Stary lěšak
Widźu jeho hišće w duchu před sobu, toho stareho lěšaka, widźu jeho žiwje, kak poslědni raz pokhileny nri při boku króčeše, tam na horu horje, při kotrejež podnozy bě jeho, z lěsom wobkhłódnjena khěžka. Dopominam so, kak potom zasta tam na wysokim kamjenju, kak z hłuboka wodychny a kak so wobroći, zo by krajinu, wupřeseěracu so tu před namaj w krasnej pyše, ze mnu wobdźiwował.
"Słyš, mój přećelo," započa wón, hdyž běše so wukašlował, "sym nětko přez sydomdźesat lět stary, a wot swojich dźěćacych lět znaju tutu krajinu. Hižo jako hólčec khodźach rad na tuto městno - a khodźach sem tež jako šedźiwc. A čim dlěje tute hona, a tu pod namaj swój domek wobdźiwam, ćim wjetši zaćišć to na mnje wukonja - a póznawam, zo je na swěće tola tak rjenje, zo so mi staruchej z njeho hišće nochce. A tola začuwam, zo bywa dych z kóždym dnjom krótši, zo mi mocy spaduja hladajcy, wot toho časa, hac ta zła khorosć mje potorhny... Hlej, luby přećelo, wróća so sem nalěćo, wróćeja so ptačatka, ja jich tu njebudu hižo witać, podarmo budźa tu wokoło zlětować a podarmo tu pytać swojeho swěrneho znateho lěšaka. Potom přińdź zaso sem na tutón kamjeń, a praj tym ptačkam, zo su stareho lěšaka pokhowali - tam na keŕchowje při wsy na hórcy. Potom dopomń so na to, stož sym tebi rěčał, a wróć so-w duchu do woneje doby, hdyž hišće hromadu khodźachmoj - rano před switanjom a wječor při poslědnich směrkach - hdyž khodźachmoj dele na lěsnu łuku łakać na rjaneho sornika, kotrehož potom porazy wołoj z mojeje swěrneje třělby. Dopomń so tež na wichorojte nocy, kotrež smój w tužacej słužbje wonkach přebywałoj, dopomń so na nóc, hdyž sebi při wohnju pod hałuzatym stanom pječechmoj te dźivje hołbje - a kak potom wichor wujo, wot zemje wotwjertny naju stan a kak rozdu woheń, kotryž po lěsu lětaše kaž na směrkach swjatojanske muški. O, přećelo, to běchu za mnje hišće časy połne zboža, tehdy mějach hišće mocow, wichorej a njewjedru khroble napřećiwo stupić. Tola ach, kak khětře je so to wšitko přeměniło. Hlej, kak mi ruka třepota; wona njebudźe hižo wjacy třělbu k licu nastajeć ... Ně, ach přećelo, začuwam, zo ze mnu dźe ke kóncej ... Nozy mje lědom hišće nosytej, čuwidła mi sprostnjeju, a woči zhubjuja wótrosć - a tule, tule tón hrozny kašel!" Stary lěšak połoži při tym prawicu na wutrobnjo, a z wočow běše jemu citać njewuprajny ból.
Stojachmoj hišće khwilku we hłubokim mjelčenju hromadźe, a ja hladach staruchej do jeho zrudneho wobliča a widźach, kak so jeho barba přeměnja. Lico a coło buchu šlewjeŕběłe, hubje pak a dólčki wočow na zeleń módre, a woči přikrywaštej so jemu kaž z pawčinu. A hdyž jeho blizki, lodźany dych na sebi začuwach, dha překhadźeše mi přez žiły potajne začuće. - Staruch zezda so mi nětkle kaž postawa, wotpočowaca na čornych marach, na čole z myrtowym wěnčkom...
Dopominam so hišće žiwje, kak tehdy starucha za ruku vzach, kak jeho wjedźech pomału, kedźbnje po znatym puću do doła dele, hdźež jeho domčk stoješe. Ach, njewědźach tehdy hišće, zo starucha přewodźach poslědni raz z lěsa domoj, hdźež běše přežiwił tak zakrasnu zbožownu hodźinku a hdźež měješe nětk dokonjeć swój běh -
Njebě so hišće tydźeń minył, dha hromadźeše so wokoło tuhoto domcka syła ludu w žarowanskej drasće, wšitcy hłuboko zrudźeni, ze sylzojtymi wočemi. Dyrbjach so z mocu přez tutu syłu přećišćeć, zo móhł do khěžki dospěć a tu do małeje jstwički, do kotrejež běch tak často přikhadźał, po stareho lěšaka, zo bychmoj so hromadźe nastajiłoj won na hońtwu, wo kotrejž běše mi wón tak často powědał ze swojeje słódkeje a hóŕkeje zašłosće, hdyž běše był jako dźěćo, jako młodźenc, jako muž a jako staruch w zbožu a wjeselu žiwy. Zastupich do tuteje jstwicki a hižo njemóžach so sylzam dowobarać ...
Haj, wón tón staruch, nětk ležeše tu w běłem kitelu, z blědym smjertnym wobłičom, ze zańdźelenymaj wočomaj. Stojach khwilku němy w boli. Potom přistupich bliže, přimnych so jeho lódzymneje ruki, kotruž běše mi wón tak často zawdał - nětk pak, zo bych ju tłóčił poslědni raz. Hišće jónu smědźach jemu do wobliča zhladnyć, zo so mi jeho wobraz njemohł nihdy zhubić - a nětko bu na njeho stajene kašćowe wěčko. Mužowje přimnychu kašć a njesechu jón ze jstwy. Na prozy bu ćěło hišće trójcy pozběhnjene, a potom donjesene w dołhim čornyin ćahu tam na keŕchow při wsy na hórcy...
Nalěće bě zaćahnyło do kraja, a z nim zaso ći wjeseli spěwarjo, kotřiž lěs z nowa wožiwjachu. Tež tam na horje nad lěšakowej khěžku zlětowachu zaso tute drobne ptačatka, lětachu wot hałžki k hałžcy, wot keŕčka do keŕčka, a ćikotachu, pytachu bjez přestaća. Jich rědko zanošowane spěwy klincachu pak struchle a žarowanscy.
Stojach na kamjenju, hdźež tehdom z lěšakom stojach poslědni raz. Dopomnich so na lěšakowe słowa a při tutym wopomnjenju zmócni so mje jěderna žałosć. Haj, nětk wědźach, koho tu ptačatka pytachu njepřestawajcy, čehodla spěwachu tak zrudnje a struchle ... "O, ptačatka, njepytajće jeho, wón tu hižo njeje, wón njebudźe wjacy připosłuchać wašim spěwam, wón njebudźe was wjacy kitać před rubježnym ptakom... Hlejće, tamle na keŕchowje při wsy na hórcy!"
Mojej woči so tam nětkle njejapcy wobroćištej, wotpočowaštej tam horkach dołho, dołho, potom pak zhladnyštej k njebjesam, a mojej kolenje so potknyštej k zemi.
Mojimaj hubomaj wuroni pak so ćichi "Wótče naš" za toho stareho lěšaka, wotpočowaceho tamle na keŕchowje při wsy na hórcy.
- Author: Jakub Lorenc-Zalěski (public domain)
- Source: http://texty.citanka.cz/pata/sc1-73.html
- Note: Stary prawopis