Вӧтаса но адӟымтэос (Ильин)

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Вӧтаса но адӟымтэос
Автор: Михаил Ильич Ильин
Источник: 14-тӥ номеро «Кенеш» журнал, 1928-тӥ ар, 27-29-тӥ бамъёс


Вӧтаса но адӟымтэос


I
Мусо, удмурт музъем вылад

Горд шундыед ӝужаз ук,
Шунытэныз, кужыменыз
Ӟеч улонъёс сётӥз ук.

— Ӵошкыт, паськыт лудъёсын
Трактор кутскиз ӵашетын,
Жадем пересь герыедлы
Бертын косэ яу карын.

Губырмыса бырем, пиньтэм
Сюрло ини тэк улэ,
Солэн вӧзаз кутэсэд но
Капчи, каньыл лулӟылэ.

Соосын ик ӟечак артэ
Интыяськем кусоед,
Бырем солэн чеберлыкез
Даураз ӟечез адӟытэк.

Кыллё ваньзы вӧл-вӧл эркын
Пеймыт кежын шумпотса,
Шугадӟемзэс, курадӟемзэс
Ог-огзылы вераса;

Сюлмысьтызы ас вынъёссэс
Тау карыса, ушъяса:
«Шуген улон-вылонъёсмес
Быдтӥзы ук», шуыса.

Со куспын нош ӟеч вынъёссы
Аран, турнан, кутсаськон
Машинаос: «ми шудӥськом»,
Шуса шулдыр ужало.

— Чебер возьвыл турын-куаред
Нюлэм кадик мычиське,
Борд кадь сылӥсь зарни юэд
Сын пыр кадик ӵышкиське.

Из кадь секыт культоос
Ёзвизыя сазнасько,
Шепъёс бордысь зарни тысьёс
Ваньзы нимаз люкасько.

II
Юртъер берысь бакчаосыд

Туссэс-буйзэс воштӥллям
Кыткем валэн буко ӝужда
Жаг турынъёс быриллям.

Пушнер, люгы, кыйбодыос
Бервалъёсын табере
Горд кушманъёс, ӵуж кушманъёс
Галанкаос будыло.

Соос вӧзын картопкаос,
Пӧртэм мукет емышъёс но
Эркын будо, кисьмало,
Мылкыдъёсыз ӝутыло.

Соос вискын шунды пужет
Мак сяськаен эшъяське,
Капчи тӧллы: «ми чебересь»,
Шуса ялан ушъяське.

Со куспын ик ас эшеныз
Мушъёс азьын ӟечъяське,
Туж тыршыса чечыеныз
Сюдэ-вордэ, сектаське.

III
Чебер гужем шӧдӥськытэк

Ортче дыртӥсь пилем кадь,
Сое воштэ сьӧд сӥзьылэд,
Кезьыт зоред, дэриед.

Нуй-най ветлӥсь пилемъёсыд
Вань ин бамез ӵоктало,
Гу кадь пеймыт кузь уйёсыд
Зӥбса быдтын тыршыло.

Сӥзьыл сьӧры уйиськыса
Вуэ кезьыт урод тол,
Бусыосын перъяськыса
Ветлэ кынтыса вандӥсь тӧл.

Ӵошкыт кыллись лымыосыз
Сьӧраз нуллэ жигетса
Вылысь усись лымыосыз
Кӧшкем буран карыса.

Озьы ке но, сьӧд сӥзьыл но,
Урод кезьыт шуон тӧл но
Нокыӵе ик, номыр кадик
Уг потылы калыклы.

— Пеймыт уез, буранэз,
Тӧлэз, зорез, дэриез
Уг ик тодо, уг ик адӟо
Пересьёс но пиналъёс.

Пеймыт уез гуртъёсын
Электроед люгдытэ,
Буранъёслэсь, кезьытъёслэсь
Шуныт шуба утялтэ.

Мур лымыен дэриосыд
Ӧвӧл тожо номыр кадь,
— Шуныт пыдлы, кужмо валлы
Соос пото мамык кадь.

IV
Уксырмассыз ӧтчаськемъёс

Ӧвӧл ини — быризы,
Кулакъёсын, куштонъёс но
Шайяськизы, ӵогӟизы.

Таин валче аракыен
Уж пуктонъёс вунӥзы,
Пӧртэм-пӧртэм чирекъянъёс
Ваньмыз кадик лапказы.

Гурт калыкъёс таберезэ
Собранняе люкасько,
Отын соос ӟечак гинэ
Ужзы сярысь малпасько.

Зӥбыт пукса, малпаськыса
Ваньмыз визьмо вераське,
Тазьы ӟечак вань выль улон
Ялан азьлань ӵыжиське.

V
— Люгыт, шуныт гидъёсын

Кунянъёсыд ворттыло,
Чебер, чылкыт коркаосын
Машинаос бергало.

— Ӝӧкед вылын сепаратор
Йӧлвыл поттэ ӵашетса,
Кышно палын вӧй-шукконэд
Туж зол берга дыртыса.

Вӧед отын вуылэ,
Ӵуж сяська кадь луылэ,
Сиын-юын тырмылэ,
Базаре но вӧлмылэ.

VI
Пиналъёсыд ӵашетыса

Сюлмысь ветло школае,
Отын соос туж тыршыса
Ӟеч валало коть мае.

Озьы соос тодонъёслы
Визь-нодъёслы дышыло,
Дунне вылысь уродъёслы
Пумить кужым дасяло.

VII
Комсомолъёс тыршись муш кадь

Чик дугдытэк ужало,
Вань уродэз душесъёс кадь
Кырмо, быдто, сазнало.

Соос сьӧры пионеръёс
Сюлмысьтызы уйисько:
«Эн кышкалэ, ми дась!» шуса
Ваньзы соос вазисько.

VIII
Шуред дурысь сьӧд мунчоын

Пуконъёсыд вунӥзы,
Нылъёс, пиос со сямъёсын
Уг ни уло — куштӥзы.

Туж кузь кезьыт тол уйёсыз
Лыдӟон коркан ортчыто,
Озьы соос со коркаез
Кутӥсь йырзэ шумпотто.

IX
Со коркаен школэд вӧзы

ЕПО лавка пуктэмын,
Солэн пушказ калыкъёсыд
Муш палэплы ушамын.

Товаръёсыз кунулъёсын
Лобӟылыса кошкыло,
Вань калыклэсь мылкыдъёссэ
Сэзь инъёсы ӝутыло.

Соин ваче беринь пуке
Купечедлэн лавкаез,
Только одӥг мурт но ӧвӧл
Солэн дораз лыктӥсез.

Пуке огназ со лавкаяз
Серота кадь купечед,
Йырзэ ошса, кайгырыса,
Мар карын но ӟудыса.

Пукон куспаз ворттылыса
Ветлӥсь шырез-комакез,
Виса, быдтын турттылыса,
Гирен лэзя тыршыса.

Озьы пуке тыпак огназ
Нуналлымбыт лавкаяз,
Собереяз купыртскыса
Бертэ сиськын ас дораз.

X
Айы куркаос кадь ветлӥсь

Попъёс каллен бырыло,
Ӵуштыръяськон йылоузы но
Бордысьтызы пурӟыло.

Гоно, куасьмем чонари кадь
Ваньзы соос куасьмиллям,
Йырсизэс но ӟуч-кышно кадь
Йыртышказы ватӥллям.

XI
Гуртъёс кузя горд атасъёс

Уг ни ветло лобаса,
Эксэйёсыд дыръя кадик
Коть мае но сутыса.

Тыллы пумит огкылъяськем
Визьмо, пинал егитъёс,
Кужмо ке но, со тылпуэз
Вормо быдто выжытэм.

Тылпу вамен куректонъёс
Ӧвӧл ини вунӥзы,
Соин валче синвуос но
Куасьмылыса быризы.

XII
Ӵошкыт, паськыт лудъёсад

Ошмесъёсыд, шуръёсыд
Жаль-жаль кошко вияса
Синуськон кадь чиляса.

Лудъёс дурын нюлэсъёс —
— Выжы кылӥсь ядыос
Урод тӧлэн ожмасько
Будӥсь юэн гажасько.

Та шуръёслэн, ошмесъёслэн,
Нюлэсъёслэн дуръёсаз
Азьло дыръя потыло вал
Кыйбодыос люгыос;

Табере ке та жагъёсыд
Ялан, ялан бырыло,
Бервылазы совхозъёсыд,
Колхозъёсыд пӧрмыло.

Яке артель шуонъёсыд,
Иське пӧртэм эштосъёсыд
Кузили кадь ужало,
Оло мар но лэсьтыло.

XIII
Быдэсак ик вань котырын

Коть маръёсыд будыло,
Вераны но визь тырмонтэм
Сяськаосы пиштыло.

Коть нош кытын шумпотыса
Улон-вылон вӧлдӥське,
Коть мар ужед ӟеч мылкыдэн,
Ас эрыкен ужаське…

Ортчиз, сэзьдӥз гу кадь пеймыт
Шуген улон-вылонъёс,
Ӧвӧл, быриз таберезэ
Кӧшкем эксэй бугоуос.

Коть кинэ но горд шундыед
Мусояса утялтэ,
Юн сюлэмо карны туртса
Туж гажаса лӥятэ.

XIV
Соин тӥни таберезэ

Удмуртэд но ӟеч лулӟе,
Оскиськыса, тыршыса
Азьлань мынэ дыртыса.

Азьлань мынэ дыртыса
Йырзэ вылэ ӝутыса,
Уӵыед кадь кырӟаса,
Мылкыдъёсыз лобӟытса.

Со кырӟаназ ушъя со
Ӟеч эрыкен улонзэ,
Мусояса данъя со
Со улонзэ — ӵук куазьзэ.

Татулыкен, ог кадьлыкен
Куспын улон-вылонъёсмес
Пеймыт уез люг-люг карись
Кизилиос шуэ со.

Кенеш вамен ужез кутса
Улӥсь визьмо йыр муртъёсмес
Инмын чилясь, пиштӥсь шунды
Шуса ялан нима со.

Эксэй пуктэм законъёсъя
Улса ортчем даурзэ нош
Вань сюлмыныз, вань лулыныз
Карга, му пыр виятса.


21-тӥ июне 1928-тӥ арын