Йомак - Кече ден йӱр
Йомак
Ошел Васлий
Иленыт ош тӱняште кече ден йӱр. Кечыже кумда тӱням волгалтен, мландым ырыктен, кушкылым куштен. Йӱржо шочын-кушкын шогалше шудылан, олыкышто улшо тӱрлӧ пеледышлан, ӱдымӧ шурнылан вӱдыжгым пуэн, ужартен, тӱзатен шоген. Нуно икте-весышт деч посна иленжат кертын огытыл. Коктын келшен, ваш-ваш эре полшен шогеныт.
Но ала-могай амал дене кече ден йӱр ваш-ваш ӱчашаш, икте-весыштлан шыдешкаш да ваш-ваш сотараш тӱҥалыныт.
- Мый огыл гын, тӱняжат, каважат, шудыржат, ниможат ок лий ыле! - кече йӱр ончылно кугешнен пелештен.
- Мом тый ойлет, родем? Мый дечем посна илен кертат? Тугеже мый тыланет мешаяш ом туҥал, кузе моштет, туге иле! Ала иктаж гана мыят тыланет кӱлеш лиям,- манеш йӱр да ордыжко эртен кая.
Кече ырыкта да ырыкта. Йӱр укелан кора пареҥге пеледышат лывыжга, шудо вожат когарга, чодырат йула, эҥер вӱдат кошка, шӱлашат неле. Тидым ужын, Кугу мланде чытен ыш керт. Тудо омо лугычын мардежым помыжалтарыш да тудлан каласыш:
- Мардеж, полшо мыланем. Ойго дечын утаре. Ӱшан тыланет веле!
Шоналтыш-шоналтышат, тудыжо тыге мане:
- Мо дене тыланет мый полшен кертам?
- Ой, мардеж, мардеж! Тыйын виет моткоч кугу, ала йӱрым конден кертат? Мутемым колышт, кызытак кай да йӱрым кычалын кондо,- йӧсланен ойла мланде.
Мардеж пасу гоч Какшан велышкыла чымалте, тушечын - Юлышко, вара - кумда степьышке, пытартышлан - теҥыз воктек.
- Йӱр! Колат мо мыйын йӱкемым? Кӱштӧ улат? - ма¬нын, мардеж теҥыз ӱмбалне шӱшка, лӱшка, кугу толкыным тарвата. Тудыжо тышке да тушко пордын-шолын коштеш, серышкыже шуэшат, мӱгырен шортеш. Йырым-йыр пыл оварген кӱза. Тидым ужын, мардеж кайык дечат писын чоҥештен толеш да мландылан каласа:
- Йӱрым кычал муым вет. Ончал Какшан эҥер велышке!
Мланде ончалеш. Чынак, пыл оварген кӱза, пеленже йӱрым конда.
Мланде куанымыж дене кечылан ойла:
- Арам тый йӱр ончылно шке виет дене моктанышыч. Шкетын, йӱр деч посна, нимом ыштен от сеҥе. Тыланда эре келшен, икте-весылан ваш-ваш полшен илыман.
Тиде ойлан мардеж йывыртыш ала-мо, чӱчкалтен, кушталтен колтыш да кожлашке пурен йомо, тушакын шыпланыш. Тидым ужын, пелтыше чевер кечат пыл шыҥалык коклашке пурыш. Шыман гына йӱр йогаш туҥале. Южат саеме, мландат ласкан шӱлалтыш, пасуштӧ ӱдымӧ уржа озымат куш нолталте, утыр ужаргыш, порсыналте, сылнеште. Кайык-шамычат шке мурыштым веселан йоҥгалтарен колтышт. Калыкат йӱр толмылан куаныш, па- шалан кумылаҥе, утыр шулдыраҥе.
Кече шыргыж ончале да эртен кайыше йӱрлан кала- сыш:
- Тау, поро йолташем. Ынде мый тыйын ончылнет нигунамат кугешнаш да шке патырлыкем дене моктанаш ом тӱҥал. Ынде умылышым: келшымаште веле - вий, илыш куан. Угыч вашлиймеш чеверын!
Йӱрат, кечылан шыдешкымым монден, сылне шонанпыл аршашым кавашке нолтале.