын: пемӧсъяс вылын, быдманторъяс вылын, весиг став ывлавывса лёк вын вылас.

Тыяс вывті, юяс вывті ветлӧдлігӧн казяліс — ва абу быдлаын ӧткодь: ты вылын сулалӧ, пыжӧн мунігӧн ӧтарӧ лоӧ сынны; юын визувтӧ, пыр кытчӧкӧ водзӧ мунӧ, нуӧ ас вылас, мый веськалӧ. Регыд морт гӧгӧрвоис пыжӧн, пурйӧн ва ньылыд быдтор кылӧдны. Ва визув нуӧ ӧдйӧ, оз ков мырсьыны-сынны. Сэки сэсся и кутісны ылі муясӧ ветлӧдлыны, кутісны вежласьны, вузасьны, ньӧбасьны мӧда-мӧдкӧд. Юяс медважся туйяс.

Ва визувлысь вынсӧ казялӧм бӧрын морт кутчысис шоръяс бердӧ. Видзьяс вывтіыс писькӧдаліс бӧрӧздаяс, мед ойдлӧминъясӧ ёнджыка быдмас турун. Сэсся аддзис друг ва усянінъяс (водопад), вӧчис кӧлесаяс, ва выныс кутіс бергӧдлыны найӧс: артмис мельнича. Коркӧ дыр мысти пабрикаясӧс, заводъясӧс, машинаясӧс бергӧдлыны кутіс ва визувлӧн вын. Кӧні эз вӧв друг усянінъяс (водопад), морт ачыс вӧчис помӧмӧн. Уна, уна пӧлӧс морт нэм ва вынӧн уджаліс.

Коркӧ сэсся надзӧникӧн морт доддяліс тӧлӧс. Кутшӧм нин эськӧ тӧлыд шедтӧм, ньӧтчыд ланьтлытӧм да, вермис тай мортыд и сійӧс уджӧдны. Тӧвлӧн войдӧр уджыс сӧмын вӧлі новлӧдлыны кымӧр, нетшкыны коръяс, кӧйдысъяс дзоридзьяс вылысь, новлӧдлыны йывман буссӧ, весавны сынӧд. Дерт эськӧ, бур удж да. Мортлы тай этша на лоӧма. Кыдз бара тӧвсӧ мортыс кутӧма-а? Вежӧра выныд тай ывлавывса вынтӧ вермис на. Пыжъясас, карабъясас, баркаясас зэвтіс парус. Ва паныд лэбӧны паруса пыжъяс, карабъяс. Мельнича кӧлесаяс бергалӧны, изӧны нянь ватӧм, ютӧм инъясын.

Этша лои мортлы ватӧ, тӧвтӧ вермӧмыд. Сійӧ кутчысис веськыда сынӧдӧ. Ёна мырсис морт, юрсӧ песіс мӧвпалӧмнас, уна пӧлӧс лэбаланторъяс вӧчліс. Зэв дыр лои сылы вермавны, доддявны помтӧм, пыдӧстӧм енэжӧс, тӧлӧс, сынӧдӧс. Дырнад тай вермис жӧ. Со ӧні кутшӧм воздушнӧй карабъяс, дирижабльяс, аэропланъяс лэбалӧны. Лэбӧ кытчӧ колӧ мортлы, оз повны тӧв паныдысь, лёк поводдяысь, весиг нинӧмысь.

Мортлы век этша. Кымын эм, сымын уна колӧ. Сылы этша лои матігӧгӧрса аддзанторъястӧ вермалӧмыд. Босьтчис вермавны аддзытӧм, ылыс ывлавывса вынӧс.

Сё во сайын кымын морт казяліс рулысь синмӧн аддзытӧм ыджыд вын. Сійӧ ыджыд выннас велӧдчӧм ыджыд вежӧра йӧз лӧсьӧдісны паравоз, паракод, мельничаяс, уна пӧлӧс машина. Быд заводын, быд пабрикаын дугдывтӧг ӧні руыс бергӧдлӧ лыдтӧм-тшӧттӧм машина кӧлесаяс. Сэні помтӧм-пыдӧстӧм артмӧ быдсяма коланторъяс.

Руӧс доддялӧм бӧрын морт корсис нӧшта ыджыдджык на вын. Сійӧ аддзис электричествоӧс. Электричество эськӧ ру пыдди уджавны нин кутіс да, нӧшта сылы сы кындзи на уджыс сюри зэв уна: оланінъястӧ биалісны, шонтісны, телеграпъяс, телепонъяс вӧчалісны, весиг висьӧмъясысь лечитны кутісны сійӧ выннас.

Со кытчӧдз морттӧ уна нэмса велӧдчӧмыд, тӧдӧмыд, ывлавывтӧ ӧтьведайтӧмыд вайӧдіс. Тайӧ став тӧдӧмсӧ, велӧдчӧмсӧ морт чукӧртіс уна сюрс воӧн, челядьясыс пыр водзӧ нуӧдісны велӧдчӧмӧн, мастерствоясӧн. Ӧні со сэсся лои ачыс медыджыд уна ывлавывса вын вылын.

Миянлы ӧні кажитчӧ — морт аслас вежӧрнас вывті унатор нин тӧдӧ, кужӧ, аддзӧ, таысь унаыс кажитчӧ оз нин сэсся тӧр. Водзӧ кежлӧ пом ни пыдӧс на вермалан, тӧдӧдан, велӧдан корсянторъясыс. Мыйта на тӧдтӧм, кужтӧм торйыс му пытшкас, ва пытшкас, сынӧдас, ас гӧгӧрас морт вежӧрлы. Огӧ ми ӧні весиг кужӧ мӧвпыштнысӧ, мый морт нӧшта вермас вӧчны, корсьны водзӧ. Кыдз важ йӧз эз кужлыны мӧвпыштны паракодъяс йылысь, электричество йылысь, кӧрт туйяс йылысь, мый эм ӧні миян син водзын.

Велӧдчӧм югыд вежӧрыд ӧнія йӧзлӧн ӧдйӧджык, регыдджык быдтор корсяс, кужас, тӧдӧдас велӧдчытӧм важ йӧз вежӧр дорсьыд.

Прӧста оз шуны велӧдчӧмтӧ югыдлунӧн, велӧдчытӧмтӧ пемыдлунӧн.