Кӧза пленын

by Тима Вень

Веськодьдыр. Быдлунся пасйӧдысь

Быдсяма здукдырыс овлывлӧ мортыдлӧн:
Кодыркӧ — гажтӧм, кодыркӧ долыд.
Кодыркӧ жугыль, мукӧддыр кыпыд,
весь сьӧлӧмыд ӧзйӧ; то кулӧмыд киль,
он ку пытшкад шогысла тӧр...
Кад вылын — нинӧмысь теш босьтас.
Овлывлӧ зэв кокньыд —
тӧдлытӧг кокъясыд нуӧ.
Мукӧддыр он тӧд,
кытчӧ и воштыны вынтӧ —
сы мында морӧсад быдторйыс эм!
Кад дырйи сьӧлӧмыд
мыйыськӧ полӧ,
быттьӧкӧ быд водзын мыжа.
Мисьтӧм сэк кажитчӧ
водзвылысь олӧм,
тыртӧм дзик овлывлӧ сьӧлӧм...
Уна ног сідзикӧн вежласьӧ
мортыдлӧн чужӧм...

* * *

Талун нӧ:
Тыртӧм дзик пытшкӧсын менам,
быттьӧкӧ сьӧлӧмӧс
морӧсысь нетшыштӧм —
ставыс мем му вылас веськодь!
думышта да: татшӧм кӧ пыр
олӧмыд дзоньнас,
ёна жӧ гажтӧм!
Со кыдз ме талун
шлонъялігтыр
коллялі карын
уджавтӧм лунсӧ:
Мый нӧ мем керны? Весиг ог тӧд!
Гижны-ӧ, лыддьысьны-ӧ,
гашкӧ нӧ, узьны да?
— Оз гижсьы... оз лыддьыссьы... оз узьсьы...
— Ть-тьпу!
Петавла ывлаӧ, ыркӧдча,
оз-ӧ кӧть кокньӧдышт.
Кымӧра. Шондіа. Ӧтмында дзик!
Мыччысьлас, саявлӧ, гожъявлас... вуджӧра...
Бара нин югыдик, бара нин рудіник...
Тӧврутор муртса, лӧнь нисьӧ тӧла.
Кӧдзыд нӧ? — Абу. Шоныдыс — сымда жӧ...
Шӧрӧвошӧм!
Туй кузя муна ме — морт абу.
Сӧмын нӧ — кӧзаяс унаӧн
туй кузя мунӧны звӧйкйӧн.
Водзӧджык: лов весиг!
Корсюрӧ сӧмын
вуджӧртлӧ туй вомӧн пон.
Мыйи нӧ лоӧма?! Кӧні нӧ йӧзыс?!
Мукӧддыр уна зэв овлӧ,
моски пӧв ёна зэв дзуртлӧ,
рытъявыв уна йӧз шӧйтлӧ.
Талун нӧ — кӧзаяс сӧмын
тотшкӧны пӧв кузя ёна...
Быдлаын, кытчӧ он мун!
Сяръялӧ — туй вылын,
москивыв, кок улын —
голлялӧ гӧгӧр:
еджыдӧсь, рудовӧсь, сераӧсь, сюраӧсь...
— Пасьтала!
Весиг ӧд мортлы оз кежны.
Йирсьӧны, куйлӧны, люкасьӧны, сулалӧны...
Рӧмидзтӧны, баксӧны, пустӧйӧсь.

* * *

Муна нӧ «Сьтэпанов» дінті.
— Бара сэн кӧза став!
Водалӧма пос помас тыр
(Сьӧдӧдӧма куйӧднас брундук).
Пустӧйяс! Ладнӧ, мый вичкоыс пӧдса,
эз эськӧн яндысьны,
кӧть вӧлтарас пырисны.
Со тонӧ: кӧзапи ӧтик
кавъясьӧ ӧшиньдор тшупӧдас!
Мокасьтӧ, видзантор! Усян!
Мунла тась.
Кар шӧрын — сыысь на уна!
Быдлаын:
пос вылын, пос улын,
туй шӧрын, кер вылын...
Со тонӧ крильчӧвыв пельӧсас,
а мӧд сэтӧн водӧма
дзик ӧдзӧс шӧрас —
пыкӧма тушанас ӧдзӧссӧ
(Кӧзяин, он пет!).
Став карсӧ кӧзаяс талун
пӧлӧнӧ босьтӧмны,
сійӧн и некод оз тыдав.
Со тонӧ бара...
(Он нин мын, буракӧ, наысь!)
Водзвылын тотшсьӧдӧ тшапа
Зэв ыджыд мӧчала тоша!
Ордйӧді. — Мый керан?
(Мокасьтыд, весиг эз кеж).

* * *

Мыйи нӧ тайӧ?!
(Со, дерт, ме Киргизын!)
Сэк шӧрӧ-водзӧ, содтӧд тшӧтш
туй вомӧн вуджӧ
кузь визя паськӧма морт.
Лэччывла вадорӧ,
оз-ӧ кӧть кокньӧдышт сэн
(Лэччигӧн туй вылын
уна на сюрлі,
но на йылысь абу нин сёрниыс).
Вои нӧ вадорӧ.
Сыктыв ва лӧнь,
сэтшӧм жӧ луныс кодь руд.
Войдӧртӧ нинӧм эг казяв ме —
водзӧджык ылысті синмӧс,
ассьыным Эжваӧс видзӧдлі,
кӧн тыдыштӧ-лӧзалӧ
войвылын парма...
«Час, мися, шойччышта тан».
Кавъяся потшӧсӧ. Пукси —
Ышловзи, лӧни,
Вунӧдчи. Здук-мӧд сідз олі,
Сайкалі коркӧ: мыйикӧ «зяткӧ»,
быттьӧкӧ воча из вачкӧ.
Мыйи нӧ тайӧ?
Видзӧдлі бӧрвылӧ — некод,
Ва вылӧ — лӧнь
(Ӧти сэн вуграсьысь сӧмын
таб вылӧ дувгӧ!).
Сы кості бужӧдысь
мыччысис... сюр
(Менам весь юрсиӧй сувтліс!).
Матыстчи: бужӧдыс
кӧзаӧн тыр!
А кык кӧза дзик сэні кок улын
сувтӧмась воча
да швачкӧны...
Сьӧлышті, муні.
Ветла кӧть Педӧрӧдз,
оз-ӧ кӧть мыйкӧ висьтав.
Пыри. Муртса морт садьмӧма.
Лыддьысьӧ, нигаӧ дувгӧ,
рӧмидзтӧ — наука йирӧ.
Ньӧжйӧник сёрнитам.
Ме шуа: «Мыйкӧ тай луныссӧ
зэв талун гажтӧм.
Татшӧм кӧ водзӧ пыр олӧмыд,
дзик жӧ нин нинӧм...»
Педӧр нӧ шуӧ:
«Эн ӧмӧй лыддьыв,
мый тані гижӧма? —
Эн водзиӧн вылӧй,
ӧнія дырсянас олӧй...»
— «Веськодь мем шуӧмыд, другӧ!
Нинӧм оз талун мем
юрӧ ни сьӧлӧмӧ пуксьы!..»
(А аслым ме думайта:
«Тэ сэтшӧм жӧ, талунъя луныс кодь, руд»).
Бергӧдчи — ӧшиньӧ дувга.
Нинӧм эг аддзы.
Туй шӧрын сӧмын
сулалӧ ичӧтик кӧза,
дрӧчитӧ, баксӧ зэв нора.
«Эн баксы, эн лябсьы,
оз некод кыв тэнӧ,
став йӧзыс узьӧ».
Баксіс да баксіс,
сэсся туй шӧрас водіс:
водӧмӧн баксыны кутіс.
Дыш лои кывзыны —
пышйи и Педӧрысь,
восьлалі гортлань.
Сэсся ме пукси да
тайӧ и гижи.
Ӧдва нин луныс и коли.

* * *

Мый нин и шуны?
Мустӧм мем кӧзаяс
(Абу войвылын олысьяс найӧ):
Онишӧсь, дышӧсь да рушӧсь...
Гажаджык понъяскӧд
Коми сиктъясын овны,
Лӧньлывтӧм увтчӧм шыаныс
уджавны-керны
(Визулӧсь, зільӧсь да вӧйӧсь —
Оз лэдзны вугравны-узьны).
Кӧзаяс нӧ? (Да мый нин и шуны!)
Мед оз ло ёрччыштӧм,
сы пыдди рочыштам:
некутшӧм удж вылӧ оз
«располагайтны».
(Мустӧм и Сыктывкар
аслас важ тӧлӧдтӧм
мещанскӧй дукнас
да рудіник
кӧза став чукӧрнас).