Кісі мен аю

Ахмет Байтұрсынұлы

Бір Адам айдалада елден жырақ,
Жеке-тақ, жапан түзді қылды тұрақ.
Жаяулық, жалаңаштық жақсы емес қой,
Жалғыздық олардан да қиынырақ.
Көк шалғын, ағаш, бұлақ - бәрі жақсы,
Болмайды нақ адамдай серік бірақ.
Сөйлесіп іштен шерін тарқата алмай,
Жеке-тақ қапаланды жалғызсырап.
Бір күні келе жатты ағаш жаққа,
Нендей жан кез болар деп таныспаққа.
Орманда Қасқыр, Аю аң болмаса,
Табылсын онан басқа кім бейбаққа!
Айтқандай қарсы алдынан Аю келді,
Бұл оған тағзымменен сәлем берді.
Көрісіп, қол алысып амандасып,
Сөйлесіп, бірте-бірте танысты енді.
Дос болды ақырында Аю, Адам,
Зор болды татулығы бір тумадан.
Екеуі күндіз-түні болып бірге,
Баспады бір-бірінен оқшау қадам.
Сөйлескен әңгімесін ешкім білмес,
Әзіл ме, ертегі ме, жай ма кеңес?
Жеке-тақ еңгімеге жоқ кісі еді,
Аю да туғаннан-ақ мылжың емес.
Сөйлесіп қанбаса да кеңеске көп,
Әйтеуір сол Аюды жаратты бек.
Бір сағат сабыр қылмай, сағынады,
Көзінен таса болса жолдасы тек.
Осылай әлденеше күндер өтті,
Шілде боп, күннің ыссы кезі жетті.
Аралап ойды, қырды, орман, тауды,
Екі дос күн ыссыда сайран етті.
Жүре алмай, Адам шаршап, тала берді,
Әр жерде тұрып, демін ала берді.
Аюдан Адам нашар болғаннан соң,
Ере алмай, кейін, артта қала берді.
Сонда оған Аю айтты: «Жеке-тақ жан!
Айтайын мен бір ақыл, қүлағың сал.
Күзетіп, жан жолатпай мен тұрайын,
Сен ұйықтап, біразырақ тынығып ал!».
Жеке-тақ жолдасының тілін алды,
Шапанын шешті дағы, төсеп салды.
Болдырып күні бойы жүрген бейбақ,
Жатты да, бір есінеп, ұйықтап қалды.
Ал енді Аю тұрды қарауылда,
Кінә жоқ бағып досын қарауында.
Қорылдап ұйықтап жатқан жеке-тақтың
Бір шыбын келіп қонды танауына.
Шыбынды келіп қонған Аю көрді,
Бір қуып жіберіп ед, қайтып келді.
Үркітіп әлденеше қуса дағы,
Кетпеді, қайта-қайта қона берді.
Шыбынға Аю қатты ашуланды,
Көтеріп жерден әйдік бір тас алды.
Және кеп маңдайына қонған шақта,
Таспенен пәрменінше қойып қалды.
Ұрған тас дәлдеп тиді жеке-таққа,
Кез болған қай оңды дос ол бейбаққа.
Я қаза, я бәлеге ұрынарсың,
Егерде болсаң жолдас ақымаққа.
Тас тиіп, бас сүйегі қақ айрылып,
Фаниден көшті сорлы бақи жаққа.
Қайырын зайғы етсе, керегі не?
Кез қылмай, ондай достан, Құдай, сақта.

* * *
Жігіттер, сақтаныңыз надан достан,
Досыңнан, надан болса, артық дұшпан.
Белгілі жаудан кісі күтінеді,
Тиеді достың оғы қапылыстан.