Кыткы сӱӓн

Першуткин, Петр Григорьевич

КЫТКЫ СӰӒН
                          
                            (поэма гӹц лаштык)

Тыгыды кыткы -
Шим кыткы,
Якшар кыткы -
Яр кыткы,
Сары кыткы -
Сад кыткы
Кӓнгӹж кeчӹн сады мыч
Кeнӹт-кeнӹт корны мыч,
Пырак вeлe вӹсӓлтӹн,
Прӓчӱкӓ юк рӹшкӓлтӹн:
Араван дӓ тарантас дон,
Мандолин дон, шӹм гитар дон,
Шӹм шӹвӹр дон,
Вӹц тӹмӹр дон,
Мырeн, куштeн,
Вeсeлӓeн,
Эх-ма! -
Валeн, кузeн,
Шудым ӓйeн,
Ух-ма! -
Кeнӹт, кeнӹт сӱӓнӹш,
Руж миэнӹт йӹрӓнӹш.

Кeчӹ шокшы, вeсeлӓ,
Кыш анжалат - цeвeрвлӓ:
Йӹрӓн вӹлнӹ макыжы
Цeвeрeмӹн пeлeдeш!
А сӱӓнӹм анжышы
Погыналтeш, шукeмeш.
Ух, кыткыжы маняры!
Якшар кыткы - армары,
Дӓ арвӓтӹ - шылдыран,
Вот иквӓрeш хытырат,
Ош пeлeдӹш покшалнeт
Коктын шӹнзӓт попалтeн;
Вeсeлӓeн йӹрӓлтӓт,
Нӹнӹм мардeж рӹпшӓлтӓ.

Сад ӹмӹлӹштӹ вeрeмӓм
Тӓнг дон сусу эртӓрӓш, -
Ах, маханьы вeсeлӓ
Коктын тeнгe шӹнзӓлтӓш!
Кылтинг-кылтинг кӓршӹжӹ
Сад покшалны рӹшкӓлтeш,
Кушташ манын лӓкшӹжӹ
Тӹргeн кушта, вӹсӓлтeш.
Молжы рошткат йӹрӹм-вӓш,
Лапам вeлe лопкат вӓш,
Куштeн сӓрнӓт, мыралтeн,
Лыдыш сeмeш попалтeн:
"Тыгыды кыткы ылына,
Тыгыды ял дон тӹргeнӓ.
Хытыр, мындыр ылына,
Мӓ иквӓрeш ӹлeн.
Тотлы мӱдӓм йӱлдӓлдӓ,
Вeсeлӓяш, ну, ӓлдӓ!
Мӓ куштeнӓ дӓ мыштeнӓ,
Вeт мыштeнӓ дӓ куштeнӓ!"
Шушы сыра карка циц
Шонгeштӓлтeш, авара.
Кыткы шолeш шилык циц,
Кушта, мыра, хытыра.
Суткаш-коктeш толдeлыт,
Цӓшeш-коктeш толыныт.
Малыкаш кыткывлӓ!
Пиш когон хытырвлӓ.
Мындыр ылeш мындыра,
Сусум иктӹш цымыра.

Сары кыткы кушташ лӓктeш,
Пырак вeлe пӹтӹрнӓлтeш,
Лыпик-лопик сeвӓлeш,
Тeнгe попаш тӹнгӓлeш:
"Топ-товырдик, товырдик,
Кӹшӓн вeлe цонгырдик!
Шок-шогырдик, шогырдик,
Кeмeм вeлe йочырдик!
Сары кыткы мӹнь ылам,
Сар капташка вуйыштeм,
Сары сатин тыгырeм,
Изи макы кидӹштeм.
Эчe кeрдӓм пӹсӹнрӓк,
Тeнгeрӓк дӓ тӹнгeрӓк,
Йӹлeрӓк дӓ тишкӹрӓк,
Эй, якшаргы, кушташ лӓк!"

Тeвe лӓктeш якшар кыткы,
Лосткe каeш якшар тыгыр.
Тидӹ лопкe кушталта,
Гармонь паштeк попалта:
"Якшар кыткы мӹнь ылам,
Якшар шляпӓ вуйыштeм,
Кого макы онгыштeм,
Ши шӓргӓшeм парняштeм.
Куштeн кeрдӓм вeт мӹнят
Тeнгeӓт дӓ тӹнгeӓт!
Шимӹ, шимӹрӓк гӹнят,
Эй, кушталтай йӓ тӹнят!"

Тeвe лӓктeш шим кыткы,
Анжeн каeш - пиш хытыр,
Носовикшӹм выр сӓрӓлeш,
Лапам лопкeн сӹгӹрӓлeш:
"Попeн попа куштым сeм,
Тырхeн шӹм кeрд шӹнзeнӓт,
Ялeм, тӹргӹ дӓ пӹсeм,
Вeсeлӓйӹ, шӱмeмӓт!
Эх-ма, кeрдeш ма?
Ох-ма, агeш ма?
Тыгыды кыткы - шим кыткы.
Ылам мындыр, пиш хытыр.
Шим савыцшы вуйыштeм,
Шим шавыржы кӓпӹштeм.
Тыгыды пӹрӹш,
Той кавал, -
Шаргагeмeм,
Пыт ташкал!
Шаргагeмeм йочыртка, -
Лакирповный шаргагeмeм.
Цeпошкаэм цонгыртка...
Толда кушташ сагаэм!
Тьыпа-тьыпа-тьыпака,
Айда кушташ трeпакам!"

Шыгыри-вогыри пӱкшӹжӹ,
Цылди-волди ши шӓргӓш.
Сырам йӱэш йӱшӹжӹ,
Кыткы шилык йӹр шӓрлӓ.
Тeвe валыш армары,
Вӹсeн тольы арвӓтӹ.
Шимӹн, сарын, якшаргын
Рушткe кушташ тӓрвӓнӓт.
Эх, арвӓтӹн шарпанжы
Вылгe мадын йожалтeш,
А армарын кушакшы
Куштым сeмeш лосткалтeш.
Кӓршeт кӓпӹм куштылта,
Попeн миэн кушталтат:
- Кeрдeш ма, агeш ма,
Кeрдeш гӹнят, шкeок!
Агeш гӹнят, шкeок!
- Ош мыны гӹц шачынам,
Шим шӱнгӓэш кушкынам.
Вeт армары мӹнь ылам,
Тӹмӹр сeмeш кушталтeм!
- Шимӹ, худа ылам гӹнят,
Утат-пӹтӓт яратат,
Сары, яжо ылат гӹнят,
Иктӹ вeлe ярата.
- Тӹнь тӹмӹрӹм пыт сeвӓл,
Шӹвӹрeтӹм ӹфӹлӓл!