Мæ куыст «Правда»-йы (Коцойты)
| Мæ куыст «Правда»-йы (1941) by |
| Фыст датæ: 1941, Рауагъ аз: 1941. Равзæрæн: Коцойты А.Б. Уацмыстæ. – Дзæуджыхъæу : Ир, 2012. |
Мысинæгтæй
Тынг æхсызгонæй мысын, газет «Правда»-йы куы куыстон, уыцы рæстæг. 1912 азы апрелы мæйы астæуккаг бонты фембæлдтæн Петербурджы газетты кусджытæй кæуылдæр — уыдис, куыд ма хъуыды кæнын, афтæмæй Андрей Дикий. Уый мын загъта, рæхджы, дам, рацæудзæн ног газет «Правда» — кусджыты газет. Корректор, дам, нæ хъæуы æмæ рацу уырдæм кусынмæ.
Æз та уыцы рæстæджы хæст уыдтæн чингуыты корректурæйыл. Ныллæууыдтæн «Правда»-йы корректорæй. Апрелы 22 боны (ног нымадæй 4-æм май) мæм изæрырдæм типографи дæттын байдыдта газеты гранкæтæ. Дыккаг бон сæумæрайсом газет уæйгæнджытæ скъæфтой уæй кæнынмæ «Правда»-йы фыццаг номеры экземпляртæ.
«Правда»-йæн йæ хæстæгдæр кусджытæ уыдысты: Молотов, Ольминский, Артем. Уыди дзы «бадæг-редактортæ», сæ алкæмæн дæр газет рауадзыны бар — йæ къухы. Иуæн йæ газеты ном уыдаид «Петербургская правда», иннæмæн «Рабочая правда», æртыккагæн «Северная правда» æмæ афтæ дарддæр. Рады разæй чи уыди, уый-иу æрфыста йæ къух газеты мыхуыр кæныны тыххæй. «Правда»-йы-иу хицауады ныхмæ исты дæрзæг ран куы разындаид, уæд пъæлицæйы раз дзуапдæттæг уыдаид уыцы къухæрфыссæг. Ахæстоны куы сбадтаид æмæ газет урæд куы ’рцыдаид, уæддæр «Правда» дыккаг бон рацыдаид ног редакторы номæй.
Петербурджы фабрикæтæ æмæ заводты кусджытæ барвæндонæй сæхиуыл æрæвæрдтой фиддон — фæйнæ 5 суарийы мæй. Фылдæр чи лæвæрдта, ахæмтæ дæр дзы уыди. Сæ номхыгъдтæ мыхуыргонд цыдысты газеты. Уый уыди газетæн йæ фыццагдæр материалон бындур. Уыйфæстæ йæм уыди æхца рафысты аргъæй, экземпляртæ уæй кæнынæй æмæ хъусинæгтæй. Уæддæр «Правда» материалон уагæй иннæ газеттæй мæгуырдæр уыди. Иннæ газетты редактортæ истой мызд мингай сомтæ мæй, «Правда»-йы редактор та иста 10 туманы, иннæ æмгусджытæ та уымæй дæр къаддæр, фæлæ ам куыст æхца исыны сæрыл нæ уыди,— уыди идейон куыст, пролетариаты иу кæныны куыст, йæ хиæмбарындзинад бæрзонд кæныны куыст, фидæны рухс цардмæ фæндаг кæныны куыст.
Цæуын байдыдтой мæйтæ мæйты фæстæ. Газеты сæдæйæм номер куы рацыди, уæд редакци сфæнд кодта уыцы бон иучысыл æндæрхуызонæй арвитын, сарæзта куывд æхсæвон редакцийы бынаты. Хъуыды ма йæ кæнын, иу рæстæг Молотов байгом кодта рудзынг «Русское знамя»-йы ’рдæм æмæ йæ дзыхы дзаг ныззарыд «Вставай, поднимайся, рабочий народ». Иу цъусдуг уыди иунæг, стæй иннæтæ дæр зарын байдыдтой. Æвæццæгæн, уыцы хæдзары фыццаг хатт айхъуыст ахæм зарæг. Æз афтæ æнхъæл уыдтæн, æмæ нæ сыхæгтæ уыцы сахат фæсиддзысты пъæлицæмæ, фæлæ ахæм хъуыддагæй ницы бакодтой, æрмæст сæ рудзынгтæ ахгæдтой. Хъæлдзæгæй арвыстой «Правда»-йы кусджытæ уыцы зынгæ бон. Уый ма зæгъын хъæуы, æмæ газетæн йæ сæдæйæм номеры рацыды охыл редакци райста Ленинæй арфæйы телеграммæ.
Уыйфæстæ та арæнхъ сты æнувыд куысты бонтæ. Æз фæлмæцын байдыдтон мæ куыстæй. Иннæ редакциты корректортæ уыдис дыгæйттæ, æртыгæйттæ æмæ фылдæр, сæ куыст та уыди бонцухæй. Æз та уыдтæн иу-дыууæ мæйы бæрц хæрз иунæг, ивæг мæ нæ уыди. Уыйфæстæ мын раттой æххуысгæнæг, фæлæ растфыссындзинадæй уыйас фидар нæ уыди, æмæ та куысты уæз мæ уæхсчытыл баззад. Тынгдæр фæлмæцыдтæн, мæ фынæйы афон бонмæ кæй хаудта, уымæй — æхсæв кусгæ, бон та фынæй кæнын нæ фæрæзтон.
Æхсæз-авд мæйы бæрц куы фæкуыстон, уæд мæ хъус адардтон æндæр ранмæ, æнцойдæр куыстмæ. Раст уыцы рæстæджы Мæскуыйы байгом ис ног æфсæнвæндæгты хъуыддагуат æмæ уырдæм истой службæгæнджыты. Æз дæр уырдæм бацыдтæн æмæ, раст зæгъгæйæ, мæ улæфт суагътон. Редакцийы кусджытæ мын дзырдтой: «Хъусыс, дæ фыссыны хъуыддаг ма ныууадз, дæ радзырдтæ хорз сты, нæ газетыл дæр дæ къух ма сис». Фæлæ æз дзæвгар рæстæгмæ ферох кодтон мæ фыссыны хъуыддаг. Лыстæг фыстытæй фæстæмæ мын «Правда»-йы мыхуыргонд æрцыдысты дыууæ радзырды: «Товарищи» æмæ «Помечтали», — сæ нæмттæ сын уый фæстæ скодтон «Хæлæрттæ» æмæ «Цуанонтæ».
This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:
- its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 70-year protection term is applied;
- and the creator died before January 1, 1954 (more than 70 years ago), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
- and this work was first published before January 1, 1954 (more than 70 years ago).
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States (and not published in the U.S. within 30 days), and it was first published before 1989 without complying with U.S. copyright formalities (renewal and/or copyright notice) and it was in the public domain in its home country on the URAA date (January 1, 1996 for most countries).
This work was in the public domain in Russia on the URAA date January 1, 1996, according to the Law 09.07.1993 No 5351-1 which was enacted on that date:
- its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 50-year protection term was applied;
- and the creator died before January 1, 1946 (more than 50 years ago from 1/1/1996), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
- and this work was first published before January 1, 1946 (more than 50 years ago from 1/1/1996).
The author died in 1944, so this work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term is the author's life plus 79 years or less (if applicable), or the copyright term is 82 years or less since publication (if applicable).
Public domainPublic domainfalsefalse