Быдтысьӧм (II)
| Быдтысьӧм (1924) by |
| Гижан кад: 1924, Йӧзӧдан во: 1924. Ӧшмӧс: Коми календар 1924 во вылӧ. Сыктывдінкар: Коми нига лэдзанін, 1924. |
Мамъясӧс, челядьясӧс колӧ ёна дӧзьӧритны.
Сьӧкыд олӧм. Миян сиктъясын нывбабаяслӧн кодь сьӧкыд олӧм некодлӧн абу. Мед нин сьӧкыд да пемыд олӧм челядя аньяслӧн, быдтысьысьяслӧн. Коми ныв мунӧ верӧс сайӧ томӧн, челядь вежӧрнас, оз весиг удит сможайтныс, ёнмыныс нывнас. Весиг оз думышт водзвыв верӧссайса сьӧкыд олӧмсӧ. Медводдза лунсяньыс жӧ эськӧ сэсся казялӧ лэчкӧ шедӧмсӧ да. Удж, сьӧкыд удж асывсянь рытӧдз оз бырлы керка-карта гӧгӧрын, видз-му вылын. Сэсся быд во челядясьӧм. Воысь воӧ сьӧктӧ ӧлӧмыс, шойччӧг оз овлы. Лун — видз-му вылын, керка-карта гӧгӧрын, вой — челядькӧд кага потан дінын.
Сы вӧсна со и челядь быдтӧмыс миян оз удж туйӧ мун, оз пыдди пуктысь. Челядьыд нӧ пӧ мый, уджъясыд пӧ на дорысь коланторъясджык на. Челядь, коньӧръяс, дӧзьӧр ни видзӧм быдмӧны асьныс.
Дӧзьӧртӧг челядь кулалӧны.
Посни челядьтӧ, кагаястӧ ёна колӧ дӧзьӧритны. Кагатӧ 6 тӧлысьӧдз колӧ куш мам йӧв вылын видзны, весиг оз ков мукӧдторйӧн вердны. Колӧ зэв сӧстӧм кӧлуйӧн видзны, асьсӧ мыськавны быд лун, мед некор оз пет кага дінысь шомыс дук.
Миян кага дӧзьӧритӧм весиг абу. Ставсӧ вӧчам бӧрӧн, буретш кыдз оз ков. Гожӧмын, уджъяс дырйи, мамъяс оз эштыны кага дінын овны, лунтыр кежлӧ кольӧны найӧс ичӧтик видзысьлы либӧ пӧрысь выжывлы. Кагаыд лунтыр ва вылын, няйт вылын куйлас. Бӧрдӧмысь вомас сюйыштасны нюш, нянь акльӧдлӧмӧн дӧра пиӧ кӧрталӧмаӧсь да. Дерт сэсся мытыд да быдсяма висьӧмыд босьтӧ. Арталӧмаӧсь да, сиктъясын пӧ ар тыртӧдз быд 100 кага пытшкысь 70 кулӧ. Ловйӧн кольысьясыс оз жӧ зэв красуйтчыны, быдмӧны омӧликӧсь, висьлӧсӧсь.
Чужтылас эськӧ коми ань уна челядьӧс да этшаӧс быдтынысӧ вермас, унджык кагаыс кості кулаласны.
Мамъяс, асланыс сьӧкыд олӧмнысла, весиг оз жалитны кагаяснысӧ, шуасны: «Ен эськӧ аддзис, мича сылӧн сэн местаыс». Бур олӧм помысь эськӧ мамыд сідз оз жӧ шу.
Кыдзи челядясьӧ миян крестьянка.
Миян сьӧкыд коми крестьянка челядясьтӧдзыс пыр ӧтмоза уджалӧ, шойччӧг оз тӧдлы. «Кысь нӧ пӧ шойччыны эштан!» Унаысь челядясьлас уджалігас: видз вылас, му вылас, колльысигас. Горт гӧгӧрса уджтӧ сійӧ пыдди оз пукты. Сійӧн вот крестьянка миян асьсӧ нинӧмӧ воштӧ, дай кагаыс омӧль чужӧ.
Мӧд-кӧ, челядясьӧмыс абу морт ногса, вывті омӧль миян коми аньяслӧн. Лӧсьӧдчӧны челядясьны медняйтінас, медкӧдзыдінас: картаӧ, сарайӧ. Кага вайӧны некодтӧм дырйи, полӧны йӧзасьӧмысь, вомдзасьӧмыс. Мед жӧ эз вӧвны татшӧм пемыдӧсь: эськӧ мунісны больничаӧ кагатӧ вайны, абу кӧ больничаыс — корисны велӧдчӧм бабкаӧс (акушеркаӧс) да шоныд выль мыськӧм керкаын, вольпасьын вайисны. Челядясигкежлӧ колӧ лӧсьӧдны став кӧлуйтӧ выль мыськӧмӧс, сӧстӧмӧс. Няйт кӧлуйысь — дӧрӧм шушунысь вермас быдсяма висьӧм лоны. Миян коми аньяс челядясьӧм вылӧ дзик бӧрӧн видзӧдӧны — шуӧны няйтӧн, пежӧн сэки нывбабаӧс, эськӧ сыысь сӧстӧмыс нинӧм абу, сійӧн и колӧ быдтор сӧстӧм сэтчӧ. Пикӧ кӧ воасны — корӧны пӧрысь старукаӧс, немтор тӧдтӧмӧс. Сы помысь бур оз нин ло мамлы ни кагалы, няйт кияснас кыкнаннысӧ вермас висьмӧдны, мӧдар югыдӧ мӧдӧдны.
Коймӧд-кӧ, пыр челядясьӧм бӧрын уджӧ кутчысьӧны, мӧд луннас и чеччӧны. Сідзтӧ кысь сэсся дзоньвидзалуныс? Сы вӧсна унджык аньыс медводдза кага вайӧмсяньыс висьмӧны, кості пӧрысьмӧны.
Мый жӧ керны? Кыдзи отсавны? Дерт эськӧ сьӧкыд да, отсавны вермӧны. Сӧвет власьт тӧждысьӧ нывбабаяс, мамъяс вӧсна. Лӧсьӧдіс «Охрана материнства и младенчества». Тайӧ лоӧ мамъясӧс, челядьясӧс дӧзьӧританін. Сэтчӧ лӧсьӧдалӧны шоныд, югыд, сӧстӧм челядясянінъяс. Сэні велӧдчӧм бабкаяс, докторъяс челядясьысьӧс кагаяскӧд шойччӧдӧны, бура вердӧны-юкталӧны мамӧс, кагаӧс, мед дзоньвидзаӧсь, ёнӧсь кыкнаныс лоӧны. Каръясын уджалысь нывбабалы ӧні лӧсьӧдӧма зэв уна пӧлӧс оланінъяс челядясигкежлас: челядя мамъяслӧн керка, ясли, консультация сьӧкыд нывбабалы, мамъяслы — йӧлӧн верданін. Татшӧм бурторъяссӧ нывбабаяс асьныс лӧсьӧдісны. Деревняясын крестьянкаяслы вермасны отсавны «Челядя мамъяслӧн керка».
Мый колӧ керны?
Деревняясын позьӧ ӧні жӧ лӧсьӧдавны челядясянін и ясли. Челядясянін восьтыны колӧ больничаяс бердӧ да кӧні эм велӧдчӧм бабкаяс, сэтчӧ мед быд нывбаба локтӧ челядясьны, сэні сійӧс дӧзьӧритасны, кокньӧдасны быд ног, велӧдасны кагасӧ водзӧ кежлӧ дӧзьӧритны. Кӧні абу больнича, сэтчӧ колӧ нин велӧдчӧм бабкатӧ корны; сытӧг некодлы оз ков лӧсьӧдчыны челядясьны. Быд нывбабалы колӧ петкӧдчывны челядясьтӧдзыс бабкалы гоз-мӧдысь.
Удж дырйи, гожӧмын быдлаӧ колӧ восьтавны челядьяслы яслияс, мед мамъяс вермасны посни челядьнысӧ долыд сьӧлӧмӧн кольны бур видзысьяслы, мед рытнас удж вылысь локтӧм бӧрын налы сӧмын ковмас пыравны пӧт, дзоньвидза кагала, вой кежлӧ гортӧ нулыны.
Татшӧмторъяссӧ позьӧ лӧсьӧдны женотделъяс пыр.
Тшӧктӧй ассьыныд Исполкомъястӧ вӧчны яслияс, челядясянінъяс, асьныд тшӧтш, мыйӧн верманныд, отсасьӧй: коді деньгаӧн, коді сёян-юанӧн.
This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:
- its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 70-year protection term is applied;
- and the creator died before January 1, 1954 (more than 70 years ago), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
- and this work was first published before January 1, 1954 (more than 70 years ago).
This work is in the public domain in the United States because it was published before January 1, 1929 (more than 95 years ago).
The author died in 1925, so this work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term is the author's life plus 98 years or less (if applicable), or the copyright term is 99 years or less since publication (if applicable).
Public domainPublic domainfalsefalse