Буратино

by Толстой Алексей Николаевич (1883 - 1945)

Буратино  (1939)  Толстой Алексей Николаевич (1883 - 1945), translated by Подоров Иван Гаврилович

Гижан кад: 1939, Йӧзӧдан во: 1939. Ӧшмӧс: А. Толстой. Зарни ключ либӧ Буратинолӧн приключениеяс. Сыктывкар : Коми государственнӧй издательство, 1939.

ЗАРНИ ВОСЬТАН ЛИБӦ БУРАТИНОКӦД ЛОӦМТОРЪЯС

ДЖУЗЕППЕ СТОЛЯРЛЫ КИПОД УЛАС ВЕСЬКАЛІ ПЕС, КОДІ ЧИПСІС МОРТ МОЗ

Зэв нин важӧн Мушӧр саридз дорса ӧти карын овлӧма пӧрысь Джузеппе столяр, кодӧс нимтылісны Лӧзов Ныр.

Ӧтчыд кипод улас веськалас сылы пес, но, тӧвся кадын гор ломтан пес кодь и эм.

— Абу омӧль тор, — вомгорулын шуис Джузеппе, — мыйкӧ тась позяс на вӧчны, пызан кок ли мый ли...

Джузеппе ӧчкиасис, — важ жӧ нин вӧлі ӧчкиыс да кӧв йылын век и ӧшаліс, — бергӧдлыштіс пессӧ киас да босьтчис сійӧс лӧсавны ичӧтик черӧн.

Муртса на сійӧ заводитіс лӧсавны, кодкӧ зэв вӧснидика чирӧстіс:

— Ой-ой, ньӧжйӧджык ли мый ли!

Джузеппе вештіс ӧчкисӧ ныр йылӧдз, кутіс гӧгӧр видзӧдны мастерскӧйсӧ, — некод абу...

Сійӧ видзӧдліс верстак улӧ, — некод абу...

Сійӧ видзӧдліс стружки тыра дозйӧ, — некод абу...

Сійӧ сюйліс юрсӧ ӧдзӧс сайӧ, — и ывла вылын некод абу...

«Каститчис ӧмӧй меным? — мӧвпыштіс Джузеппе. — Коді эськӧ тайӧ вермис чирӧстны?»...

Сійӧ выльысь босьтіс черсӧ да бара кӧсйис лӧсасьны, — сӧмын на кучкис пескас...

— Ой, доймӧ жӧ, шуа, — горӧдіс вӧснидик гӧлӧс.

Тайӧ разын Джузеппе повзис нин ёна, сылӧн весиг ӧчкиыс пӧсяліс. Видлаліс сійӧ жырсьыс став пельӧсъяссӧ, пыраліс весиг горйӧ да юрсӧ бергӧдлӧмӧн дыр видзӧдіс трубаас.

— Некод абу...

«Гашкӧ, менам мыйкӧ юсис лӧсявтӧмтор, да со пельясын и тиньгӧ?» мӧвпыштіс ас кежас Джузеппе...

Эз, талун сійӧ нинӧм сэтшӧмсӧ эз юлы... Неуна сайкалыштӧм бӧрын, Джузеппе босьтіс струж, татшкис мӧлӧтӧн струж бӧрладор помас, медым буретша — не этша и не вывті ёна — петас стружлӧн кӧртыс, пуктіс сэсся пессӧ верстак вылӧ, и — сӧмын на нуӧдыштіс стружки рад...

— Ой, ой, ой, ой, кывзӧй, мый тэ чеплясян! — зэв лёкысь чирӧстіс вӧснидик гӧлӧс...

Джузеппе уськӧдіс стружсӧ, бӧрыньтчис, бӧрыньтчис да пуксис веськыда джоджас: сійӧ гӧгӧрвоис, мый вӧснидик гӧлӧсыд кыліс пес пытшкӧссьыс.

СЁРНИТЫСЬ ПЕССӦ ДЖУЗЕППЕ КОЗЬНАЛӦ АСЛАС ЁРТЫСЛЫ, КАРЛОЛЫ

Тайӧ каднас Джузеппе ордӧ пырис важся друганыс сылӧн, Карло шарманщик.

Коркӧ Карло ветлывліс каръясӧд паськыд дора шляпаӧн да шарманкаӧн, сьылӧмӧн да шылад ворсӧмӧн нажӧвитліс аслыс нянь вылӧ.

Ӧні Карло вӧлі пӧрысь нин и висьӧ, шарманкаыс сылӧн важӧн нин жуглысис.

— Видза олан, Джузеппе, — шуис сійӧ мастерскӧйӧ пырӧмӧн тшӧтш — мый тэ джоджын пукалан?

— А ме, аддзан-ӧ, ичӧтик винт вошті... Но, да мед — вочавидзис Джузеппе, да кӧсӧя видзӧдліс пес вылӧ. — Но, а тэ кутшӧма овсян, вокӧй?

— Омӧля, — вочавидзис Карло. — Пыр мӧвпала, — кыдзи эськӧ меным нажӧвитны нянь вылӧ... Кӧть эськӧ мед тэ меным отсыштін, сӧветуйтін эськӧ ли мый ли...

— Таысь прӧстӧй тор нинӧм абу, — гажа пырысь шуис Джузеппе да мӧвпыштіс ас кежас: «Вай ӧні жӧ мездыся тайӧ ёрӧм пессьыс». — Таысь прӧстӧй торйыс немтор абу, — верстак вылас куйлӧ зэв бур пес, босьт тэ тайӧ пессӧ, Карло, да ну гортад...

— Эх-хэ-хэ, — жугыля вочавидзис Карло. — А, мый жӧ водзӧсӧ? Нуа ме гортӧ пес, а менам весиг и гор каморкаын абу.

Ме тэныд буртор висьтала, Карло... Босьт пурт, вӧч тайӧ пессьыс акань, велӧд сійӧс шуавны быдсяма тешкодь кывъяс, сьывны, йӧктыны, да и новлӧдлы керкаысь-керкаӧ. Нажӧвитны пондан сэк нянь кусӧк вылӧ да стӧкан вина вылӧ.

Сэки верстак вылын, кӧні куйліс пескыс, чирӧстіс вӧснидик гажа гӧлӧс:

— Браво, зэв бура думыштін, Лӧзов ныр.

Джузеппе бара кутіс тірзьыны повзьӧмысла, а Карло сӧмын шензьӧмӧн гӧгӧр видзӧдлывліс, кытысь кылӧ гӧлӧсыс?

— Но, аттьӧ, Джузеппе, мый меным сӧвет сетін, нуа ли мый ли тэнсьыд пестӧ.

Сэки Джузеппе кватитіс пессӧ да ӧдйӧджык сюйыштіс сійӧс ёртыслы киняулас. Либӧ сійӧ эз пелька сюйышт, либӧ пескыс ачыс чеччыштліс да котшнитіс Карлолы юрас.

— Ок, вот кутшӧм тэнад козиныд! — ӧбидитчӧм пырысь горӧдіс Карло.

— Эн дивит, другӧ, тайӧ эг ме тэнӧ кучкы.

— Сідз кӧ, ме ачым аслым кучки юрам?

— Эн, другӧ, эн — колӧ чайтны, мый пескыс ачыс кучкис тэныд.

— Ылӧдчан, тэ кучкин...

— Эг, эг ме...

— Ме тӧда вӧлі, мый тэ кодуль, Лӧзов ныр, кучкин меным, — шуис Карло, — а тэ ещӧ и пӧръясян.

— Ук, тэ, — нӧшта и видчыны! — горӧдіс Джузеппе. — Нолтӧ, волы матӧджык!..

Кыкнан старикыс дузгӧдчисны да заводитісны усьласьны мӧда-мӧд вылас. Карло кватитіс Джузеппеӧс лӧзов нырӧдыс. Джузеппе кватитіс Карлоӧс дзор юрсиясӧдыс, кодъяс быдмӧны вӧлі пельяс гӧгӧрыс.

Та бӧрын найӧ кутчисны тувкӧдны мӧда-мӧдсӧ. Тайӧ каднас верстак вылын чирзіс да эльтчис ёсь гӧлӧс:

— Содты, бурджыка содты!

Бӧръявылыс старикъяс мудзисны, пондісны пошиктыны. Джузеппе шуис:

— Вай бурасям ли мый ли...

Карло вочавидзис:

— Но, мый нӧ, вай бурасям...

Старикъяс окыштчисны. Карло босьтіс пессӧ киняулас да муніс гортас.

КАРЛО МАСТЕРИТӦ ПУ АКАНЬ ДА НИМТӦ СІЙӦС БУРАТИНОӦН

Карло оліс пос улын, каморкаын, кӧні сылӧн мича горъя картинаысь кындзи немтор эз вӧв; горйыс сулаліс ӧдзӧслы паныда стенын.

Но мича горйыс, горса биыс и би вылын пуысь пӧртйыс эз вӧвны збыльнӧйӧсь — найӧс вӧлі серпасалӧма важ дӧратор вылӧ.

Карло пырис каморкаас, пуксис коктӧм пызан дінса дзик ӧти улӧс вылӧ да, пессӧ гӧгӧр бергӧдлӧм бӧрын, заводитіс пуртӧн вӧчны сэтысь акань.

«Кыдзи эськӧ меным сійӧс нимтыны? — мӧвпаліс Карло. — Нимта ме сійӧс Буратиноӧн. Тайӧ нимыс ваяс меным шуд. Ме тӧдлі ӧти семьяӧс, — ставнысӧ найӧс шулісны Буратиноӧн: батьыс — Буратино, мамыс — Буратино, челядьыс — Буратинояс жӧ... Ставныс найӧ олісны гажаа да тӧждысьтӧг...»

Первой сійӧ вӧчис пес вылӧ юрсияс, сэсся плеш, сэсся — синъяс...

Друг синъясыс асьныс воссисны да дзоргӧдчисны сы вылӧ...

Карло и вид эз петкӧдлы, мый повзис, сӧмын меліа юаліс:

— Пу синъяс, мыйла ті сэтшӧм тешкодя видзӧданныд ме вылӧ?

Но акань чӧв оліс, колӧ чайтны, вомыс сылӧн нӧшта эз на вӧв да сійӧн. Карло вӧлаліс банбокъяс, сэсся вӧчис ныр, кутшӧм сійӧ пыр овлӧ.

Друг нырыс ачыс кутіс нюжавны, быдмыны, да артмис сэтшӧм кузь, ёсь ныр, мый Карло весиг кызӧктіс:

— Абу лӧсьыд, кузь...

И заводитіс вундыны нырыслысь помсӧ.

Он на босьт! Ныр пондіс бергавны, пескылясьны, да сідзи и коли кузьысь-кузь, любопытнӧй, ёсь нырӧн.

Карло босьтчис вом дінӧ. Но сӧмын на удитіс вӧчны вомдоръяс, — вомыс пыр жӧ воссис:

— Хи-хи-хи, ха-ха-ха!

И мыччысис вомсьыс векнидик гӧрд кыв да пондіс дразнитчыны.

Тайӧ проделкаяс вылӧ видзӧдтӧг, Карло водзӧ кутіс вӧлавны, вундавны, гудйыны... Аканьлы вӧчис тшӧка, сьылі, пельпомъяс, туша, кияс...

Но, муртса помаліс вӧлавны медбӧръя чунь, Буратино кутіс кучкавны дзӧля кулакъяснас Карлолы кушмӧм юр пыдӧсас, чеплясьны, гильӧдчыны.

— Кывзышт, — стрӧга шуис Карло, — ӧд ме нӧшта тэнӧ эг на помав мастеритны, а тэ нин заводитін дурны... мый нӧ водзӧсӧ лоӧ... А?..

И сійӧ стрӧга видзӧдліс Буратино вылӧ. И Буратино гӧгрӧс синъяснас, шыр моз пондіс видзӧдны Карло батьыс вылӧ.

Карло вӧчис сылы сартасъясысь ыджыд лапаяса кузь кокъяс. Та вылын помаліс уджсӧ да сувтӧдіс пу детинкаӧс джоджӧ, медым велӧдны сійӧс ветлыны.

Буратино катласьыштіс, катласьыштіс вӧсни кокъяс йылас, тувччис ӧтчыдысь, тувччис мӧдысь, скок, скок, — веськыда ӧдзӧслань, порог вомӧн и — ывлаӧ.

Карло тӧждысьӧм пырысь мӧдӧдчис сы бӧрся.

— Эй, ичӧт плут, бӧр бергӧдчы!..

Кысь нӧ нин! Буратино кӧч моз котӧртіс туй кузя, сӧмын сылӧн пу кок пыдӧсъясыс — туки-тук, туки-тук — котшкакылӧны изъяс вывті...

— Кутӧй сійӧс! — горӧдіс Карло.

Ветлысь-мунысьяс сералісны, котӧртысь Буратино вылӧ чуньясӧн индӧмӧн. Но туй вежын сулалӧ вӧлі ыджыд тушаа, читкыра уска да куим пельӧса шляпаа пӧлитшӧскӧй.

Кор сійӧ аддзис котӧртысь пу морттӧ, паськӧдіс кокъяссӧ да потшис кокъяснас уличсӧ дзоньнасӧн. Буратино кӧсйис тювкнитны сы кокъяс костӧд, но пӧлитшӧскӧй кватитіс сійӧс нырӧдыс да кутіс сэтчӧдз, кытчӧдз эз удит локны Карло батьыс...

— Но, энлы жӧ тэ, ме тэнӧ велӧдышта, — кашкӧм пырысь шуис Карло да кӧсйис Буратиноӧс сюйны шабур зепас...

Буратинолы некутшӧма эз вӧв окота татшӧм гажа лунӧ став йӧз дырйи чурвидзны шабур зепын вывлань кокӧн, — сійӧ пелькиника песовтчис, шлёпкысис моски вылӧ да лэччысис кулӧма улӧ...

— Ой, ой, — шуис пӧлитшӧскӧй, — делӧыс, кажитчӧ, омӧль.

Кутісны чукӧрмыны ветлысь-мунысьяс. Видзӧдісны куйлысь Буратино вылӧ да довкйӧдлісны юрнаныс.

— Коньӧрушко, — шуалісны кодсюрӧяс, — тыдалӧ, тшыгысла...

— Карло сійӧс кувтӧдзыс нӧйтӧма, — шуалісны мукӧдъяс, — тайӧ пӧрысь шарманщикыс сӧмын лэччысьӧма бур морт улӧ, сійӧ омӧль, сійӧ лёк морт...

Кор кыліс ставсӧ тайӧс, уска пӧлитшӧскӧй, кватитіс коньӧр Карлоӧс паськӧм юрйылӧдыс да кыскис пӧлича юкӧдӧ.

Карло пуркйис буссӧ башмакъяснас да гораа норасис:

— Ок, ок, аслам шог вылӧ вӧчи ме пу детинкаӧс!

Кор уличыс тыртӧммис, Буратино лэптіс нырсӧ, гӧгӧрбок видзӧдліс да чеччалігтырйи котӧртіс гортас...

СЁРНИТЫСЬ ТИРГАН СЕТӦ БУРАТИНОЛЫ БУР СӦВЕТ

Пос увса каморкаӧ котӧртӧм бӧрын, Буратино шлёпкысис джоджас улӧс кок дінӧ.

— Мый эськӧ нӧшта сэтшӧмсӧ думыштны?

Оз ков вунӧдны, мый Буратинолы чужӧмсяньыс тырӧ вӧлі сӧмын на медводдза лун. Мӧвпъясыс сылӧн вӧліны ичӧтикӧсь-ичӧтикӧсь, дженьыдикӧсь-дженьыдикӧсь, пустяковӧйӧсь-пустяковӧйӧсь.

Сэк сійӧ друг кыліс:

— Крри-крри, крри-крри, крри-крри.

Буратино кутіс бергӧдлыны юрсӧ, каморка пытшкӧссӧ гӧгӧр видзӧдалӧмӧн.

— Эй, коді тані?

— Тані ме, — крри-крри...

Буратино аддзис ловъя лолӧс, коді неуна муныштӧ вӧлі тӧрӧкан вылӧ, но юрыс чирклӧн кодь. Сійӧ пукаліс гор весьтын стенын да ньӧжйӧник трачкӧдчис, — крри-кри — видзӧдіс стеклӧысь вӧчӧм кодь да ӧшкамӧшка рӧма былялӧм синъяснас, и вӧрӧшитіс дзӧляник усъяснас.

— Эй, коді тэ сэтшӧмыс?

— Ме — Сёрнитысь Тирган, — вочавидзис ловъя лолыд, — ола тайӧ жырас сё воысь нин дырджык.

— Тані ме кӧзяиныс, весась татысь.

— Ладнӧ, ме муна, кӧть меным зэв жаль эновтны тайӧ жырсӧ, кӧні олі сё во! — вочавидзис Сёрнитысь Тирган, — но менам мунтӧдз войдӧр кывзы месянь бур сӧвет.

— Зэв меным колӧны пӧрысь сверчоклӧн сӧветъясыд.

— Ок, Буратино, Буратино, — шуис сверчок, — эновт дурӧмтӧ, кывзысь Карлоыдлысь, могтӧг гортсьыд эн пышъяв да аскисянь жӧ заводит ветлыны школаӧ. Вот менам сӧвет. Мӧд ногӧн тэнӧ виччысьӧны ужаснӧй опасностьяс да весьӧпӧртана лоӧмторъяс. Тэнад олӧм вылӧ ме ог сет и косьмӧм гутлысь шойсӧ.

— Ммммыйла? — юаліс Буратино.

— А вот ачыд аддзылан — мммыйла, — вочавидзис Сёрнитысь Тирган.

— Ах, тэ, сё арӧса букашка-тӧрӧкашка! — горӧдіс Буратино. — Быдӧнысь медъёна свет вылас ме радейта весьӧпӧртана лоӧмторъяс. Аски жӧ, мыйӧн югдыштас, пышъя гортысь, понда ветлыны заборъяс вывті, жуглыны лэбач позъяс, дразнитны, зонкаясӧс, понъясӧс да каньясӧс бӧжӧдыс кыскавны... Ме вӧча нӧшта не тайӧс на сӧмын!..

— Жаль меным тэ, жаль, Буратино, уна кисьтан тэ курыд синва.

— Ммммыйла? — бара юаліс Буратино.

— Сы вӧсна, мый тэнад юрыд пуысь вӧчӧм, йӧй ...

Сэки Буратино чеччыштіс улӧс вылӧ, улӧс вывсянь, пызан вылӧ, кватитіс мӧлӧт, да шыбитіс сійӧн Сёрнитысь Тирганлы юрас.

Тӧлка пӧрысь сверчок сьӧкыда ышловзис, вӧрӧшитыштіс усъяснас да кыссис гор сайӧ, — муніс век кежлӧ тайӧ жырсьыс.

БУРАТИНО МУРТСА ОЗ КУВ АСЛАС КОКНИ МЫВКЫД ВӦСНАЫС. КАРЛО БАТЬЫС РӦМА КАБАЛАЫСЬ ВӦЧӦ СЫЛЫ ПАСЬКӦМ ДА НЬӦБӦ АЗБУКА.

Сёрнитысь Тирганкӧд лоӧм случай бӧрын пос увса каморкаын лои вывті гажтӧм. Луныс кыссис и кыссис. Рушкуас Буратинолӧн сідз жӧ вӧлі гажтӧм.

Сійӧ кунис синъяссӧ да друг аддзис тасьті вылысь пражитӧм курӧгӧс.

Тэрыба восьтіс синъяссӧ, — тасьті вылысь курӧгыд воши.

Сійӧ бара кунис синъяссӧ, — аддзис тасьтіысь ӧмидз варенньӧӧн да маннӧй рокӧн шӧрипӧв вӧчӧм сёян.

Восьтіс синъяссӧ, — варенньӧӧн да манка рокӧн шӧрипӧв вӧчӧм сёяныс абу.

Сэки Буратино гӧгӧрвоис, мый сылӧн зэв ёна сюмалӧ кынӧмыс.

Сійӧ котӧртіс, гор дінӧ, сюйис нырсӧ би вылын пуан пӧртйӧ. Но Буратинолӧн кузь нырыс пыр и розьӧдіс пӧртсӧ, ӧд коньӧр Карлоӧн, тӧдам нин тай, горйыс и, биыс и, пӧртйыс и, тшыныс и вӧлі серпасалӧма важ дӧра тор вылӧ.

Буратино кыскис нырсӧ да видзӧдліс розяс, — дӧра сайын стенас вӧлі мыйкӧ неыджыд ӧдзӧс кодь, но сэні сэтшӧма черань везйӧссьӧма, мый немтор он гӧгӧрво.

Буратино мӧдіс гурйысьны быд пельӧсӧд, — оз-ӧ сюр нянь корка тор либӧ каньӧн вильӧдӧм курӧг лы.

Ок, Карлолӧн ужын вылӧ нинӧмыс, нинӧмыс эз вӧв заптӧма.

Друг сійӧ стружки тыра кӧрзинаысь аддзис курӧг кольк. Кватитіс сійӧс, пуктіс ӧшинь вылӧ да нырнас вӧчис тотш-тотш — жугӧдіс кышсӧ.

Кольк пытшкын чипӧстіс ичӧтик гӧлӧс:

— Аттьӧ, пуысь вӧчӧм морт.

Жугӧдӧм кольк кыш пиысь петіс чипан пи, бӧж пыддиыс сӧмын гӧн тор и гажа синъяса...

— Аддзысьлытӧдз, курӧг-мамӧй важӧн нин дворын менӧ виччысьӧ.

И чипан пи чеччыштіс ӧшиньӧд, — сы мында сійӧс и аддзыліс.

— Ой, ой, — горӧдіс Буратино, — кынӧмӧй сюмалӧ!..

Луныс, бӧръявылыс дугдіс кыссьыны. Комнатаын лои рӧмыд.

Буратино пукаліс серпасалӧм би дорын и тшыгысла ньӧжйӧник сутшыктӧдліс.

Сійӧ аддзис, кыдзи пос увсянь джодж улысь тыдовтчис кыз юр. Мыччысис, исалыштіс сынӧдсӧ и петіс дженьыдик лапаяса руд пемӧс.

Тэрмасьтӧг сійӧ муніс стружки тыра кӧрзина дінӧ, пырис сэтчӧ исасиг, корсьысигтырйи, — скӧрысь кутіс кышӧдчыны стружкиясӧн. Тыдалӧ, сійӧ корсис кольк, кодӧс жугӧдіс Буратиноыд.

Сэсся сійӧ петіс кӧрзинаысь да матыстчис Буратино дінӧ. Исалыштіс сійӧс сьӧд нырнас, кӧні вӧлі кыкнанладор бокас нёль кузь сиӧн. Буратиносянь сёян дук эз кыв, — руд пемӧс муніс дінтіыс, ас бӧрсяыс кыскис вӧсньыдик кузь бӧжсӧ.

Но, кыдз нӧ сійӧс не кватитны бӧжӧдыс! Буратино пыр жӧ и кватитіс.

Тайӧ вӧлӧма Шушара нима лёк пӧрысь шыр.

Повзьӧм вывсьыд шырыд вуджӧр моз уськӧдчис пос улӧ, Буратиноӧс кыскигтырйи, но кор аддзис, мый тайӧ сӧмын пуысь вӧчӧм зонка, — бергӧдчис да лёкысь уськӧдчис, медым орӧдны сылысь горшсӧ.

Ӧні Буратино нин повзис, лэдзис шырлысь кӧдзыд бӧжсӧ да чеччыштіс улӧс вылӧ. Крыса — сы бӧрся.

Улӧс вывсянь сійӧ чеччыштіс ӧшинь вылӧ. Крыса — сы бӧрся.

Ӧшинь вывсяньыс став каморка вомӧныс сійӧ лэбыштіс пызан вылӧ. Крыса — сы бӧрся... Пызан вылас сэні кватитіс Буратиноӧс горшӧдыс, личкис сійӧс пиньяснас кутӧмӧн, чеччыштіс джоджӧ да кутіс кыскыны пос улӧ, гӧбӧчӧ...

— Карло батьӧй! — удитіс сӧмын чирӧстны Буратино...

— Ме тані! — вочавидзис гора гӧлӧс.

Ӧдзӧсыс воссис дзир йывтіыс, и пырис сэк Карло бать. Коксьыс кыскис сійӧ пуысь вӧчӧм кӧмсӧ да шыбитіс сійӧн шырлы.

Шушара лэдзис пуысь вӧчӧм зонкаӧс, тотшнитіс пиньяснас да пышйис.

— Со кытчӧдз вайӧдӧ дурӧмыд, — пондіс ропкыны Карло бать Буратиноӧс джоджысь лэптігмоз. Видзӧдліс, ставыс-ӧ сылӧн дзоньвидза. Пуксьӧдіс сійӧс пидзӧс вылас, перйис зепсьыс лук да весаліс сійӧс. — На, сёй!...

— Буратино сатшис лукйӧ тшыг пиньяссӧ да сёйис сійӧс вазӧдӧмӧн да тяпкӧдчӧмӧн. Та бӧрын кутіс ниртчыны Карло батьлы щӧтясьӧм банбокъяс дінас.

— Ме лоа тӧлка зонкаӧн, Карло бать... Сёрнитысь Тирган тшӧктіс меным ветлыны школаӧ.

— Бура мӧвпыштӧмыд, дзолюк...

— Карло бать, но ӧд ме — пасьтӧм, пуысь вӧчӧм, — школаын зонкаяс менӧ серам вылӧ лэптасны.

— Эге, — шуис Карло да гыжйыштіс щӧтясьӧм тшӧкасӧ. — Тэ прав, дзолюк!

Сійӧ ӧзтіс лампа, босьтіс шыран, лем да рӧма кабала торъяс. Вундаліс да клеитіс мугӧм рӧма бумагаысь шабур да югыд-виж гач. Мастеритіс важ гӧленысь туфли да важ носкиысь тугъя колпак кодь шапка. Ставсӧ тайӧс пасьтӧдіс Буратино вылӧ.

— Новлы бур вылӧ!

— Карло батьӧй, — шуис Буратино, — а кыдзи нӧ ме муна школаӧ азбукатӧг?

— Эге, прав тэ, дзолюк...

Карло бать гыжйыштіс балябӧжсӧ. Павтыртіс пельпомъяс вылас ассьыс дзик ӧтка шабурсӧ да петіс ывлаас.

Сійӧ регыд бӧр локтіс, но шабуртӧг. Киас сійӧ кутіс гырысь шыпасъяса да интереснӧй серпасъяса книга.

Вот тэныд азбука. Велӧдчы бур вылӧ.

— Карло батьӧй, а кӧні тэнад шабурыд?

— Шабуртӧ ме вузалі... Немтор, овсяс и сытӧг... Сӧмын тэ ов бур вылӧ.

Буратино сутшкысис нырнас Карло батьлы мелі киясас.

— Велӧдча, быдма да ньӧба тэныд сюрс выль шабур...

Буратино став вынсьыс аслас олӧмын тайӧ медводдза рытас кӧсйис овны дуртӧг, кыдзи велӧдіс сійӧс Сёрнитысь Тирганыд.

БУРАТИНО ВУЗАЛӦ АЗБУКА ДА НЬӦБӦ БИЛЕТ АКАНЬ ТЕАТРӦ

Асывнас водз Буратино пуктіс азбукасӧ сумкаӧ да чеччалігтырйи котӧртіс школаӧ.

Мунігас сійӧ весиг эз видзӧд чӧскыдторъяс вылӧ, кодъясӧс вӧлі выставитӧма лавкаясын, — ма вылын вӧчӧм мака куимрӧчаяс, чӧскыд пирожкияс да петук модаа мампассьӧ, кодъясӧс пысавлӧма вӧлі бедь йылӧ.

Сійӧ эз кӧсйы весиг видзӧдны зонкаяс вылӧ, кодъяс лэдзисны бумажнӧй змейӧс...

Туй вомӧн вуджӧ вӧлі визя кань, Базилио, кодӧс позьӧ вӧлі кватитны бӧжӧдыс. Но Буратино кутіс асьсӧ и таысь.

Кымын матӧджык матысмис сійӧ школалань, сымын гораджыка кылӧ ворсіс гажа музыка неылын, Мушӧр саридз дорын.

— Пи-пи-пи, — чипсіс чипсан.

— Ла-ла-ла-ла — сьыліс сигудӧк.

— Дзинь-дзинь, — зинякылісны ыргӧн тасьтіяс.

— Бум! — брунгис барабан.

Школаӧ колӧ вӧлі кежны веськыдвыв, а музыка кыліс шуйгавылын. Буратино кутіс джӧмдавны. Кокъясыс асьныс пондісны кежны саридзлань, кӧні кыліс:

— Пи-пи, шшшш..

— Дзинь-лала, дзинь-ла-ла...

— Бум!

— Школаыд ӧд некытчӧ оз пышйы, — ачыс аскӧдыс гораа кутіс сёрнитны Буратино, — ме сӧмын видзӧдла, кывзышта да и котӧрӧн сэсся — школаӧ.

Мыйвынсьыс сійӧ уськӧдчис котӧртны саридзлань. Сійӧ аддзис дӧраысь вӧчӧм балаган, кодӧс вӧлі мичмӧдӧма саридз тӧлысь шлопӧдчысь уна рӧма флагъясӧн.

Балаган вевдорын йӧктышталӧмӧн ворсісны нёль музыкант.

Уліас шпыньмунӧм кызыник тьӧтка вузавлӧ вӧлі билетъяс.

Пыранінас матын сулалісны уна йӧз чукӧр, — нывпоснияс да зонпоснияс, салдатъяс, лимонва вузавлысьяс, кага вердысь аньяс, кусӧдчысьяс, поштальонъяс, — ставныс лыддисны ыджыд афиша:

АКАНЬ ТЕАТР

СӦМЫН ӦТИ ПРЕДСТАВЛЕННЬӦ

ТЭРМАСЬӦЙ!

ТЭРМАСЬӦЙ!

ТЭРМАСЬӦЙ!

Буратино тракнитіс соскӧдыс ӧти зонкаӧс.

— Висьтав, ёна кора, мый дона пыран билетыс?

Зонка пинь пырыс вочавидзис тэрмасьтӧг.

— Нёль сольдо, пуысь вӧчӧм морт...

— Тӧдан-ӧ мый, зонка, ме вунӧді гортӧ ассьым портманетӧс... Тэ он вермы уджӧн сетлыны меным нёль сольдо?..

Зонка лӧг пырысь шутьӧгтіс:

— Аддзӧмыд йӧйӧс!..

— Меным ужжжжжжжаснӧ окота видзӧдлыны акань театр, — синва пыр шуис Буратино, — ньӧб менсьым нёль сольдоысь мича шабурторӧс...

— Бумага шабур нёль сольдоысь? Корсь дуракӧс.

— Но, сідз кӧ ньӧб менсьым лӧсьыдик колпакӧс...

— Тэнад колпакӧн сӧмын лягӧпиянӧс кыйны... Корсь дуракӧс.

Буратинолӧн весиг нырыс кӧдзаліс — сэтшӧм окота вӧлі сылы веськавны театрӧ.

Зонка, сідз кӧ босьт менсьым нёль сольдоысь выль азбукаӧс...

— Серпасъяса?

— Ззззэв мича серпасъяса да гырысь шыпасъяса.

— Вай, пӧжалуй, — шуис зонка, босьтіс азбукасӧ да неокота пырысь лыддис нёль сольдо.

Буратино котӧртіс шпыньялысь кызыник тьӧтка дорӧ да вӧсни гӧлӧсӧн шуис:

— Кывзы, вай меным медводдза радысь билет акань песьтак вылӧ.

ПЕСЬТАКАСИГӦН АКАНЬЯС ТӦДӦНЫ БУРАТИНОӦС

Буратино пуксис медводдза радӧ да зэв нимкодьпырысь видзӧдіс лэдзӧм занавес вылӧ.

Занавес вылӧ вӧлі серпасалӧма йӧктысь мортъясӧс, сьӧд, маскаа нывкаясӧс, кодзулӧсь колпакъяса, ыджыд тошка шуштӧм йӧзӧс, шондіӧс, коді мунӧ вӧлі ныра да синъяса блин вылӧ да нӧшта мукӧд интереснӧй серпасъяс.

Куимысь кучкисны жыннянӧ, и занавесыс воссис.

Ичӧтик сцена вылын веськыдладорас и шуйгаладорас сулалісны картон пуяс. На весьтын ӧшаліс тӧлысь модаа пӧнар да югӧрнас отражайтчис рӧмпӧштан торйын, кӧні плавайтісны ватаысь вӧчӧм зарни ныръяса кык юсь.

Картон пу сайсянь петіс кузь сосъяса, кузь еджыд дӧрӧма ичӧтик морт. Сылӧн чужӧмыс вӧлі киськалӧма пинь весалан пызь кодь еджыд пудраӧн.

Сійӧ копыртчыліс пыдди пуктана публикалы да жугыля шуис:

— Видза оланныд, менӧ шуӧны Пьероӧн... Ӧні ми тіян водзын ворсам татшӧм нима комедия: «Югыдлӧз юрсиа нывка, либӧ комын куимысь юрбӧрӧ кучкӧм». Менӧ кутасны нӧйтны беддьӧн, да юрбӧрӧ кучкавны. Тайӧ зэв тешкодь комедия...

Мӧд картон пу сайсянь чеччыштіс мӧд морт, дзоньнас клетка сера, быттьӧ шахмат пӧв.

Сійӧ копыртчыліс пыдди пуктана публикалы.

— Видза оланныд, ме — Арлекин!

Та бӧрын бергӧдчис Пьеролань да кыкысь кучкис сэтшӧм гораа, мый банбоксьыс сылӧн киссьыштіс пудраыс.

— Тэ, йӧй, мый зыньган?

— Ме жугыль, гӧтрасьны кӧсъя да, — вочавидзис Пьеро.

— А мыйла тэ эн гӧтрась?

— Сы вӧсна, мый менам гӧтырпуӧй меысь пышйис...

— Ха-ха-ха, — вак-вак серӧктіс Арлекин, — аддзанныд прӧсужсӧ!

Сійӧ кватитіс бедьсӧ да кучкалыштіс Пьероӧс.

— Кыдзи шуӧны тэнсьыд гӧтырпутӧ?

— А тэ он кут сэсся косясьны?

— Но, ме сӧмын на заводиті.

— Сідз кӧ, сійӧс шуӧны Мальвинаӧн, либӧ югыдлӧз юрсиа нывкаӧн.

— Ха-ха-ха, — бара вак-вак серӧктіс Арлекин да куимысь кучкис Пьеролы юрбӧрас. — Кывзӧй, пыдди пуктана публика... Да овлӧны ӧмӧй лӧз юрсиа нывкаясыс?

Но сэк сійӧ, публикалань бергӧдчылігӧн, медводдза лабич вылысь друг аддзис пельясӧдзыс вома, кузь ныра, тугъя колпака пу детинкаӧс...

— Видзӧдлӧй, тайӧ Буратино! — горӧдіс Арлекин сы вылӧ чуньнас индӧмӧн.

— Ловъя Буратино! — кузь сосъяснас ӧвтчӧмӧн горӧдіс Пьеро.

Картон пуяс сайсянь чеччыштісны уна аканьяс — сьӧд маскаа нывкаяс, ыджыд тошъяса да колпакаяса страшнӧй кизь синъяса кузь гӧна понъяс, ӧгурчи сяма ныръяса гӧрбунъяс...

Ставныс найӧ котӧртісны сисьяс дорӧ, кодъяс сулалісны рампа пӧлӧн, да ёна видзӧдӧмӧн кутісны больгыны:

— Тайӧ Буратино! Тайӧ Буратино! Миян дінӧ, миян дінӧ, гажа плут, Буратино!

Сэки Буратино лабичсяньыс чеччыштіс суфлёр будка вылӧ, а сэсянь сцена вылӧ.

Аканьяс кватитісны сійӧс. Заводитчисны окасьӧмъяс, ёрт нога чеплясьӧмъяс да кучкасьӧмъяс, — Буратино ветліс ӧти сывтырйысь мӧдӧ.

Видзӧдысьяслӧн сьӧлӧмъясыс вӧрзисны. Ӧти кормилицалӧн весиг синваыс петіс. Ӧти пӧжарник сыркъялӧмӧн бӧрдіс.

Сӧмын бӧр лабичьяс вылын зонкаяс скӧралісны да зымгисны кокъяснаныс:

— Тырмас нювсьыны, абу нин ичӧтӧсь, водзӧ нуӧдӧй песьтаксӧ.

Тайӧ став зыксӧ кылӧмӧн, сцена сайсянь мыччысис морт, видзӧднысӧ сэтшӧм шуштӧм, мый сы вылӧ ӧти видзӧдлӧмсьыс позьӧ вӧлі повзьӧмысла кынмыны места вылад.

Сынавтӧм сук тошкыс сылӧн кыссис джоджӧдыс, былялӧм синъясыс бергалісны, ыджыд вомыс гальскӧдчис пиньяснас, быттьӧ тайӧ вомыс абу мортлӧн, а крокодиллӧн. Киас сійӧ кутіс сизим вожа орс.

Тайӧ вӧлі акань театрса кӧзяин, акань наукаяс кузя доктор, синьор Карабас Барабас.

— Га-га-га, гу-гу-гу! — равӧстіс сійӧ Буратино вылӧ. Тайӧ сідз кӧ тэ торкин менам мича комедия петкӧдлӧмлы?

Сійӧ кватитіс Буратиноӧс, нуис театрса кладӧвӧйӧ да ӧшӧдіс тув йылӧ. Бӧр локтӧм бӧрас, грӧзитіс аканьясӧс сизим вожа орснас, медым найӧ песьтакасясны водзӧ.

Аканьяс кыдзкӧ помалісны комедиясӧ, занавес тупкысис, видзӧдысьяс разӧдчисны.

Акань наукаяс кузя доктор синьор Карабас Барабас локтіс кывтӧ рытъя сёйны.

Тошлысь улыс юкӧнсӧ, медым эз мешайтчы, зептас сюйыштӧм бӧрын, Карабас пуксис гор водзӧ, кӧні вӧлі пражитчӧны быдса кролик да кык чипан.

Чуньяссӧ дуллялыштӧмӧн сійӧ видліс жаринкаяс, и сылы кажитчисны найӧ ульӧн.

Горйын пескыс вӧлі этша. Сэки сійӧ куимысь клопкис кипыдӧсъяснас.

Котӧрӧн пырисны Арлекин да Пьеро.

— Вайӧй жӧ меным тайӧ дыш пон Буратиносӧ, — шуис синьор Карабас Барабас. — Сійӧс вӧчӧма кос пуысь, ме сійӧс шыбита биӧ, и менам жаркойӧй здукӧн пражитчас.

Арлекин да Пьеро уськӧдчисны пидзӧс выланыс, да пондісны кевмысьны, шудтӧм Буратинолы корны пӧщада.

— А кӧні менам плетьӧй! — эрӧстіс Карабас Барабас.

Сэки найӧ бӧрдігтырйи мунісны кладӧвӧйӧ, тув йылысь лэдзисны Буратиноӧс да кыскисны кывтӧ.

БУРАТИНОӦС СОТӦМ ПЫДДИ, СИНЬОР КАРАБАС БАРАБАС СЕТӦ СЫЛЫ ВИТ ЗАРНИ СЬӦМ ДА ЛЭДЗӦ ГОРТАС

Кор аканьяс вайисны Буратиноӧс да шыбитісны джоджӧ гор радз дінӧ, синьор Карабас Барабас, нырнас нёштӧма сільгӧмӧн, коколюкаӧн гудралӧ вӧлі ӧгыръяс.

Друг сылӧн синъясыс гӧрдӧдісны, нырыс, сэсся став чужӧмыс кӧрсис вомӧна чукыръясӧн. Тыдалӧ, ныр розяс сылы веськалі ӧгыр торйыс.

— Аап... аап... аап... — равзыны кутіс Карабас Барабас синъяссӧ кылӧдӧмӧн, — аап-чхи!..

Сійӧ несйис сэтшӧм ёна, мый горйын пӧимыс кыптыліс сюръяӧн.

Кор акань наукаяс кузя доктор заводитас вӧлі несъявны, то оз нин вермы дугдыны да несъяс ветымынысь, а мукӧддырйи и сёысь помся.

Татшӧм вӧвлытӧм кесъялӧмсьыс вӧлі бырӧ сылӧн ыбӧсыс и овлӧ сэк бурджыкӧн.

Пьеро гусьӧник вашнитіс Буратинолы:

— Заводитлы сыкӧд сёрнитны несъялӧм костас.

— Аап-чхи! Аап-чхи! — паськӧдӧм вомнас Карабас Барабас апайтіс сынӧдсӧ да чегъясян шыясӧн несъяліс, юрнас пыркӧдіс да кокъяснас зымӧдіс.

Кывтын ставыс пондіс тіравны, дзинякылісны стеклӧяс, вӧрзисны тувъяс йылысь рачьяс да пӧртъяс.

Тайӧ несъялӧмъяс костас Буратино заводитіс лыддьӧдлыны вӧсньыдик нор гӧлӧсӧн:

— Коньӧрӧй ме, шудтӧмӧй, некод менӧ оз жалит.

— Дугды лимзавны! — горӧдіс Карабас Барабас. — Тэ меным дзуган... Аап-чхи!

— Несйыд бур, синьор, — бӧрдӧм пырысь шуис Буратино.

— Аттьӧ... А мый — бать-мамыд тэнад ловъяӧсь? Аап-чхи!

— Менам некор, некор эз вӧв мамӧй, синьор. Ах ме коньӧрӧй! — И Буратино горӧдіс сэтшӧм ёсь гӧлӧсӧн, мый Карабас Барабаслы пельясас емӧн моз кутіс сутшкавны.

Сійӧ кутіс зымӧдны кокпыдӧсъяснас.

— Дугды чирзыныд, шуа тэныд! Аап-чхи! А мый — батьыд тэнад ловъя?

— Менам коньӧр батьӧй ловъя на, синьор.

— Гӧгӧрвоа, кутшӧм лоас тэнад батьыдлы, кор тӧдас, мый ме тэ вылын пражиті кроликӧс да кык чипанӧс. Аап-чхи!

— Менам коньӧр батьӧй регыд кулас тшыгысла да кынмӧмысла. Ме сылӧн пӧрысьладор кежлас дзик став лачаыс. Жалит жӧ, лэдз менӧ, синьор.

— Дас сюрс куль! — равӧстіс Карабас Барабас. — Некутшӧм жалитӧм йылысь сёрни оз и вермы лоны. Кроликӧс да чипанъясӧс колӧ пражитны. Пыр горйӧ!

— Синьор, ме ог вермы тайӧс вӧчны.

— Мыйла — юаліс Карабас Барабас сӧмын сы могысь, медым Буратино водзӧ лючки сёрнитіс, а эз чунгы пельясас.

— Синьор, ме ӧтчыдысь видлывлі нин сюйны нырӧс горйӧ да сӧмын вӧчи розь.

— Мыйся сӧрӧм! — шензьыны кутіс Карабас Барабас. — Кыдз тэ вермин нырнад писькӧдны горйӧ розь?

— Сы вӧсна, синьор, мый горсӧ да би вылын пӧртсӧ вӧлі серпасалӧма важ дӧра тор вылӧ.

— Аап-чхи! — несйис Карабас Барабас сэтшӧм шумӧн, мый Пьеро лэбыштіс шуйгавылӧ, Арлекин — веськыдвылӧ, а Буратино кутіс дурпоп моз бергавны.

— Кысь тэ аддзылін дӧра вылӧ серпасалӧм горсӧ, бисӧ да пӧртсӧ?

— Менам Карло бать каморкаысь.

— Тэнад батьыд — Карло! — Карабас Барабас чеччыштіс улӧс вывсьыс, шеныштіс кияснас, тошкыс сылӧн ӧтарӧ-мӧдарӧ павтыртчис. — Сідз кӧ, пӧрысь Карло каморкаын и эм гуся ӧдзӧсыс...

Но сэк Карабас Барабас, тыдалӧ, медым оз висьтавсьы кутшӧмкӧ гусятор йылысь, кыкнан кулакнас тупкис ассьыс вомсӧ. И пукаліс мыйкӧ-дыра былялӧм синъяснас кусан би вылӧ видзӧдӧмӧн.

— Ладнӧ, — шуис сійӧ бӧръяпомас, — ме ужнайта пражитчытӧм кроликӧн да пусьытӧм чипанъясӧн. Ме тэныд коля олӧмтӧ, Буратино. Сійӧ этша на...

Сійӧ пыраліс тош улас, жилетка зептас, кыскис вит зарни деньга да чургӧдіс Буратинолы.

— Тайӧ этша-на... Босьт тайӧ сьӧмсӧ да ну тайӧс Карлолы. Копыртчыв да висьтав месянь, мый ме кора сійӧс некутшӧм ногӧн не кувны тшыгла да кынмӧмла и мед оз мун сійӧ каморкасьыс, кӧні эм важ дӧра тор вылӧ серпасалӧм гор. Мун, пӧттӧдзыд узь да асывнас водзджык котӧрт гортад.

Буратино пуктіс вит зарни деньгасӧ зептас, вежливӧя копыртчыліс да вочавидзис:

— Аттьӧ тэныд, синьор. Тэ эн вермы дӧверитны сьӧмтӧ меысь надежнӧйджык киӧ...

Арлекин да Пьеро Буратиноӧс нуӧдісны аканьяс узянінӧ, кӧні аканьяс бара пондісны окавны, чеплявны да кутлыны Буратиноӧс, коді сэтшӧм гӧгӧрвотӧм ногӧн мыніс горйын страшнӧй кувсьӧмысь.

Сійӧ вашкӧдӧмӧн шуаліс аканьяслы:

— Тані эм кутшӧмкӧ гусятор.

ГОРТАС ЛОКТІГӦН ТУЙ ВЫЛЫН БУРАТИНОЛЫ ПАНЫДАСЬӦНЫ КЫК КОРЫСЬ — БАЗИЛИО КАНЬ ДА АЛИСА РУЧ

Водз асылын Буратино выль пӧв лыддис сьӧмсӧ, — зарни деньгаыс вӧлі сы мында, кымын чунь киас, — вит.

Зарни сьӧм кулакас чабыртӧмӧн, сійӧ чеччалігтырйи котӧртіс гортас да сьыліс:

— Карло батьлы ньӧба выль шабур, ньӧба мака куимрӧчаяс уна-уна, бедь йывса петук модаа мампассьӧяс.

Кор син увсьыс воши акань театр да дӧлалысь флагъяс, Буратино аддзис кык корысьӧс, кодъяс жугыля кыссисны буса туй кузя: Алиса ручӧс, коді ваткыльтіс куим лапа вылын, да синтӧм кань Базилиоӧс.

Тайӧ вӧлі эз сійӧ кань, коді Буратинолы тӧрыт паныдасис улич вылын, но мӧд, — Базилио жӧ и сэтшӧм жӧ визя. Буратино кӧсйис на дінті шыасьтӧг мунны, но Алиса руч шыасис сылы меліа:

— Видза олан, бур Буратино. Кытчӧ сідз тэрмасян?

— Гортӧ, Карло бать дінӧ.

Руч ышловзис нӧшта ёнджыка меліалӧмӧн:

— Ог тӧд, суан-ӧ нин тэ коньӧр Карлоӧс ловйӧн: сійӧ тшыгысла да кынмӧмысла зэв нин омӧль...

— А тэ тайӧс аддзылін? — Буратино восьтліс кабырсӧ да петкӧдліс сэсь вит зарни деньга.

Сьӧмтӧ аддзӧм бӧрын ручыд ас тӧдлытӧгыс лапанас нюжӧдчыліс сылань, а кань паськыда восьтліс висян синъяссӧ, синъясыс сылӧн югнитісны кык виж пӧнар моз.

Но Буратино тайӧс нин эз казяв.

— Бур да шань Буратиноӧй, мый нӧ тэ кутан вӧчны тайӧ сьӧмнас?

— Карло батьлы ньӧба шабур... Ньӧба выль азбука...

— Азбука, ок, ок, — шуис Алиса руч юрсӧ довкйӧдлӧмӧн, — оз вайӧд тэнӧ бурторйӧ тайӧ велӧдчӧмыд... Вот ме велӧдчи, велӧдчи, а — видзӧд — ветла куим лапа вылын.

— Азбука, — ропкыштіс Базилио кань да скӧра чушнитіс усъясас. — Тайӧ ёрӧм велӧдчӧмнад ме синъясӧс вошті.

Туй бокас кос ув вылын пукалӧ вӧлі пӧрысь рака. Кывзіс, кывзіс сійӧ да кравӧстіс:

— Пӧръялӧны, пӧръялӧны!

Базилио кань пыр жӧ вылӧ-вылӧ чеччыштіс, лапанас уськӧдіс ракаӧс ув вылысь, нетшыштіс сылысь бӧжджынсӧ, — тайкӧ сійӧ сэсся лэбзис, да бара сувтіс Буратино водзӧ, быттьӧ сійӧ синтӧм.

— Тэ мыйла сідзсӧ сійӧс вӧчин, кань Базилио? — шензьӧм пырысь юаліс Буратино.

— Синъясӧн ме ог аддзы, — вочавидзис кань, — кажитчис меным, мый пу вылас вӧлі пон...

Мӧдісны найӧ куимӧн буса туй кузя. Руч шуис:

— Вежӧра, да ыджыд мывкыда Буратиноӧй, окота абу тэныд, медым сьӧмыд дас пӧв унджык лои?

— Дерт, окота! А кыдзи сійӧ вӧчны?

— Зэв кокниа. Мунам миянкӧд.

— Кытчӧ?

— Бӧбмуӧ.

Буратино неуна думайтчис.

— Ог, ме, колӧкӧ, ӧні гортӧ ветла.

— Ачыд тӧдан, ми тэнӧ домӧд йылын ог кыскӧй, — шуис руч, — сӧмын лёкджык лоӧ тэныд.

— Сӧмын лёкджык тэныд жӧ, — ропкӧбтіс кань.

— Тэ ачыд аслыд вӧрӧг, — шуис руч.

— Тэ ачыд аслыд вӧрӧг, — ропкӧбтіс кань.

— А то эськӧ тэнад вит зарни деньгаыд пӧри ыджыд чукӧр сьӧмӧ.

Буратино сувтіс, паськӧдіс вомсӧ...

— Ылӧдчан!

Руч пуксис бӧж вылас, нюлыштіс вомдоръяссӧ:

— Ме тэныд ӧні жӧ висьтала. Бӧбмуын эм ӧти кимӧститчан эрд, шусьӧ Шуд Ыбӧн. Тайӧ ыб вылас кодйы гу, шу куимысь: «Крекс, фекс, пекс», пукты гуас зарни деньгатӧ, тырт муӧн, вывсяньыс киськышт солӧн, киськав бурджыка ваӧн да мун узьны. Асывводз кежлӧ гуысь быдмас неыджыд пу, сы вылын коръяс пыддиыс кутасны ӧшавны зарни деньгаяс. Гӧгӧрвоан?

Буратино весиг чеччыштліс.

— Ылӧдчан!

— Мунам, Базилио, — ӧбидитчӧм пырысь нырсӧ бергӧдлӧмӧн шуис руч, — миянлы кӧ оз эскыны — оз и ков.

— Энлӧй-энлӧй, — горӧдіс Буратино, — эска, эска!.. Мунамӧй ӧдйӧджык Бӧбмуӧ!..

КУИМ ГУРИНА НИМА ХАРЧЕВНЯ

Буратино, руч Алиса руч да Базилио кань лэччисны гӧра горув, мунісны да мунісны эрдъяс вомӧн, виноградникъяс вомӧн, пожӧма роща пыр, петісны саридз дорӧ да саридз дорсянь бара бергӧдчисны сійӧ жӧ роща пыр, виноградникъяс пыр...

Мыльк йывса ичӧтик кар да на весьтса шондіыс тыдавліс то веськыдвылын, то шуйгавылын...

Алиса руч ышловзьӧмӧн шулывліс:

— Ок, абу сэтшӧм кокни веськавны Бӧбмуӧ, став лапаястӧ зыртан...

Рытъявылыс найӧ аддзисны туй бокысь важ керка, тшӧтшыд юра да пыранін весьтас вывескаа: КУИМ ГУРИНА ХАРЧЕВНЯ

Кӧзяиныс бырс петіс гӧстьяслы паныд, нетшыштіс кушмӧм юрсьыс шапкасӧ да улӧ копрасьӧмӧн корис пыравны.

— Эз эськӧ мешайт миянлы кӧть кос коркатор сёйыштны, — шуис Алиса руч.

— Кӧть эськӧ нянь корка торйӧн мед гӧститӧдісны, — сы бӧрысь шуис кань.

Пырисны харчевняӧ, пуксисны гор дорӧ, кӧні вертелъяс вылын скӧвӧрдаясын пражитчис ветчина.

Руч быд минутын нюлыштліс вомдоръяссӧ, Базилио кань пуктіс лапаяссӧ пызан вылӧ, уска нырвомсӧ — лапаяс вылас да синъяснас сатшкысис сёянъяс вылӧ.

— Эй кӧзяин, — важнӧя шуис Буратино, — вай миянлы куим корка нянь.

Кӧзяин тӧкӧтьӧ гатш эз усь шензьӧмысла, мый татшӧм бур гӧстьяс сэтшӧм этша корӧны.

— Востер сёрниа, гажа Буратино шутитӧ тэкӧд, кӧзяин, — серӧктіс руч.

— Сійӧ шутитӧ, — ропкыштіс кань.

— Вайӧй куим корка нянь да сы дінӧ — со эсійӧ зэв мичаа пражитӧм меж писӧ, — шуис руч, — да нӧшта эсійӧ дзодзӧг писӧ да вертел вывсьыд кык гулюӧс, да, пӧжалуй, ещӧ, мустор...

— Вайӧ медся госасӧ квайт гычӧс, — тшӧктіс кань, — да поснидик уль чери закуска вылӧ.

Веськыда кӧ шуны, найӧ босьтісны ставсӧ, мый вӧлі гор вылас, Буратинолы вылӧ коли сӧмын нянь корка.

Алиса руч да Базилио кань сёйисны ставсӧ лыяс сорнас. Кынӧмъясыс налӧн дундісны, нырвомъясныс кутісны лӧставны.

— Шойччыштам час мында, — шуис руч, — а стӧч войшӧр кадын петам. Эн вунӧд миянӧс садьмӧдны, кӧзяин...

Руч да кань водісны кык небыд вольпасьӧ, кутісны шкоргыны да нырнаныс шутлявны. Буратино йӧжгыльтчис пельӧсӧ пон вольӧс вылӧ...

Сійӧ вӧтасис гӧгрӧсіник зарни коръяса пу йылысь... Сӧмын на сійӧ нюжӧдіс кисӧ...

— Эй, синьор Буратино, кад нин чеччыны, войшӧр.

Ӧдзӧсӧ таркӧдчисны. Буратино чеччыштіс, тільыштіс синъяссӧ. Крӧвать вылын ни кань, ни руч эз вӧвны.

Кӧзяин висьталіс сылы:

— Тэнад бур другъясыд чеччисны водзджык, подкрепитчыштісны кӧдзыд пирогӧн да мунісны.

— Меным нинӧм эз тшӧктыны висьтавны?

— Весиг зэв ёна тшӧктісны, медым тэ, синьор Буратино, ниӧти здук воштытӧг, котӧртан туй кузя вӧрлань...

Буратино уськӧдчис ӧдзӧслань, но кӧзяин сувтіс порог вылас, читкыртыштіс синъяссӧ, кияснас пыксис бокъясас.

— А ужинсьыд коді кутас мынтысьны?

— Ой, — чирӧстіс Буратино, — уна-ӧ?

— Стӧч ӧти зарниа...

Буратино пыр жӧ кӧсйис тювгысьны сы кокъяс дінті, но кӧзяин кватитіс яй пражитан вертелсӧ, — тшӧть кодь усъясыс, дінас юрсиясыс сылӧн сувтісны сувтсӧн.

— Мынтысь, негодяй, либӧ ме тэнӧ жукӧс моз сутшка!

Лои мынтыны вит пиысь ӧти зарниа деньга. Дӧзмӧмысла нырнас кыскышталӧмӧн, Буратино эновтіс ёрӧм харчевня.

Войыс вӧлі пемыд, — тайӧ этша на — са кодь сьӧд. Гӧгӧр вӧлі ставыс узьӧ. Сӧмын Буратино юр весьтын шытӧг лэбаліс войся лэбач Сплюшка.

Небыд борднас сылы нырас инмӧдлӧмӧн, Сплюшка шуаліс:

— Эн эскы, эн эскы, эн эскы!

Буратино дӧзмӧм пырысь сувтіс.

— Мый тэныд колӧ?

— Эн эскы ручлы да каньлы...

— А тэн нӧ мый!..

Сійӧ котӧртіс водзӧ да кыліс, кыдзи Сплюшка гораа таргис сы бӧрысь:

— Тайӧ туй вылын колӧ виччысьны рӧзбойникъясысь...

БУРАТИНО ВЫЛӦ УСЬКӦДЧӦНЫ РӦЗБОЙНИКЪЯС

Енэж дорті нин тыдовтчис вижоват югӧр, — петӧ вӧлі тӧлысь.

Водзын кутіс тыдавны сьӧд вӧр.

Буратино мӧдӧдчис ӧдйӧджык. Кодкӧ сы бӧрвылын сідз жӧ мӧдӧдчис ӧдйӧджык.

Сійӧ уськӧдчис котӧртны. Кодкӧ сы бӧрся котӧртіс шытӧг чеччалӧмӧн.

Буратино бергӧдчыліс.

Сійӧс вӧтӧдӧны вӧлі кыкӧн, — налӧн юр вылас вӧлі сюйӧма мешӧкъяс, син весьтъясӧ вӧчалӧма розьяс.

Ӧтиыс, тушанас ляпкыдджыкыс, шенасис пуртӧн, мӧдыс, кузьджык тушааыс, кутіс пистолет, кодлӧн дулоыс вӧлі воронка моз паськалӧ...

— Ай-ай! — горӧдіс Буратино да кӧч моз кутіс кырссьыны пемыд вӧрлань.

— Сувт, сувт! — горзісны рӧзбойникъяс.

Буратино, кӧть и вӧлі зэв ёна повзьӧма, век жӧ гӧгӧрвоис сюйны вомас нёль зарни деньгасӧ да кежис туй вывсьыс ӧмидз кустӧн тырӧм потшӧс дорӧ... Но сэні кык рӧзбойник кватитісны сійӧс...

— Деньга кӧшель либӧ олӧм!

Буратино, быттьӧ эз гӧгӧрво, мый сылысь корӧны, сӧмын тшӧкыда-тшӧкыда лолаліс ныр пырыс. Рӧзбойникъяс тракйисны сійӧс шошаӧдыс, ӧтиыс грӧзитіс пистолетӧн, мӧдыс шобис зепъяссӧ.

— Кӧні тэнад сьӧмыд? — равзіс кузьджыкыс.

— Кӧні сьӧмыд паршшшивӧй! — чушкис дженьыдджыкыс.

— Косявла лестукӧдз!

— Юртӧ сёя!

Сэк сійӧ повзьӧмысла сідз кутіс тіравны, мый зарни деньгаясыд кутісны зёльӧдчыны вомас.

— Со кӧні сылӧн сьӧмыс! — горӧдісны рӧзбойникъяс. — Вомас сылӧн сьӧмыс...

Ӧтиыс кватитіс Буратиноӧс юрӧдыс, мӧдыс — кокъясӧдыс. Кутісны сійӧс шыблавны вывлань. Но сійӧ сӧмын чорыдджыка топӧдіс пиньяссӧ.

Вывлань кокӧн бергӧдӧмӧн рӧзбойникъяс зутшйӧдлісны сійӧс муӧ юрнас. Но и тайӧ вӧлі Буратинолы немтор.

Ичӧтджык рӧзбойникыс заводитіс паськыд пуртнас восьтыны сылысь пиньяссӧ. Вот-вот нӧшта, и вомыс воссяс сылӧн... Буратино сюсьмӧдчис да мыйвынсьыс курччис сылысь кисӧ...

Но тайӧ вӧлӧм абу ки, а кань лапа. Рӧзбойник лёкысь горӧдіс. Буратино сійӧ каднас дзодзув моз песовтчис, уськӧдчис потшӧслань, суныштіс бытшласян ӧмидз кустъясӧ, лестукӧн колис бытшласян емъяс йылӧ гачлысь да шабурлысь торъяссӧ, петіс мӧдар бокас да пондіс тӧвзьыны вӧрлань.

Вӧра-эрда йитвежас рӧзбойникъяс бара суӧдісны сійӧс. Сійӧ чеччыштіс, кутчысис качайтчысь уввожӧ да каттьысис пу йылӧ. Рӧзбойникъяс — сы бӧрся. Но налы мешайтісны юрӧ кышалӧм мешӧкъясыс.

Туган йылӧдзыс каттьысьӧм бӧрын, Буратино ӧддзӧдчис да чеччыштіс орчча пу йылӧ. Рӧзбойникъяс — сы бӧрся...

Но кыкнаныс сэк жӧ усины да шнёпкысисны муӧ.

Сэккоста, кор найӧ ружтісны да гыжъясисны, Буратино шлювкнитчис пу йылысь да уськӧдчис котӧртны, сэтшӧм тэрыба кокъяснас уджаліс, мый найӧ весиг оз вӧлі тӧдчыны.

Тӧлысь югӧр вӧсна пуяс чӧвтісны кузь вуджӧръяс. Став вӧрыс вӧлі визя сера...

Буратино то вошлас вуджӧрӧ, то еджыд колпакыс сылӧн югнитлас тӧлысь югӧр улын.

Сідз сійӧ воис ты дорӧдз. Зеркала кодь ва веркӧсын акань театрын моз ӧшаліс тӧлысь.

Буратино уськӧдчис веськыдвылӧ — но веськаліс зыбунӧ. Уськӧдчис шуйгавылӧ — зыбун... А бӧрладорас бара кутісны трачкӧдчыны увъяс...

— Кут, кут сійӧс!

Рӧзбойникъяс вӧлі матыстчӧны нин, найӧ чеччыштласны кӧтасьӧм турун пиысь вылӧ, медым аддзыны Буратиноӧс.

— Со сійӧ!

Сылы коли сӧмын шыбитчыны ваӧ. Тайӧ каднас сійӧ аддзис еджыд юсьӧс, коді узьӧ вӧлі вадорас матын, юрсӧ борд улас сюйӧмӧн.

Буратино шыбитчис тыас, суніс да кватитіс юсьӧс лапаясӧдыс.

— Го-го, — горӧдіс юсь садьмигмозыс, — кутшӧм тайӧ шуткаяс, эновтӧй менсьым лапаясӧс.

Юсь паськӧдіс ыджыд бордъяссӧ. Сійӧ каднас, кор рӧзбойникъяс пондісны нин кватайтны Буратиноӧс кокъясӧдыс, кодъяс чурвидзисны васяньыс, — юсь тшапа лэбис ты вомӧныс.

Мӧлапӧлас Буратино лэдзис сылысь лапаяссӧ, шлёпкысис, чеччыштіс да нитшка вутшъяс вывті камышъяс пыр уськӧдчис котӧртны веськыда мылькъяс весьтса ыджыд тӧлысьлань.

РӦЗБОЙНИКЪЯС ӦШӦДӦНЫ БУРАТИНОӦС ПУ ЙЫЛӦ

Мудзӧмысла Буратино ӧдва лэпталіс кокъяссӧ, кыдзи арын ӧшинь вылын гут.

Друг орешник уввожъяс пыр сійӧ аддзис мича эрд и сы шӧрын — тӧлысьӧн югзьӧдӧм, нёль ӧшиня дзоляник керка. Ӧшинь ставнияс вылас серпасалӧма шонді, тӧлысь да кодзувъяс. Гӧгӧрыс быдмисны гырысь кельыдлӧз дзоридзьяс.

Туйяссӧ вӧлі киськалӧма сӧстӧм лыаӧн. Фонтансьыс вывлань, тюрис вӧсньыдик ва струя, сэні чеччаліс визя мач.

Буратино бауӧн кайис кильчӧ вылас. Таркӧдчыштіс ӧдзӧсас. Керкаас вӧлі чӧв-лӧнь. Сійӧ тракнитіс ёнджыка, — тӧдӧмысь, сэні чорыда узьӧны.

Сэки вӧрысь бара петісны рӧзбойникъяс. Найӧ вартчӧмӧн вуджӧмаӧсь тысӧ, ваыс на вылысь визувтіс шоръясӧн. Буратиноӧс аддзӧм бӧрын, дженьыдик тушаа рӧзбойникыс кань моз ныр пырыс чушнитіс, кузьджыкыс руч моз тявӧстіс...

Буратино кучкаліс ӧдзӧсас кияснас и кокъяснас.

— Отсалӧй, отсалӧй, бур йӧз!..

Сэки ӧшиньӧдыс мыччысис кудриа юрсиа лӧсьыдик чангыль ныра мичаник нывка.

Синъясыс сылӧн вӧліны куньсаӧсь.

— Нывка, восьт ӧдзӧстӧ, ме бӧрся вӧтчӧны рӧзбойникъяс.

— Ой, кутшӧм ерунда, — шуис нывка да лӧсьыдіник вомнас отсӧдіс, — менам унмӧй локтӧ, ме ог вермы восьтыны синъясӧс.

Сійӧ лэптыштліс кияссӧ, унзіль пырысь нёдзовтчис да саялі ӧшинь сайӧ.

Пикӧвоӧм бӧрын, Буратино сунгысис нырнас лыа пиӧ да лэдзчысис кулӧм улӧ.

Рӧзбойникъяс воисны котӧрӧн.

— Ага, ӧні миянысь он пышйы!..

Сьӧкыд висьтавны, мый сӧмын найӧ эз вӧчны, медым заставитны Буратиноӧс восьтны вомсӧ. Вӧтчиганыс кӧ эськӧ найӧ эз воштыны пуртсӧ да пистолетнысӧ — та вылын и позис эськӧ помавны шудтӧм Буратино йылысь висьтсӧ.

Медбӧрын рӧзбойникъяс решитісны ӧшӧдны сійӧс увлань юрӧн. Кокъясас кӧрталісны гез, и Буратино тоньгӧдчис тыпу ув-вож вылӧ... Найӧ пуксисны тыпу улӧ, нюжӧдісны кӧтасьӧм бӧжъяссӧ да виччысисны, кор Буратинолӧн вомсьыс усьӧны зарни деньгаясыс...

Югдандорыс лыбис тӧв, тыпу вылын кутісны шумитны коръясыс. Буратино путор моз бовъяліс. Рӧзбойникъяс дӧзмисны пукавны кӧтасьӧм бӧжъяс вылын...

— Ӧшалышт, другӧ, рытӧдзыс, — лёкысь шуисны найӧ да мӧдісны корсьны туй дорысь кутшӧмкӧ харчевня.

ЮГЫДЛӦЗ ЮРСИА НЫВКА БУРАТИНОӦС БӦР БЕРГӦДӦ ОЛӦМӦ

Тыпу ув-вожъяс сайсянь, кӧні тоньвидзис Буратино, сявгысис асъя кыа. Эрд вылын туруныс лои нюдзвиж, кельыдлӧз дзоридзьяс вевттьысисны лысва войтъясӧн.

Читкыдя да югыдлӧз юрсиа нывка бара мыччысис ӧшиньӧд, тільыштіс да паськыда восьтіс мичаник узьӧм синъяссӧ.

Тайӧ нывкаыс вӧлі синьор Карабас Барабас акань театрын медся мича аканьӧн.

Эз тырмы выныс терпитны кӧзяинлысь лёка обращайтчӧмсӧ да пышйис театрысь, овмӧдчис веж эрд вылын ӧтка керкаын.

Зверъяс, лэбачьяс да гут-гагъяс пиысь ӧткымынъяс сійӧс вывті кутісны радейтны, — тӧдӧмысь сы вӧсна, мый сійӧ вӧлі бура быдтӧм рам нывка.

Пемӧсъяс ваялісны сылы став коланторъяссӧ.

Вурдысь ваявліс пӧтӧса вужъяс.

Шыръяс — сакар, сыр да калбас торъяс.

Веськыд сьӧлӧма пон — пудель Артемон — вайлывліс булкияс.

Катша сылы вылӧ гусявліс базарысь эзысь кышӧдъясын шоколада кампетъяс.

Лягӧяс ӧрешки кышын вайлывлісны лимон ва.

Варыш — пражитӧм пӧтка.

Кальӧзуръяс — уна пӧлӧс вотӧсъяс.

Бобувъяс вайлісны дзоридзьяс вылысь бус — пудритчыны.

Лёльӧяс ас письыныс пычкывлісны паста пиньяс весалӧм вылӧ да дзуртан ӧдзӧсъяс мавтӧм вылӧ.

Чикышъяс керка гӧгӧрсьыс бырӧдавлісны зіясӧс да номъясӧс...

И сідз, синъяссӧ восьтӧм бӧрын, югыдлӧз юрсиа нывка пыр жӧ аддзис Буратиноӧс, коді тоньвидзис увлань юрӧн.

Сійӧ пуктіс ки пыдӧсъяссӧ банбокъясас да горӧдіс:

— Ойя да ойя!

Ӧшинь улас, пельӧсъяссӧ вӧрӧдіг дырйи, локтіс веськыд сьӧлӧма пудель Артемон. Сійӧ сӧмын на шырис ассьыс туша бӧрладор джынсӧ, мый вӧчлывліс быд лун. Туша водзладор джынъяс кудриа гӧныс вӧлі сыналӧма, а бӧж йывса тугсӧ вӧлі кӧрталӧма сьӧд бантӧн. Водз лапаас — эзысь часы.

— Ме дась!

Артемон бергӧдіс нырсӧ бокӧ да еджыд пиньяс весьтас лэптыштіс вылыс парсӧ.

— Чукӧст кодӧскӧ, Артемон! — шуис нывка. — Колӧ мездыны коньӧр Буратиноӧс, пыртны керкаӧ да корны докторӧс...

— Ме дась!

Артемон кутіс сэтшӧма бергавны, мый уль лыаыс пондіс лэбны сы бӧр лапаяс улысь. Сійӧ уськӧдчис кодзувкоткар дорӧ, увтчӧмӧн садьмӧдіс сэсь став олысьяссӧ да мӧдӧдіс нёльсё кодзувкотӧс — пиньнаныс йирны гезсӧ, код йылын тоньвидзис Буратино.

Нёльсё зэв прамӧй кодзувкот сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн кыссисны векньыдик ордым кузя, каттьысисны тыпу вылӧ да йирӧмӧн орӧдісны гезсӧ.

Усигас Буратиноӧс Артемон кватитіс водз лапаяснас да нуис сійӧс керкаӧ.

Буратиноӧс вольпасьӧ пуктӧм бӧрын, пон скачӧн тӧвзис вӧр чащаӧ да вайӧдіс сэтысь нималана Сюзь докторӧс, Жаба пельшӧричаӧс да Богомол знакарӧс, коді вӧлі зэв ёна мунӧ косьмӧм ув вылӧ.

Сюзь пуктыліс пельсӧ Буратино морӧс бердӧ.

— Пациент абу ловъя, а буракӧ кулӧма, — вашнитіс сійӧ да бергӧдіс юрсӧ бӧрвыв дзонь сё кӧкъямысдас градус вылӧ.

Жаба ва лапаяснас дыр чабрӧдліс Буратиноӧс. Сійӧ видзӧдлывліс былялӧм синъяснас ӧтарӧ-мӧдарӧ да думайтіс. Сэсся пондіс шняпкӧдчыны ыджыд вомнас:

— Пациент абу кулӧма, а буракӧ ловъя.

Лекар Богомол турун си кодь кос кияснас кутіс инмӧдчывны Буратино дінӧ.

— Кодыскӧ ӧтиыс, — шашӧдчӧмӧн шуис сійӧ, — либӧ пациент ловъя, либӧ сійӧ кулӧма. Сійӧ кӧ, шуам, ӧні ловъя, коляс ловъя, либӧ сійӧ кӧ ӧні шуам кулӧма — оз коль ловъя. Сійӧ кӧ, шуам, кулӧма, гашкӧ сійӧс позяс ловзьӧдны, гашкӧ и оз позь ловзьӧдны.

— Шшшарлатанство, — шуис Сюзь, шеныштчис небыд бордъяснас да лэбзис пемыд чардакӧ.

Жабалӧн лёкысла польтчисны став зӧръясыс.

— Кутшӧм пемыдлун! — гетшнитіс сійӧ и, кынӧмнас шляпӧдчӧмӧн да чеччалӧмӧн, муніс васӧд гӧбӧчӧ...

Богомол лекар пӧртчис косьмӧм увйӧ да турбыльтчис ӧшинь сайӧ.

Нывка шеныштіс мичаник кияснас.

— Но, кыдз нӧ меным лечитны сэсся тайӧс, граждана?

— Касторкаӧн, — джодж увсянь гетшнитіс Жаба.

— Касторкаӧн! — лӧгпетӧмӧн серӧктіс лӧссянь Сюзь.

— Либӧ касторкаӧн, либӧ не касторкаӧн, — ӧшинь сайын кылӧ дзуртыштіс Богомол.

Сэки лӧзӧдӧм яя, косясьлӧм паськӧма коньӧр Буратино ружӧктіс:

— Оз ков касторкаыд, ме зэв бура ачымӧс чувствуйта.

— Югыдлӧз юрсиа нывка тӧждысьӧм пырысь копыртчис сы весьтӧ.

— Буратино, кевмыся тэд, читкырт синъястӧ, топӧд ныртӧ да юышт!

— Ог кӧсйы, ог кӧсйы, ог кӧсйы!..

— Ме тэныд сета сакар тор...

Сэк жӧ эшкын кузя крӧвать вылӧ кайис еджыд шыр, сійӧ кутіс сакар тор...

— Тэ сійӧс пӧлучитан, менсьым кӧ кутан кывзысьны, — шуис нывка.

— Ӧти сааааакарсӧ вайӧй...

— Да гӧгӧрво жӧ, — он кӧ ю лекарство, тэ верман кувны.

— Бурджык кувны, касторка юӧм дорысь!

Сэки нывка стрӧга шуис верстьӧ морт гӧлӧсӧн:

— Топӧд ныртӧ да видзӧд пӧтӧлӧкӧ... Ӧтик, кык, куим.

Сійӧ кисьтіс касторкасӧ Буратинолы вомас, пыр жӧ сюйыштіс сакар тор да окыштіс.

— Со и ставыс...

Веськыд сьӧлӧма Артемон, коді радейтліс лючки помасян делӧяс, ассьыс бӧжсӧ пиньяснас кватлайтӧмӧн пондіс бергавны ӧшинь улын, кыдзи быттьӧ сюрс лампаясысь, сюрс пельясысь да югъялан сюрс синъясысь артмӧм тӧвныр.

ЮГЫДЛӦЗ ЮРСИА НЫВКА КӦСЙӦ ВЕЛӦДНЫ БУРАТИНОӦС

Асывнас Буратино садьмис гажа да дзоньвидза, быттьӧ нинӧм эз и вӧвлы, да петіс садйӧ.

Югыдлӧз юрсиа нывка виччысис нин сійӧс ичӧтик пызан сайын пукалӧмӧн, код вылын вӧліны аканьяслӧн дозмукъяс.

Сылӧн чужӧмыс вӧлі мичаа мыськӧма, чангыльтчыштӧм ичӧтик ныр вылас да банбокъясас — дзоридз бусысь пудра.

Буратиноӧс виччысигмоз сійӧ дӧзмӧм пырысь шенасис дӧзмӧдчысь бобувъясысь.

— Да но тіянӧс, збыльысь...

Нывка видзӧдліс пу зонка вылӧ юрсяньыс кокулӧдзыс, чукыртчыштліс. Тшӧктіс сылы пуксьыны пызан сайӧ да дзоляник чашкаӧ кисьтіс какао.

Буратино пуксис пызан сайӧ, кок пӧвсӧ ас улас сюркнялӧмӧн. Миндальнӧй пирожнӧйяс сійӧ сюяліс вомас быдсанас да ньылаліс курччавтӧг.

Варенньӧ тыра вазаӧ пырис веськыда чуньяснас да нимкодь пырысь пондіс найӧс нёнявны.

Кор нывка бергӧдчис мӧдарӧ, медым шыбитны нянь крӧшкияс пӧрысь жужальлы, сійӧ кватитіс кофейник да кофейник нырӧдыс юис став какаосӧ. Тшӧкмуні, кисьтіс какаосӧ пызандӧра вылас.

Сэки нывка сылы шуис стрӧга:

— Кыскы ас увсьыд коктӧ да лэдз сійӧс пызан улӧ. Эн сёй кияснад, сы вылӧ эмӧсь паньяс да вилкаяс.

Дӧзмӧмысла сійӧ пондіс лапйӧдлыны син лысъяснас.

— Коді тэнӧ воспитывайтӧ, висьтав мен, пӧжалуйста?

— Кор велӧдӧ Карло бать, а кор и некод.

— Ӧні ме босьтча тэнӧ воспитайтны.

«Вот кыдзи сирасси!» мӧвпыштіс Буратино.

Турун вылын керка гӧгӧр вӧтлысис дзоляник лэбачьяс бӧрся пудель Артемон. Кор найӧ пуксясны вӧлі пуяс вылӧ, сійӧ чатӧртас юрсӧ, чеччалӧ да омлялӧм сорӧн увтӧ.

«Лӧсьыда лэбачьясӧс гӧняйтӧдлӧ,» завидуйтӧм пырысь мӧвпыштіс Буратино.

Пызан сайын лабутнӧя пукалӧм вӧсна сылӧн кажитчӧ став туша кузяыс мӧдісны визлавны кодзувкотъяс.

Бӧръяпомыс мучитана завтрак помасис. Нывка сылы тшӧктіс чышкыны нырсьыс какаосӧ. Складкаяссӧ да бантикъяссӧ платтьӧ вывсьыс лӧсьӧдыштӧм бӧрын, сійӧ кутіс Буратиноӧс киӧдыс да нуӧдіс керкаӧ — заводитны сійӧс велӧдны.

А гажа Артемон пудель лэбаліс турун вывті да увтчис, лэбачьяс сыысь некутшӧма эз и повны, гажаа шутлялісны, тӧлыс гажа пырысь лэбаліс пуяс весьтӧд.

— Пӧрччы ассьыныд сыри-леткитӧ, тэныд сетасны лӧсьыдіник шабур да гач, — шуис нывка.

Нёль портнӧй — ӧтка-мастер, зумыш Шепталло рак, сорса да руд Сизь, Сюра нима ыджыд шомгаг да Лизетта шыр, — нывка важ платтьӧясысь вурисны зонкалы мича костюм. Шепталло шӧраліс, Сизь писькӧдліс нырнас розьяс да вурис, Сюра бӧр кокъяснас путшкис сунис, Лизетта орйӧдліс суниссӧ пиньнас.

Буратинолы вӧлі яндзим пасьтавны нывка новлӧм паськӧмъясысь вурӧм паськӧмсӧ. Но век жӧ лои паськӧмсӧ вежны. Нырнас сільгигтыр, сійӧ дзебис выль шабур зептас нёль зарни деньгасӧ.

— Ӧні пуксьы, пукты киястӧ ас водзад. Эн гӧрбыльтчы, — шуис нывка да босьтіс мел тор. — Ми босьтчылам арифметикаӧ... Тэнад зептад кык яблок.

Буратино мудера куньтырліс синсӧ.

— Ылӧдчад, ниӧтик яблок абу...

— Ме шуа, — терпитӧм пырысь мӧд пӧв висьталіс нывка, — но сідз, шуам, мый тэнад зептын кык яблок. Кодкӧ тэнсьыд ӧти яблоксӧ босьтіс. Кымын яблок тэнад коли?

— Кык.

— Мӧвпышт бурджыка.

Буратино чукыртчис, — сэтшӧм ёна думайтіс.

— Кык...

— Мыйла?

— Ме жӧ ог сет сійӧ некодлы яблоксӧ, кӧть мед сійӧ косясьны мӧдас.

— Математика кузя тэнад некутшӧм сям абу, — дӧзмӧм пырысь шуис нывка. — Босьтчылам диктант дінӧ.

Мичаник синъяссӧ сійӧ лэптыліс пӧтӧлӧклань.

— Гиж: «А роза упала на лапу Азора». Гижин? Ӧні бӧрӧн лыддьы тайӧ шензьӧдана сёрникузясӧ.

Кыдз ми тӧдам нин, Буратино весиг некор эз на аддзывлы перӧ ни чернила доз.

Нывка шуис: «Гиж», — и Буратино пыр жӧ сюйис ассьыс нырсӧ чернила дозъяс да зэв ёна повзис, кор нырсьыс бумага вылас шляпкысис чернила войтыс.

Нывка шлочкис кияснас, сылӧн весиг прыснитіс синваыс.

— Тэ, некытчӧ туйтӧм ыкпаш, тэнӧ колӧ мыждыны!

Сійӧ сюйсьыліс ӧшиняс.

— Артемон, нуӧд Буратиноӧс пемыд чуланӧ.

Веськыд сьӧлӧма Артемон тыдовтчис ӧдзӧсын, да мыччӧдліс еджыд пиньяссӧ, сэсся кватитіс Буратиноӧс шабурторӧдыс да бӧрыньтчӧмӧн кыскис чуланӧ, кӧні пельӧсъясас чераньвезъясын тоньвидзисны ыджыд чераньяс. Артемон игналіс сійӧс сэтчӧ эралӧм сорӧн, медым ёнджыка повзьӧдны, а ачыс бара тӧвзис лэбачьяс бӧрся.

Нывка уськӧдчис прошвиӧн вевттьӧм акань крӧвать вылӧ да пондіс сыркъялӧмӧн бӧрдны, ӧд сылы лои сэтшӧм чорыда мыждыны пуысь вӧчӧм зонкаӧс. Но босьтіс кӧ туйдыны-быдтыны, — делӧсӧ колӧ нуӧдны помӧдз.

Буратино ропкакыліс пемыд чуланын:

— Вот йӧй нывкаыд... Петӧма быдтысь-туйдысьыд... Аслас юрыс фарфорысь, тушасӧ ватаӧн тыртӧма...

Чулан пытшкын кыліс вӧсньыдика дзуртыштӧм, быттьӧ кодкӧ гуджӧдчис поснидик пиньяснас.

— Кывзы, кывзы...

Сійӧ лэптыштіс чернилаӧн лякӧссьӧм нырсӧ да пемыдас аддзис йирк улысь увлань юрӧн ӧшалысь войдурӧс...

— Тэныд мый колӧ?

— Виччысь войсӧ, Буратино.

— Ньӧжйӧджык, ньӧжйӧджык, — пельӧсъясын шарӧдчисны чераньяс, эн довкйӧдлӧй миянлысь чераньвезъяссӧ, эн повзьӧдлӧй миянлысь гутъяссӧ.

Буратино пуксис жугалӧм гырнич вылӧ. Сійӧ вӧвлывлі таысь лёкджыкинъясын, но ӧні скӧрмӧдіс сійӧс нывкалӧн тадз неногӧн вӧчӧмыс...

— Тадз ӧмӧй туйдӧдлӧны челядьӧс?.. Тайӧ мученньӧ, а абу воспитанньӧ... Тадз эн пукав, тадз эн сёй... Челядьыд, гашкӧ, букварсӧ на нӧшта оз бура тӧд, — а сійӧ пырысь-пыр чернила доз дінӧ кутчысьӧ... А пудель, со, лэбачьяс бӧрся, — сылы немтор...

Войдур бара чипӧстіс:

— Виччысьлы войӧдзыс, Буратино, ме нуӧда тэнӧ Бӧбмуӧ, сэні виччысьӧны тэнӧ аслад другъясыд — кань да руч, шуд да гажлун. Виччысьлы войӧдзыс.

БУРАТИНО ВЕСЬКАЛӦ БӦБМУӦ

Югыдлӧз юрсиа нывка матыстчис чулан ӧдзӧс дорӧ.

— Буратино, муса друг, тэ каитчан шалитӧмысь?

Буратино вӧлі вывті скӧр, сэк бурэтш сылӧн юрас вӧлі дзик мӧдтор.

— Вывті тай меным ёна колӧ каитчыны! Он на босьт...

— Сідз кӧ тэныд лоӧ пукавны чуланын асылӧдз...

Нывка шог пырысь ышловзис да муніс.

Лоис вой. Сюзь пондіс серавны чердакын. Жаба петіс гӧбӧчысь, медым шляпикасьны кынӧм вылас тӧлысь вуджӧрӧн югзьӧдӧм гӧпъясын.

Нывка водіс узьны прошвиӧн мичмӧдӧм крӧватьӧ да, обидитчӧмыс вӧсна, шлюпкис унмовсьӧм водзвылас.

Артемон бӧж улас нырсӧ сюйыштӧмӧн, куйлс сійӧ узян жыр ӧдзӧс дорын.

Керкаын маятника часі кучкис войшӧр.

Войдур лэбзис йиркысь.

— Кад нин Буратино, пышйы, — чипӧстіс сылы пель водзас, — чулан пельӧсас эм шырлӧн гӧбӧчӧ ветланін... Виччыся тэнӧ эжа вылын.

Сійӧ лэбис юрйыв ӧшиньӧд. Буратино уськӧдчис чулан пельӧсӧ, чераньвезйӧ дзугсялӧмӧн. Бӧрсяньыс сійӧс лёкысь чушкисны чераньяс.

Сійӧ кыссис шыр ветланінті гӧбӧчӧ. Ветланіныс вӧлі пыр векняммӧ и векняммӧ, Буратино муртса нин кыссис му пытштіыс... И друг увлань юрӧн лэбовтіс гӧбӧчӧ.

Сэн сійӧ муртса эз шед шыр налькйӧ, тальччис бӧж вылас уж-змейлы, коді муртса на вӧлі локтӧма столӧвӧйысь, кытчӧ сійӧ ветліс юыштны йӧв, и кань ветлан ӧшинь пыр чеччыштіс эжа вылӧ.

Чаввиж дзоридзьяс весьтын шытӧг лэбаліс войдур.

— Ме бӧрся, Буратино, — Бӧбмуӧ!

Войдуръяслӧн бӧжыс абу, та вӧсна няралӧм кучика бордъяснас ичӧтик мути вылӧ мунысь войдур лэбалӧ оз лэбачьяс моз веськыда, а пыр лэбалӧ вывлань да увлань, вывлань да увлань; вомыс сылӧн пыр восьса, медым, кад воштытӧг, пӧпуттьӧ кутавны, курччавтӧг ловйӧн ньылавны номъясӧс да войся бобувъясӧс.

Буратино котӧртіс сы бӧрся дзик сьыліӧдзыс турун пӧвстӧд; кӧтасьӧм катшасинъяс швичйӧдлісны сылы банбокъяс кузяыс.

Друг войдурыд вылӧ тювгысис гӧгрӧс тӧлысьлань да сэсянь кодлыкӧ горӧдіс:

— Вайӧді!

Буратино друг крут кырйывсянь патурликасьӧмӧн лэбис увлань. Быгыльтчис, быгыльтчис да шняпкысис лапкоръяс пӧвстӧ.

— Ак, тайӧ тэ!..

Сы водзын сулалӧны вӧлі Базилио кань да руч Алиса руч.

— Повтӧм да збойиник Буратино, тыдалӧ, тӧлысь вывсянь уси, — шуис сылы руч.

— Тешкодь, кыдзи сійӧ ловйӧн коли, — зумыша шуис кань.

Буратино пондіс нимкодясьны важ тӧдсаяскӧд паныдасьӧм вӧсна, кӧть сылы эськӧ кажитчис жӧ подозрительнӧйӧн, мый каньлӧн веськыд лапаыс кӧрталӧма рузумӧн, а ручлӧн став бӧжыс лякӧссьӧма нюрвыв няйтӧн.

— Омӧльтортӧг и бурторъяс оз овлыны, — шуис руч, — сы пыдди тэ веськалін Бӧбмуӧ...

И лапанас сійӧ индіс косьмӧм шор вомӧн вуджан жугалӧм пос вылӧ. Шор мӧдлапӧлас ёг чукӧръяс пӧвстын тыдалісны джынвыйӧ киссьӧм ичӧтик керкаяс, чегъясьӧм увъяса жеб пуяс да ӧтарӧ-мӧдарӧ пӧлӧстчӧм кӧлӧкӧльничаяс...

— Тайӧ карас вузассьӧны Карло батьыдлы вылӧ кӧч куа нималана шабуръяс, — паръяссӧ нюлышталӧмӧн заводитіс руч, — мичӧдӧм серпасъяса азбукаяс. Ок, кутшӧм чӧскыдӧсь вузассьӧны пирожнӧйяс да бедь йылӧ ӧшлӧм мампассьӧ-петукъяс! Тэ ӧд ассьыд сьӧмтӧ эн на дерт вошты, шань Буратино?

Алиса руч отсыштіс сувтны Буратинолы кок йылас; лапасӧ дулялыштӧмӧн весалыштіс сылысь шабурторсӧ да нуӧдіс сійӧс жугалӧм пос вомӧн. Базилио кань зумыша чотіктіс бӧрсяньыс.

Вӧлі нин вой шӧр, но Бӧбкарын некод эз узь.

Чукля няйт туй кузяыс шӧйтісны косіник понъяс, очсалісны тшыглаыс:

— Э-хе-хе!..

Бокъясӧдыс нетшкысьӧм гӧна кӧзаяс йирисны моски боксьыс бусӧссьӧм турунсӧ, тірӧдчисны дженьыдик бӧжъяснас.

— Б-е-е-е-е-да!..

Юрсӧ ӧшӧдӧмӧн сулаліс мӧс, сылӧн лыясыс чурвидзисны кучик пырыс.

— Мууучитчӧм, — шуаліс сійӧ думайтчӧмӧн.

Няйт чунгыръяс вылын пукалісны чирйысьӧм гӧна пышкайяс, — найӧ оз вӧлі лэбзьыны — кӧть найӧс кокъяснад нырышт...

Омӧльтчӧмнысла довъялісны нетшкӧм бӧжа курӧгъяс...

Туй вожъясын нюжӧдчӧмӧн сулалісны куим пельӧса шляпаяса да бытшласян ошейникъяса скӧр бульдогъяс — пӧлитшӧскӧйяс.

Найӧ горзісны омӧль да тшыг олысьяс вылӧ:

— Прррӧйдит! Веськыдладоррртіджык! Эн сссувтав.

Руч кыскис Буратиноӧс туй кузя водзӧ. Найӧ аддзисны зарни ӧчкияса тшӧг каньясӧс, кодъяс гуляйтісны тӧлысь улын мостки кузя чепчикъяса энь каньяскӧд под-ручки кутчысьӧмӧн.

Вылӧ пуксьӧм пырысь нырсӧ лэптӧмӧн гуляйтіс кыз Ай Руч — тайӧ карса губернаторыс, а сыкӧд орччӧн — тшапиник энь руч, коді лапаас кутіс войся фиалкалысь дзоридз.

Алиса руч вашнитіс:

— Тайӧ гуляйтӧны найӧ, кодъяс кӧдзисны сьӧмнысӧ Шуд Ыб вылӧ... Талун медбӧръя вой, кор позьӧ кӧдзны. Асывводз кежлас чукӧртан сьӧмтӧ дзонь чукӧр да ньӧбан быдсяма торъяс... мунам ӧдйӧджык...

Руч да кань вайӧдісны Буратиноӧс тыртӧм эрд вылӧ, кӧні туплясисны жугавлӧм гырничьяс, киссьӧм башмакъяс, розьӧссьӧм колошияс да рузумъяс... Мӧда-мӧдсӧ торкалӧмӧн, заводитісны торгыны:

— Кодйы ичӧтик гу...

— Пуктав зарниястӧ.

— Киськав солӧн.

— Гумовт гӧпсьыс ва да киськав бурджыка.

— Да эн вунӧд шуны: «крекс, фекс, пекс»...

Буратино гыжйыштіс саваӧн лякӧссьӧм нырсӧ.

— А ті мунӧй ылӧджык...

— Ен мед видзас, да ми и видзӧднысӧ ог кӧсйӧй, кытчӧ тэ гуалан сьӧмтӧ, — шуис руч.

— Ен мед видзас, — шуис кань.

Найӧ неуна вешйыштісны да дзебсисны ёг чукӧр сайӧ.

Буратино кодйис ичӧтик гу. Вашкӧдӧмӧн куимысь шуис: «крекс, фекс, пекс», пуктіс гуас нёль зарни деньгасӧ, тыртіс, сэсся зепсьыс перйис чепӧль сов, вывсяньыс киськыштіс. Гӧптысь босьтіс содз тыр ва, киськаліс.

И пуксис виччысьны, кор быдмас пу...

ПӦЛИТШӦСКӦЙЯС БОСЬТӦНЫ БУРАТИНОӦС ДА АСЬСӦ ПРАВДАЙТӦМ КУЗЯ ОЗ СЕТНЫ СЫЛЫ ШУНЫ НИ ӦТИ КЫВ.

Алиса руч чайтіс да, Буратино мунас узьны, а сійӧ нырсӧ нюжӧдӧмӧн век пукаліс ёг чукӧр вылын.

Сэки Алиса тшӧктіс каньлы кольччыны караулитны сійӧс, а ачыс котӧртіс матыса пӧлича юкӧдӧ.

Сэні, табак тшына жырйын, чернилаӧн войтӧдӧм пызан сайын, шкоргис дежурнӧй бульдог.

Руч медся небыд гӧлӧс шыӧн шуис сылы:

— Мужественнӧй господин дежурнӧй, оз-ӧ позь кутны ӧти беспризорнӧй вӧрӧс. Лёк опасносьт грӧзитӧ тайӧ карса став озырджык да пыдди пуктана олысьяслы.

Унзіль вывсьыс дежурнӧй бульдог сэтшӧма равӧстіс, мый руч улын повзьӧмысла лои ва гӧп.

— Вӧррр?! Гам!

Руч висьталіс, мый опаснӧй вӧрӧс — Буратиноӧс — аддзисны тыртӧм эрд вылысь.

Дежурнӧй ещӧ век на эргис да пондіс телепонавны. Котӧрӧн пырисны кык доберман-пинчер, туясьысьяс, кодъяс некор эз узьлыны, некод вылӧ эз веритчывны, весиг асьнысӧ асьныс грекуйтлісны лёк мӧвпъясысь.

Дежурнӧй тшӧктіс налы ӧпаснӧй преступникӧс ловйӧн либӧ кулӧмӧн вайӧдны юкӧдӧ.

Сыщикъяс вочавидзисны дженьыдика:

— Тяф, тяф!

И тӧвзисны тыртӧм эрд вылӧ аслыс ногӧн мудериника скачитӧмӧн, бӧр кокъяссӧ боквыв шыблалӧмӧн.

Медбӧръя сё воськовсӧ найӧ кыссисны кынӧм выланыс да ӧтпырйӧ уськӧдчисны Буратино вылӧ. Кватитісны сійӧс киняувтіыс да кыскисны юкӧдӧ. Буратино мовкйӧдліс кокъяснас, кевмысис висьтавны — мыйысь, мыйысь сійӧс кутісны? Сыщикъяс вочавидзисны.

— Сэні рӧзберитчасны...

Руч да кань кад воштыны эз кутны, кодйисны гуысь нёль зарни деньга. Руч сэтшӧм сюся кутіс юкны сьӧмсӧ, мый каньлӧн лои ӧти деньга, а сылӧн куим.

Кань шы сетлытӧг сатшкысис гыжъяснас сылы нырвомас.

Руч топыда сывтыръяліс сійӧс лапаяснас. И найӧ мыйкӧдыра кыкнаныс тупыль моз турбылясисны тыртӧм эрд кузя. Каньлӧн да ручлӧн гӧнъясыс лестукъясӧн лэбисны тӧлысь югӧръяслань.

Мӧда-мӧдныслысь бокъяссӧ косявлыштӧм бӧрын, найӧ юкисны сьӧмсӧ шӧриӧн да сійӧ жӧ войнас утиртісны карсьыс.

Сійӧ каднас туясьысьяс вайӧдісны Буратиноӧс юкӧдӧ.

Дежурнӧй бульдог петіс пызан сайсьыс да ачыс шобис сылысь зепъяссӧ.

Сакар тор да миндальнӧй пирожнӧй торпыригъясысь ӧтдор немтор эз аддзы, и дежурнӧй зэв лёкысь горӧдіс Буратино вылӧ:

— Тэ, негодяй, вӧчин куим мыж: тэ беспризорнӧй, паспорттӧм морт да уджтӧмалысь. Нуӧдӧй сійӧс кар сайӧ да вӧйтӧ прудйӧ.

Сыщикъяс вочавидзисны:

— Тяф!

Буратино пондіс висьтавны Карло бать йылысь, аскӧд лоӧмторъяс йылысь. Ставыс тайӧ вӧлі весь. Туясьысьяс кватитісны сійӧс, скачӧн кыскисны кар сайӧ да пос вывсянь шыбитісны лягӧясӧн, гузеняясӧн да шомгаг лёльӧясӧн тырӧм джуджыд няйт прудйӧ.

Буратино шлёпкысис ваӧ, да и виж веркӧсыс тылӧн бӧр тупкысис сісь нюйтӧн.

БУРАТИНО ТӦДМАСЬӦ ПРУДСА ОЛЫСЬЯСКӦД, ТӦДМАЛӦ НЁЛЬ ЗАРНИ СЬӦМ ВОШӦМ ЙЫЛЫСЬ ДА ЛЫМЫШКА ТОРТИЛА СЕТӦ СЫЛЫ ЗАРНИ КЛЮЧ.

Оз ков вунӧдны, Буратиноӧс тай вӧлі пуысь вӧчӧма да эз вермы вӧйны. Век жӧ сійӧ сэтшӧма повзис, мый дыр куйліс ва веркӧсын гӧгӧрыс сибдӧм нюйтӧ гартчӧмӧн.

Сы гӧгӧр чукӧртчисны прудса олысьяс: асланыс йӧйлунӧн быдӧнлы тӧдса кыз рушкуа сьӧд лягӧпиян, ва пытшса шомгагъяс, кодъяслӧн бӧр лапаясыс вӧліны дзик пелыс кодьӧсь, гузеняяс, лёльӧяс, кодъяс сёйӧны вӧлі ставсӧ, мый веськалӧ, весиг асьнысӧ асьныс, и, медбӧрти, уна сикаса посни инфузорияяс.

Лягӧпиян гильӧдісны сійӧс чорыд паръяснас да нимкодь пырысь аклялісны сы колпак йылысь тугсӧ. Гузеняяс пырисны шабур зептас. Ва пытшса ӧти шомгаг некымынысь кавшасьліс сы ныр вылӧ, коді чурвидзис вылын, ва веркӧсын, да сэсянь сунгысьліс ваас чикышӧн.

Посни инфузорияяс, ниглясигтыр да тэрмасигтыр, усъяснас тірӧдчӧмӧн, кодъяс налӧн вӧліны кияс да кокъяс пыдди, заводитласны вӧлі кватитны кутшӧмкӧ сёянтор, но асьныс веськавлісны шомгаг личинкаяс вомӧ.

Буратиноӧс бӧръяпомыс тайӧ дӧзмӧдіс, кокбӧрляяснас сійӧ кутіс шлёчӧдны ваӧ.

— Весасьӧй ме дінысь! Ме тіянлы абу кулӧм кань.

Прудса олысьяс шур-шармунісны — коді кытчӧ. Сійӧ бергӧдчис кынӧм вылас да кутіс вартчыны.

Ваын быдмысь лилия гӧгрӧс коръяс вылын тӧлысь югӧръяс улын пукалісны ыджыд вома лягӧяс, былялӧм синъяснас видзӧдісны Буратино вылӧ.

— Кутшӧмкӧ каракатича уйӧ, — квакнитіс ӧти лягӧ.

— Нырыс аистлӧн кодь, — квакнитіс мӧд.

— Тайӧ — саридз лягӧ, — квакнитіс коймӧд.

Буратино, медым шойччыштны, кавшасис ваын быдмысь лилия ыджыд кор вылӧ. Пуксис сы вылӧ, топыда кутіс пидзӧсъяссӧ да шуис пиньяснас тарӧдчӧмӧн.

— Став зонкаяс да нывкаяс пӧттӧдзныс юисны йӧв, узьӧны шоныд вольпасьын, а ме ӧтнам пукала ва кор вылын... Вайӧй мыйкӧ сёйыштны, лягӧяс.

Лягӧяс, кыдзи ми тӧдам, зэв кӧдзыд сьӧлӧмаӧсь, но оз жӧ позь шуны, мый найӧ дзик сьӧлӧмтӧмӧсь. Кор пиньяснас тэрыба тарӧдчӧмӧн Буратино кутіс висьтавлыны аскӧд шудтӧм лоӧмторъяс йылысь, лягӧяс ӧти-мӧд бӧрся чеччыштісны, югнитісны бӧр кокъяснаныс да сунісны пруд пыдӧсӧ.

Сэтысь найӧ вайисны кулӧм шомгагйӧс, чирк борд, нюйт тор, рак пӧк тор да кымынкӧ сісьмӧм вуж.

Тайӧ став сёянторъяссӧ Буратино водзӧ пуктӧм бӧрын, лягӧяс бара чеччыштісны ва лилия коръяс вылӧ да из моз пукалісны, ыджыд вома да былялӧм синма юръяснысӧ чатӧртӧмӧн.

Буратино исыштіс, видлыштіс лягӧяслысь гӧститӧданторсӧ.

— Менӧ восӧдас, — шуис сійӧ, — кутшӧм пежтор вайӧмныд!..

Сэки лягӧяс бара ставныс ӧттшӧтш тульскысисны ваӧ...

Виж нюйтыс кутіс гӧвкъявны и пруд веркӧсын тыдовтчис ыджыд, страшнӧй змей юр. Сійӧ локтіс Буратинолӧн пукалан кор дінӧ.

Колпак вывса тугйыс сылӧн сувтіс сувтсӧн. Повзьӧмысла муртса сійӧ эз усь ваас.

Но тайӧ эз вӧв змей. Тайӧ вӧлі омӧлик синъяса, некодлы не страшнӧй, пӧрысь лымышка Тортила.

— Ок, тэ, дженьыдик мӧвпъяса, быдӧнлы эскысь тӧлктӧм зонка, — шуис Тортила, — пукавны эськӧ тэныд гортад да зіля велӧдчыны. Мыйла локтін тэ Бӧбмуӧ?

— Да ӧд ме кӧсйи Карло батьлы шедӧдны унджык зарни деньга... ме ззээв бур да мывкыда зонка...

— Тэнсьыд сьӧмтӧ гусялісны кань да руч, — шуис лымышка. — Найӧ котӧртӧны вӧлі пруд дорті, сувтлісны юыштны, и ме кывлі, кыдзи найӧ ошйысисны, мый кодйӧмаӧсь тэнсьыд сьӧмтӧ, да кыдзи косясьӧмаӧсь сы вӧсна... Ок тэ, дженьыдик мӧвпъяса, быдсӧнлы веритчысь йӧюк...

— Оз ков видчыны, — ропкыштіс Буратино, — тані отсавны колӧ мортыслы... Мый ме ӧні кута вӧчны? Ой, ой, ой!.. Кыдзи ме муна Карло бать дінӧ? Ай, ай, ай!...

Кулакъяснас сійӧ тілис синъяссӧ да сэтшӧм нора бӧрдіс, мый лягӧяс друг ставныс ӧттшӧтш ышловзисны:

— Ух-ух... Тортила, отсав мортыслы.

Лымышка Тортила дыр видзӧдіс тӧлысь вылӧ, мый йылысь кӧ зілис казьтыштны...

— Ӧтчыдысь вот ме тадз жӧ отсалі ӧти мортлы, а сійӧ сэсся менам пӧчысь да менам пӧльысь вӧчаліс черепаховӧй сынанъяс, — висьталіс сійӧ. И бара дыр видзӧдіс тӧлысь вылӧ. — Мый нӧ, пукалыштлы тані, ичӧтик морт, а ме пруд пыдӧсӧ лэччыла, — гашкӧ, аддза тэныд ӧти пӧлезнӧй тор.

Сійӧ кыскис змей кодь юрсӧ да ньӧжйӧник вӧйтчис ва пытшкӧ.

Лягӧяс пондісны вашкӧдчыны:

— Лымышка Тортила тӧдӧ ыджыд гусятор.

Коли уна-уна кад.

Тӧлысьыс беровтчӧ вӧлі мылькъяс сайӧ...

Бара вӧрӧшитчыны кутіс веж нюйта веркӧсыс прудлӧн, тыдовтчис лымышка, вомас кутіс ичӧтик зарни восьтан.

Тортила пуктіс сійӧс кор вылӧ, Буратино кок улӧ.

— Дженьыдик мӧвпъяса, быдсӧнлы эскысь йӧюк, — шуис Тортила. — Эн шогсьы, мый руч да кань гусялісны тэнсьыд зарни деньгаястӧ. Ме сета тэныд тайӧ восьтансӧ. Тайӧс уськӧдіс пруд пыдӧсӧ сэтшӧм кузь тошка морт, коді тошсӧ сюйлывлӧ зептас, медым сійӧ эз мешайт сылы ветлӧдлынысӧ. Ок, кутшӧма сійӧ корис, медым ме корси пруд пыдӧсысь тайӧ восьтансӧ...

Тортила ышловзис, чӧв олыштіс да бара ышловзис сідз, мый васьыс мӧдісны кайны ва больяс...

— Но ме сылы эг отсав, ме сэки зэв скӧр вӧлі йӧз вылӧ аслам пӧч да пӧль вӧсна, измышксьыныс сынанъяс вӧчалісны да. Ыджыд тошка мортыс уна и висьтавліс тайӧ восьтан йывсьыс, но ме ставсӧ вунӧді. Тӧда сӧмын, мый колӧ восьтыны сійӧн кутшӧмкӧ ӧдзӧс, и сійӧ ваяс шуд...

Буратинолӧн сьӧлӧмыс кутіс тіпкыны, синъясыс ӧзйисны. Сійӧ пыр жӧ вунӧдіс ассьыс став шогъяссӧ. Шабур зепсьыс кыскис гузеняясӧс, пуктіс сэтчӧ восьтансӧ вежливӧя аттьӧаліс лымышка Тортилаӧс да лягӧясӧс, сэсся шыбитчис ваӧ да вартчис вадорлань.

Кор сійӧ сьӧд вуджӧрӧн тыдовтчис вадорын, — лягӧяс укнитісны сылы бӧрсяньыс:

— Буратино, восьтантӧ эн вошты.

БУРАТИНО ПЫШЙӦ БӦБМУЫСЬ ДА ПАНЫДАСЬӦ АСКОДЬЫС ЖӦ ШУДТӦМ ЁРТКӦД

Лымышка Тортила эз инды Бӧбмуысь мунан туйсӧ.

Буратино котӧртіс кытчӧ синъясыс видзӧдісны. Сьӧд пуяс сайын дзирдалісны кодзувъяс. Туй весьтын ӧшалісны скалаяс. Ущельеын куйліс руд кымӧр.

Друг Буратино водзвылын кутіс чеччавны руд ёкмыль кодь. Пыр жӧ кутіс кывны пон увтчӧм.

Буратино ляскӧдчис скала бердӧ. Сы бокті, скӧрысь ныръяснаныс сильгӧмӧн, Бӧбкарсянь тӧвзисны кык пӧлитшӧскӧй бульдог.

Руд ёкмыльыс шыбитчис туй вывсьыс бокӧ — чой горулӧ. Бульдогъяс сы бӧрся.

Кор кок шыясыс да увтчӧмыс ылысмисны, Буратино уськӧдчис котӧртны сэтшӧм ӧдйӧ, мый кодзувъяс тэрыба-тэрыба кутісны кывтны сьӧд ув вожъяс сайті.

Друг руд ёкмыльыд бара чеччыштіс туй вомӧн. Буратино удитіс тӧдмавны, мый тайӧ — кӧч, а сы вылын верзьӧмӧн, пельясас кутчысьӧмӧн, пукалӧ ичӧтик морт, кельыд чужӧма.

Чой боксьыс гылалісны посньыдик изторъяс, — бульдогъяс кӧч бӧрся чеччыштісны туй вомӧныс, бара ставыс лӧнис.

Буратино котӧртіс сэтшӧм ӧдйӧ, мый кодзувъяс ӧні нӧшта нин ӧдйӧджык тӧвзисны сьӧд уввожъяс сайті.

Руд кӧч коймӧдысь чеччыштіс туй вомӧн. Ичӧтик мортыд зурасис юрнас увйӧ, уси кӧч мыш вылысь да шнёпкысис веськыда Буратино кок улӧ.

— Ррр-гаф! Кут сійӧс! — Скач гӧнитісны кӧч бӧрся пӧлитшӧскӧй бульдогъяс: синъясыс налӧн сэтшӧма вӧлі тырӧмаӧсь лёкӧн, мый эз казявны ни Буратиноӧс ни кельыд чужӧма ичӧтик мортӧс.

— Коль видза, Мальвина, коль видза пыр кежлӧ, — бӧрдан гӧлӧсӧн чипӧстіс ичӧтик морт.

Буратино копыртчис сы весьтӧ да шензьӧмӧн аддзис, мый тайӧ вӧлӧма кузь сосъяса еджыд дӧрӧма Пьеро.

Сійӧ куйліс увлань юрӧн кӧлесаӧн туйдчӧм бӧрӧздаын да, тыдалӧ, лыддис нин асьсӧ кулӧмӧн да, олӧмыскӧд янсӧдчигас чипӧстіс: «Коль видза, Мальвина, коль видза пыр кежлӧ!»

Буратино кутіс сійӧс тормошитны, дернитіс кокӧдыс, — Пьеро эз вӧрӧшитчы. Сэк Буратино кыскис зептас кольӧм гузеняӧс да пуктіс сійӧс лолавтӧм мортлы ныр бердас.

Гузеня дыр эз думайт, тшапнитіс сійӧс нырӧдыс. Пьеро тэрыба пуксис, кутіс юрсӧ бергӧдлыны, нетшыштіс гузеняӧс да ружтыштіс:

— Ок, ме нӧшта, вӧлӧм, ловъя на.

Буратино кватитіс сійӧс пинь весалан пызь кодь еджыд банбокъясӧдыс, окаліс да пондіс юасьны:

— Кыдзи тэ татчӧ веськалін? Мыйла тэ гӧняйтлін верзьӧмӧн руд кӧч вылын?

— Буратино, Буратино, — вочавидзис Пьеро да полӧмӧн гӧгӧр видзӧдіс, — дзеб менӧ ӧдйӧджык... Ӧд понъясыс вӧтчисны эз руд кӧч бӧрсяыс, — найӧ вӧтчисны ме бӧрся... Синьор Карабас Барабас туялӧ менӧ лун и вой. Бӧбкарысь сійӧ медаліс пӧлитшӧскӧй понъясӧс да кыв сетіс кутны менӧ ловйӧн либӧ кулӧмӧн.

Ылын бара кутісны тявзыны понъяс. Буратино кватитіс Пьероӧс соскӧдыс да кыскис сійӧс мимоза кустъясӧ, коді вевттьысьӧма вӧлі чӧскыд дука виж кодь дзоридзьясӧн.

Сэні, сісьмӧм кор вылын куйлӧмӧн, вашкӧдӧмӧн Пьеро заводитіс сылы висьтавлыны:

— Гӧгӧрвоан, Буратино, ӧтчыд войын ызгис тӧв, кӧшысь моз киссис зэр...

ПЬЕРО ВИСЬТАВЛӦ, КЫДЗИ СІЙӦ КӦЧ ВЫЛЫН ВЕРЗЬӦМӦН ВЕСЬКАЛІС БӦБМУӦ

— Гӧгӧрвоан, Буратино, ӧтчыд войын, кор ызгӧ вӧлі тӧв, кӧшысь моз киссьӧ зэр, Синьор Карабас Барабас пукаліс гор дорын да нёняліс каллян. Став аканьяс вӧлі узьӧны нин. Ме ӧтнам эг узь. Ме думайті югыдлӧз юрсиа нывка йылысь...

— Аддзӧмыд код йылысь думайтны, вот дуреньыд, — торкис Буратино. — Сійӧ нывкасьыс тӧрыт рытнас ме пышйи — пышйи чераньӧсь чуланысь...

— Кыдз? Тэ аддзылін югыдлӧз юрсиа нывкаӧс? Тэ аддзылін менсьым Мальвинаӧс?

— Зэв тай — аддзывтӧмтор. Бӧрдысь да дӧзмӧдчысь нывка...

Пьеро чеччыштіс, пондіс кияснас шенасьны.

— Нуӧд менӧ сы дінӧ... Тэ кӧ меным отсалан корсьны Мальвинаӧс, ме тэныд висьтала зарни восьтанлысь гусяторсӧ...

— Кыдзи! — радлӧм пырысь горӧдіс Буратино. — Тэ тӧдан зарни восьтанлысь гусяторсӧ?

— Тӧда, кӧні куйлӧ восьтаныс, кыдзи сійӧс судзӧдны, тӧда, мый сійӧн колӧ восьтыны ӧти ӧдзӧс... Ме гусьӧн кывзі гусяторсӧ, и сы вӧсна Синьор Карабас Барабас корсьӧ менӧ пӧлитшӧскӧй понъясӧн...

Буратинолы вывті окота вӧлі ӧні жӧ ошйысьыштны, мый гуся восьтаныс куйлӧ сы зептын. Медым сёрниӧн не ылавны, сійӧ кыскис юрсьыс колпаксӧ да сюйис вомас.

Пьеро кевмысис нуӧдны сійӧс Мальвина дінӧ. Буратино чуньяснас грӧзитчӧмӧн висьталіс тайӧ прӧсужыслы, мый ӧні пемыд да быдсяма лёк верма суны, а вот кор югдас — найӧ котӧртасны нывка дінӧ.

Мимоза кустъяс улӧ Пьеролы мырдӧн дзебсьыны тшӧктӧм бӧрын, Буратино шуис тыра вомӧн, шушкыльтан гӧлӧсӧн, вомас сылӧн колпаксӧ вӧлі сюйӧма да:

— Виштавлы...

— Но, вот, — ӧтчыд войын ызгис тӧв...

— Та йылысь тэ меным висьтавлін нин...

— Но, вот, — водзӧ пондіс висьтавлыны Пьеро, — ме, гӧгӧрвоан, вӧлі ог узь и друг кыла: ӧшиньӧ кодкӧ гораа таркнитіс...

Синьор Карабас Барабас кутіс ропкыны:

—Кодӧс тайӧ новлӧдлӧ ташӧм пон поводдянас?

— Тайӧ ме — Дуремар, — вочавидзис кодкӧ ӧшинь сайсянь, — лечитчан гузеняясӧн вузасьысь. Лэдз менӧ би дорад косьтысьны.

Меным вывті окота лои видзӧдлыны, кутшӧмӧсь овлӧны лечитчан гузеняясӧн вузасьысьясыс. Ме гусьӧник кусыньтышті занавеслысь пельӧссӧ да сюйи юрӧс жырас, и аддза:

Синьор Карабас Барабас чеччис креслӧсьыс, кыдзи и пыр, тувччис аслас тош вылас, ёрччыштіс да восьтіс ӧдзӧссӧ.

Керкаӧ пырис дзик сморчок-тшак кодь чукырӧсь, зэв ичӧтик чужӧма, кӧтасьӧм паськӧма кузь морт. Сы вылын вӧлі турунвиж рӧма важ паськӧм, вӧнь помас тоньвидзисны щипцыяс, крукъяс да шпилькаяс. Киясас сійӧ кутіс жӧсьт банка да сак.

— Тэнад кӧ висьӧ кынӧмыд, — шуис сійӧ сэтшӧма копрасьӧмӧн, быттьӧ мышкыс сылӧн чегӧма вӧлі шӧрӧдыс, — тэнад кӧ ёна висьӧ юрыд либӧ жувгӧ пельясыд, — ме верма пельяс саяд пуктывны дюжина джын зэв бур гузеняяс.

Синьор Карабас Барабас буркнитіс:

— Кульлы-дявӧллы, некутшӧм гузеняяс меным оз ковны! Верман косьтысьны би дорын, мыйта колӧ.

Дуремар сувтіс горлань мышкӧн.

Сылӧн турунвиж паськӧмсьыс пыр жӧ мӧдіс кайны ру да кутіс кывны нюйт дук.

— Гузеняясӧн вузасьӧмӧй мунӧ менам омӧля, — бара заводитіс сійӧ, — кӧдзыд порсь яй кусӧкысь да стӧкан винаысь ме кӧть ӧні жӧ тэд пукта лядьвеяд дзонь дюжина медбур гузеняясӧс, юкалӧны кӧ тэнад лыясыд...

— Чӧртлы-дявӧллы, некутшӧм гузеняяс меным оз ковны! — равӧстіс Карабас Барабас. — Сёй порсь яйсӧ да юышт вина.

Дуремар заводитіс сёйны порсь яй, чужӧмыс сылӧн топавліс да нюжаліс резина моз. Сёйыштӧм да юыштӧм бӧрын, сійӧ корис табак чепӧль.

— Синьор, ме пӧті и шоналі, — шуис сійӧ. — Медым мынтысьны гӧститӧдӧмысь, ме восьта тэныд гусятор.

Синьор Карабас Барабас кыскыштіс каллянсӧ да вочавидзис:

— Эм му югыдас сӧмын ӧти гусятор, кодӧс ме кӧсъя тӧдны. Став мукӧдъяс вылас ме сьӧлыштчыны ни несйыны ог кӧсйы.

— Синьор, — бара шуис Дуремар, — ме тӧда ыджыд гусятор, меным сійӧс висьталіс лымышка Тортила.

Тайӧ кывъяссӧ шуигӧн Карабас Барабаслӧн былялісны синъясыс, сійӧ чеччыштіс, дзугсис аслас тошкас, лэбыштіс веськыда повзьӧм Дуремар вылӧ, топӧдіс сійӧс кынӧм бердас да ош моз равӧстіс:

— Муса Дуремаранӧй, дона Дуремаранӧй, висьтав, висьтав ӧдйӧджык, мый тэныд висьталіс лымышка Тортила!

Сэки Дуремар висьталіс сылы татшӧм история:

«Бӧбкар дорын кутала вӧлі ӧти няйт прудйысь гузеняясӧс. Нёль сольдоӧн лун ме медавлі ӧти гӧль мортӧс, — сійӧ пӧрччысяс вӧлі пасьтӧг, голяӧдзыс келас прудйӧ да сэн сулалӧ, кытчӧдз сы куш яй бердӧ оз сибдыны гузеняяс.

Сэки сійӧ петас вадорӧ, ме сы вылысь ӧкта гузеняяссӧ да бара тшӧкта кевны прудйӧ.

Кор ми татшӧм ногӧн куталім нин вель уна гузеня, ва пытшкысь друг тыдовтчис змей юр.

— Кывзы, Дуремар, — шыасис змей юр, — миян мича прудйысь тэ полошитан став олысьсӧ, тэ гудыртан васӧ, тэ он сет меным лӧня шойччыны асъя бӧрын... Кор жӧ помасяс тайӧ мисьтомторйыс?..

Ме аддзи, мый тайӧ прӧстӧй лымышка, да, ньӧти повтӧг, вочавидзи:

— Кытчӧдз ог кутав став гузенясӧ тіян няйт гӧптысь...

— Ме дась мездысьны тэысь вештысьӧмӧн, медым тэ спокой сетін миян прудлы да некор сэсся водзӧ эн волывлы.

Сэки ме лымышка вылын куті тешитчыны:

— Ок тэ, плавайтысь важ шоботан, йӧй Тортила тьӧтка, мыйӧн жӧ верман тэ меысь вештысьны? Буди аслад лы кодь чорыд вевтнад, кытчӧ дзебан лапаястӧ да юртӧ... Ме эськӧ вузалі тэнсьыд лы вевттӧ сынанъяс вылӧ...

Лымышка вижӧдіс скӧрмӧмысла да шуис меным:

— Пруд пыдӧсын куйлӧ кимӧсьта восьтан... Ме тӧда ӧти мортӧс, — сійӧ гӧтов вӧчны му югыдын ставсӧ, медым пӧлучитны сійӧ восьтансӧ...»

Эз на удит Дуремар шуны тайӧ кывъяссӧ, кыдзи Карабас Барабас мыйвынсьыс горӧдіс:

— Сійӧ мортыс — ме! ме! ме! Муса Дуремар, мыйла нӧ эн босьт лымышкаыслысь восьтансӧ?..

— Вот ещӧ, — вочавидзис Дуремар да став чужӧмсӧ чукыртіс сідз, мый сійӧ лои пуӧм сморчок кодь. — Вот ещӧ! — медся бур гузеняясӧс вежны кутшӧмкӧ восьтан вылӧ... Веськыда кӧ шуны, лымышкакӧд ми пинясим, и сійӧ, ва пытшсьыс лапасӧ лэптылӧмӧн шуис:

— Сета кӧрткыв — ни тэ, ни мӧд морт онӧ босьтӧй кимӧсьта восьтансӧ. Сета кӧрткыв — сійӧс пӧлучитас сӧмын сэтшӧм морт, коді прудса став олысьяс тшӧктӧм серти кутас корны менӧ та йылысь...

Лэптӧм лапаӧн лымышка вӧйтчис ваӧ.»

— Ниӧти здук воштытӧг, котӧртны Бӧбмуӧ! — равӧстіс Карабас Барабас, тош помсӧ тэрмасигтыр сюйис зептас да кватитіс шапка да пӧнар. — Ме пукся пруд дорӧ. Ме понда меліа нюмъявны. Ме кута кевмысьны лягӧяслы, лягӧпиянъяслы, ва пытшса шомгагъяслы, медым найӧ пондасны корны лымышкаӧс... Ме кӧсйыся налы миллионӧн джынйӧн медся госа гутъясӧс... Ме кута ӧтка мӧс моз ырзыны, висьысь курӧг моз ружтыны, крокодил моз бӧрдны. Ме сувта пидзӧсчань вылӧ медся ичӧтик лягӧ водзас... Ключыс колӧ лоны ме ордын! Ме муна карӧ, ме пыра ӧти керкаӧ, ме пыра посувса жырйӧ... Ме корся ӧти ичӧтик ӧдзӧс, — сы дінті ставыс ветлӧдлӧны, да некод сійӧс оз аддзы. Сюя восьтансӧ томан розьӧ...

— Тайӧ каднас, тӧдан тэ, Буратино, — висьталіс Пьеро мимоза куст улын сісьмӧм коръяс вылын пукалігмоз, — меным сэтшӧм лои интереснӧ, мый ме дзоньнам мыччыси кулиса сайсьыс...

Синьор Карабас Барабас аддзис менӧ.

— Тэ кывзысян, негодяй! — И сійӧ уськӧдчис, медым кватитны менӧ да шыбитны биӧ, но бара дзугсис аслас тошкас да, чорыда гримгысьӧмӧн, улӧсъяс пӧрлӧдлігтыр, нюжӧдчис джоджас.

Ог помнит, кыдзи ме лои ӧшинь сайын, ывлаын, кыдзи вуджи потшӧс вомӧн. Пемыдас шумитіс тӧв, клестайтіс зэр.

Менам юр весьтын сьӧд кымӧрыс югзьыліс чард биӧн, и дас воськов ылнаысь ас бӧрысь аддзи котӧртысь Карабас Барабасӧс да гузеняясӧн вузасьысьӧс... Ме мӧвпышті: «пӧгибниті», сэсся джӧмді, уси мыйкӧ небыд вылӧ да шоныд вылӧ, кутчыси кодлыкӧ пельясас...

Тайӧ вӧлӧма руд кӧч. Повзьӧмысла сійӧ горӧдіс, вылӧ-вылӧ чеччыштліс, но ме топыда кутчыси сылы пельясас, и ми пемыдас гӧнитім муяс, виноградникъяс, градйӧръяс вомӧн.

Кор вӧлі кӧч мудзас да пуксяс, ӧбидитчӧм пырысь пондас йирсьыны вожа паръяснас, ме окавлі сылысь плешсӧ.

— Но, пӧжалуйста, но ещӧ неуна скачитыштам, рудіникӧй...

Кӧч ышловзяс, и ми бара тӧвзям код тӧдас кытчӧ — веськыдвывлань, то шуйгавывлань...

Кор кымӧръяс разалісны да петіс тӧлысь, гӧра улысь ме аддзи ӧтарӧ-мӧдарӧ пӧлӧстчӧм кӧлӧкӧльничаяса омӧлиник кар.

Туй кузяыс карлань котӧртісны Карабас да гузеняясӧн вузасьысь.

Кӧч шуис:

Ок-ма, вот кутшӧм кӧч шудыд! Найӧ мунӧны Бӧбкарӧ, медым медавны пӧлитшӧскӧй понъясӧс. Пом ӧні миянлы, ми пӧгибнитім.

Кӧч уси сьӧлӧмнас. Сутшкысис нырнас лапаяснас да пельяссӧ ӧшӧдіс.

Ме кевмыси, ме бӧрді, ме весиг кок вылас юрбиті сылы. Кӧч эз вӧрзьы.

Но кор карсянь пондісны скачитны веськыдладор лапаясас сьӧд кӧртӧдъяса да чангыль ныра кык бульдог, кӧч став кучикнас кутіс посньыдика тіравны, — ме муртса удиті сы вылӧ верзьӧмӧн чеччыштны, и сійӧ кутіс тӧвзьыны вӧрті мыйвынсьыс...

Сэсся тэ ачыд аддзылін, Буратино.

Пьеро помаліс висьтсӧ, и Буратино виччысьӧм пырысь юаліс сылысь:

— А кутшӧм керкаын, кутшӧм посувса жырйын сійӧ ӧдзӧсыс, кодӧс позьӧ восьтыны восьтаннас?

— Карабас Барабас эз удит висьтавны сы йылысь... Ок, абу-ӧмӧй миянлы ӧткодь, — восьтаныс ты пыдӧсын... Ми некор ог аддзылӧй шуд...

— А тайӧс тэ аддзылін? — горӧдіс сылы пеляс Буратино. И кыскыліс зепсьыс восьтансӧ да бергӧдлыштіс сійӧн Пьеро ныр водзын. — Со сійӧ!

БУРАТИНО ДА ПЬЕРО ЛОКТӦНЫ МАЛЬВИНА ОРДӦ, НО НАЛЫ МАЛЬВИНАКӦД ДА АРТЕМОН ПУДЕЛЬКӦД ПЫР ЖӦ ЛОӦ ПЫШЙЫНЫ

Кор шондіыс кыпӧдчис скалистӧй гӧра йыв весьтӧ, Буратино да Пьеро петісны куст улысь да котӧртісны эрд вомӧн, кыті тӧрыт войнас войдур нуӧдліс Буратиноӧс югыдлӧз юрсиа ныв керкаысь Бӧбмуӧ.

Пьеро вылӧ тешкодь вӧлі видзӧдны, — сэтшӧма сійӧ тэрмасис регыдджык аддзывны Мальвинаӧс.

— Кывзы, Буратино, — юавліс сійӧ быд дас вит здук мысти, — а мый — сійӧ ме вылӧ рад лоӧ?

— А ме мыйӧн тӧда...

Дас вит здук мысти бара пондіс юасьны:

— Кывзы, Буратино, а друг сійӧ оз ло рад?

— А ме мыйӧн тӧда.

Медбӧрын найӧ аддзисны ичӧтик еджыд керка, кодлӧн ӧшинь ставниясас серпасалӧма вӧлі шонді, тӧлысь да кодзувъяс.

Трубасьыс вӧлі кайӧ тшын. Сыысь вылынджык кывтіс кань юр вылӧ мунысь неыджыд кымӧр.

Пудель Артемон пукаліс кильчӧ вылас да кадысь-кадӧ эрыштчывліс сійӧ кымӧр вылас.

Буратинолы эз вӧв зэв окота бӧр локны югыдлӧз юрсиа нывка ордӧ. Но сійӧ вӧлі тшыг да ещӧ ылысянь на кыскыштіс нырнас пузьӧдӧм йӧвлысь дуксӧ.

— Нывка кӧ бара пондас миянӧс велӧдны, пӧттӧдз юа йӧвсӧ — да нинӧм вылӧ ме татчӧ ог кольччы.

Тайӧ каднас Мальвина петіс керкасьыс. Ӧти киас сійӧ кутіс фарфоровӧй кофейник, мӧдас — печеньӧ тыра кӧрзина.

Мальвина век на вӧлі бӧрдӧм синъяса, — сійӧ збыль чайтіс, мый Буратиноӧс чуланысь кыскисны шыръяс да сёйисны.

Сӧмын на сійӧ пуксис лыаа туй вылын сулалан акань пызан сайӧ, — дзоридзьяс кутісны вӧрны, кыдзи еджыд да виж коръяс, кыпӧдчисны сы весьтӧ бобувъяс и сэк локтісны Буратино да Пьеро.

Мальвина сэтшӧм паськыда восьтіс синъяссӧ, мый пуысь вӧчӧм кыкнан детинаыс эськӧ вӧля пырысь вермисны чеччыштны сэтчӧ.

Мальвинаӧс аддзӧм бӧрын Пьеро кутіс бормочитны сэтшӧм тӧлктӧм да бӧб кывъяс, мый ми найӧс тані ог вайӧдӧй.

Буратино шуис, быттьӧ нинӧм эз и вӧвлы:

— Вот ме сійӧс вайӧді, — воспитывайт...

Мальвина медбӧрын гӧгӧрвоис, мый тайӧ абу вӧт.

— Ак, кутшӧм шуда! — вашнитіс сійӧ, но пыр жӧ сэні верстьӧ морт гӧлӧсӧн содтіс: — Зонкаяс, мунӧй пырысь-пыр жӧ мыссьыны да пиньяснытӧ весавны. Артемӧн нуӧд найӧс юкмӧс дорӧ.

— Тэ аддзан, — ропкыштіс Буратино, — сылӧн юрас пыр ӧти йӧй мӧвп — мыссьыны, да весавны пиньяс. Аслас сӧстӧмлуннас кӧть кодӧс свет вывсьыс выживитас...

Век жӧ найӧ мыссисны. Артемӧн бӧж йывса тугнас весалыштіс налысь шабурторъяссӧ...

Пуксисны пызан сайӧ. Буратино сюяліс кыкнан вомкӧтшас. Пьеро весиг эз курччыв ни ӧти кусӧк пирожнӧйысь, сійӧ видзӧдіс Мальвина вылӧ сідз, быттьӧ сійӧс вӧлі вӧчӧма миндальнӧй тестаысь. Бӧръявылыс нывка дӧзмис.

— Но, — шуис сійӧ Пьеролы, — мый тэ сэтшӧмсӧ аддзин менам чужӧмысь? Сёй асъятӧ, ёна кора, шаня.

— Мальвина, — вочавидзис Пьеро, — ме важӧн нин нинӧм ог сёй, ме гижала кывбуръяс...

Буратино тіравны кутіс серамысла.

Мальвина кутіс шензьыны да бара паськыда восьтіс синъяссӧ.

— Сідз кӧ — лыддьышт ассьыд кывбуръястӧ.

Лӧсьыдик кинас сійӧ пыкис банбоксӧ да мичаник синъяссӧ лэптіс кань юр модаа кымӧр вылӧ.

Пьеро кутіс лыддьыны кывбуръяс сэтшӧм омлялан гӧлӧсӧн, быттьӧ сійӧ пукаліс джуджыд юкмӧс пыдӧсын:

Скамъя тырис дзоньнас — Тыр со нывъяс, зонъяс Карусельлы паныд — Гажыс, гажыс тані!

Лӧсьыд карусельын, Шумитӧ тӧв пельын, Карусельса вӧвъяс — Ставыс быттьӧ ловъя.

Код нӧ эсійӧ нылыс Тӧвзьӧ повзьӧм пырысь, И серамысь оз овсьы, И чеччыны оз кӧсйы?

Чужӧм сылӧн ӧзйӧ, Кудриясыс тӧвзьӧ, — Быд нылысь медмича. Код нӧ нылыс сійӧ? — Мальвина тай миян.

Эз на удит Пьеро помӧдз лыддьыны кывбурсӧ и Мальвина эз на удит ошкыштны кывбурсӧ, коді сылы вывті воис сьӧлӧм вылас, кыдзи лыаа туй вылын тыдовтчис жаба:

Синъяссӧ зэв мисьтӧма быльӧдӧмӧн, сійӧ шуис:

— Талун войнас выжывмӧм лымышка Тортила висьталіс Карабас Барабаслы зарни восьтан йылысь ставсӧ...

Мальвина горӧдіс, кӧть нинӧм эз гӧгӧрво. Пьеро вунӧдчис, кыдзи и став поэтъясыс, горӧдіс кымынкӧ тӧлктӧм кывъяс, кодъясӧс ми татчӧ ог вайӧдӧй. Но, Буратино пыр жӧ зьвирк чеччис да кутіс сюявны зептас печеньӧ, сахар да кампетъяс.

— Пышъямӧй, кыдз мый позьӧ ӧдйӧджык. Пӧлитшӧскӧй понъяс кӧ вайӧдасны татчӧ Карабас Барабасӧс — сэк пропадитам.

Мальвина кельдӧдіс, лои кыдзи еджыд бобувлӧн бордйыс. Пьеро чайтіс, мый сійӧ кулӧ, да пӧрӧдіс сы вылӧ кофейниксӧ, и Мальвиналӧн мича платьӧыс быдсӧн кӧтасис какаоӧн.

Гораа увтчӧмӧн уськӧдчис Артемон, — сылы ӧд лоӧ вӧлі мыськыны Мальвиналысь платьӧяссӧ, — кватитіс Пьероӧс шошаӧдыс да кутіс пыркӧдны, кытчӧдз Пьеро эз шу мыкталігтырйи:

— Тырмас, пӧжалуйста...

Жаба видзӧдіс тайӧ ноксьӧм вылас былялӧм синъясӧн да бара шуис:

— Пӧлитшӧскӧй понъяскӧд Карабас Барабас лоас тані час четверть мысти...

Мальвина котӧрӧн муніс вежсьыны. Пьеро пикӧвоӧм морт моз чегъяліс кияссӧ да весиг заводитліс увлань юрӧн нӧйтчыны лыаа туй вылас. Артемон кыскаліс гортса кӧлуй тыра ёкмыльяс. Ӧдзӧсъяс швачкакылісны. Пышкайяс лёкысь пондісны чиргыны кустъясын. Чикышъяс лэбалісны дзик му бердӧдыс. Повзьӧмнысӧ содтӧм могысь, шуштӧма серӧктіс чердакын сюзь.

Буратино ӧтнас эз шӧйӧвош. Сійӧ кӧрталіс Артемон мыш вылӧ медся колана кӧлуй тыра кык ёкмыль. Ёкмыльяс вылас пуксьӧдіс Мальвинаӧс, коді вӧлі пасьтасьӧма туйын ветлан лӧсьыдик платтьӧӧн. Пьеролы сійӧ тшӧктіс кутчысьны пон бӧжӧ. Ачыс сувтіс водзас:

— Некутшӧм паника мед эз вӧв! Пышъямӧй!

Кор найӧ, — пон водзвылын мужественнӧя восьлалысь Буратино, ёкмыльяс вылын зӧркакылысь Мальвина да глупӧй кывбуръясӧн тырӧм юра Пьеро, — кор найӧ петісны сук турун пӧвстысь шыльыд эрд вылӧ, — вӧрсянь мыччысис Карабас Барабаслӧн дзугсьӧм тошкыс. Кипыдӧснас сійӧ сайӧдӧма вӧлі синъяссӧ шондісьыс да гӧгӧр видзӧдалӧ местасӧ.

ВӦР ДОРЫН ПАНСЬӦ ЛЁК КОСЬ

Синьор Карабас домӧд йылын вайӧдіс кык пӧлитшӧскӧй понйӧс. Шыльыд эрд вылысь пышйысьясӧс аддзӧм бӧрын, сійӧ паськӧдіс кузь пиньяса вомсӧ.

— А-а! — равӧстіс сійӧ да лэдзис понъяссӧ.

Скӧр понъяс войдӧр кутісны бӧр лапаяснас коявны мусӧ. Найӧ весиг эз эравны, найӧ весиг видзӧдісны дзик мӧдарӧ, а эз пышйысьяс вылӧ. Вот кыдзи найӧ гӧрдитчисны асланыс вынӧн.

Сэсся понъяс ньӧжйӧник мӧдӧдчисны сыладорӧ, кӧні садь быртӧдз повзьӧмӧн сулалісны Буратино, Артемон, Пьеро да Мальвина.

Кажитчӧ ӧні ставыс воши. Карабас Барабас варгыль восьласӧн локтіс пӧлитшӧскӧй понъяс бӧрся. Тошкыс сылӧн здукысь здукӧ петліс шабур зепсьыс да кыссис кок увтіыс.

Артемон лэдзис бӧжсӧ да лёкысь пондіс эргыны. Мальвина шенасис кияснас:

— Пола, пола!

Пьеро лэдзис дӧрӧм сосъяссӧ да видзӧдіс Мальвина вылӧ, мый ӧні ставыс эштӧма.

Медводз кватитчис Буратино.

— Пьеро, — горӧдіс сійӧ, — босьт нывкасӧ киӧдыс да котӧртӧй ты дорӧ, кӧні юсьясыс!.. Артемон, шыбит ёкмыльястӧ, пӧрччы часітӧ, — кутан косясьны!..

Мальвина мыйӧн кыліс тайӧ мужественнӧй распоряжениесӧ, чеччыштіс Артемон вылысь да, платтьӧсӧ кутӧмӧн, котӧртіс ты дорӧ. Пьеро котӧртіс сы бӧрся.

Артемон шыбитіс ёкмыльяссӧ, пӧрччис лапасьыс часісӧ да бӧж йывсьыс бантсӧ. Жергӧдіс еджыд пиньяссӧ да, мускулъяссӧ упражняйтӧм могысь, чеччыштліс веськыд вылӧ, чеччыштліс шуйга вылӧ, и сідз жӧ нюжӧдчӧмӧн кутіс бӧрвыв коявны мусӧ бӧр лапаяснас.

Буратино кавшасис сира ствол кузя эрд вылын ӧткӧн сулалысь таллян пожӧм йылӧ, да сэсянь кутіс гӧлӧс тырнас горзыны, омлявны, чирзыны:

— Зверъяс, лэбачьяс, гут-гагъяс! Миянӧс нӧйтӧны! Мездӧй нинӧмӧн мыжтӧм ичӧтик пу мортъясӧс!..

Пӧлитшӧскӧй бульдогъяс быттьӧ сӧмын на ӧні аддзисны Артемонӧс да ӧтпырйӧ уськӧдчисны сы вылӧ. Пельк пудель пескыльтчис да пиньяснас тшапнитіс ӧти понсӧ дженьыд бӧж йылӧдыс, а мӧдсӧ лядьвейӧдыс.

Бульдогъяс зэв не пелька бергӧдчисны да бара уськӧдчисны пудель вылӧ. Сійӧ вылӧ-вылӧ чеччыштлӧмӧн лэдзис найӧс ас увтіыс да бара удитіс парсыштны ӧтикыслысь боксӧ, мӧдыслысь — мышкусӧ.

Бульдогъяс коймӧдысь уськӧдчисны сы вылӧ. Сэки Артемон бӧжсӧ турун бердӧ лэдзӧмӧн кутіс котравны эрд вывті кытшъясӧн, пӧлитшӧскӧй понъясӧс то дзик матӧдз лэдзлас ас дінас, то дзик найӧ нырув бокӧ чеччыштлас.

Чангыль ныра бульдогъяс ӧні прамӧя скӧрмисны, заводитісны сільгыны, котралісны Артемон бӧрся тэрмасьтӧг, вӧліны дасьӧсь бурджык кувны, но век жӧ воӧдчыны пиньясӧн пудельлы голяӧдзыс.

Тайӧ каднас Карабас Барабас локтіс таллян пожӧм дорӧ, кватитіс стволӧдыс да кутіс пыркӧдны.

— Лэччы, лэччы!

Буратино кияснас, кокъяснас, пиньяснас кутчысис увйӧ. Карабас Барабас пусӧ пыркӧдіс сідз, мый увъяс вылас став кольясыс пондісны качайтчыны.

Итальянскӧй пожӧм вылын кольясыд бытшласьысьӧсь, сьӧкыдӧсь, неыджыд дыня ыдждаӧсь. Лотшкыны кӧ сэтшӧм колльӧн юрад — ой-ой.

Буратино муртса вермис кутсьыны качайтчысь уввож вылын. Сійӧ аддзис, мый Артемон гӧрд рузум кодь кывсӧ нюжӧдӧма нин да скачитны пондіс пыр ньӧжйӧджык.

— Вай восьтансӧ, — равӧстіс Карабас Барабас паськӧдӧм вомӧн.

Буратино кутіс кыссьыны уввож кузяыс, воис ыджыд коль дінӧдз да кутіс пиньнас йирны кольлысь засӧ, код йылын тоньвидзис колльыс. Карабас Барабас тракнитіс пусӧ ёнджыка, и сьӧкыд коль лэбис улӧ, — и шняпкысис веськыда сылы кузь пиньяса вомас.

Карабас Барабас весиг шняп пуксис.

Буратино нетшыштіс мӧд коль, и сійӧ шняпкысис Карабас Барабаслы юрпыдӧсас барабанӧ моз.

— Миянӧс нӧйтӧны! — бара горӧдіс Буратино. — Нинӧмӧн мыжтӧм ичӧтик пу мортъяслы локтӧй отсӧг вылӧ!

Отсӧг вылӧ медводз локтісны джыджъяс, — чилсйӧдігтыр лэбалӧмӧн, найӧ кутісны вундавны сынӧдсӧ бульдогъяс ныр увті.

Понъяс весь тшолсйӧдлісны пиньнаныс, джыджыд абу гут: рудов чард би моз ж-жикнитасны понъяс ныр бокті!

Кань юр кодь кымӧр сайсянь лэбзис варыш — буретш сійӧ, коді пыр вайлывліс Мальвиналы пӧткаяс, — сійӧ сатшкис гыжъяссӧ пӧлитшӧскӧй понлы мышкас, ён бордъяс вылас кыпӧдіс понсӧ да шнёп лэдзис сійӧс...

Понйыд горзігтырйи шнёпкысис вывлань лапаясӧн.

Артемон лэбыштіс боксяньыс мӧд пон вылас, зутшкис сійӧс морӧснас, пӧрӧдіс, курччис и бӧрвыв чеччыштіс...

И бара пондісны тӧвзьыны эрд вывті ӧтка пожӧм гӧгӧр Артемон, а сы бӧрся нӧйтӧм да пурӧм пӧлитшӧскӧй понъяс.

Артемонлы отсӧг вылӧ мӧдӧдчисны жабаяс. Найӧ вӧлі вайӧны кык уж-змейӧс, кодъяс пӧрысьысла вӧлі синтӧммӧмаӧсь. Уж-змейяслы матысьмис жӧ кувсян кад — кувны либӧ сісь мыр улын либӧ цапля рушку пытшкын. Жабаяс ышӧдісны найӧс кувны герой моз.

Веськыд сьӧлӧма Артемон ӧні решитчис нинӧм вылӧ видзӧдтӧг петны паныд бульдогъяслы.

Пуксис бӧж вылас и жергӧдіс клык-пиньяссӧ.

Бульдогъяс уськӧдчисны сы вылӧ и куимнаныс гӧгыльтчисны тупыльӧн.

Артемон тшолсйӧдліс пиньяснас, парсаліс гыжъяснас. Артемонлысь курччасьӧм да парсасьӧмсӧ пыдди пуктытӧг, бульдогъяс виччысисны ӧти тор: кыдз эськӧ судзӧдчыны Артемонлы горшас да кувтӧдзыс курччыны. Чирзӧм да омлялӧм кыптіс эрд пасьтаыс.

Артемонлы отсӧг вылӧ локтісны ёж семья: ёжыс ачыс, ёж гӧтырыс, ёжыслӧн тёщаыс, ёжлӧн верӧссайӧ мунтӧм кык тьӧтка да ичӧтик ёж пияныс.

Лэбисны, дзизгисны зарни плащьяса сьӧдов-бархат рӧма лӧдзьяс, бордъяснас чушкакылісны скӧр шершеньяс. Кыссисны жужалицаяс да кузь усъяса курччасьысь жукъяс.

Став зверъяс, лэбачьяс да гут-гагъяс асьнысӧ жалиттӧг уськӧдчисны лӧг петкӧдлан пӧлитшӧскӧй понъяс вылӧ:

Ёж, ёж гӧтыр, ёжлӧн тёщаыс, ёжлӧн верӧс сайӧ петтӧм кык тьӧткаыс да ичӧтик ёж пияныс гӧглясисны тупыльяс моз да крокет шар ӧдӧн кучкалісны ем йыв кодь гӧннаныс бульдогъяслы нырас.

Лӧдзьяс, шершеньяс лэбигмозныс чуткылісны найӧс яда чушканъяснас. Кодзувкотъяс тэрмасьтӧг пырисны бульдогъяслы ныррозьясас да сэні лэдзалісны ассьыныс яда шомавасӧ.

Жужелицаяс да жукъяс курччалісны понъяслысь гӧгсӧ.

Крукыля нырнас варыш кокаліс юр пыдӧсас то ӧти понсӧ, то мӧдсӧ.

Бобувъяс да гутъяс сук кымӧрӧн лэбалісны бульдогъяс син водзын да сайӧдісны югыдсӧ.

Жабаяс дасьӧн кутісны кык уж-змейӧс, кодъяс гӧтовӧсь вӧліны кувны любӧй минутӧ геройскӧй смертьӧн.

И вот, кор ӧти бульдогыс паськыда паськӧдіс вомсӧ, медым несйыны кодзувкотъясӧн лэдзӧм ядовитӧй кислотасӧ, — синтӧм пӧрысь уж уськӧдчис сылы веськыда горшас да ниглясьӧмӧн пырис кишкаясӧдзыс. Тадзи жӧ вӧчисны и мӧд бульдогыскӧд: мӧд синтӧм ужыс уськӧдчис сылы вомас. Пурӧм, чушкалӧм, парсалӧм кыкнан бульдогыс пӧдігтырйи кутісны беспомощнӧя туплясьны муын. Веськыд сьӧлӧма Артемон косьысь петіс вермысьӧн.

Тайӧ каднас Карабас Барабас кыдзкӧ бӧръявылыс перйис ыджыд вомсьыс сутшкасьысь кольсӧ.

Юр пыдӧсас котшкӧмысь сылӧн былявлісны синъясыс. Шатласьӧмӧн сійӧ бара шарашитчис таллян пожӧм пучӧрйӧ. Тӧлыс шевкйӧдліс сылысь тошсӧ.

Пу туган йылын пукаліг, Буратино казяліс, мый тӧлӧн кыпӧдӧм тош помыс Карабас Барабаслӧн сибдіс сира пу ствол бердас.

Буратино ӧшӧдчис уввож йылас да, эльтчӧмӧн, кутіс чирзыны:

— Дяденька, он суӧд, дяденька он суӧд...

Сэсся чеччыштіс муас да кутіс котравны пожӧм гӧгӧрыс. Карабас Барабас, медым кватитны зонкаӧс, кияссӧ нюжӧдӧмӧн, шатласигтыр, котӧртіс сы бӧрся пу гӧгӧрыс.

Кытшовтіс ӧтчыд, вот-вот нин быттьӧ и кватитіс пышйысь зонкаӧс крукыля чуньяснас, кытшовтіс мӧдысь, кытшовтіс коймӧдысь... Тошкыс сылӧн сэк гартчис ствол гӧгӧрыс, пыр топыдджыка ляскысис пожӧм сирнас.

Кор тошкыс ставнас гартчис да Карабас Барабас нырнас зурасис пуӧ. Буратино мыччӧдліс сылы кузь кывсӧ да котӧртіс Юсь ты дорӧ — корсьны Мальвинаӧс да Пьероӧс. Понъясӧн трепайтӧм Артемон куим лапа вылын, нёльӧдсӧ кусыньтӧмӧн, котӧртіс сы бӧрся чотігтырйи.

Эрд вылӧ колины кык пӧлитшӧскӧй пон, кодъяс вылӧ, тыдалӧ, оз позь вӧлі ӧні сетны и кулӧм кос гутйӧс, да синьор Карабас Барабас, акань наукаяс кузя шӧйӧвошӧм доктор, кодлӧн тошкыс топыда сибдӧма вӧлі таллян пожӧм бердӧ.

МУ ГОРСЙЫН

Мальвина да Пьеро пукалӧны вӧлі васӧдіник шоныд вутш вылын, камышъяс пӧвстын. Вывсяньыс найӧс сайӧдіс чирк бордъясӧн да нёнялӧм номъясӧн тырӧм черань вез.

Ичӧтик югыдлӧз лэбачьяс, ӧти камышысь мӧд камышӧ жбыркъялӧмӧн да гажаа шензьӧмӧн, видзӧдлывлісны ёна бӧрдысь нывка вылӧ.

Ылын кылісны ӧтчаяннӧй горзӧмъяс да чирзӧм, — тайӧ Буратино да Артемон, тыдалӧ, ыджыд донӧн вузалӧны вӧлі ассьыныс олӧмнысӧ.

— Пола, пола, — шуаліс Мальвина да ёна шогысла лапкорйӧн тупкывліс васӧд чужӧмсӧ.

Пьеро пондыліс бурӧдны сійӧс кывбуръясӧн:

Вутш вылын ми ӧні,

Дзоридзьяс со кӧні

Быдмӧны приятнӧйӧсь,

Вижӧсь, ароматнӧйӧсь,

Пондам гожӧм-тулыс

Овны тан, вутш вылас

Мальвинакӧд кыкӧн,

Гажа миян сыкӧд...

Мальвина зымӧдіс сы вылӧ кокъяснас.

— Тэ менӧ дӧзмӧдін, дӧзмӧдін, зонка... Нетшышт менлы вылӧ свежӧй лапкор, — он ӧмӧй аддзы, со тайӧ корйыс дзоньнас кӧтасьӧма да розьӧссьӧма.

Друг зыкыс да чирзӧмыс лӧнис. Мальвина ньӧжйӧник шеныштіс кияснас.

— Артемон да Буратино пӧгибнитісны...

И шыбитчис чужӧмнас вутш вылӧ, веж нитш пиӧ.

Пьеро тӧлктӧг кутіс жӧдзны сы дінын. Тӧлыс надзӧник шутьлаліс камыш шепъясӧн. Медбӧрын кутісны кывны кок шыяс. Тӧдӧмысь, тайӧ локтӧ Карабас Барабас, медым лёкысь кватитны да сюйны Мальвинаӧс да Пьероӧс аслас пыдӧстӧм зептас. Камышъяс костасисны, — тыдовтчис Буратино: нырыс сылӧн чурвидзис, а вомыс вӧлі пельясӧдзыс. Сы бӧрся чотыштӧмӧн кыссис гӧгӧр парсалӧм Артемон, код мышку вылӧ вӧлі кӧрталӧма кык ёкмыль.

— Мӧвпыштӧмаӧсь мекӧд косясьны! — шуис Буратино. Мальвина да Пьеро радлӧм вылӧ видзӧдтӧг. — Мый меным каньыд, мый мен ручыд, мый мен пӧлитшӧскӧй понъясыд, мый мен ачыс Карабас Барабасыд — тьфу! Нывка, пуксьы пон вылас, зонмӧ, кутчысь пон бӧжас. Мӧдімӧй...

И сійӧ мужественнӧя кутіс восьлавны вутшъяс вывті, гырддзаяснас камышсӧ вешталӧмӧн, — мӧдлапӧвланьыс, ты пӧлӧныс кытшовтчӧмӧн.

Мальвина и Пьеро весиг эз лысьтны юавны, мыйӧн помасис пӧлитшӧскӧй понъяскӧд косьыс да мыйла найӧс оз туяв Карабас Барабасыс.

Кор воисны ты мӧдар вадорӧ, веськыд сьӧлӧма Артемон кутіс омлявны да чотны став лапаяснас. Колӧ вӧлі вӧчны шойччӧг, медым кӧртавны сылысь ранаяссӧ. Пожӧм ыджыд вужъяс улысь, коді быдмӧ вӧлі изъя мыльк вылын, аддзисны найӧ му горс. Сэтчӧ кыскисны ёкмыльяссӧ, и сэтчӧ жӧ пырис Артемон. Веськыд сьӧлӧма пон первой нюліс быд лапа, сэсся нюжӧдіс Мальвиналы. Буратино косявліс Мальвиналысь важ дӧрӧмсӧ бинт вылӧ, Пьеро найӧс кутіс, Мальвина кӧртавліс лапаяссӧ.

Ранаяссӧ кӧртавлӧм бӧрын, Артемонлы пуктісны градусник, и пон спокойнӧя унмовсис.

Буратино шуис:

— Пьеро, котӧртлы ты дорӧ да вай ва.

Пьеро кывзысьӧм пырысь довгис, вомгорулас кывбуръяс бормочитігтырйи да джӧмдалігтырйи, ветлігас тшайник вевтсӧ воштіс, васӧ вайыштіс муртса тшайник пыдӧсас.

Буратино шуис:

— Мальвина, котӧртлы да ӧктышт кос увъяс бипур пестыны.

Мальвина кӧритан синъясӧн видзӧдліс Буратино вылӧ, лэптыштліс пельпомъяссӧ, да вайис кымынкӧ кос турун идз.

Буратино шуис:

— Вот наказаньӧ тайӧ бура воспитайтӧм йӧзыдкӧд...

Ачыс сэсся вайис ва, ачыс чукӧртіс кос увъяс да пожӧм кольяс, му горсйӧ пыранінӧ ачыс пестіс бипур сэтшӧм шумаӧс, мый кузь пожӧм йылын увъясыс быдсӧн кутісны качайтчыны... Ачыс пузьӧдіс какао.

— Зіля! Пуксьӧй завтракайтны...

Тайӧ каднас Мальвина пыр чӧв оліс паръяссӧ топӧдӧмӧн. Но ӧні сійӧ шуис зэв чорыда, верстьӧ морт гӧлӧсӧн:

— Эн думайт, Буратино, мый тэ кӧ косясин понъяскӧд да вермин, спаситін миянӧс Карабас Барабасысь и водзӧ пыр кутін асьтӧ мужественнӧя, — мый ӧні тэнӧ тайӧ мездас сёйӧм водзвылын кияс мыськӧмысь да пиньястӧ весалӧмысь...

Буратино сідзи и пуксис места вылас: — вот тэн и на! — былялӧм синъясӧн видзӧдліс кӧрт кодь чорыд характера нывка вылӧ.

Мальвина петіс му горсйысь да кипыдӧсъяснас шлёчнитіс:

— Бобувъяс, гусеницаяс, жукъяс, жабаяс...

Эз коль на и минута — локтісны дзоридз бусӧн тырӧм гырысь бобувъяс да куйӧдувса зумыш жукъяс.

Кынӧмъяс выланыс шляпиктісны жабаяс... Бобувъяс, бордъяснас лолалігтырйи, пуксялісны му горс стенӧ, медым пытшкӧсыс вӧлі гажа да гылалан муыс эз веськав сёян пытшкӧ.

Куйӧдувса жукъяс му горс джоджысь ёгсӧ гӧгльӧдлісны ёкмыльясӧ да шыблалісны найӧс ывлаӧ.

Тшӧгӧм еджыд гусеница кавшасис Буратино юр вылӧ да, сы ныр йылӧ тоньгӧдчӧмӧн, пычиктіс сылы пиньяс вылас неуна паста. Кӧсъян, он кӧсйы — быть лоӧ пиньтӧ весавны.

Мӧд гусеница пиньяссӧ весаліс Пьеролысь.

Кыськӧ локтіс унзіль барсук, коді вӧлі кузь гӧна порсь пи модаа... Лапаяснас сійӧ босьтліс коричневӧй лёльӧясӧс, пычиктіс наысь кӧмъяс вылӧ коричневӧй паста да бӧжнас зэв мичаа весаліс куимнан гоз башмаксӧ — Мальвиналысь, Буратинолысь да Пьеролысь.

Весалӧм бӧрас очсыштіс: а-ха-ха и катласигтыр муніс.

Лэбзис сэк места вылӧ ӧшйытӧм лэбач, — сера да гӧрд сорсъяса гажа кеня, сорсыс сылӧн пыр сувтлывліс, кор сійӧ шензис мый вылӧ кӧ.

— Кодӧс колӧ сынавны?..

— Менӧ, — шуис Мальвина. — Кудрит да сынав, менам юрсиӧй дзугсьӧма.

— А кӧн нӧ рӧмпӧштаныд? Кывзы, сьӧлӧмшӧр!

Сэки былялӧм синъяса жабаяс шуисны:

— Ми ваям...

Дас жаба кынӧмъяс выланыс шляпиктісны ты дорӧ. Зеркала пыдди вайисны рӧмпӧштан рӧма гычӧс; гыч вӧлі сэтшӧм тшӧг да унзіль, мый сылы вӧлі дзик веськодь, кытчӧ сійӧс кыскӧны. Гычӧс сувтӧдісны бӧж вылас Мальвина водзӧ. Медым сійӧ эз пӧд, вомас сылы кисьталісны тшайникысь ва. Зіля ноксьысь кеня кудритіс да сыналіс Мальвинаӧс. Сэсся виччысьӧмӧн стенсьыс босьтіс бобувъяс пӧвстысь ӧтиӧс пудритыштіс сійӧн нывкалысь нырсӧ.

— Дась, сьӧлӧмшӧр...

И — ффрр — сера ёкмыльӧн лэбзис му горсйысь.

Жабаяс рӧмпӧштан рӧма гычӧс бӧр кыскисны тыӧ. Буратинолы да Пьеролы — кӧсйыны кӧть эз кӧсйыны — быть лои мыськыны кияснысӧ и весиг сьыліяснысӧ тшӧтш. Мальвина сэки тшӧктіс пуксьыны завтракайтны.

Завтракайтӧм бӧрын, водзсьыс нянь крӧшкияс пыркнитӧм бӧрын, сійӧ шуис:

— Буратино, муса другӧ, тӧндзинад ми тэкӧд сувтім диктант вылӧ, ӧні водзӧ нуӧдам урок...

Буратинолы окота лои пышйыны му горсйысь, кытчӧ синъясыс видзӧдӧны. Но оз жӧ позь вӧлі эновтны беспомощнӧй ёртъясӧс да висьысь понйӧс... Сійӧ ропкыштіс:

— Гижсян кӧлуйсӧ ми эг босьтӧй...

— Неправда, босьтім, — ружӧктіс Артемон. Кыссис ёкмыль дорӧдз, пиньяснас разис сійӧс да кыскис сэсь чернила тыра пузырок, пенал, тетрадь и весиг ичӧтик глобус тшӧтш кыскис.

— Эн кут ручкатӧ вывті чорыда топӧдӧмӧн да вывті матіті перӧ дінтіыс, а то чернилаӧн лякӧсьтан чуньястӧ, — шуис Мальвина. Сэсся мича синъяссӧ веськӧдіс му горс пӧтӧлӧкӧ бобувъяс вылӧ, да кӧсйис...

Тайӧ каднас кыліс кос увъяслӧн трачкӧдчӧм, кыз гӧлӧсъяс, — му горс дінті прӧйдитісны лечитчан гузеняясӧн вузасьысь Дуремар да кокъяссӧ кыскӧмӧн восьлалысь Карабас Барабас.

Акань театрса директорлӧн плеш вылас вӧлі ыджыд йӧг, нырыс пыктӧма, тошкыс — пратьӧсь да сирӧссьӧма.

Ойзӧмӧн да сьӧласьӧмӧн сійӧ висьтавліс:

— Найӧ ылӧ пышйыны эз вермыны. Найӧ кӧнкӧ танӧсь, вӧрынӧсь.

НИНӦМ ВЫЛӦ ВИДЗӦДТӦГ, БУРАТИНО КӦСЙӦ ТӦДМАВНЫ КАРАБАС БАРАБАССЯНЬ ЗАРНИ ВОСЬТАНЛЫСЬ ГУСЯТОР

Карабас Барабас да Дуремар ньӧжйӧник прӧйдитісны му горс дінті.

Шыльыд эрд вылын тышкасигад лечитчан гузеняясӧн вузасьысь полӧмысла пукаліс кустъяс сайын. Кор ставыс помасис, сійӧ виччысьыштіс, кор Артемон да Буратино саялісны сук турун пӧвстӧ, и сӧмын сэки Карабас Барабаслысь сьӧкыдапырысь нетшыштіс таллян пожӧм пучӧр бердӧ сибдӧм тошсӧ.

— Но и тешитіс жӧ тэнӧ зонкаыд, — шуис Дуремар, — лоӧ тэныд балябӧжад пуктывны кык дюжина медся бур гузеняясӧс...

Карабас Барабас равӧстіс:

— Сё сюрс куль! Пыр жӧ вӧтӧдны негодяйясӧс!..

Карабас Барабас да Дуремар мӧдісны пышйысьяс кок туй кузя. Кияснаныс вешталісны найӧ турунсӧ, видлалісны быд куст, малалісны быд вутш.

Найӧ аддзылісны важ пожӧм вужъяс дінысь бипурлысь тшын, но налы и юраныс эз волы, мый сы вуж улын, му горсйын, дзебсясьӧны пуысь вӧчӧм ичӧтик мортъяс, да ещӧ ӧзтӧмаӧсь бипур.

— Тайӧ негодяй Буратиносӧ вундала перӧ ёсьтан пуртӧн торпыригӧдз, — мургис Карабас Барабас.

Пышйысьяс ланьтісны му горсйын.

Мый ӧні вӧчны? Пышйыны? Но ставнас бинталӧм Артемон чорыда узис. Понлы колӧ вӧлі узьны кызь нёль час, медым бурдасны сылӧн ранаясыс.

Эновтны ӧмӧй веськыд сьӧлӧма понйӧс му горсйӧ ӧтнассӧ?

Оз позь, оз позь, мезмыны кӧ — ставлы ӧтлаын, вошны кӧ — ставлы жӧ ӧтлаын...

Буратино, Пьеро да Мальвина му горс пытшкын ныръяснаныс сутшкысьӧмӧн дыр тӧлкуйтісны и шуисны: виччысьны тані асылӧдз, му горсйӧ пыранінсӧ сайлавны увъясӧн, а медым регыдджык бурдас Артемон, вӧчны сылы пӧткӧдан клизма.

Буратино шуис:

— Кӧть мед мый лоӧ, ме век жӧ кӧсъя тӧдмавны Карабас Барабаслысь, кӧні сійӧ ӧдзӧсыс, кодӧс восьтӧ зарни восьтаныс. Ӧдзӧс саяс эм мыйкӧ замечательнӧй шензьӧданатор... И сійӧ ваяс миянлы шуд...

— Пола тэтӧг кольччыны, пола, — ружӧктіс Мальвина.

— А Пьероыс тэныд мый вылӧ?..

— Ах! сійӧ сӧмын кывбуръяс лыддьӧ...

— Ме лев моз кута дорйыны Мальвинаӧс, — шуис Пьеро кирган гӧлӧсӧн, кутшӧм шыӧн сёрнитӧны зверьяс, — ті менӧ ещӧ он на тӧдӧй...

— Молодеч, Пьеро, важӧн эськӧ мед тадзи!

И Буратино уськӧдчис котӧртны Карабас Барабас да Дуремар кок туйяс кузя.

Сійӧ найӧс регыд аддзис. Акань театрса директор пукалӧ вӧлі ичӧтик ю дорын, Дуремар пуктӧ сылы йӧг вылас компресс вӧв шомкор коръясысь. Ылысянь кылӧ вӧлі, кыдзи Карабас Барабаслӧн тыртӧм рушкуыс лёкысь гуракылӧ, а лечитчан гузеняясӧн вузасьысьлӧн тыртӧм рушкуыс гажтӧма пискӧ.

— Синьор, миянлы быть колӧ нуръясьыштны, — шуаліс Дуремар, — негодяйясӧс корсьӧм вермас нюжавны войшӧр войӧдз.

— Ме эськӧ сёйи ӧні дзонь порсь пиӧс да кык уткаӧс, — гажтӧма вочавидзис Карабас Барабас.

Приятельяс довгисны Куим Гурина Харчевнялань — сылӧн вывескаыс тыдаліс чой йылын. Но Карабас Барабас да Дуремар дорысь водзджык да ӧдйӧджык уськӧдчис сэтчӧ котӧртны Буратино, турун бердӧ копыртчӧмӧн, мед сійӧс эз казявны.

Харчевня ӧдзӧс дорын Буратино гусьӧник локтіс ыджыд петук дінӧ, коді вӧлі аддзӧма сю тусь либӧ чипан сювтор да тшапа пыркӧдчӧ гӧрд сорснас, кок гыжъяснас шарӧдчӧ да тӧждысьӧм пырысь чуксалӧ курӧгъясӧс гӧститӧдны:

— Ко-ко-ко!..

Буратино чургӧдіс сылы кипыдӧс вылас миндальнӧй пирожнӧйлысь крӧшкияс.

— Гӧстит, синьор главнокомандующӧй.

Петук стрӧга видзӧдліс пуысь вӧчӧм зонка вылӧ, но эз вермы кутсьыны да кокыштіс сы кипыдӧсӧ.

— Ко-ко-ко!..

— Синьор главнокомандующӧй, меным колӧ пырны харчевняӧ, но сідз, медым кӧзяиныд эз казяв. Ме дзебся тэнад уна рӧма мича бӧж сайӧ, и тэ пыртӧд менӧ дзик гор дорӧдзыс. Ладнӧ?

— Ко-ко! — ещӧ гордӧйджыка шуис петук. Сійӧ нинӧм эз гӧгӧрво, но, медым не петкӧдлыны, мый сійӧ эз гӧгӧрво, тшапа мӧдӧдчис харчевня восся ӧдзӧслань.

Буратино кватитіс сійӧс бордъяс увтіыс, бокъясӧдыс, вевттьысис сійӧ бӧжӧн да лажыньтчӧмӧн пырис кывтӧ, буретш гор дорас, кӧні ноксис кушмӧм юра харчевняса кӧзяиныс, би вылын скӧвӧрдаяс бергӧдліс.

— Мун тась, бульон вӧчан пӧрысь яй! — горӧдіс петук вылӧ кӧзяин да сідз чужйис кокнас, мый петук — Кудахтах-тах! — сӧмын вевъяліс шуны да лёкысь горзӧмӧн лэбзис ывлаӧ повзьӧм курӧгъяс дінӧ.

Буратино, некодӧн аддзывтӧг, звиркнитіс кӧзяин кокъяс бокті да пуксис ыджыд сёй гырнич сайӧ.

Тайӧ каднас кывны кутісны Карабас Барабаслӧн да Дуремарлӧн гӧлӧсъяс.

Улӧ копрасьӧмӧн кӧзяин петіс налы паныд.

Буратино пырис сёй гырнич пытшкас да сэтчӧ ланьтӧдчис.

БУРАТИНО ТӦДМАЛӦ ЗАРНИ ВОСЬТАНЛЫСЬ ГУСЯТОР

Карабас Барабас да Дуремар нуръясисны пражитӧм порсь пиӧн. Кӧзяин кисьталіс стӧканъясӧ вина.

Карабас Барабас порсь кок лы нёнялігмоз шуис кӧзяинлы:

— Тэнад винаыд дрянь, но-ко кисьт меным эсійӧ гырничсьыс! — и лынас индіс гырнич вылӧ, кӧні пукаліс Буратино.

— Синьор, сійӧ гырничыс тыртӧм, — вочавидзис кӧзяин.

— Ылӧдчан, петкӧдлы.

Сэк харчевняса кӧзяин босьтіс гырничсӧ да бергӧдіс сійӧс увлань юрӧн. Буратино гырддзаяснас мыйвынсьыс мыджсис гырнич бокъясас, медым не усьны.

— Сэні мыйкӧ сьӧд тыдалӧ, — кирган гӧлӧсӧн шуис Карабас Барабас.

— Сэн мыйкӧ еджыд тыдалӧ, — шуис Дуремар.

— Синьоръяс, мед мен чирей петас кыв вылӧ, медым паралич лыяс коскӧ, — гырнич кӧ абу тыртӧм.

— Сідз кӧ сувтӧд сійӧс пызан вылӧ — ми кутам сэтчӧ шыблавны лыяс.

Гырничсӧ, кӧні пукаліс Буратино, сувтӧдісны акань театрса директор да гузеняясӧн вузасьысь костӧ. Буратино юр вылӧ кутісны гылавны вильӧдӧм лыяс да коркаяс.

Карабас Барабас уна вина юӧм бӧрад чургӧдіс тошсӧ билань, медым сэтысь войталыштіс сибдӧм сирыс.

— Пукта ме Буратиноӧс кипыдӧс вылӧ, — ошйысьӧмӧн шуаліс сійӧ, — мӧд кипыдӧсӧн клопка, — и сыысь кольӧ сӧмын ва места.

— Негодяй сійӧ сійӧс и заслужитіс, — шуаліс сы бӧрся, Дуремар, — но войдӧр бур эськӧ сылы пуктывны гузеняясӧс, медым найӧ нёнялісны став вирсӧ...

— Ог! — камӧдіс кулакнас Карабас Барабас. — Войдӧр ме сылысь мырддя зарни восьтансӧ...

Сёрни костӧ сюйсис сэся кӧзяин. — Сійӧ тӧдӧ нин вӧлі пуысь вӧчӧм ичӧтик мортъяс пышйӧм йылысь.

— Синьор, тіянлы нинӧм мудзтыны асьтӧ корсьысьӧмъяснад. Пырысь-пыр ме чукӧста челядьӧс, — тіян вина юиг кості найӧ зіля корсясны став вӧрсӧ да вайӧдасны татчӧ Буратиноӧс.

— Ладнӧ. Ыстыв челядьтӧ, — шуис Карабас Барабас гырысь сапӧг пыдӧсъяссӧ билань бергӧдӧмӧн. Сы вӧсна, мый сійӧ нин вӧлі код, то став горштырнас горӧдіс сьывны:

Менам йӧз зэв тешкодь,

Пуысь вӧчӧм мортъяс.

Аканьяс начальник,

Вот коді ме лоа...

Грознӧй Карабас,

Славнӧй Барабас...

Аканьяс ме водзын

Копрасьӧны улӧдз.

Мед кӧть акань мича —

Стрӧга сійӧс видза.

Налы дась век плеть,

Сизим вожа плеть.

Грӧзитышта плетьӧн —

Менам йӧз пыр рам, —

Сьыланкывъяс сьылӧ,

Деньга меным ӧктӧ

Ыджыд, паськыд зептам,

Ыджыд, паськыд зептам...

Сэк Буратино омлялан гӧлӧсӧн шыасис гырнич пытшсянь:

— Висьтав, коньӧрӧй, гусятортӧ, висьтав гусятортӧ...

Карабас Барабас виччысьтӧм торсьыс гальснитіс черлыяснас да былялӧм синъясӧн видзӧдліс Дуремар вылӧ.

— Тайӧ тэ?

— Эг, тайӧ эг ме...

— Коді нӧ шуис, медым ме висьталі гусятор йылысь?

Дуремар вӧлі суевернӧй морт, таысь ӧтдор сійӧ юис уна вина. Чужӧмыс сылӧн повзьӧмысла лӧзӧдіс да чукырӧссис сморчок-тшак моз. Сы вылӧ видзӧдӧмӧн и Карабас Барабас кутіс пиньяснас таркӧдчыны.

— Висьтав гусятортӧ, — бара шыасис гырнич пытшсянь таинственнӧй гӧлӧс, — а то он чеччы улӧс вывсьыс, коньӧрӧй!

Карабас Барабас пондыліс чеччыны, но весиг эз вермы и кыпӧдчыштлыны.

— Ку-ку-кутшӧм гу-гу-гусятор? — мыкталӧмӧн юаліс сійӧ.

Гӧлӧс вочавидзис:

— Лымышка Тортилалысь гусяторсӧ.

Повзьӧмысла Дуремар ньӧжйӧник пырис пызан улӧ. Карабас Барабаслӧн черлыыс лётмуні.

— Кӧні ӧдзӧсыс, кӧні ӧдзӧсыс? — быттьӧ арся войын трубаын тӧв омляліс, шыасис гӧлӧс...

— Висьтала, висьтала, сӧмын ланьт, ланьт, — вашкӧдӧмӧн шуис Карабас Барабас. — Ӧдзӧсыс пӧрысь Карло каморкаын, серпасалӧм гор сайын...

Муртса на сійӧ шуис тайӧ кывъяссӧ, ывлаысь пырис кӧзяин.

— Вот — надейнӧй челядь, сьӧм вылад найӧ вайӧдасны тіянлы, синьор, кӧть асьсӧ кульсӧ...

И сійӧ индіс тагӧс дорын сулалысь руч Алиса руч вылӧ да Базилио кань вылӧ. Руч вежливӧя пӧрччис важ шляпасӧ.

— Синьор Карабас Барабас кӧ козьналас миянлы гӧльлун вылӧ дас зарни деньга, ми сы киӧ сетам туйтӧм Буратиноӧс, тайӧ местасьыс вӧрзьывтӧг.

Карабас Барабас сюйліс кисӧ тош улас, жилетка зептас, кыскис дас зарни деньга.

— Со тіянлы сьӧм, а кӧні Буратиноыс?

Руч некымын пӧв лыддис деньгасӧ, ышловзис, джынсӧ сетіс каньлы да лапанас индіс:

— Сійӧ тайӧ гырничас, синьор, тіян ныр улын...

Карабас Барабас кватитіс пызан вылысь гырничсӧ да лёкысь швачкис сійӧс из джоджӧ. Торпыригъяс да вильӧдӧм лыяс пиысь чеччыштіс Буратино. Кор ставӧн сулалісны вомнысӧ паськӧдӧмӧн, Буратино ньӧв моз лыйыштіс харчевняысь ывлаӧ — веськыда петук дінӧ, коді тшапа видзӧдіс кулӧм нидзув вылӧ то ӧтар синнас, то мӧдарнас.

— Тайӧ тэ менӧ вузалін, — котлет вӧчны дасьтӧм важ яй, — скӧрысь нырсӧ чургӧдӧмӧн шуис сылы Буратино. — Но, ӧні пышйы мыйвынсьыд...

И сійӧ топыда кутчысис петуклы генерал бӧжас. Петук, нинӧм гӧгӧрвотӧг, паськӧдіс бордъяссӧ да уськӧдчис котӧртны кузь чӧръя кокъяснас. Буратино мӧдіс тӧвзьыны сы бӧжын гӧра горув, туй вомӧн, эрд вывті вӧрлань.

Карабас Барабас, Дуремар да харчевняса кӧзяин, чуймӧмсьыс палялӧм бӧрын, котӧрӧн петісны Буратино бӧрся. Но, кӧть мыйта найӧ эз дзоръявны гӧгӧрбок, Буратино некӧн оз вӧлі тыдав, сӧмын эрд кузя ылын мыйвынсьыс котӧртіс петук. Но ӧд быдӧнлы вӧлі тӧдса — петукыд йӧй, сійӧн петуклысь котӧртӧмсӧ некод пыдди эз пукты.

БУРАТИНО НЭМНАС ПЕРВОЙЫСЬ ВОШТӦ СТАВ ЛАЧАСӦ, НО СТАВЫС ТАЙӦ ПОМАСЬӦ ЛЮЧКИ

Йӧй петук мудзис, вомсӧ паськӧдіс да ӧдва нин котӧртіс. Буратино медбӧрын лэдзис сылысь трепайтчӧм бӧжсӧ.

— Мун, генерал, аслад курӧгъяс дорӧ...

И ӧтнас мӧдіс сэтчӧ, кӧні пу коръяс пыр яръюгыда дзирдаліс Юсь ты.

Вот и изъя мыльк вылын пожӧм, вот и му горс. Сэні гӧгӧр шыблалӧма вӧлі чегъясьӧм увъяс. Туруныс таляссьӧма кӧлеса туйясӧн.

Буратинолӧн ёна кутіс типкыны сьӧлӧмыс. Сійӧ чеччыштіс мыльк вывсянь, видзӧдліс чукля пу вужъяс улӧ...

Пещера вӧлі тыртӧм!!!

Мальвина ни Пьеро ни Артемон эз вӧвны.

Сӧмын туплясисны кык рузумтор. Сійӧ найӧс лэптіс, — тайӧ вӧліны Пьеро дӧрӧмысь нетшыштӧм сосъяс.

Ёртъяссӧ кодъяскӧ пышйӧдӧмаӧсь! Найӧ пӧгибнитісны. Буратино уси кымыньӧн, — нырыс сылӧн пыдӧ пырис муас.

Сӧмын ӧні сійӧ гӧгӧрвоис, кутшӧм донаӧсь сылы ёртъясыс. Мед ноксьӧ Мальвина велӧдӧмӧн, мед Пьеро кӧть сюрсысь лыддяс кывбуръяс, сетіс эськӧ ӧні весиг зарни восьтансӧ, медым бӧр аддзыны ёртъяссӧ.

Сы юр весьтын шытӧг кыпаліс небыд му чукӧр, петіс кельыдгӧрд ки пыдӧсъяса бархат куа вурдысь, чипӧстігмозыс куимысь несйис да шуис:

— Ме синтӧм, но ме зэв бура кыла. Татчӧ воліс ыжъясӧ доддялӧм телега. Сэні пукалісны Ай Руч, Бӧбкарса губернатор, да сылӧн туясьысьяс. Губернатор тшӧктіс:

— Арестуйтӧй негодяйясӧс, кодъяс виисны менсьым медбур пӧлитшӧскӧйясӧс обязанностьяс исполняйтігӧн! Арестуйтӧй!

Сыщикъяс вочавидзисны:

— Тяф!

«Сэсся уськӧдчисны му горсйӧ, и сэні заводитчис ӧтчаяннӧя тышкасьӧм. Тэнсьыд другъястӧ кӧртавлісны, ёкмыльясныскӧд ӧтлаын, шыбитісны телегаас да и мунісны».

Мый гажла вӧлі ӧні Буратинолы куйлыны муӧ нырсӧ сюйӧмӧн. Буратино чеччыштіс да котӧртіс телега туй кузя. Кытшовтіс тысӧ, петіс сук туруна эрд вылӧ.

Муніс, муніс. Сылӧн юрас некутшӧм план эз вӧв. Колӧ мездыны ёртъясӧс, — вот и ставыс...

Воис кыр дорӧдз, кысянь кольӧм войысь воддза войнас усьлі йӧн лапкоръяс пӧвстӧ. Улысь аддзис няйт пруд, кӧні оліс лымышка Тортила. Туй кузяыс прудлань лэччӧ вӧлі телега, сійӧс кыскӧны нетшкысьӧм гӧна скелет кодь кык кос ыж.

Телега кӧзла вылас пукаліс пӧльтчӧм банбокъяса, зарни ӧчкиа тшӧг кань, — сійӧ служитіс губернатор ордын пельӧ вашкӧдысьӧн. Сы бӧрвылын пукаліс зэв тшапа Ай Руч губернатор... Ёкмыльяс вылын куйлісны Мальвина, Пьеро да дзоньнас бинтуйтӧм Артемон, — сылӧн сыналӧм тугъя бӧжыс кыссис бус вывтіыс.

Телега бӧрсяньыс мунісны кык туясьысь — доберман-пинчеръяс.

Друг туясьысьяс лэптісны пон ныръяссӧ да джуджыд кыр йылысь аддзисны Буратинолысь еджыд колпаксӧ.

Гырыся чеччалӧмӧн пинчеръяс кутісны кайны крут чой кузя. Но кыр йылӧ вотӧдз, Буратино, — а сылы нин ӧні вӧлі некытчӧ не дзебсьыны, ни пышйыны, — юр вылас пуктіс кияссӧ да медся крут местасяньыс чикышӧн шыбитчис увлань няйт прудйӧ, код вылын гӧвквидзис веж нюйт эжыс.

Сынӧдтіыс мегыр моз кытшджын вӧчӧмӧн, дерт, сійӧ шнёпкысис прудйӧ, Тортила тьӧтка дінӧ, эз кӧ торк эськӧ ёна пӧльтысь тӧлыс.

Тӧв кватитіс пуысь вӧчӧм кокньыдик Буратиноӧс, кутіс гартлӧдлыны винтӧн, бергӧдлыны сійӧс да нуис бокӧ, и сійӧ шнёпкысис веськыда телегаӧ, Ай Руч губернаторлы юр вылас.

Зарни ӧчкиа тшӧг кань повзьӧмысла уси кӧзла вывсьыс, сы вӧсна, мый сійӧ вӧлі подлец да труч, то мудеритчис, мый садьсӧ воштіс.

Губернатор Ай Руч, сідзжӧ ас вуджӧрысь полысь, чирзӧмӧн уськӧдчис пышйыны чой горув да сэн жӧ пырис барсук гуӧ. Сэні сылы эз ло зэв лӧсьыд: татшӧм гӧстьястӧ барсукъяс чорыда «гӧститӧдӧны».

Ыжъяс повзисны да боквыв чеччыштісны, телегаыс путкыльтчис. Мальвина, Пьеро да Артемон ёкмыльясыскӧд тшӧтш быгыльтчисны лапкоръяс пӧвстӧ.

Ставыс тайӧ лои сэтшӧм ӧдйӧ, мый ті, дона лыддьысьяс, эн эськӧ удитӧй лыддьыны асланыд киысь став чуньястӧ.

Доберман-пинчеръяс, гырыся чеччалӧмӧн, кыр йывсянь уськӧдчисны бӧр увлань; путкыльтчӧм телега дінӧ котӧртӧм бӧрын найӧ аддзисны тшӧгӧм каньӧс садьтӧгыс. Аддзисны лапкоръяс пӧвстысь туплясьысь пумортъясӧс да бинтуйтӧм пудельӧс.

Но некӧн оз вӧлі тыдав губернатор Ай Руч.

Сійӧ воши, — кыдз быттьӧ му пырыс муніс, а туясьысьяслы сійӧс колӧ вӧлі видзны синнысӧ моз.

Воддза туясьысьыс ныр лэптӧмӧн, надея воштӧмӧн, пондіс омлявны.

Мӧд туясьысьыс вӧчис сідз жӧ:

— Ой, ой, ой, ой — у-у-у!..

Найӧ уськӧдчисны да чой пӧлӧнсӧ ставсӧ шобисны, бара шога кутісны омлявны, сы вӧсна, мый налы ӧні кажитчис нин плеть да кӧрт радз сайын пукалӧм.

Мыжа пырысь лядьвейясӧн ниглясигтырйи, найӧ котӧртісны Бӧбкарӧ, медым пӧлича юкӧдын ылӧдны, быттьӧ губернаторӧс вӧлі ловйӧн босьтӧма енэжӧ, — муніганыс тадзи найӧ думайтісны висьтавны асьнысӧ правдайтӧм могысь.

Буратино ньӧжйӧник видліс асьсӧ, — кокъясыс да киясыс вӧліны дзоньӧсь. Сійӧ кыссьӧмӧн муніс лапкоръяс пӧвстӧ и мездіс Мальвинаӧс да Пьероӧс.

Мальвина ниӧти кыв шутӧг кутліс Буратиноӧс сьылі гӧгӧрыс, но окыштны эз вермы: Буратинолӧн мешайтіс кузь нырыс.

Пьеролӧн дорӧм сойясыс гырддза выйӧныс вӧлі орӧмаӧсь, еджыд пудраыс банбокъяссьыс киссьӧма и, вӧлӧмкӧ, банбокъясыс сылӧн прӧстӧ сэтшӧмӧсь жӧ гӧрдӧсь, кӧть сійӧ и ноксис радейтчӧмӧн да кывбуръясӧн.

— Ме чорыда косяси, — кыз гӧлӧсӧн шуис Пьеро. — Эз кӧ менӧ конйыштны — некутшӧма эськӧ менӧ эз вермыны босьтны.

Мальвина висьталіс:

— Сійӧ косясис дзик лев моз.

Сійӧ кутліс Пьероӧс сьылі гӧгӧрыс да окыштіс кыкнан банбокас.

— Тырмас, тырмас нювсьыныд, — ропкыштіс Буратино, — пышъямӧй. Артемонӧс кыскам бӧжӧдыс.

Найӧ куимнаныс кутчысисны коньӧр понлы бӧжас да кутісны кыскыны сійӧс чой паныд вывлань.

— Лэдзӧй, ме ачым муна, тадзи меным яндзим, — лӧвтіс бинтуйтӧм пудель.

— Эн, эн, тэ вывті на слаб.

Но муртса на найӧ воисны чой джынйӧдзыс, чой йылас тыдовтчисны Карабас Барабас да Дуремар. Алиса руч лапанас индӧ вӧлі пышйысьяс вылӧ, Базилио кань чургӧдӧма усъяссӧ да зывӧктана чушкӧ.

— Ха-ха-ха, вот и лӧсьыд, — вак-вак серӧктіс Карабас Барабас. — Зарни восьтаныд ачыс локтӧ менам киӧ!

Буратино тэрмасьӧмӧн мӧвпаліс, кыдзи мынтӧдчыны выль шогсьыс. Пьеро топӧдіс Мальвинаӧс ас бердас, донтӧг вузавны ассьыс олӧмсӧ эз кӧсйы. Тайӧ здукас эз вӧв некутшӧм лача мездысьӧм вылӧ.

Дуремар килькъяліс чой йылас.

— Висьысь пудель понсӧ, синьор Карабас Барабас, тэ меным сет, ме сійӧс шыбита прудйӧ гузеняяслы, мед менам гузеняясӧй вӧліны тшӧгӧсьджык...

Кыз Карабас Барабаслы дыш вӧлі лэччыны чой горулас, сійӧ чуксаліс пышъялысьясӧс сарделька кодь чуньнас:

— Локтӧй, локтӧй ме дінӧ, челядьяс...

— Эн лысьтӧй вӧрзьыны места вылысь, — шуис Буратино. — Пӧгибнитны кӧ, гажаа! Пьеро, висьтав ассьыд кутшӧмкӧ медся пеж кывбуртӧ. Мальвина, серав став гӧлӧс тырнад.

Мальвина, кӧть сылӧн и вӧліны некымын тырмытӧмторъяс, но вӧлі бур ёртӧн. Сійӧ чышкыштіс синвасӧ да серӧктіс чой йылын сулалысьяслы зэв ӧбиднӧй кывъясӧн:

Пьеро пырысь-пыр жӧ лӧсьӧдіс кывбур да кутіс омлявны мисьтӧм гӧлӧсӧн:

Наян Алиса, сиа ме тэд —

Тэнӧ нин важӧн зэв виччысьӧ бедь.

Корысь Базилио — дрянь,

Пежысь-пеж, гусясьысь кань.

Дуремар — прӧстӧ дурак

Дзик сійӧ сморчок кодь тшак.

Тэд, Барабасӧй, мый колӧ?

Тэысь ӧд ог жӧ ми полӧ...

Сійӧ жӧ каднас Буратино ниглясис да эльтчис:

— Эй тэ, акань театрса директор, важ сур бӧчка, йӧйлунӧн тырӧм тшӧг мешӧк, лэччы, лэччы миян дінӧ, — ме сьӧлышта тэныд мисьтӧм тошкад.

Вочакыв пыдди Карабас Барабас зэв лёкысь равӧстіс, Дуремар лэптіс енэжлань кос кияссӧ.

Алиса руч вежыньтчылӧмӧн серӧктіс:

— Лэдзлӧй менӧ тайӧ яндысьтӧмъясыслысь сьылідзиръяссӧ бергӧдны.

Нӧшта кӧ ӧти здук, и ставыс эськӧ помасис... Друг бордъяснас шутьлялӧмӧн лэбыштісны джыджъяс.

— Тані, тані, тані!..

Карабас Барабас юр весьтті лэбзис катша гораа китшсигтыр:

— Ӧдйӧджык, ӧдйӧджык, ӧдйӧджык!..

И чой йылысь тыдовтчис пӧрысь Карло бать. Сосъясыс сылӧн вӧлі пуджӧма, а киас увйӧсь бедь, синкымъясыс кӧрсьӧмаӧсь...

Пельпомнас сійӧ йӧткыштіс Карабас Барабасӧс, гырддзанас — Дуремарӧс, бедьнас лӧсыштіс мышку кузяыс Алиса ручӧс, сапӧгнас боквыв чужйис Базилио каньӧс...

Сы бӧрын, копыртчӧмӧн да чой йывсянь увланьӧ видзӧдӧмӧн, кӧні сулалісны пуысь вӧчӧм мортъяс, нимкодь пырысь шуис:

— Буратино, менам пиӧй, ичӧт плут, тэ ловъя да дзоньвидза, — лок жӧ ӧдйӧджык ме дорӧ!

БУРАТИНО КАРЛО БАТЬЫСКӦД, МАЛЬВИНАКӦД, ПЬЕРОКӦД ДА АРТЕМОНКӦД, МЕДБӦРЫН, БӦР ЛОКТӦНЫ ГОРТАС

Карлолӧн немвиччысьтӧг воӧмыс, сылӧн беддьыс да чукыртчӧм синкымъясыс зэв чорыда повзьӧдісны негодяйясӧс.

Алиса руч кыссис сук турун пӧвстӧ да сэсянь садьтӧгыс уськӧдчис пышйыны, сӧмын кор-сюрӧ сувтыштавліс, медым йӧжгылясьыштны беддьӧн кучкӧмысь.

Базилио кань лэбовтіс воськов дас сайӧ кымын да розялӧм лисапед шына моз лёкысла чушнитіс.

Дуремар виж пальтоыслысь пӧлаяссӧ тобыртіс да чой йывсяньыс мӧдіс увлань лэччыны шуалӧмӧн:

— Ме абу мыжа, ме абу мыжа...

Но крут местаті джӧмдіс да быгыльтчис зэв ыджыд шумӧн и бызгысис прудйӧ.

Карабас Барабас колис сулавны, кӧні водз сулаліс. Сійӧ кыскис пельпомас ассьыс юрсӧ юрпыдӧс выйӧныс, тошкыс сылӧн торк моз ӧшаліс.

Буратино, Пьеро да Мальвина кайисны чой йылӧ. Карло бать ӧтикӧн-ӧтикӧн босьталіс найӧс моздорас да грӧзитыштіс чуньнас:

— Вот ме тіянӧс, вильышпозъясӧс!

И сюяліс питшӧгас.

Сэсся сійӧ лэччис чой йывсяньыс кымынкӧ воськов да лажгӧдчис коньӧр пон весьтӧ. Вернӧй Артемон лэптіс нырсӧ да нюлыштіс Карлолысь нырсӧ. Буратино пырысь-пыр мыччысис питшӧгсянь.

— Карло бать, ми понтӧг гортӧ ог мунӧй.

— Э-хе-хе, — вочавидзис Карло, — сьӧкыд кодь эськӧ лоӧ, но да кыдзкӧ-мыйкӧ нуа нин тіянлысь понтӧ.

Артемонӧс сійӧ лэптіс пельпом вылас да, сьӧкыд грузысла пошиктӧмӧн, кайис вывлань, кӧні, век на пельпомас юрсӧ кыскӧмӧн да синъяссӧ быльӧдӧмӧн, вӧлі сулалӧ Карабас Барабас.

— Аканьясыс менам, — ропкыштіс сійӧ.

Карло бать сылы стрӧг пырысь вочавидзис:

— Ок, тэ! Пӧрысьладорыд кодъяскӧд йитчӧмыд, — став светыслы известнӧй жуликъяскӧд, Дуремаркӧд, Канькӧд да Ручкӧд. Ичӧтъясӧс ӧбижайтан! Яндысь, доктор!

И Карло мӧдіс туй кузя карлань.

Карабас Барабас пельпомас кыскӧм юрӧн муніс сы бӧрся.

— Аканьясӧс менсьым вай!..

— Нинӧм вылӧ эн сет! — горӧдіс питшӧгысь мыччысьлӧмӧн Буратино.

Тадзи мунісны, мунісны. Прӧйдитісны Куим Гурина нима Харчевнясӧ, кӧні ӧдзӧс дорас копрасис куш юра кӧзяиныс, кыкнан кинас дзижгысь скӧвӧрдаяс вылӧ индӧмӧн.

Ӧдзӧс дорас водзӧ да бӧрӧ, водзӧ да бӧрӧ ветлӧдліс нетшкӧм бӧжа петук да возмущайтчӧмӧн висьтавліс Буратино хулиганскӧй поступок йылысь: курӧгъяс жалитӧм пырысь дакайтісны:

— Ак-ак, кутшӧм страк! Ук-ук, миян петук!..

Карло кайис мыльк йылӧ, кысянь тыдалӧ вӧлі саридз, коді кыт-сюрӧ вӧлі вевттьысьӧма гудыроват визьясӧн тӧлӧн пӧлялӧмысла, вадорас тыдаліс жар шонді улын лыа рӧма ичӧтик кар да акань театрлӧн полотно вевтыс.

Карабас Барабас, Карло мышкын куим воськов ылнаын тувччалӧмӧн, ропкакыліс:

— Ме тэныд аканьяс вылад сета сё зарни деньга, вузав.

Буратино, Мальвина да Пьеро дугдісны лолавны, — виччысисны, мый шуас Карло.

Сійӧ вочавидзис:

— Ог! Тэ кӧ эськӧ вӧлін бур сьӧлӧма, шань директорӧн театрад, ме эськӧ тэныд, мед нин, сеті дзоляник мортъяссӧ. А тэ — быд крокодилысь омӧльджык. Ог сет, ог вузав, весась.

Карло лэччис мыльк йылысь да, сэсся Карабас Барабас вылӧ видзӧдлытӧг, пырис карӧ.

Сэні тыртӧм площадь вылын вӧрзьӧдчывтӧг сулаліс пӧлитшӧскӧй.

Жарысла да гажтӧмысла усъясыс сылӧн ӧшӧдчӧмаӧсь, синлапъясыс лазгӧдчӧмаӧсь, куим пельӧса шляпа весьтас гӧгралісны гутъяс.

Карабас Барабас друг сюйис тошсӧ зептас, кватитіс Карлоӧс мышсяньыс дӧрӧмӧдыс да став площадь тырнас равӧстіс:

— Кутӧй гусь-вӧрӧс, сійӧ гусяліс менсьым аканьясӧс!..

Но пӧлитшӧскӧй, кодлы вӧлі жар да гажтӧм, весиг эз вӧрзьӧдчыв. Карабас Барабас котӧрӧн матыстчис сы дорӧ, тшӧктіс Карлоӧс арестуйтны.

— А тэ коді сэтшӧмыс? — дыша юаліс пӧлитшӧскӧй.

— Ме акань наукаяс кузя доктор, знаменитӧй театрса директор, высшей орденъяса кавалер, Тарабарса корольлӧн медматысса друг, синьор Карабас Барабас...

— А тэ ме вылӧ эн горзы, — вочавидзис пӧлитшӧскӧй...

Кор Карабас Барабас вензис пӧлитшӧскӧйкӧд, Карло бать, мостки кузя бедьнас тэрыба тотшкӧдчигтырйи, матыстчис аслас керка дінӧ. Восьтіс ӧдзӧс джынвыйӧ пемыд посувса каморкаысь, лэдзис пельпом вывсьыс Артемонӧс, сійӧс пуктіс вольпасяс, питшӧгсьыс кыскис Буратиноӧс, Пьероӧс да Мальвинаӧс да пуксьӧдіс найӧс орччӧн пызан вылӧ.

Мальвина пыр жӧ шуис:

— Карло бать, медвойдӧр старайтчышт висьысь пон дінын. Зонкаяс, пырысь-пыр жӧ мыссьыны...

Друг сійӧ зэв шог пырысь шеныштіс кияснас.

— А менам платтьӧясӧй! Менам выль туфлиясӧй, менам мича лентаясӧй колины овраг пыдӧсӧ, лапкоръяс пӧвстӧ!..

— Нинӧм, эн шогсьы, — шуис Карло, — рытнас ме ветла да вая тэнсьыд ёкмыльястӧ.

Сійӧ тӧждысьӧм пырысь разис Артемон лапаясысь бинтъяссӧ. Вӧлӧмкӧ, ранаясыс пӧшти нин бурдӧмаӧсь, но понйыс эз вермы вӧрзьыны сӧмын сы вӧсна, мый вӧлі тшыг.

— Тарелка тыр зӧръя кизер рок да вема лы, — ружӧктіс Артемон, — и ме дась лоа косясьны став понъясыскӧд карас.

— Ай, ай, ай. — шог пырысь шуис Карло, — а менам гортын — ни крӧшки абу, и зептын ни ӧти сольдо...

Мальвина нора бӧрддзис. Пьеро кулакъяснас ниртіс плешсӧ, думайтіс.

— Ме пета ывлаӧ лыддьыны кывбуръяс, ветлысь-мунысьяс сеталасны меным сольдоястӧ ыджыд чукӧр.

Карло довкнитіс юрнас.

— И нуӧдасны узьны, пиукӧй, брӧдяжитӧмсьыд пӧлича юкӧдӧ.

Буратиноысь кындзи ставӧн жугыльмисны. Сійӧ мудера шпыньяліс, бергаліс сідз, быттьӧ пукаліс эз пызан вылын, а вывлань йыла кнопка вылын.

— Челядь, тырмас няргыны! — Сійӧ чеччыштіс джоджӧ да кыскис мыйкӧ зепсьыс. — Карло бать, босьт мӧлӧт да стенсьыд нетшышт розьӧсь дӧрасӧ.

И сійӧ вывлань чургӧдӧм нырнас индіс гор вылӧ да гор весьтын ӧшалысь пӧрт вылӧ да тшын вылӧ, кодъясӧс вӧлі серпасалӧма важ дӧратор вылӧ.

Карло пондіс шензьыны.

— Мыйла тэ, пиукӧй, кӧсъян нетшыштны стенсьыс сэтшӧм мича картинасӧ? Тӧвнас ме сы вылӧ видзӧда да мӧвпала, мый сійӧ настоящӧй би, а пӧртъяс чеснокӧн пуӧм настоящӧй ыж яйысь шыд и меным сэк неуна овлӧ шоныдджык.

— Карло бать, сета аканьлысь веськыд кыв, — горъяд тэнад лоас прамӧй би, збыльнӧй чугун пӧрт да пӧсь сёян. Нетшышт дӧрасӧ.

Буратино шуис тайӧс сэтшӧм чорыда, мый Карло бать гыжйыштіс балябӧжсӧ, довкйӧдлыштіс юрнас, кызӧктыштіс, сэсся босьтіс клещи да мӧлӧт и заводитіс дӧрасӧ перйыны. Сы сайын, кыдз нин ми тӧдам, ставсӧ вӧлі вевттьӧма черань везйӧн да тоньвидзисны кулӧм чераньяс.

Карло мырсьӧмпырысь чышкис черань везсӧ. Сэки кутіс тыдавны тыпуысь вӧчӧм неыджыд ӧдзӧс. Нёльнан пельӧсас сы вылӧ вӧлі вундалӧма сералысь рожаяс, а шӧрас — кузь ныра йӧктысь морт.

Кор сы вылысь чышкыштісны буссӧ, Мальвина, Пьеро, Карло бать, весиг тшӧтш и тшыг Артемон, ӧти гӧлӧсӧн горӧдісны:

— Тайӧ Буратинолӧн аслас портретыс!

— Ме сідзи и чайті, — шуис Буратино, кӧть нинӧм сэтшӧмсӧ эз думайтлы да ачыс шензис. — А со и ӧдзӧссьыс восьтан, Карло бать, восьт ӧдйӧджык...

— Тайӧ ичӧтик ӧдзӧсыс да тайӧ зарни восьтаныс, — шуис Карло, — вӧчӧма зэв нин важӧн кутшӧмкӧ бур мастерӧн. Видзӧдлам, мый дзебӧма ӧдзӧс саяс.

Сійӧ сюйис восьтансӧ томан розяс да бергӧдыштіс... Друг пондіс кывны ичӧтик шыа зэв лӧсьыд музыка, быттьӧ музыкальнӧй ящикын ворсны кутіс орган *.

Карло бать йӧткыштіс ӧдзӧссӧ. Дзуртӧмӧн ӧдзӧс кутіс воссьыны.

Тайӧ кадас ӧшинь сайын кылісны тэрмасян кок шыяс, и Карабас Барабаслӧн гӧлӧсыс равӧстіс:

— Тарабарса король нимӧн — арестуйтӧй пӧрысь плут Карлоӧс!

КАРАБАС БАРАБАС ЖУГӦДЧӦМӦН ПЫРӦ ПОС УВСА КАМОРКАӦ

Карабас Барабас, кыдзи нин ми тӧдам, быдног зілис вугралысь пӧлитшӧскӧй дінын, медым сійӧ арестуйтіс Карлоӧс. Кор нинӧм эз вермы вӧчны, Карабас Барабас котӧртіс туй кузя.

Шевъялан тошкыс сылӧн крукасьліс ветлысь-мунысьяслы кизьясас да зонтикъясас.

Сійӧ тойласис да пиньяснас гутшйӧдчис. Сы бӧрсянь пель чунавмӧн шутьлалісны зонкаяс, лыйлісны сылы мышкас сісь яблокъясӧн.

Карабас Барабас котӧрӧн пырис карса начальник ордӧ. Тайӧ жар каднас начальник пукалӧ вӧлі садъяс, фонтан дінын, трусик кежсьыс да юӧ лимонад.

Начальниклӧн вӧлі квайт тшӧка, нырыс сылӧн вӧйӧма гӧрд тшӧкаяс пиас. Сы мышку сайын, нинпу улын, сулалісны нёль зумыш пӧлитшӧскӧй да дугдывтӧг восьталісны лимонад тыра сулеяяс.

Карабас Карабас уськӧдчис начальник водзӧ пидзӧсчань йылас да, тошнас чужӧм пасьтаыс синвасӧ ниртігтырйи, кутіс равзыны:

— Ме шудтӧм сирӧта, менӧ ӧбӧдитісны, ставсӧ гусялісны, нӧйтісны...

— Коді тэнӧ, сирӧтаӧс, ӧбӧдитіс? — упкигтырйи юаліс начальник.

— Лёк вӧрӧг, пӧрысь Карло шарманщик. Сійӧ гусяліс менсьым медся бур куим акань, сійӧ кӧсйӧ сотны менсьым нималана театрӧс, сійӧ сотас да грабитас став карсӧ, ӧні жӧ кӧ сійӧс он арестуйт.

Карабас Барабас ассьыс кывъяссӧ вынсьӧдӧм могысь кыскис китыр зарни сьӧм да пуктіс начальник туфлиӧ.

Некымын кылӧн кӧ висьтавны, сійӧ сэтшӧм торъяс висьтавліс да сукляліс Карлоӧс, мый повзьӧм начальник тшӧктіс нинпу улын сулалысь нёль пӧлитшӧскӧйлы:

— Мунӧй пыдди пуктана сирӧта бӧрся да закон нимӧн вӧчӧй став коланторсӧ.

Карабас Барабас котӧрӧн муніс нёль пӧлитшӧскӧйкӧд Карло каморка дорӧ да горӧдіс:

— Тарабарса король нимӧн — арестуйтӧй вӧрӧс да негодяйӧс!

Но ӧдзӧсыс вӧлі игана. Каморка пытшкын некод эз шыась. Карабас Барабас тшӧктіс:

— Тарабарса король нимсянь тшӧкта — жугӧдӧй ӧдзӧссӧ!

Пӧлитшӧскӧйяс личкыштісны, сись ӧдзӧс джынъяс чеччыштісны петляяс вылысь, нёль пӧлитшӧскӧй, сабляяснас грымӧдчӧмӧн да гымакылігтырйи, пырисны пос увса каморкаӧ.

Тайӧ лои буретш сійӧ минутас, кор стенса гуся ӧдзӧсӧд копыртчӧмӧн пырис Карло.

Сійӧ саяліс медбӧръя мортӧн. Ӧдзӧсыс сэк дзинь пӧдлассис!.. Лӧня ворсан музыка дугдіс ворсны. Пос увса каморкаын туплясисны сӧмын няйт бинтъяс да серпасалӧм горъя косяссьӧм дӧра тор...

Карабас Барабас котӧртіс гуся ӧдзӧс дорӧ, кутіс сэтчӧ кулакъяснас да каблукъяснас камӧдны:

— Тра-та-та-та!

Но ӧдзӧсыс вӧлі ён.

Карабас Барабас ӧддзӧдчӧмӧн котӧртіс да бӧрнас зутшнитіс ӧдзӧсас.

Ӧдзӧсыс эз и вӧрзьыв.

Сійӧ кутіс кокъяснас зымӧдны пӧлитшӧскӧйяс вылӧ.

— Жугӧдӧй ёрӧм ӧдзӧссӧ Тарабарса король нимӧн.

Пӧлитшӧскӧйяс босьтчылісны жӧ, но регыд пондісны малавны мӧда-мӧднысӧ — ӧтиыс ныр вывсьыс кучкысьӧминъяссӧ, мӧдыс юрсьыс йӧгъяссӧ.

— Ог вермӧй, тані уджыс вывті сьӧкыд, — вочавидзисны найӧ да мӧдісны карса начальниклы докладывайтны, мый найӧ ставсӧ вӧчисны закон серти, но пӧрысь шарманщиклы, тыдалӧ, ачыс кульыс отсасьӧ, стен пырыс муніс да.

Карабас Барабас нетшыштіс асьсӧ тошкӧдыс, шыбитчис джоджас да кутіс йӧймӧм морт моз равзыны, омлявны да туплясьны пос увса тыртӧм каморкаын.

МЫЙ НАЙӦ АДДЗИСНЫ ГУСЯ ӦДЗӦС САЙЫСЬ

Кор Карабас Барабас дурмӧм морт моз туплясис да нетшкис ассьыс тошсӧ, Буратино медводзын, а сы бӧрысь Мальвина, Пьеро, Артемон и — медбӧрын — Карло бать лэччисны крут из пос кузя му пытшкӧ.

Карло бать кутіс биа сись пом; сылӧн пӧлнясян биыс сетӧ вӧлі кузь вуджӧръяс Артемон кузь гӧна юрсянь либӧ Пьеро нюжӧдӧм кисянь, но эз вермы югдӧдны пемыдінсӧ, кытчӧ лэччис поскыс.

Мальвина, медым полӧмысла не бӧрддзыны, чепляліс асьсӧ пельӧдыс.

Пьеро, кыдзи и пыр, сӧрис некытчӧ туйтӧм кывбуръяс:

Вуджӧр йӧктӧ стенын со, —

А ме нинӧмысь ог пов.

Медым поскыс вывті крут,

Медым гажтӧм пемыд ру, —

Мупытш туйыс кытчӧкӧ

Век жӧ тайӧ лэччӧдас…

Буратино ылӧдз колис ёртъяссӧ, — сылӧн еджыд колпакыс муртса вӧлі тыдалӧ пыдын уліын.

Друг сэні кылӧ мыйкӧ кутіс чушкыны, уси, гӧгыльтчис, да кыліс Буратинолӧн нора гӧлӧсыс:

— Ме дінӧ, отсӧг вылӧ!

Сійӧ жӧ здукӧн Артемон, ранаяссӧ да тшыглунсӧ вунӧдӧмӧн, пӧрӧдіс Мальвинаӧс да Пьероӧс, — лёк тӧвнырӧн уськӧдчис пос тшупӧдъяс кузя увлань.

Гальскакылісны сылӧн пиньясыс. Мисьтӧма чирӧстіс кутшӧмкӧ ловъя лов.

Ставыс лӧнис. Сӧмын Мальвиналӧн будильникын моз гораа типиктіс сьӧлӧмыс.

Паськыд югӧр улісяньыс югзьӧдіс пос кузяыс. Сиська биыс, кодӧс кутӧ вӧлі Карло бать, лои виж.

— Видзӧдӧй, видзӧдӧй ӧдйӧджык! — гораа чукӧстіс Буратино.

Мальвина, бӧрӧн бергӧдчӧмӧн, тэрмасигтырйи кутіс лэччыны тшупӧдысь-тшупӧдӧ, сы бӧрся кутіс чеччавны Пьеро. Медбӧрын копыртчӧмӧн лэччис Карло, быд здукӧ пу башмакъяссӧ воштӧмӧн.

Уліас, кӧні помасьӧ вӧлі крут поскыс, изъя тшупӧдын пукаліс Артемон. Сійӧ нювсис. Сы кокъяс дінын туплясис джагӧдӧм Шушара шыр.

Буратино кыкнан кинас лэптӧ вӧлі сісьмӧм гын войлок, — сійӧн вӧлі тупкӧма из стенса розьсӧ. Сэсянь киссисны югыдлӧз югӧръяс.

Медводз, мый найӧ аддзисны розьӧдыс петӧм бӧрын — сійӧ гӧгӧрбок паськалан югӧръяс шонділӧн. Найӧ усьӧны вӧлі сводъя пӧтӧлӧксяньыс гӧгрӧс ӧшинь пырыс.

Йӧктан бусчиръяса паськыд югӧръясыс шонділӧн югзьӧдісны вижов мраморысь вӧчӧм гӧгрӧс жырсӧ. Сы шӧрын сулаліс чудеса кодь мича акань театр. Акань театрса занавес вылас югъяліс зарни рӧма чукльӧсь чардби.

Занавес бокъясас кыпӧдчисны нёль пельӧса кык башня, кодъясӧс краситӧма сідз, быттьӧ найӧс тэчӧма вӧлі поснидик кирпичьясысь. Виж жӧстьысь вӧчӧм джуджыд вевтъясыс яръюгыда дзирдалісны.

Шуйгавывса башня вылас вӧлі бронза ньӧвъя часі. Циферблат вылас быд лыдпас весьтӧ серпасалӧма зонкалысь да нывкалысь серамбана чужӧмъяс.

Веськыдвывса башня вылас — уна рӧма стеклӧяса гӧгрӧс ӧшинь.

Сійӧ ӧшинь весьтас, виж жӧсть вевт вылас, пукаліс Сёрнитысь Тирган. Кор ставныс вомнысӧ паськӧдӧмӧн сувтісны чудеса кодь мича театр водзӧ, Сверчок шуис ньӧжйӧник, но яснӧя.

— Ме водзын нин висьтавлі, мый тэнӧ виччысьӧны ужаснӧй опасностьяс да весьӧпӧртана лоӧмторъяс, Буратино. Бур зэв, мый ставыс помасис лючки, а вермис помасьны и лёка... Вот кыдзи...

Тирганлӧн гӧлӧсыс вӧлі пӧрысь да неуна дӧзмыштӧм кодь, ӧд Сёрнитысь Тирганлы коркӧ век жӧ инмыліс юрас мӧлӧтӧн. Но аслас сё арӧса арлыд вылас да природнӧй бурлун вылас видзӧдтӧг, сійӧ эз вермы вунӧдны Буратиносянь заслужиттӧм ӧбидасӧ. Вот мый вӧсна сійӧ сэсся немтор эз содты — пыркнитіс усъяснас, быттьӧ на вылысь бус пыркӧдіс, сэсся ньӧжйӧник кыссис кытчӧкӧ ӧтка щельӧ — тайӧ суетасьыс ылӧджык.

Сэки Карло бать шуис:

— А ме чайті, — мися тась, этша вылӧ, аддзам дзонь чукӧр зарни да эзысь, — а аддзим сӧмын важмӧм чача.

Сійӧ матыстчис часі дорӧ, кодӧс вӧлі пуктӧма башня стенас сюйӧмӧн, циферблатас таркнитіс гыжнас, часі бокас ыргӧн кӧрттув йылын ӧшалысь восьтансӧ босьтіс да часысӧ заведитіс...

Кутіс кывны гораа точкӧм. Стрелкаяс вӧрзисны. Ыджыд стрелкаыс матыстчис дас кык часӧ, ичӧтикыс квайт часӧ. Башня пытшкас кутіс дзиньгыны да дзужгыны. Часіыс гораа кучкаліс квайт час...

Сэк пырысь-пыр жӧ веськыдладор башняас воссис уна рӧма стеклӧа ӧшиньыс, чеччыштіс заводнӧй сера лэбач да, бордъяснас пыркнитӧмӧн, сьыліс квайтысь.

— Миянӧ — миянӧ, миянӧ — миянӧ, миянӧ — миянӧ...

Лэбач саяліс, ӧшиньыс пӧдласис, кутіс ворсны шарманка музыка. И воссис занавес...

Некод, весиг и Карло бать, некор на эз аддзывлы татшӧм мича декорациясӧ.

Сцена вылын вӧлі сад. Зарни да эзысь коръяса ичӧтик пуяс вылын сьылісны гыж ыджда тушаа заводнӧй ябыръяс.

Ӧти пуын ӧшалісны яблокъяс, ставныс греча тусьысь эз вӧвны гырысьджыкӧсь. Пуяс увті ветлӧдлісны павлинъяс, найӧ кокчуньяс йылас кыпӧдчыштлӧмӧн кокалісны яблокъяссӧ. Луг вылас чеччалісны да люкасисны кык кӧза пи, а сынӧдас лэбалісны синлы муртса тӧдчана бобувъяс.

Тадзи коли ӧти минута. Скворецъяс ланьтісны, павлинъяс да кӧза пиян бӧрыньтчисны бокса кулисаяс сайӧ. Пуясыс вӧйины сцена джодж улӧ гуся люкъясӧ.

Пыдыс декорация вылас кутісны паськавны тюль рӧма кымӧръяс. Лыаа овтӧмин весьтын тыдовтчис гӧрд шонді. Веськыдвывсянь и шуйгавывсянь, бокса кулисаяс сайсяньыс, тыдовтчисны змей вылӧ мунысь лиана вожъяс, — ӧтарас збыльысь тоньвидзис удав-змей. Мӧдар бокас бӧжъяснаныс кутчысьӧмӧн качайтчисны обезьянаяслӧн дзонь котыр.

Тайӧ вӧлі Африка.

Пустыняяса лыа вывті, гӧрд шонді увті, прӧйдиталісны зверьяс.

Куимысь чеччыштӧмӧн уйкнитіс ыджыд бурыся лев, — кӧть сійӧ вӧлі кань пиысь не ыджыдджык, но страшнӧй.

Катласигтырйи бӧр кокъяс вылас варгыльтіс зонтика плюшевӧй ош.

Кыссис мисьтӧм крокодил, — сылӧн ичӧтик лёк синъясыс петкӧдчисны меліӧн. Но Артемон век жӧ эз эскы да мурӧстіс сы вылӧ.

Гӧнитіс носорог, — медым эз вӧв ӧпаснӧ, сы ёсь сюр йылӧ вӧлі пысалӧма резинӧвӧй мач.

Гӧнитіс верблюд вылӧ мунысь визя сера, сюра жираф, мыйвынсьыс нюжӧдліс ассьыс сьылісӧ.

Сэсся прӧйдитіс слӧн, челядьяслӧн друг; слӧн вӧлі тӧлка да бур сьӧлӧма, — ӧвтчис бӧжнас, код йылын кутіс соевӧй кампет.

Медбӧръяӧн, бок ногӧн посньыдика рӧдтыштӧмӧн, прӧйдитіс зэв няйт, дикӧй пон-шакал. Артемон увтчигтырйи уськӧдчис сы вылӧ, — Карло батьлы ӧдва удайтчис кыскыны сійӧс бӧжӧдыс сцена дорысь нин.

Зверьяс прӧйдитісны. Шондіыс друг кусі. Пемыдас вылісянь лэччисны кутшӧмкӧ вещьяс, кутшӧмкӧ вещьяс мыччысьыштісны бокъяссяньыс. Кыліс сэтшӧм шы, быттьӧ струнаяс кузя нуӧдісны смычокӧн.

Ӧзйисны гудыр стеклӧа уличвывса пӧнаръяс. Сцена вылын лои карса площадь. Керкаясын ӧдзӧсъяс воссисны, котӧрӧн петісны ичӧтик мортъяс, пондісны сӧвны чача кодь трамвайӧ. Кондуктор звӧнитіс, вагоновожатӧй кутіс бергӧдлыны ручкасӧ, зонка тэрыба кутчысис трамвай колбасаӧ, милиционер шутьӧгтіс — трамвай тюрис джуджыд керкаяс пӧвстӧд бокса уличӧ.

Прӧйдитіс лисапеда морт, кӧлесаясыс вӧліны варенньӧ блюд дорысь не ыджыдджыкӧсь. Котӧртіс газет вузавлысь, — дзик нёль пельӧ куснялӧм отрывнӧй календар листъяс — вот мый ыдждаӧсь вӧліны сылӧн газетъясыс.

Мороженнӧй вузалысь тюрӧдіс площадь вомӧн мороженнӧй новлӧдлан тележкасӧ. Керка балконъяс вылӧ петісны нывкаяс да кутісны шенасьны сылы, а мороженнӧй вузавлысь кияссӧ шевгӧдіс да шуис:

— Ставсӧ сёйисны, волӧй мӧдысь.

Сэки занавес тупкысис, и сы вылын бара кутіс югъявны зарни сера чукльӧсь чардби.

Карло бать, Мальвина, Пьеро шензьӧмысла эз вӧвны ас садяныс. Буратино, кияссӧ зепъясас сюялӧмӧн, нырсӧ вывлань чатӧртӧмӧн, ошйысьӧм пырысь шуис:

— Мый — аддзылінныд? Сідз кӧ тай ме эг весь кӧтӧдчыв Тортила тьӧтка нюрын... Тайӧ театрас ми сувтӧдам комедия — тӧданныд кутшӧмӧс? — «Зарни восьтан либӧ Буратинокӧд да сылӧн ёртъяскӧд шензьӧдана лоӧмторъяс». Карабас Барабас мед потӧ завидьысла да скӧрмӧмысла.

Пьеро ниртыштіс кабыръяснас чукыртчӧм плешсӧ.

— Ме гижа тайӧ комедиясӧ зэв мича кывбуръясӧн.

— Ме кута вузасьны мороженнӧйӧн да билетъясӧн, — шуис Мальвина. — Ті кӧ аддзанныд менсьым талант, заводитла ворсны мичаник нывкаяслысь роль...

— Энлӧй, челядь, а велӧдчынытӧ понданныд кор? — юаліс Карло бать.

Ставныс ӧттшӧтш вочавидзисны:

— Велӧдчыны кутам асылын... А рытын ворсны театрын...

— Но, но, челядь, — шуис Карло бать, — а ме нин, челядь, пыдди пуктана публикаӧс гажӧдӧм могысь кута ворсны шарманкаӧн, а пондам кӧ ветлӧдлыны Италия кузя карысь карӧ, ме сэк кута веськӧдлыны вӧлӧн да пуны тіянлы ыж яйысь шыд чеснок сорӧн...

Артемон кывзіс пельсӧ чошкӧдӧмӧн, бергӧдліс юрсӧ, югъялан синъяснас видзӧдіс ёртъясыс вылӧ, — юасис, — а сылы мый вӧчны?

Буратино шуис:

— Артемон кутас заведывайтны бутафорияӧн да театрса костюмъясӧн, сылы сетам кладӧвӧй восьтан. Песьтакасигӧн кулисаяс сайын сійӧ вермас ворсны левлысь эргӧм, носороглысь кок шыяс, крокодил пиньяслысь гӧтшйӧдчӧм да, бӧжнас тэрыба бергӧдлӧмӧн, тӧвлысь омлялӧм и мукӧд колан шыяс.

— Но, а тэ, но, а, тэ, Буратино? — юалісны ставӧн. — Мый кӧсъян ворсны театрас?

— Чудакъяс, комедияын ме кута ворсны ачымӧс ачым и став свет пасьтаыс кута нимавны.

ВЫЛЬ АКАНЬ ТЕАТР СЕТӦ МЕДВОДДЗА ПЕСЬТАК

Карабас Барабас пукалӧ вӧлі гор водзас вывті лёк руа. Уль песъяс ӧдва ломтысисны. Ывлаын киссис зэр. Акань театрлӧн розьӧссьӧм вевтыс вияліс. Аканьяслӧн кӧтасисны киясыс да кокъясыс, и репетицияяс вылын некод эз кӧсйы уджавны, весиг сизим вожа плетьӧн повзьӧдлӧм улын. Аканьяс коймӧд лун нин нинӧм эз сёйлыны да вашкӧдчисны мӧда-мӧдныскӧд кладӧвӧйын, кӧрт тувъяс йылын ӧшалігӧн.

Асывсяньыс эз вӧв вузалӧма театрын ни ӧти билет. Да и коді эськӧ муніс видзӧдны Карабас Барабаслысь гажтӧм пьесаяс да ротйысьӧм паськӧма тшыг актёръяссӧ.

Карса башня вылын часы кучкаліс квайт час. Карабас Барабас зумыша довгис зрительнӧй залӧ, — тыртӧм.

— Чӧртыс эськӧ мед нуис став пыдди пуктана видзӧдысьяссӧ, — броткис сійӧ да петіс ывлаӧ. Петӧм бӧрас видзӧдліс, синсӧ лапнитіс да вомсӧ паськӧдіс сідз, мый сэтчӧ кокниа вермис эськӧ лэбзьыны рака.

Сы театрлы паныдӧн, полотноысь вӧчӧм ыджыд выль палатка водзын, саридзсянь пӧльтысь васӧд тӧв вылӧ видзӧдтӧг сулалӧны вӧлі ыджыд йӧз чукӧр.

Палаткаӧ пыранін весьтас вылын сулаліс колпака, кузь ныра морт, трубитіс кирган трубаӧн да мыйкӧ равзіс.

Публика сераліс, клопайтіс кипыдӧсъяснас, унаӧн пыралісны палатка пытшкӧ.

Карабас Барабас дорӧ локтіс Дуремар, сы дінсянь некор вӧвлытӧма ӧвтіс нюйт дукӧн.

— Э-хе-хе, — шуис сійӧ, став чужӧмсӧ чукыръясӧ кӧрӧмӧн, — лечитчан гузеняясӧн делаяс некытчӧ туйтӧмӧсь, кӧсъя вӧзйысьны налы сисьяс ӧзтавны да джодж чышкыны.

— Кодлӧн тайӧ ёрӧм театрыс? Кытысь сійӧ лои? — равӧстіс Карабас Барабас.

— Тайӧ аканьяс асьныс босьтісны акань театр «Молния», найӧ асьныс гижӧны кывбура пьесаяс, асьныс ворсӧны.

Карабас Барабас гӧтшнитіс пиньяснас, нетшыштіс асьсӧ тошкӧдыс да кутіс восьлавны полотноысь вӧчӧм выль палаткалань. Сэтчӧ пыранін весьтын Буратино горзіс:

— Петкӧдлыссьӧ первойысь пуысь вӧчӧм мортъяс олӧмысь зэв интереснӧй да увлекательнӧй комедия. Тайӧ комедия — збыль вӧвлӧмтор сы йылысь, кыдзи ми вермим ассьыным став врагъясӧс, асланым ёсьлунӧн да повтӧмлунӧн.

Акань театрӧ пыранінын стекляннӧй будкаын пукаліс югыдлӧз юрсиа, мича банта Мальвина да эз вевъяв сетавны билетъяссӧ аканьяс олӧмысь гажа комедия видзӧдны окотитысьяслы.

Бархата выль шабура Карло бергӧдліс шарманка да пыдди пуктана публикалы гажаа мигайтіс синъяснас.

Артемон бӧжӧдыс кыскис палаткаысь Алиса ручӧс, коді вӧлі пырӧма билеттӧг.

Базилио кань пыраліс жӧ билеттӧг, но удитіс нин усйысьны да пукаліс пу вылын зэр улын, скӧр синъяснас улӧ видзӧдӧмӧн.

Буратино, банбокъяссӧ пӧльтӧмӧн, трубитіс кирган трубаӧн:

— Песьтак воссьӧ!

И котӧртіс пос кузя, медым ворсны комедиялысь медводдза петкӧдчӧм, кӧні коньӧр Карло бать пескысь вӧлалӧ вӧлі пу мортӧс, и ачыс оз тӧд, мый сійӧ ваяс сылы шуд.

Медбӧръяӧн театрӧ кыссис лымышка Тортила, вомас кутіс пергамент кабалаысь вӧчӧм зарни пельӧсъяса почётнӧй билет.

Песьтакыс заводитчис. Карабас Барабас жугыльпырысь муніс аслас тыртӧм театрӧ. Босьтіс сизим вожа орс да восьтіс кладӧвӧй ӧдзӧссӧ.

— Ме тіянӧс, ерӧмаканьясӧс, велӧда дышӧдчӧмсьыныд! — лёкысь равӧстіс сійӧ. — Ме тіянӧс велӧда, кыдзи публикаӧс колӧ кыскыны менам театрӧ.

Сійӧ шлёчкис орснас. Но некод эз шыась. Кладӧвӧйыс вӧлі тыртӧм. Сӧмын кӧрттувъяс йылын ӧшалісны кӧв помъясыс.

Став аканьыс — Арлекин, и сьӧд маскаа нывкаяс, и ёсь йыла шапкаяса звездаа кӧлдунъяс, и ӧгурцы кодь ныра гӧрбунъяс, и арапъяс, и понъяс — ставыс, ставыс, став аканьыс пышйӧмаӧсь Карабас Барабас ордысь.

Лёк гӧлӧсӧн омлялігтырйи сійӧ петіс театрысь ывлаӧ. Сійӧ аддзис, кыдзи сылӧн медбӧръя актёръясыс гӧпъяс вомӧн пышйӧны вӧлі выль театрӧ, кӧні гажаа ворсіс музыка, кыліс сералӧм, кипыдӧсъясӧн клопӧдчӧм.

Карабас Барабас сӧмын удитіс кватитны бумазея понйӧс, кодлӧн синъяс пыддиыс вӧліны кизьяс. Но Карабас Барабас вылӧ кысянькӧ лэбыштіс Артемон, уськӧдіс кок йывсьыс, кватитіс понсӧ да тӧвзис палаткаӧ, кӧні кулисаяс сайын тшыг актёръяслы вӧлі лӧсьӧдӧма ыж яйысь пуӧм чеснок сора пӧсь вӧлӧга.

Карабас Барабас сідзи и коли гӧптын, зэр улын, пукавны.

This is a translation and has a separate copyright status from the original text. The license for the translation applies to this edition only.
Original:
Translation: