Кер пӧрӧдӧм

by Тима Вень

Волінныд-ӧ коркӧ ті кузь пожӧм вӧра ягӧ? Аддзывлінныд-ӧ, кыдзи кер пӧрӧдӧны, кыдзи ыджыд пу пӧрӧ? Тӧдлінныд-ӧ ті сійӧ гажсӧ?.. — Ок!

Асылын чеччан зэв водз, асъя кодзулыскӧд кыпӧдчан тшӧтш. Кӧмасян, пасьтасян, нурйыштчан-сёян. Сэсся доддясян да рӧдйӧн мӧдӧдчан ягӧ. Пемыд. Муртса кодзувъяссянь сӧмын югӧртор усьыштӧ. Шоныд керкаысь петмысти унзіль. Сиктысь эрд вылӧ петан да вӧлисти палялан. Кӧдзыдыс ӧвтыштас чужӧмад, лэчыд тӧв орӧдӧ ныр-вомтӧ. Сайӧдчан, бергӧдчан тӧв бӧр, ёнджыка йӧжгыльтчан парка пиӧ. Он вӧрзьӧдчы, пукалан вугралігтырйи. Сӧмын вӧлыд вылӧ корсюрӧ горӧдыштлан.

Вӧр туйӧ пыран. Пемыд на дзурс — нинӧм оз тыдав. Шуштӧм. Туй пӧлӧн вӧр-пуыс сулалӧ тшем! Нинӧм оз тӧдчы: пожӧм-ӧ, коз. Пуяс быттьӧкӧ вугралӧны-узьӧны: оз вӧрзьыны увйӧн ни лыскӧн. Лӧнь. Кулӧма, унмовсьӧма ставыс кыз сьӧкыд унмӧн. Увъяс вылӧ кыза ӧшйӧма тукта. Тубралӧма, тӧбӧма лым тӧбӧдӧн лапъя козъясӧс йывсяньыс да подулӧдзныс. Оз шыӧдчы, оз вӧрзьӧдчы — сулалӧ-вугралӧ вӧр.

Водзӧ мунан. Коркӧ дыр мысьт лӧз тӧдчыны кутас, югдыны вӧрзяс. Пуяс кутасны янсавны мӧда-мӧдсьыныс. Йирмӧг лоӧ доддьын пукавны. Чеччан, котӧртан додь бӧрся — шоныд перъян. Тшупӧда туйӧд усян да чеччан ӧтторъя. Мудзан да бӧр доддьӧ сӧлан.

Бур вӧрыд дыр оз во. Пес керас нин со коли. Чипасъяс сэн сиктӧн-сиктӧн сулалӧны. Кузя на сы бӧрти восьласӧн мунан. Коркӧ сэсся и воны кутас кузь пожӧм вӧра яг. Сярвидзӧ-сулалӧны пуяс, быттьӧ зэв тшӧкыда сюръяяс сулалӧны — увъясыс пуяслӧн зэв вылӧдз абу.

(Югдӧ. Лӧз тӧдчӧ ягын. Сулалӧ-вугралӧ вӧр. Оз шыӧдчы, оз вӧрзьӧдчы — чӧв. Нэмӧвӧйся сывтыръя пожӧмъяс, быттьӧкӧ дзор багатыръяс, кыз броня кышаӧсь, орччӧн-орччӧн сувтӧмаӧсь, сынисадь узьӧны. Кымын тӧв и гожӧм нин найӧ нэмъясын вӧліс! Кымынысь нин кынмывліс-унмовсьліс тӧв кежлӧ вӧр, садьмывліс-шувгывліс тулыс! Сулалӧ-узьӧ, виччысьӧ тулыс на бара. Оз и тӧд сійӧ, мый нэм помыс нин воӧма, узигкостаныс олӧмныс пуяслӧн эштас... Локтісны йӧз. Вӧлаяс, подаяс... Шызис сынӧдыс ягын. Чер шыяс калскӧны, пилаяс няжгӧны... Лозгӧны-пӧрӧны пуяс... Ӧтик, мӧд... уна нин водіс... — Оз нин аддзывны пожӧмъяс тавося тулыс).

Воан. Вӧвтӧ кежӧдан туй бокӧ. Ачыд лямпаасян да мӧдӧдчан видласьны, бурджык вӧр корсьны. Ветлӧдлан пуысь-пуӧ, шывкъялан лямпаӧн. Видзӧдан — тыдалӧ мичакодь пу: веськыд, шыльыд. Матыстчан, лӧсыштан кырсьсӧ судзмӧн выяысь. Сэсся клёнӧбтан-вартан чер тышнад, тӧдӧдан — абу-ӧ тшака. Ёнтас кӧ чер пуыд китӧ, сійӧ бур нин, да и шыыс висьталас. Сывйыштан пу дінсӧ, тӧдмалан кызтасӧ. Видзӧдлан пучӧр пӧлӧн вывлань, кутшӧмджык веськыдсьыс. Шогмӧ. Сэсся пу гӧгӧрыс лымсӧ талялан-юждан, мед зумыдджык кок улад керасьныс. Водзын тшупан ӧтар боксӧ, кодарӧ колӧ пӧрӧдны. Сизьдан-кералан кын путӧ. Чаг пельӧм сідзи и сявкйӧ гӧгӧрыд. Кынмӧмыд бырӧ: суликӧдз пӧсялан. Шыблалан кепысьтӧ, шапкатӧ. Сідзи ӧтарсянь кералан путӧ сьӧвмӧс шӧрӧдзыс, сэсся мӧдарсяньыс, муртса вылітіджык. Сир дукӧн ӧвтыштас нырад. Коркӧ сэсся и орны кутас пуыд,— воча вӧзьӧм матысмыны.

...Ратшкысяс ӧтчыд, дай мӧдысь... Шковкылӧ, чегӧ орӧдтӧм сьӧвмӧслӧн сӧныс. Сыркмунӧ став тушанас пуыд вуж бердсяньыс да туганӧдзыс. Мӧдӧдчас ньӧжйӧникӧн нёрны... Сэсся вочасӧн ӧддзас да ӧддзас... зэв ыджыд шытӧлӧн, шувгигтыр, вӧр-пуяс пӧвстті, лозгысяс-пӧрӧ. Пӧригмозыс гырысь пуяслысь увъяссӧ подулӧдзыс сяркӧдас-увъяс, посниджык пуясӧс ас улас кажйӧдлас-чегъялас... Сэсся тай кыдз пурскысяс лым пиӧ, жмуткысяс-усьӧ. Тшын-бус кыпӧдас гӧгӧрыс,— син ни пель — пурга дырйи моз. Кос увъяс зэв вылӧ качаласны; ылӧ шыблалас резювъяс, лысъяс. Ачыс зэв пыдӧ лым пиас мӧрччӧдчас, бердӧ. Шеввидзан кольӧ лым пиын, сӧмын увъя туганыс тыдалӧ. Лым бус дыр на оз пуксьы, сулалас весьтас. Бӧрвывтіыс йӧлӧга чард гым моз — шкув-шков — разалӧ вӧр пасьта (ас йывсьыс юӧртор сетас). Тӧвруӧн ӧвтыштӧмысь орччӧн сулалысь пуяс дыр довкъяласны-копрасясны. (Кодсюрӧ нора дзуртыштлӧ, кылӧ. Ыджыд шемӧс гӧгӧрыс лолӧ.)

Керыштан сыв кузя шадз. Пучӧр вывтіыс мунан мурталігтырйи. Пасъян да орӧдан йывсӧ. Кыз зорйӧн бертыштан ӧтарвыв кертӧ. Пуктан доддьӧ. Ӧдӧбтӧмӧн сьӧкыда петкӧдас вӧлыд толаысь туй вылӧ. Лолыштан. Кӧртавлан бурджыка гезйӧн. Сӧлан кер вылӧ да мӧдӧдчан вӧр туй кузя. Пукалан бур сьӧлӧмӧн кер вылын, шойччан. Лӧсьыд. Сынӧдсянь усьыштӧ пакта. Додь улын дзурыд. Гораа брунӧдчӧ, троньӧдчӧ кер... Кывзыны кутан да — дзик быттьӧ сьылӧ: кодыркӧ зэв вылӧ лэптылас тонсӧ, кодыркӧ лэдзлас медулі октава-басӧдзыс — ммррр. Бувгӧ, муракылӧ, зэв сэтшӧм улиса-небыда... Мукӧддырйи зэв вылӧ — тронькылӧ катӧдлас тенор... Сэтшӧм лӧсьыда-нораа быд ворсанногыс кер пытшкын кылӧ, быттьӧ сигудӧк дзуртыштӧ-ворсӧ... Пукалан кер вылын да кывзан вугралігтырйи сылысь музыка шысӧ.