Гигойы куадзæн (Коцойты, 1940)/Фыццаг ныв
| Гигойы куадзæн (1940) by |
Дыккаг ныв→ |
| Фыст датæ: 1940, Рауагъ аз: 1940. Равзæрæн: Коцойты А.Б. Уацмыстæ. – Дзæуджыхъæу : Ир, 2012. |
Фыццаг фæзынд
Гиго иунæгæй бады дадайы бандоныл.
Гиго. Кæддæра цы зæгъид Пело? Дисæй амæлдзæн, æндæр цы! Чысылгай йын æй зæгъон æви йын æвиппайды зæгъон? Цæй æмæ йын æй æвиппайды зæгъон, хæлиудзыхæй куыд аззайа, афтæ...
Афтæ хуыздæр уыдзæн!.. Фæлæ сыхæгтæм куы айхъуыса ацы хабар, иууыл диссаг уæд уыдзæн. Æвæццæгæн, хæлæгæй тъæппытæ хаудзысты... Хæрзаг зæгъынц, æмæ æз дæр уыдонау куадзæнбоны афтид фынджы фарсмæ æрбаддзынæн! Нæ, уый нæй... Æз Гиго дæн, Гиго, уый зонæнт. (Ахъуыды кодта.) Уæвгæ фарон мæнæн дæр мæ куадзæны фынгыл уыди æрмæст дзул, цæхх æмæ æртæ айчы... Æртæ стæм æмæ нæ фæйнæ айчы фæци... Æвзæр аз уыди фарон. Хъыбыл цыди фиддонтæн... Карк цыди фиддонтæн, айк цыди фиддонтæн... Æвзæр аз уыди фарон. (Ауыгъта йæ къух.) Ферох кæнын æй хъæуы.
Дыккаг фæзынд
Гиго æмæ Пело.
Пело (бацыдис). Цы хъуыр-хъуыр кæныс уый?
Гиго. Куы ницы хъуыр-хъуыр кæнын, мæнæ мæхицæн æнцад бадын...
Пело. Бадыс æнцад! Уæдæ цы дзурыс уый, ферох æй кæнын хъæуы, зæгъгæ? (Цыдæртæ архайы.)
Гиго. Ферох кæнын хъæуы, зæгъын, фароны куадзæн.
Пело. Бын бауай! Æмæ рох нæу фароны куадзæн? Чи ма кæны йæ кой?
Гиго. Æз кæнын йæ кой. Хъуыды ма кæныс, усай, нæ фынгыл цытæ уыди, уый?
Пело. Цæуылнæ хъуыды кæнын: дзул, цæхх æмæ æртæ айчы.
Гиго. Дзул, цæхх æмæ æртæ айчы. Дæс айчы ма дзы куы уыдаид, уæд бæргæ, фæлæ æртæ айчы! Гигойæн уый худинаг у!
Пело. Æмæ дæлæ нæ фарсмæ Гогийы фынгыл дыууæ айчы йеддæмæ куы нæ уыди, уый дæр нартхоры кæрдзынимæ.
Гиго. Æмæ уый Гоги у, æз та Гиго дæн, Гиго... Хъуамæ мæ куадзæны фынгыл ацы аз уа (паузæ)... цы, уый зоныс?
Пело. Цæмæй йæ зонын? Зæгъ æй, æмæ йæ уæд базондзынæн.
Гиго. Зæгъон дын æй?
Пело. Зæгъ-ма, зæгъ!
Гиго. Зæгъон дын æй?
Пело. Зæгъ, зæгъ, кæдмæ йыл ауæрдыс!
Гиго. Нæ куадзæны фынгыл уыдзæн (паузæ)... хæсгæ хъыбыл. (Гиго кæсы йæ усы цæсгоммæ. Ус не ’мбарæгау джихтæ кæны.)
Пело. Æмæ дын кæм уыдзæн уыцы хæсгæ хъыбыл? Уæртæ дын, æвæццæгæн, не ’лдар йæ хæсгæ хъыбылтæй ратдзæн!
Гиго. Æлдар мын нæ ратдзæн, фæлæ æз мæхæдæг мæхицæн ратдзынæн.
Пело. Гъы, дæ хорзæхæй, куыд уæддæр?
Гиго. Æртæ хъыбылы нæм ис? Ис. Уæдæ уыдонæн сæ тæккæ хуыздæры схæсдзыстæм, æмæ уый уыдзæн нæ куадзæны фынгыл.
Пело. Æзынма æцæг дзурыс... Мæстæймарæн ныхæстæ кæныс.
Гиго. Æппындæр нæ!
Пело. Бын бауай, æмæ уый куы акъæмс кæнæм, уæд уыйфæстæ цытæ кæндзыстæм? Нырма паддзахы хъалон фыст нæу. Нырма æлдарæн йæ зæххы аргъ нæма раттам. Хъыбылтæ дæр, кæрчытæ дæр нысангонд куы сты, уæд цытæ дзурыс? Афтæ мæстæй марыны тыххæй дзурыс?
Гиго. Нæ дæ марын мæстæй, Пело. Ма мын тæрс, ма. Уыцы хæрдзтæ дæр истæмæйты хицæн кæндзыстæм. Исты амалтæ кæндзыстæм уыдонæн дæр. Фæлæ ацы аз нæ фынгыл хъуамæ уа хæсгæ хъыбыл. Нæ фароны мæстытæ дæр хъуамæ ацы аз сисæм.
Пело. Нæ зонын...
Гиго. Цы зонын æй хъæуы... Хорз куадзæн хъуамæ саразæм.
Пело. Хорз куадзæнæй хуыздæр та цы ис, фæлæ мæнæ сывæллонæн дæр куадзæнмæ иу хæдоны гæбаз æлхæнын куы хъæуы, сыхаг сывæллæттæм хæлæг куыд нæ кæна, афтæ.
Гиго. Хæдонæй, хæлафæй Гиго цы нæ балхæндзæн, ахæм нæй.
Пело. Гъы, уæддæр Меланийæн хæдон цæмæй балхæндзынæ?
Гиго. Цæмæй?.. Фараст карчы дæм ис, Пело?
Пело. О. Хорз, ис мæм фараст карчы...
Гиго. Уыдонæй дыууæ ауæй кæндзыстæм, — æмæ дын уый Меланийæн хæдон.
Пело. О... лæгай! Хæдон йеддæмæ ма бирæ цыдæртæ хъæуы. Кæм — сапон, кæм — æндæхтæ, кæм — фæтæген æлхæнын хъæуы... Кæм цы, кæм цы. Гъе, Гиго, хæдзарæн бирæ цыдæртæ хъæуы.
Гиго. Ма тæрс, нæ фесæфдзыстæм, исты амалтæ кæндзыстæм. Фæлæ ацы аз нал ис гæнæн æнæ хорз куадзæн саразгæ!
Пело. Хорз куадзæнæй хуыздæр та цы ис, фæлæ...
Гиго. «Фæлæ», «фæлæ» мауал кæн, — куыд зæгъын, афтæ уыдзæн. Цон, æз сбæрæг кæнон, кæцы хъыбыл хуыздæр уыдзæн куадзæнæн, уый. Хицæнæй йæ тæсчъы бын бакæндзынæн. (Гиго ацыди.)
Æртыккаг фæзынд
Пело. Кæйдæр хъæлæс. Гигойы хъæлæс.
Пело хæдзары зилæнтæ кæны.
Кæйдæр хъæлæс (уынгæй). Гъе, дæ бон хорз, Гиго!
Гигойы хъæлæс (кæртæй). Хорз цæрай, Иликъо!
Иликъойы хъæлæс. Цы ми кæныс уый, Гиго, нартхорласæн кауимæ? Уалдзæг куы у, æви дæ нартхор æфснайд нæма фæци?
Гигойы хъæлæс. Цы ми кæнын, уый куы зонис, Иликъо, уæд дисæй амæлис.
Иликъойы хъæлæс. Уагæры цавæр у?
Гигойы хъæлæс. Мæнæ нартхорласæн кау сарайы æрцараздзынæн, мæ хъыбылты хуыздæры дзы бакæндзынæн æмæ йæ ардыгæй куадзæнмæ снард кæндзынæн.
Пело. Гъе... гъе! Афтæ йæ амæстæй мар Иликъойы.
Иликъойы хъæлæс. Æй, дæ бон ныссихай, Гиго. Æнхъæлдæн, æмæ минас кæныны фæнд скодтай куадзæнбоны.
Гигойы хъæлæс. Æмæ цæуылнæ скæнон минасы фæнд? Нæй мæм, цы? Æз Гиго дæн, Гиго, — чи мын æнхъæл дæ?
Иликъойы хъæлæс. Гиго дæ, уый та куыд нæ зонæм, фæлæ махмæ дæр уыдзæн, — дæумæ хæлæг нæ кæндзыстæм куадзæны. Цæй, рæстмæ у, фæлæ зон, мах дæр дæм нæ бахæлæг кæндзыстæм. Уыдзæн нæм. Рæстмæ у, рæстмæ!
Гигойы хъæлæс. Рæстмæ дæ Хуыцау уадзæд!
Пело (æхсызгон худт бакодта). Хорз æй амæстæй мардта. Цы кæны, цы кæны! Афтæ дæр хорз. Кæннод кус... кус æмæ мацы уын! Хус кæрдзын æууил æдзух! (Фæхъус ис.) Нæ сыхæгтæй чидæртæ мæстæй ныммæлдзысты... куадзæны хъыбыл хæссæм, уый куы базоной, уæд... Ныммæлдзысты хæлæгæй, уæдæ цы кæндзысты! Уæртæ зылындзаст Марикъойæн хæрзаг хъыг уыдзæн. Айфыццаг мæ нал уагъта, мах, дам, æхсæвæрæн карк аргæвстам... Мæстæй мæ мардта... Фæлæуу... Чысыл фæстæдæр æз истæй æфсон уыцырдæм бацæудзынæн æмæ йын базонын кæндзынæн, хъыбыл кæй хæссæм куадзæнмæ, уый. Кæсдзынæн ын йæ цæсгоммæ, кæддæра йын куыд ныттар уаид. Хъуамæ мæстæй йæ иннæ цæст дæр фæзылын уыдзæн... Æниу Къати нæ амæлдзæн мæстæй? Æниу Сонайæн æхсызгон уыдзæн? Мæ мæрдтыстæн, уый фынæй дæр нал кæндзæн мæстæй. Æниу...
Цыппæрæм фæзынд
Мелани æмæ Пело.
Мелани (базгъордта). Нана, нана... Ахуыргæнæг мын загъта «молодец», хорз, дам, ахуыр кæныс.
Пело (чызджы йæ хъæбысы акодта). Хорз, нанайы къона, æвзæр куы ахуыр кæнай, уæд дын æз хъыбылы дзидза нæ ратдзынæн.
Мелани. Кæм ис хъыбылы дзидза, нана?
Пело. Хъыбылы дзидза нæм уыдзæн куадзæны.
Мелани. Æмæ кæд уыдзæн куадзæн?
Пело. Куадзæн æрцæуы, æрцæуы. Æртæ къуырийы ма йæм ис. Уæдмæ хъыбыл снард уыдзæн. Акусарт æй кæндзыстæм, æмæ къæмс кæндзынæ хъыбылы дзидза.
Мелани. Æмæ раздæр нæ уыдзæн куадзæн? Æртæ къуырийы дард у, нана.
Пело. Æртæ къуырийы дард у? Гъе, мæ чызг, æртæ къуырийы уайтагъд агæпп кæндзысты, æмæ хъыбылы дзидза къæмс кæндзынæ. Ноджы дын куадзæнмæ балхæндзыстæм ног хæдон.
Мелани. Хæдон? Сырх хъулæттæ хæдон мын балхæнут, дидинджытæ йыл куыд уа, афтæ. Дæлæ Надяйыл дæр ахæм хæдон ис...
Фæндзæм фæзынд
Гиго, Пело æмæ Мелани.
Гиго (бацыд). Йæ къæдзил сау кæмæн у, уыцы хъыбылы равзæрстон,— уый иннæтæй уындджындæр у. Нартхорласæн кау ыл æрфæлдæхтон. Йæ разы йын нывæрдтон нæ гыццыл бæлæгъ æмæ уал ын уым чысыл цыдæртæ авæрдтон. Гъеныр мауал ауæрдут, хæссут ын алцы дæр, куадзæны сабатмæ уæныджы йас куыд суа, афтæ. Цы зæгъыс, чызг, хъыбыл уæныджы йас суыдзæн куадзæнмæ?
Мелани. Æмæ уæныг мæнæй дæр бæрзонддæр куы у. Хуы та ныллæг вæййы.
Гиго. Æмæ, чызг, æз Гиго дæн, Гиго, æмæ Гигойы хъыбыл суыдзæн уæныджы йас.
Мелани. Æмæ йæ стæй аргæвддзыстæм, нæ?
Гиго. Куадзæны фынгыл æвæрд уыдзæн æмæ йын ды йæ дзидза хæрдзынæ.
Пело. Йæ дзидза йын къæмс кæндзæни Мелани.
Мелани. Йæ фæрсчы дзидза адджын вæййы.
Пело. Æмæ иннæ дзидзайæ нæ бахæрдзынæ?
Мелани. Цæуылнæ? Фæрсчытæ хæрд куы фæуой, уæд та иннæ дзидзайæ хæрдзынæн.
Пело. Уæдæ къæбæртæ-æндæртæ æмбырд кæн æмæ сæ хъыбылы раз бæлæгъы æппар.
Мелани. Æз ын ныртæккæ дæр... (Рамбырд кодта цыдæр къæбæртæ æмæ азгъордта хæдзарæй.)
Æхсæзæм фæзынд
Гиго æмæ Пело.
Гиго. Цы зæгъыс, Пело, хъыбылы кусарт нæ куадзæны фынгыл уыдзæн, и?
Пело. Уыдзæн, уæдæ цы кæндзæн!
Гиго. Уæдæ, æз Гиго дæн, Гиго, уый зон! (Йæ риу бахоста.)
Пело. Æз ын ныртæккæ картофы цъæрттæ афыцдзынæн.
Гиго. Ды йын фыц, цы дæ фæнды, уый, фæлæ йын æз æндæр фæнд кæнын.
Пело. Цы фæнд?
Гиго. Цы фæнд, куы зæгъай, уæд-ма голлаг радав ардæм, дæ разы æмпъызтытæ чи у, уыцы голлаг, æз ын хъæдæй хуыскъæлтæ æрхæссон.
Пело. Де ’ккойы дын зын нæ уыдзæн?
Гиго. Зын уæд. Æнæ зынæй ницы ис. Æз ын уыйфæстæ дæр хæсдзынæн. Кæд æй нард кæнæм, уæд ахъаззаг... Æз Гиго дæн, Гиго, уый зон.
Пело. Гиго кæй дæ, уый æз ныр аст азы дæргъы зонын...
Гиго. Уæдæ йæ зон! (Йæ риу хойы.)
Пело рахаста голлаг, Гиго фæцæуы.
Æмбæрзæн