Æдули (Гуырдзыбеты)/Дуккаг фæлхæн
| ←Фиццаг фæлхæн | Æдули by |
Борхати хæдзарæ мæгур æфснайд. Æмбæрзæн ку байгон кæнунцæ, уæд хæдзари неке униау æй, уæдта æрбауайуй
Хан-Гуассæ æд гьошин, нийæвæруй ходгæй.
X а н - Г у а с с æ
Гæр-гæр-гæр-гæр-гæр!..
Фун фæууинæгау изæррохсæй
Дан-дун нæуæгæй игьосун!
Нуртæккæ цъайи сæргьи мæхе гьосæй
Фегъустон кæдзос фун!
Æдæлæ Уолмес, хабархæссæг
Райсгæй бæргутæ,
Федеуæг фæккодта гъæубæл,
Куд мæмæ Цæругтæ
Æрветдзæнæнцæ мийнæвар...
Нæ бакæндзæнæнцæ, хæргутæ,
Уой бæрцæ нæмæ æфсар!
Стур бони фун — рæфтæмæ!
(Ракæсуй къæразсей æма, фæстæмæ
раздæхгæй, æ йеу æнгулдзæ æ билæбæл
ниввæруй.)
Сос! Дзæхой æма Дудар,
Æрбацудæнцæ тургъæмæ.
Æвæджи гъавунцæ бакæнун лæдæрун
Цæругти тухæй сæ зар.( Ходуй.)
Нæ фæразун мæ меднимæр
Кæнун мæхе Æдулийæн æнкъай!
Уогæ чи дзорун!
Хъазар ин хонунцæ æ тай!..
Нури доги,
Ме 'рвадистæн, нæ дзæгъун мæнгæ,
Нæбал агорунцæ уоди,
Фал ма 'й алцæмæй цæунцæ дæмгæ...
Гъæздуг дæ — уæд æгас цæуай
Æма дæ бон хуарз;
Мæгур дæ — уæд изæд ку уай,
Уæддæр нæ уодзæнæ уотæ фаст!
Кæд дæ фæндуй — фестæ сугъзæрийнæ,
Кенæ уо йефстаг дæ зундæй,
Уæддæр дæбæл сæ чийнæ
Уодзæнæй зуст дзурдæй!.. (Ходгæй.)
О, æдули, æдули, гъæздуг æдули!
Æрбацæуй Г у б а д т æ.
Г у б а д т æ
Чи дæбæл æрцудæй,
Йеунæгæй цæмæ ходис?
Хан-Гуассæ, дæ фуд æй!
Хан - Гуассæ ходгæй рандæуй.
А дин дессаг, а дин нæртон!
Куд ин бадæмæн æ рæуæг!
Уогæ йин уæд æнцон
Æ уалдзæги æ нæуæг!..
Рохсаг уæд, йе 'рвадæ
Налухъ, — æфсар уи нæ кæнун, чи кæнон, —
Кодта æ хæццæ æмбадæ,
Кæнгæй æй ахур йеугæрон.
Нур чи киунугæ нæ кæсуй!
Кенæ чи дзурдбæл нæ фæрсуй!
Цæбæл нæ ходуй, æркæсгæй,
Уæд чи нæ зонуй, бафæрсгæй!
Шилистæги æ берæ зонун
Кæнуй уæлдай дзорун.
(Дзоруй дуарæй шенæмæ.)
ХанТуассæ, гъей, ХанТуассæ,
Фæууо-еу дæ ходун!
Стур дæ, аййепп æй уотæ ун!
( Æрбакæнуй дуар æма æндæмæ дзоруй.)
Гъе нур ходдзæнæй æнæгьос,
Нæ лæдæргæй, куд æй и гъæунги
Игъосуй лæги гъос!
Раги æгънæг æма сæхтæг
Бæргæ адтæнцæ кижги билтæ,
Нур чи сцæнцæ сæ миутæ?
«Æз, дзæгъуй, къуæдти нæ дæн,
Æвзаг мин дзорунмæ лæвæрд æй...
Кадæ кæнун нæ лæгæн,
Фал цæмæ бадон æнкъардæй!»
'Ма чи нæ дзоруй æнæгъдау!
Гъе, йе уин ахурæн æ пайда.
Ку не 'руаджидæ нæбæл йеу цау!
( Дуарæрдæмæ дзоруй.)
Хан- Гуассæ, медæгмæ рацо,
Ма ходæ æндеггæй!..
Ду ба йимæ дзорæ, цо!
Нæ Дигори дзурдтæй, мæ мадистæн
Нæййес нечи рагæлдздзуйнаг!
«Хуарз дзæхæрадони, дан, зулун нæстæ».
Ка кæнуй æмхузæн
Косæг, кизгæ 'ма нæ лæги!..
О, нæ зæронд муггæгтæ!
О, нæ нури гьуддæгтæ!
(Сосæй балæууй.)
Кенæ чи фæцæй нæ дарæс!..
Нæ гурæ нин баййивта къаршет;
Нæхе'й федауцæн æлвасæн,
Кæнгæй æй æнтæфи сорхед,
Сайтанау ба нæ сæртæ фасæн...
ХанТуассæ, рацо медæгмæ!
Йеу байгъосæ мæ дзурдмæ!..
Фæцæй нæ кизгæ дæшнигъæуагæ —
Бафæрсон ин молло...
'Ма чи скæндзæнæн рæуагæ?..
Гъо, æрæфтудæй мæ зæрди йеу гъуддаг,
Дзæгьдзæнæн, нæ гъог алли анз æфтудтаг...
'Ма дин молло уадзуй фæрсун?
Куд нæ, бавзарæ'й æрхонун!
Уинун дæр сæ нæ фæразуй, —
Сæ аргьуд, сæхе шин нæ уарзуй!
Уæд ин уруссаг дæшни —
Мæнæ кæсæнцæштитæ ка даруй;
Йестæй туххæн æй фæрши —
Уæдта æрцæруй...
Æрбацæуй Хан - Гуассæ.
X а н - Г у а с с æ
Нана, дада дæмæ дзоруй!
Губадтæ рандæ уй.
«Ходаги халæ — игъæндагæ» —
Дзæгъуй уотæ не 'мбесонд...
Нур æгас ку адтайдæ ме 'рвадæ,
Уæд жин нæ адтайдæ мæ сонт...
Мæ зæрдæ лæдæруй,
Куд Дзæхой æма Дудар
Æрбацудæнцæ минæвар...
Нур уонæмæ байгъосæ!
Нур, дан, æцæгæй мæ фидæ
Æдулийæн мæ ку'скæнидæ уосæ,
Уæд йе дессаг нæ уидæ?..
Нæ бакомдзæнæн нецæй туххæй, —
Мæхе рамардзæнæн!
Кой дæр æй ма кæнæнтæ сæ цъухæй...
Уогæ ка фæууодзæнæй мæ фарс?
Неке, нæ, неке!..
Бахуæрæд мæ Æдулий бæшти цъæх арс,
Кенæ фæлласæд мæ чъете!..
Ай гиди, фæууинæ нур Уолмеси!
Кунæг нæ бацæуидæ мæ деши.
Æрбацæуй У о л м е с.
Ке кой кæнай — къæсæрмæ.
У о л м е с
(амонгæй се дарæсмсе).
Кæнун йеу мингий æфсæрмæ...
X а н - Г у а с с æ
Дæ хуарзæнхæй исбадæ,
Ма дзорисæ уотæ!
У о л м е с
Ра дин кæнинæ батæ...
Кæмæ йес дæ бæрцæ зунд!
Уайтагьддæр æз зудтон,
Куд мæ жин мин дæ дзурдæй
Искæндзæнæ æнцон.
X а н - Г у а с с æ
Ма фæккæнæ фæсмон...
Æз, Уолмес, нæ римæхсун
Мæ зæрди нез некæмæй!
Дзæгьæ, æууæндгæй дæ фæрсун:
Ачи кой æцæг æй?
У о л м е с
Чи кой, чи, мæ йарт?
X а н - Г у а с с æ
Æ кæрдбаджи ди мæ кард!
Дæ фиццаг дзурдæй дæ лæдæрун,
Ке нæ фæууодзæнæ ми æскъард!
Дзæгъæ мин, корун ди лæварау,
Цæругти туххæй дæ аргъау.
У о л м е с
Мæ содзгæ мæрдтистæн,
Ме 'рвадæ, мæ фидæ цæра,
Ма уæд мин мæрдти уæд истæн,
Ме 'взаг мæнгæ ку дзæгьа,
Куд дæ Цæругтæ фæрдугæн
Бафæражионцæ дарун...
Аргъ мин кæнæ мæ дзурдæн, —
Бахуæрон дин дæ рун!
Фæсхонх, Меретти,
'Ма дуйнейæн æ уæрхчи
Фæндуй берети...
X а н - Г у а с с æ
Уæнтæ дæ мæрдтæ дженети,
Фал тæрсун: бæрзонд тæхис,
Ниллæги ма 'рбадæ!
У о л м е с
Уæд рамæлæд ме 'рвадæ.
Ку дзорон фæлдемæн!
Искæнун игьосунмæ радæ,
Жин ма уæд дæ кемæн!
Цæругтæ...
(Сабургай дзорун байдайуй.)
Ма игъосæд нæмæ маке —
Зонис, куд цæрунцæ? Бæгу!
Дзурдта мин Тауке,
Дзурдта мин Гугу,
Куд сæ хъал, сæ й ес...
X а н - Г у а с с æ
Идæрдти ма дзорæ,
Уолмес, Тæрегъæд фæразæ кæнун!
Æрбацæуй Г у б а д т æ.
Г у б а д тæ
Æгас нæмæ цо, Уолмес!
Чи изæд дæ æрхаста?
У о л м е с
Дæ уиндæмæ æвгарста
Мæ зæрдæ æхе!
Рандæуй Хан-Гуассæ.
Г у б а д т æ
Исбадæ! Куд уин æй Дзæбе?
У о л м е с
Хуцау дæ хуарзæй фæрсæд,
Дзæбæх ан...
Нæбал æй нур хъан.
Г у б а д т æ
Гъи, чи кой, чи хабар йе нæ гъæуи?
У о л м е с
Æдосæ нин берæгътæ нæ цæуи
Батудтонцæ каркау.
Г у б а д т æ
Уæд кæми адтæй фиййау?
У о л м е с
Хустæй æхецæн мардау.
Г у б а д т æ
Гъе, йе дæр дин æгъдау.
У о л м е с
Фæлвæра нæбæл, æвæджи,
Кæнуй йестæбæл маст.
Г у б а д т æ
Тæрегъæддаг!..
Цæуон бал: нæ дæн йевдæлон.
(Райсуй гъошин æма рандæуй.)
У о л м е с
Нæ мин дæ æхшицгæ йеугæрон!
Куд нæ, мæлун дæ мæтæй!
Ку 'рбацæуидæ Хан-Гуассæ,
Уæд ин комкоммæ, лæварау,
Адгинæй зæгъинæ мæ дзурд.
Цæмæ кæнон римæхстаг
Цæругтæн сæ гъуддаг!
Æй-гиди ма кæми йе уæхæн нивæ,
Фæххæссæ Тæгæронмæ хабар,
Уæд мин ши æфшес нæ уидæ,
Уæд шин ишуинæ хъазар!
Уогæ сæ гъуддаги чи дæн?
Гæккуг йешке зайни!
Цæй, ку не 'суа сæ гъуддаг,
Уæд ка фуддæр — жинвуддæр!
Уогæ хорау æ хузæ тавуй,
Æхцæуæн тасуй æ нарæг;
Æ кастæй ба давуй
Æхецæн уарзæг!
Чи æ зунд, чи æ уаг,
Чи æ гепп æ кари,
Чи...
Æрбацæуй Хан-Гуассæ.
Чи... Чи фæдтæ, Хан -Гуассæ?
X а н - Г у а с с æ
Кунæг йескæми сонт уод
Нæ фæххæтуй дзæгъæл!..
Гъи-гъи, æлвесæ фæлмæн.
У о л м е с
Комкоммæ дæуæн?
Цæр... Цæругтæ корунцæ до
Сæхецæн æфшийнæн...
Сæ ес, сæ бонæн...(Кæсуй имæлистæг.)
Ку нигьгъос дæ, дзæгьæ йешти!
Агорунцæ дæ, дзæгъун, æфшийнæн.
X а н - Г у а с с æ
Дзорæ, къуру нæ дæн.
Æфсæрми нæбал фæккæнуй дæгæр,
Ку байгон уа æ сæр.
У о л м е с
Уой бæрцæ æхцатæ,
Уой бæрцæ фонс,
Уой бæрцæ хæзнатæ,
Ку дæ фæндæуа, уæд...
X а н -Г у а с с æ
Сос! Нæ кæнун мæхе æз уæйæ!
Лæдæрис мæ хуарз?
Цæрун æ хæццæ мæйæ
Нæ бафæраздзæнæн æз...
Мæгур дæн, — бæрæг бæлдатæй, —
Нæ дæн некæмæн римæхстаг,
Фал бацæрунмæ йеу уатæй
Æдулий не скæндзæнæн хиццаг.
Ку ма Цæругтæ йиджестæй
Барионцæ хæзнатæ,
Уæддæр сугъзæрийнæ 'ма æвжестæй
Хатунцæ сæхе Борхатæ:
Сæ йеунæг кижги æхцабæл
Нæ баййевдзæнæнцæ некæд...
Цæугæ, ма уæд дин джебæл,
Нæ йевдæлуй дæ кæд!
Æрбацудæнцæ Б а д з а й æма Г у б а д т æ
Б а д з а й
Æгас нæмæ цæуай, Уолмес!
У о л м е с
Хуарз фæццæрай, Бадзай!
Рандæуй Хан Гуассæ.
Б а д за й
Исбадæ, радзорæ йештитæ!
У о л м е с
Нæ дæн бадунмæ йевдæлон;
Афонæ'й, цæй, цæуон.
(Рандæуй.)
Б а д з а й
Фæууидтай, не 'фшинæ,
Дзæхой æма Дудари?
Г у б а д т æ
Бадтайтæ авари.
Б а д з а й
Адтæнцæ Цæругтæй минæвар.
Г у б а д т æ
(адæмæрдæмæ).
Гъенур байдæдтон лæдæрун
Мæ кизгæн æ ходун.
(Дзоруй Бадзаймæ.)
'Ма шин чи дзагътай дзуаппæн?
Б а д з а й
Римахст дзурд нæ адтæн, —
Равардтон Хан-Гуасси.
Г у б а д т æ
(мæстгунæй).
Хор искæсæд æ нифтуйæнæй,
Дæнттæ раздæхæнтæ фæстæмæ,
Уæддæр нæ кижги нæ ратдзæнæн уонæмæ!
Б а д з а й
Йеугæрон ма уисæ, ку дзорай, —
Нæййес тухдзурдæй пайда.
Г у б а д т æ
Джигкагæлдзæгæй хутæн
Æз нæ йеунæг кижги
Нæ ратдзæнæн Цæругтæн!
Б а д з а й
Æз дæр сувæллон нæ дæн,
Байгъосæ, бакæнæн фæндæ!..
Æнцæ Цæругтæ алцæмæй гьæздуг,
Тухæй шин уорамуй сæ дзогтæ будур,
Æд аргъ цæуй алкæми сæ дзурд;
Махау нæ цæрунцæ мæгур...
Ма цох кæнæ нæ нивæ, —
Нивæ нæ хæссуй муггаг.
Хæдзарæн бæжгин ку уа æ риуæ,
Гъеуæд ку 'й уæд хиццаг.
Г у б а д т æ
Æжиниггон косгутæн нæ йеунæги
Æз не 'скæндзæнæн аккаг!..
Сæ кой шин ма кæнæ дзурддаг!
Ниттайæд нæ кизгæ æ нæуæги,
Фæууæд нин æнагъоми мард,
Фæббадæд нæ тъæрæбæл таунæги,
Уæддæр ин нæ тæтун уордæмæ над!
Кенæ Дзæхой æма Дудар
Куд нæ бакодтонцæ æфсар?..
Махæн, нæ лæг, нæ тоги
Æртæх нæ тæдзуй цъумурæн,
Уомæй гъæуама нæ уоди
Æмбал ма кæнæн лæгъузæн!
Б а д з а й
Сагъæс бакæнæ, ма кæнæ хæлæф!
Зонæ, нæ догæ муггаг нæ фæрсуй,
Фал бонмæ алцæмæй кæсуй!..
Æгайти-ма нæ фидтæлтæ æгадæй
Агурдтонцæ Кæсæги амонд
Æма сæ фидæ, сæ мадæй
Цох кодтонцæ сæ уод!..
Байронх æнцæ сæ фæрчи æгъдау,
Кади исцæнцæ сæудегер;
Динæн райстонцæ, фустау,
Намазлæхъ'ма джеген!
Нур цæмæйдæрти хъурмæй
Ивазæн нæ рагимæ нæхе,
Уомæй не 'мсæрмæ курмæй
Нæ сау зæрди ех е!
Г у б а д т æ
Йа-уæу-уæй-е, Хъасболтæ,
Уе 'ртæх уин уæ тогæй
Æфхуæрунцæ фудголтæ!
Нæ лæг, хуæрæнтæ уорс дзолтæ
Цæругтæ æнсарæй...
Б а д з а й
(йесгсей ин æ дзурд).
Уæддæр шин мæ барæй
Æз мæ кижги тæтун!
Г у б а д т æ
Хиццаг сæмæ чи йери,
Дзæгьæ мин нур?
Б а д з а й
Чи?
Г у б а д т æ
Гъо!
Б а д з а й
Æркæсæ нæхемæ,
Сæ цори чи ан?
Г у б а д тæ
Игъосæ, æз ба дин дзæгъон!
Фшщæгти фиццаг нæ ном
Уездон бæрзæндти хæссæн,
Уой фæштей, кæд ан мæгур,
Уæддæр илгъæй алкæмæ кæсæн...
Нæ лæг, берæ мин чи дзори!
Чи 'нцæ Цæругтæ нæ цори?
Нуртæккау ма шин сæ фиди
Косæгæй зонунцæ адæм,
Уæд шин куд радтæн нæ кижги,
Куд райсæн сæ кадæн?
Б а д з а й
Зонæ, зонæ, Хъасболон,
Куд, æркæсгæй, нæ доги, —
Ицæг дин ку дзорон, —
Агоруй алке дæр хъал уоди,
Иронх кæнгæй æ ном!
Нæ кижги муггаг нæ гъæуй, —
Муггагæй нæ фæццæрдзæнæй некæд,
Фал æхуæдæг дæр фæдздзæгъуй:
«Гъæздугæй ку бацæринæ йесгæд»...
Сæ хæзнатæ нин Цæругтæ
Нур дæдтунцæ æруæди...
Ниццæгъдæд нæ кизгæ æ ругтæ
Батахунмæ æ уоди!..
Ду дæр баййевдзæнæ дарийтæй
Дæ дивилтæ сæ фæрчи;
Дæ дзабуртæн ба сæ фийтæй
Дæ къах нæ жиндзæнæй æ уæрхчи;
Дæ бон уодзæнæй æнхус кæнун,
Дæ сæр нæ дардзæнæ губурæй;
Нигъгъос уодзæнæй дæ сос кæун,
Ку нæбал цæрай мæгурæй...
Цæй, æнцон райсæ царди тæраз
Исбарунмæ Цæругтæн сæ гъуддаг,
Ма райсæ нивæй ду дæ раз,
Феронх уогæй нæ муггаг!
Г у б а д т æ
Уæд чи дзæгъдзæнæнцæ Цæукъийтæ,
Ку фегъосонцæ нæ кой?
Б а д з а й
Исуодзæнæнцæ æрчийтæ;
Фал сæмæ ма кæсæ, —
Æркæсæ нæхемæ.
Г у б а д т æ
Уæд куд кæсдзæнæн Гуасшемæ,
Ку уæн йеумæ æмбурди?
Б а д з а й
Хуарз æма дзæбæх
Тæрдзæнæ æ цормæ дæ бæх!
Г у б а д т æ
Уæд чи дзæгъдзæнæй Магæз?
Б а д з а й
Кæнæд ди æруагæс, —
Кæндзæнæй дæмæ йерис.
Г у б а д т æ
(балæугæй сос).
Кæд нин ратдзæнæнцæ æрмæги
Федауæггаг дæс соми,
Уой фæште ба фондз мини æруæди,
Уæд дин кæнун æз соми
Куд дæдтун шин мæ кижги,
Феронх уогæй мæ фиди!
Б а д з а й
Хуарз, цæуон æз æндæмæ,
Ду ба бафæрсæ ХанТуасси.
(Рандæ уй.)
Г у б а д т æ
Уогæ нæ лæг раст æй:
Нæ кизгæн æгæр æй æ рæуæг.
Кæдмæ'й дарон бастæй,
Æндæр ка'й уомæн æ дæмæг!..
Дæдтун æй Цæругтæн,
Нивгун къах сæмæ хæссæд;
Уонæмæ мин мæ дзурдтæн
Кæд аргь искæна йескæд.
Мах дæр уони фæрчи
Фæццæрджинан йестæмæй.
Нæ лæг баййевдзæнæй æ кæрчи,
Æз цæрдзæнæн æнцонæй.
Фиццагау ивулдзæнæй нæ хæдзари
Гъæздуг цард бæрæгæн,
Уомæй кæнун мæхе æ бари
Тагъд æз нæ лæгæн.
(Дуарæй дзоруй.)
Хан - Гуассæ, рацо медæгмæ!
Дæ хæццæ мæ гъуддаг ес.
(Æрбакæнгæй дуар.)
Фиццаг мин адтæй гъулæг
Цæругтæн сæ кой,
Нур ба æз æма нæ лæг
Æвæрджинан сæбæл æфсой.
Ласæнтæ нæ, кæд сæ гъæуæн,
Кæд нæ, уæд мæгурæг сæ бон:
Ан мах ше 'ной дæр цæрæг,
Фал уонæн нæ уодзæнæй æнцон...
Æз мæ гурæй мæ сæрмæ
Искæндзæнæн фæлуст,
Уой фæште ба нæ гъæумæ...
Æрбацæуй Хан-Гуассæ.
Хан - Гуассæ, мæ хор,
Цæмæ фæхходис æгæр?
Ку нæ'нцæ дæ цæштитæ сор?
X а н- Г у а с с æ
Дарун уæ, æвæджи, хъор...
Г у б а д т æ
Йесун Хуцауи æвдесæн...
X а н - Г у а с с æ
Нуртæккæ Уолмесæн
Мæ фидæ дзурдта... (Никкæуй.)
Г у б а д т æ
(никкæнгæй Хан-Гуасси æ хъури).
Æз дæр адтæн дæ кари,
Адтæй мин фидæ'ма мадæ;
Адтæн алцæмæй сæ бари,
Кæнгæй шин кадæ,
Сæ фæндæй фæццудтæн лæгмæ,
Не 'рцудæй мæбæл рæдуд,
Не 'скодтон некæд уæдмæ
Хестæр уонæй мæ дзурд...
Минæвар нæмæ абони
Адтæй — фæууон дин финджи!
Нур цæунмæ афони
Ду дæр дæ кинджи...
Æдæлæ Цæругтæ...
X а н - Г у а с с æ
Ку фæууидтай мæ сугтæ,
Уæд ма мин чи 'й дæ фарст?
Йес ма никкидæр кизгуттæ, —
Зæрдæй мæ ма кæнæ рæхуаст.
Г у б а д т æ
Де 'взонг уод ма 'вгæрдæ,
Ма кæнæ хъурмæ!
Ку дзорай — æгæр дæ,
Нæ зонгæй æрнæ.
Кæд Цæругтæ муггагæй
Нæ'нцæ æвзарæ,
Уæддæр афунцæ уагæй.
X а н - Гу а с с æ
Ку дзорун дин рагæй,
Муггаг дзурдæн ма хæссæ!
Адæймаг æртасæ уодæй —
Нæ догæмæ æркæсæ.
Г у б а д т æ
Æз и адæми зонун;
Нуртæккæ нæ'нцæ дзурддаг,
Фал æргомæй ди корун:
Искæнæ Æхшнирфи зæрддаг.
X а н - Г у а с с æ
Не 'скæндзæнæй сау кæлмæ мæ реубæл мин уат,
Цалдæн уолæфа мæ медæгæ уод;
Нæ ратдзæнæй нецæмæй хиццагæн мин цард,
Фал искæндзæнæй мæ уалдзæги мин марг.
Г у б а д т æ
Зонун, кизги фæффæндуй æртасун
Æ уалдзæги æхецæн æмбал,
Фал дæ хебæрагæй æз фæрсун:
Чи дæ фæндуй, мæгур æви хъал?
X а н - Г у а с с æ
Ма уæд дæ мæ мæти хъонц!
Дæ дзурдтæ Цæругтæн сæ туххæй
Хæссунцæ мæ зæрдæмæ рондз.
Нæ фæразун æй дзæгъун цъухæй.
Г у б а д т æ
Фæсмон ма 'ркæнæ, мæ кизгæ,
Фæстаг бони гъулæгæн!
Нæма зонуй нерæнгæн дæ зæрдæ
Аргъ искæнун цардæн!
X а н - Г у а с с æ
Сувæллон нæбал дæн, —
Фæсмæрун байдæдтон цард.
Г у б а д т æ
Мæ хор, кæнæн дин над,
'Ма нин райсæ нæ фæндæ!
Гъæздуг дин уодзæнæй цард,
Мæ дзурдбæл мин æууæндæ!
Дæ астæу дин хиццагæн камари
Балвасдзæнæй нарæг,
Дарити ба баддзæнæ авари,
Уогæй дæ уарзæг.
Коммæгæс дин уодзæнæй Æхшнирф,
Уарздзæнæй дæ Тезадæ;
Нæ ресдзæнæй сæ кусти дæ них,
Уой дин дзæгьуй дæ мадæ...
Цæй, мæ хор, цæй, басæттæ,
Ма уо мин хеваст!
Мах алцæмæй — æдзæттæ,
Етæ ба — арæзт...
Цæуон æз æндæмæ,
Æрбарветон дæ фиди,
Ду ба мин уалдæнмæ
Баййевæ дæ дзурди.
(Рандæуй.)
X а н - Г у а с с æ
(нийнæфгæй).
Уо, ме 'зæди хай, уо, мæ Хуцау,
Мæхе уæбæл фæдзæхсун,
Ма радтетæ мин сумах цау
Къах Цæругтæмæ фæххæссун!
Мæхе уе уазæг, уæ барæ
Иливдæй кæнун!..
Тæрегъæддаг — мæ карæ,
Тæрегъæд — мæ кæун!
Цæмæннæ райгурдтæн курмæй,
Кенæ йестæмæй гъæуаггин?
Нурау, уæд хъурмæй
Æз на'дтайнæ адгин!..
Æрбацæудзæнæй нуртæккæ мæ фидæ,
Дзурдæй мæ райдайдзæнæй сæттун...
О, мæ нивæ, кæми дæ,
Ку ерун до хезгæй æз рун!
О, Налухъ, о, ме 'рвадæ,
Ку ниууагътай мæ иливдæй!
Дженети мин фæббадæ,
Цох ма кæнæ мæ зæрдæй!
Кæнунцæ мæ мадæ, мæ фидæ
Дæ мæрдæй мæ уæйæ!..
Æрбацæуй Б а д з а й.
Б а д з а й
Хан - Гуассæ, кæндзæнæй дин, æвæджи,
Мæ дзурд дæ зæрдæ ресун,
Фал æй бафæразæ дæ гæджи
Дæхемæ йесун!
Нуртæккæ дæ мадæ дæ хæццæ
Дзурдта нæ гъуддаг æргом...
Зонæ, нæ уарзæн неке дæ бæрцæ,
Æй нин дæ нивæ фæндон.
Райсæ нин нæ фæндæ.
Йеудзурдон нин уо;
Уарзæн дæ, æууæндæ,
Фулдæр нæхецæй до.
X а н - Г у а с с æ
(нийнæфгсей).
Мæ фидæ, кастæн дин дæ сæрмæ,
Хинстон дин дæ зунд!
Кодтон ди алцæмæй æфсæрмæ, —
Ду дæр ми райсæ нур дзурд!
Уомæй мæ фæххастайтæ боц
Ме 'йигурцæй мæ нурмæ,
Цæмæй бацæуа рондз
Мæ хурфæмæ мæлунмæ?
Рамæлдзæнæн азарæй,
Ку фæууон Цæругтæмæ цуд;
Фæлтау мин мæ нивæ уæ барæй
Ма кæнтæ сугьд.
Б а д з а й
Хан - Гуассæ, нур ма æз чи кæнон?
Равардтон дæ Цæругтæн!
ХанТуассæ фестъæлфуй.
Гъе нур нæбал æй мæ бон
Райсунмæ фæстæмæ дзурдтæн...
Дæ зæрди фæндæ басæттæ мæ туххæй,
Нæ фæккæндзæнæ фæсмон.
Бацæрдзæнæ гъæздуг, урухæй
Дæ рагуалдзæг æнцон.
'Цæгæй, нæ'й Æхшнирф æхуæдæг
Нецæмæй дин хиццаг,
Фал æй сæ гъæздугадæ сувæдæг
Æнхæст дарунмæ цард.
Чи 'рцæуй, ка 'й зонуй, —
Тæрхонгæнæг Хуцау æй, —
Фал нæ дин нин амонуй,
Ку нæ цæуайтæ зæрдæмæ, —
Рацох ун фæстæмæ.
Мæ дзурдмæ мин игъосæ,
Кæндзæнæн дин анхос!
Ку 'суай Æхшнирфæн æ уосæ,
Уæд ми йердзæнæ ду боз!
X а н - Г у а с с æ
Мæ фидæ, радтæ, мæ уой бæшти,
Æнцондæрæн, цæй,
Кæугæй, йескæмæ ихуæршти, —
Ихуæрст æгадæ нæ'й!
Б а д з а й
Лæдæрун дин дæ хъурмæ,
Фестон дин нивонд!
Нæ тæтун дæ мæгурмæ,
Кæнун дин амонд,
Дæ зæрди ма фæрсæ
Нур ма æвзонг æй,
Фал махмæ дæр æркæсæ,
Ку мæлæн æстонгæй.
Дæ равард дин Цæругтæн
Кæнун нæхецæн мадзал... (Ксеугæй.)
Кæд ма райсæн къæссатæ
Цæунмæ корæг...
(Æ цæштисугтæ сæрфуй.)
X а н - Г у а с с æ
Хуарз, кæнун мæхе æз хъалон,
Басæттæд нур мæ цард,
Хæссæд мæ хуæрунмæ халон,
Уо мин ду уæддæр æнцад.
Б а д з а й
О, мæ бони хай, мæ ходуйнаг!
Ме 'взонг кижги аргъ барвæндæй
Ку 'сцæй мæ зæруи мæ хуæруйнаг!
( Рандæуй кæугæй.)
X а н - Г у а с с æ
Хæлаури туни, биндзæ бафтуйæгау,
Бафтудтæн Цæругти æруæди,
'Ма мæ ниййергутæ æнæвгъау
Мæ тог хуæрдзæнæнцæ ме 'вæнди!
Аргь шин кæнун æруæди базари —
Йес мæ гъæздуг къобец æлхæнæг,
Уæд шин чи 'й мæ нивæ мæ кари,
Кенæ мæ хъурми мæ гъулæг?
Дарийтæй мæ ивæрзуй мæ мадæ,
Мæ фидæ мин амонуй урух цард...
Гъе, йе мæ муггаггин мадæн — æ кадæ
Мæ зæронд фидæн ба — æ уарзт!..
Уогæ мæ фиди лæдæрун:
Кæнуй æй дзорун æ мæгур,
Фал æй мæ мадæн æ фæндун
Гъæздугæй æ зæруи бацæрун...
О, мæ Хуцау, кæми дæ?
Мæ уод дæбæл фæдзæхсун!
Æнцон дæр мин Цæругтæй ку уидæ
Нежи уаргъ мæ чиртмæ фæххæссун!..
Æмбæрзæн æрхауй
Кæрон