Волянкса (1940)/2

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Волянкса  (1940)  by Безбородов, Михаил Ильич, edited by Игнатьев Г. А., Дурнов Ф. С.
II-це главась
Колхозонь эряф. Эрь ковонь литературно-художественнай и общественно-политическяй журнал. Мордовскяй Советскяй писателень союзть органоц. — № 8 Август 1940. — с. 25—36

[25]

II

Вай, шава, сетьме
Пиченя велесь,
Видеф народоц
Паксянзон келес.
Сокайхть, нуйхть, инзайхть
Ливсь, шиньф потмоса,
Пяшкотькшнихть паксять
Сёронь копнаса.
Эх, тя пингоня
Паксяв молелень,
Нулень, сокалень,
Морот моралень.
Аньцек тевозе
Аф нолясамань,
Мокшетнень колга
Сон морафтсамань.
Од стирнять мельге
Ваныхть сельмоне,
Шудихть кагод лангс
Мокшень валняне.
Эх, эстонь пингонь
Сюдуф стирь-ава,
Мес пяк осалда
Эряфсот лама!
Аськолдавоть бокс —
Юмась эряфце,
Велень келес туй
Цёлак славаце.
Кинди пеняндат?
Аш пялет арай,
Кие судс инксот
Якама кармай?
Эх, судга ащесть
Сяка баярхне,
Стирень, мокшавань
Честень салайхне.
Тяфтане думась
Алдусь молемста,
Сельмоветть нолясь
Сельмонь конемста.
Вов ни няеви
Пиченянь церькавсь,
Сюдуф Алдунясь

[26]

Паксянь киста явсь.
Велеть маласа
Тусь сон перева,
Сериста касы
Каньфнень ёткова.
Ашезе сата
Куду аканянц,
Стака пингоня
Корхтай ялганянц.
Акац шобдава
Кели паксяв тусь,
Баяронди розь
Мирденц мархта нусь.
Куду пелезне
Алдунясь сувась,
Кядень вачкодезь
Явсема кармась:
— Якай, аканяй,
Сединь петиняй,
Тон кудозт сака,
Корхтай ялганяй.
Сака — азондса
Стака пингозень,
Шамдса потмостон
Оцю ризф озень...
Удалась, акай,
Шачеманязе —
Ашезь удала
Касоманязе:
Тумонь тиендезь
Лядонь аляда,
Кота кизоса
Лядонь тядяда.
Эх, акай, акай,
Корхнемаське пелькс...
Лама сельмоведь
Эряфсь эздон нельгсь.
Кафкса кизоса
Лапас, кштирьс кундань,
Ломаненди пачк
Кесакт шумордань.
Кизонда яксень
Кели пакся лангс
Идень ванема,
Пулфонь канема.
Касонь козятнень
Пяльге покотькшнень,
Вай, крга видьге

[27]

Эздост топотькшнень.
Мельган ванонткшнесть,
Исяк ванфтомазь...
Рахама вастокс,
Акай, кадомазь.
Вай, коза кяшан
Велень ломаньда?
Вай, кода лисян
Цёлак славада?
Тяфтане Алдусь
Кармась явсема,
Ольксезь-авардезь
Валонь латцема.
А ся пингоня
Акац паксяса
Веляфтсь сери розь
Оржа тарвазса.
Сон аф содасы,
Мезе кудсонза,
Содсынь, каннесынь
Баярть пулфонзон.
— Синдезь синдевонь, —
Корхтай мирденцты, —
Молян варжакстан
Цёра идезти.
Молян потяфтса,
Пеконц топафтса,
Сяка ёткова
Сизефть ётафтса. —
И тусь нюрямса
Ранги иденсты.
Нума ськамонза
Кадовсь мирдец сонь.
А Иван мирдец
Эзьки сизесь ни,
Мянтьф карязонзон
Афкснезь видепни.
Сон, кода лия
Ашу ломаттне,
Покси козянди,
Козянь пизонди.
Мокшалясь Иван
Пиченянь ашу,
Сакалу аля,
Фкя сельмоц акшу.
Одста-одняста
Тазаль, мазиель.
Тяни ашу шись

[28]

Виенц керозе,
Нужась, простудась
Сельмонц нельгозе.
Тяни покодемс
Эрьгац аф сатни,
Кувать паксяса
Афи ащекшни.
Вов и тянинге
Аванц мельге тусь,
Озась межать лангс,
Идь нюрямнять ваксс.
Кармась уфкснема,
Аванц учсема,
Мзярда танга сон
Кеподи нума.
Кулхцонтта, аля,
Авац корхтазевсь, —
Корхтайхть, козятнень
Эряфсна сязевсь.
Бта сокайхне
Волгать малава
Кармасть бояронь
Модань явома.
Корхтайхть, сокайхне
Шавихть баярхнень,
Види-сокайнь
Вийнь салайхнень.
Йотай недялять
Якань Ляй вели,
Эсь сазорозень
Кресналянц пяли.
Пуромксснон вакска
Тейнь савсь ётамс...
Ух, аш виезе
Пяк лацкас корхтамс.
Пуромксса корхтасть
Салаюфть колга,
Кона кяждонза,
Конань пряц нолдаф.
„Саты кирдеме
Кяжензон эса!
Айда пенц сатсаськ
Велень келеса.
Керсаськ вирензон,
Моданц явондсаськ,
А сонцень ляйге
Алу ведть нолдсаськ“,
Вов тяфта, аля,

[29]

Корхтасть пуромксса,
Салаюф баярть
Крафтомс ёрасазь.
Шятька, эряволь
Миньге велети,
Аля, шоворемс
Тя оцю тевти.
Эх, кржа мода
Веленьконь ала,
Кизонь перьф кирнек
Тракскять латала.
Аш коза нолдамс —
Модась баяронь,
Тага эсь велень
Козя ломанень. —
Мзярда ня валхнень
Иван кулезень,
Аванц лафту лангс
Кяденц путозе.
Пшкядсь эводезь:
„Лоткак, Анюта,
Ня валхнень инкса
Вастрогу тутам“.
— Эх, аля, аля!
Мезень тон алят?
Пелезь куломозт
Козянь тефт тият.
Марса эрявихть
Баярхнень панемс,
Кудснон, утомснон
Народти явомс.
Аля, шарьхкодят,
Мзярда Ляй велесь
Салаюфть моданц
Явондсы сембонь.
Эста мярьгихть синь:
„Ашеде лезда...
Эста виздеде
Салаюфть эзда.
Минь минць келесонк
Нельгоськ моданзон,
Сери вирензон,
Цебярь кудонзон“.
Уфкстазевсь Иванць,
Варжакстсь менельти,
Коса равжа содкс
Туцясь келемкшни.
Туцясь нолдазень

[30]

Алу краензон,
Сёроса пяшкотьф
Паксянь штаензон.
Менельсь вармаськодсь,
Качамкс кеподсь пульсь,
Йондолсь кяждонза
Туцять мархта тюрсь.
Модась шерьхкозевсь,
Рангстась атямось.
Вишкста менельге
Уфазевсь вармась.
Пряснон комафтозь
Коське рознятне,
Модать лангс шудесть
Стака товнятне.
Эрязста ёрдазь
Нуйхне тарвазснон,
Кармасть марама
Капаняс пулфснон.
Кона пулфт канни,
Кона марасынь...
Эх, сякокс вармась
Роснень тарнафтсынь.
Шумордазе ни
Иванць капанянц.
Авац сявозе
Идень нюрямнянц,
Маластонь вирти
Эряскадозь тусть.
Туцять ётаманц
Шуфта ала учсть.
Кармась шавома
Пиземсь модати,
Шуфта тараттне
Увнасть вармати.
Кармась шарфтома
Иванць думонзон,
Аф шарьхкотькшневихть
Аванц валонза.
Содасы Иванць:
Мода эряви,
Модаса эряфсь
Курок петеви.
Аньцек стака пяк
Сонь ни нельгомац,
Хоть сокайти сон
Арси кельгомакс.
Иван содасы,

[31]

Лама бунт народсь
Кепсесь волянкса,
Вольнай моданкса.
Гайнясь велева
Ружиясь, плеткась:
Сокаень бунттнень
Эрязста лоткафтсть.
Но народсь сякокс
Эряй горяса,
Люпштаф ингольцекс
Оцю сталмоса.
Лия дупт думай
Анюта авац;
Мяштенцты люпштаф
Потяй цёраняц.
Анютань мяльса
Баяронь модась,
Баяронь вирьхне,
Баяронь лугась.
И кода пиксомс
Веронь потяйхнень,
Ломань вий вельде
Шиса эряйхнень...
Вов мезень колга
Думси Анюта,
Учсесы мзярда
Пиземнясь ётай.
А пиземсь сякокс
Шави модати,
Сякокс келуфне
Увнайхть вармати.
Кунарки уды
Анютать идец,
Колмоксть таргась ни
Табакта мирдец.
Иван уфкстазевсь
Стака мяльть эзда.
Анюта рьвац
Думамска лезды:
— Эх, аля, аля,
Сюдуф мокшаля,
Эсь дупнень прясот,
Сюрекс тапаряйть.
Эряфть фкя боконц,
Аля, ванондсак,
А омбоцеть тон
Бокти кадондсак.
Эста кифтома

[32]

Бунттне кепотькшнесть
Волянь апак сатт
Меки мадонкшнесть.
Сянкса оцязорсь
Бунттнень матнезень,
Меки кядезонк
Уськнень щафнезень.
Атяни, аля,
Лиякс моли тевсь,
Курок ёрдасаськ
Лафту лангстонк кевть.
Моску ошть эса
Тюрихть покайхне,
Волгать маласа
Сргозсть сокайхне.
Ведьге — морява
Шумнайхть матросне,
Модать потмоста
Лисендсть шахтерхне.
Шарьхкодсть солдаттне
Конат войнасольхть,
Вай, Япониянь,
Чужой морясольхть.
Синь кулезь, кода
Меля тялонда
Питер ошть эса,
Кельме ловть лангса
Шудесь покайхнень
Якстерь вернясна,
Стакаста сёлговсть
Сельмокярнясна.
Вов мес тюрема
Тядде, мокшаля,
Тюрезь сявома
Эстейнек воля.
Шкайти озондозь
Мезьге аф тият,
Пара эряфти
Курок аф лисят.
Кувать думсезень
Ня валхнень Иван,
Лац аф шарьхкотькшни
Эряфкясь — туман.
Сетьмоста, пелезь
Аванцты пшкядсь:
— Кулхцонтта, мезе
Монь мялезон лядсь.
Кулхцонтта, ава,

[33]

Коста марьсесайть
Сембе кулятнень,
Сембе баснятнень?
Мес ськамот, ава,
Пяк лама содат?
И эряфть колга
Бойкаста корхтат? —
— „Азондса, аля,
Озак ваксозон,
Аньцек тят вана
Кяжда лангозон.
Тонць ведь содасак:
Яксян Ляй вели,
Эсь сазорозень
Кресналянц пяли.
Вов Ляй велеса
Ули учитель,
Сонь эрямань киц,
Аля, сюдуфоль.
Содай лама сон,
Газетт морафни,
Цебярь книгаса
Эсь прянц тонафни.
Мзярда Сибирьста
Эсь велезонк сань,
Паксянь тевняс мон
Покама кундань,
Вов фкя пингоня
Карша васьфтемань
(Велень учительсь)
И лоткафтомань.
Кизефнесь эсон,
Кода эрсекшнень
Кельме Сибирьса,
Шобда вастрогса.
Кулхцондсь мяль вельде,
Мезе азондонь,
Пара сельмоса
Ванондсь лангозон.
— Да, тон, мокшава,
Пяк лама няеть,
Эряфонь киге
Стакаста кялеть.
Моньге тяфтане
Кельме Сибирьгя
Йотась, мокшава,
Пара пингозе.
Яксек корхнема

[34]

Школав, ширезон, —
И люпштазе сон
Види кядезень.
Эстонь пингоня
Яксень пялонза,
Тушендсть мялезон
Пара прявинза.
Сембе кулятнень
Сон содасыне,
Аф пелезь тейне
Азонкшнесыне.
А улхка якань, —
Корхтай: „Тюрема,
Баярхнень кядьста
Модась нельгома.“
Тяни шарьхкодеть?
Аде куду ни,
Вдь курок шинясь
Йофси шоподи.
Лоткась пиземське,
Сявк нюрямнязень,
А монць валомне
Кандса идезень.“ —
Тяфта Аннанди
Савсь тячи корхтамс
Иван мирденцты
Пиземнять ётамс.
Вай, куду срхкасть
Вирнять потмова,
Сетьмоста увнай
Шуфттнень ёткова.
Шуфттнень прянява
Налхксь ши валдонясь,
Лопаснон кашторфтсь
Ляпе варманясь.
Вай, ару эряй
Кожфкясь виреса,
Мзярда шуфтонза
Штафкат пиземса,
А нармоннятне
Пара мяльняса
Латцихть моронят
Кайги кяльняса.
Ся пингоня лад
Вирьса ащемась,
Эрямать колга
Моронь латцемась.
Сельмотне няйсазь

[35]

Акша келунять,
Шалхкце никссесы
Панчфонь шиненять.
Кяцце капшасы
Пиже лопанять,
Пильгце шятясы
Ляпе тишенять.
Нинге сяда лад,
Мзярда шись валги,
Мзярда паксять лангс
Равжа цильфсь мады,
Мзярда варманясь
Лоткай уфсемда,
Мзярда аф корхтайхть
Вирнять шуфтонза;
Аньцек цёфкскянясь
Моронц ладясы,
Сединь токазне
Вири нолдасы:
Васенда шудезь,
Тоса вяшкозне,
Сяльде лопатнень
Алга кяшезне.
— Вирсь тя ули минь,
Сатам кеняртьфста
Тяза ваймама,
Ваймонь таргама. —
Корхни Анюта
Танцти шиньф вирьгя
Куду молемста,
Иденц кандомста.
Мзярда Анюта
Иванонь мархта
Пачкодсть велети,
Вай, каньф перети;
Мзярда пачкодсть синь
Эсь кудснон фталу,
Сувасть корхтазне
Пирьфи-латалу,
Каршезост комотсь
Кудста Алдунясь,
Сельмоведьса начкф
Акша шаманясь.
Тарнай кядняса
Анютань кргас
Авардезь-кольгозь
Сонне ктмордась:
— Исяк, аканяй,

[36]

Монне обжамазь,
Вай, аф тякс-тонакс
Вирьса тиемазь... —
И вярьгя вайгяльхть
Ушедсь явсема,
Йотай шить колга
Валонь латцема.
Шарьхкодсь Анюта,
Шамац якстерьгодсь,
Сяс сонь сельмонза
Цяткокс пиндолгодсть.
Варжакстсь мирденцты,
Кяжи вайгяль нолдсь:
„Кулить, мокшаля?
Тяни думак тонць.
Сиресь колазе
Монь одкс пингозень,
Пяляс пинекс сон
Нефнесь седизень.
Тяни сонь цёрац
Алдуть сускозе,
Аф пара славас
Стерьвась ускозе.
Проклят улеза
Салаюфть цёрац,
Кли тяфтане
Эряма тонадсь.
Аф ламос колси
Стирьхнень эряфснон,
Аф ламос сими
Якстерь верняснон.
Курок сай пинге,
Мзярда кизефтьсаськ,
Верда симоманц
Марса лоткафтсаськ.
Сргость Ляй веле,
Волясь маласа!“
И комада прась
Лофта шамаса.