Йомак - Мардеж
Йомак семын
Николай Мухин
Шыже мардеж, патырлыкшым ончыктен, шыдын- шыдын пуалеш, пушеҥгым пӱтыркала. Оралгыше пушеҥге лышташ-влак ночко мландым кӱварла леведыт. Тумлеге, олма, моло тӱрлӧ емыж-саска ӱлыкӧ велыт. Перемеч гай кугу кечшудо вуй кужу вондыж дене йӱшыла тайнышт шога. Кашын-кашын мардеж сад-пакча гыч кудывечыш орышыла пурен кая. Мардеж ончык да ончык шикшалтеш, шыдыж дене олым леведышым, шӱкшӱ саварым налын кышка. Корнышто модын шинчыше изи кайыкым пӧрдалтарен налеш, тыманмешке пӱя умбак шуын, вӱдым лывыр-ловыр лугалта.
Айдеме, коштан мардежым ончен, “Тиде тыгай тале, пуа гын, пуыжо веле, ала мылам титак олмеш пайдам пуэн кертеш” манын шонкалаш тӱҥалеш. Айдеме вакшым ыштен шында. Мардеж вакш шулдырыш миен перна. Вакшкӱ писын лоткыкташ тӱҥалеш. Уржа пырче, ложаш лийын, йоҥышталт лектеш. “Тау, мардеж, пеш сай: тудо тыгеже мылам кугу пайдам пуа” манын, вакшоза куанен пелешта.
Тыге моктымо мардежлан ыш келше. Тудо айдемылан полшаш шонен огыл. Садлан мардеж утларак шыдешка. Тудо, орышыла койын, адакат эҥер ӱмбак шиялтара. Эҥер ӱмбалне шовыч шупшман (парусан) пуш шога. Мардеж шовычым вуж-ж пуал колта. Пуш, чонанла куштылемын, вӱд йогымо ваштарешак шиялтара веле - кая.
“Тау мардежлан: мыйын верч пашам ышта гын, пеш йӧра” манын, колызо пелешта. Мардеж ындыже утларак веле пудешталте. Тудо айдемын ушан улмыжым пален нале. Ӱдырамаш-влак поръен-влак деч пычкемышрак улыт манын, уло шыдыжым нунын ӱмбалан ястарынеже. Капешшушо ик ӱдыр мушмо тувыр-йолашым сакала. Мардеж толмым шижын, портеш кошташ шонымо вургемжымат тӱан сакалаш тӱҥалеш. “Тау мардеж лекмылан: тыгеже тувырем эрла мончаланат кошкен шуэш”, - манеш.
А икшыве-влак мардежлан утларак куаненыт - нурышко куржын колтат. Шӱртеш кылден, кушко “московка” манме кагаз калтам колташ тӱҥалыт. Мардеж пуалме дене “московка” кӱшкӧ-кӱшкӧ кӱза. Мардеж ынде нимомат ышташ ӧреш.
Мардеж айдемылан веле огыл кӱлеш. Ончалза теве: вуймучаште “шулдыран” шудо нӧшмӧ-влак пӧрдыт, чоҥештылыт. Мардеж нуным, шудо вуй гыч солалтен, ӱмбак-мӱндыркӧ наҥгая.
“Тау тыланет, мардеж! - маныт чыланат. - Тый мемнам кӱлеш пошкудо мландыш наҥгает. Кузе ме тушто вара куанен кушкаш тӱҥалына!” Айдеме шке кӱлешыжлан мардежым веле огыл, вӱдымат полшыкта.