Reynke de Vos/Dat ander boek: I. capittel

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
<-- Dat ander boek Reynke de Vos Dat ander boek: II. capittel -->

Dat erste capittel[edit]

desses anderen bokes spryckt van deme groten houe, den de konnynk helt, vnde wat mannygerhande dere vnde vögele dar quemen. Sunderlyken secht hir de poete van der kreyen efte karock vnde van deme kannynen, wo de dar quemen, klagende ouer Reynken.

Alze de hof sus was bereyt,
So hir vor geschreuen steyt,
Vnde alle dinck was wol bestelt,
Dar quam to houe mannich helt.
De dere weren dar nicht alleyne,
Men ok vele vögele, grot vnde kleyne.
Dar quam to houe mannich here
To Ysegrymes vnde to Brunen ere.
Dar was vraude myt groteme feste,
Men heelt dar blytschop de alder beste,
De ye wart gheseen van deren.
Men dantzede den hoffdantz by manneren
Myt trumpen vnde myt schalmeyden.
De konnynck hadde laten bereyden,
Dat eyn yslyck ghenoch dar vant.
Alle was en boden ghesant,
Dat se mosten komen dar.
Vöghele vnde dere, mannich par,
Reyseden dar hen by daghe vnde nachte.
Men Reynke de vos lach vp der wachte,
De valsche pelegrym vnde loze wycht
Quam de tyd to houe nicht.
He brukede al syn olde speel;
De eme danckeden, der en was nicht veel.
Dar was to houe mannich sanck,
De spyse vloyede vnde de dranck,
Dar sachmen schermen vnde vechten.
Eyn yslyk quam myt synen slechten.
Eyn deel dantzeden, eyn deel de sungen,
Dar sachmen pypen vnde bungen.
De konnynck sach van syneme sael,
Eme haghede seer wol de grote grael.

Do achte daghe al vmme weren,
De konnynck sath myt synen heren
Ouer tafelen vnde ath.
Dat kannyn quam vor en, dar he sath
By syner vrouwen, de konnygynne,
Vnde sprack myt eyneme drouygen synne:
»Here, her konnynck vnde al, de hir syn,
Entfermet yw by der klaghe myn!
Ick mene, men selden heft ghehord
Sodan vorradent vnde argen mord,
Alze Reynke an my beghunde.
Gysteren morgen tor sesten stunde
Do sath Reynke vor syneme huß,
Vor syner borch to Malepertuß.
Ick meende myt freden vor em to ghan,
Ick sach en alze eynen pelegrym stan.
My duchte, dat he syne tyde las,
Dar vmme ick des to dryster was.
De suluen straten moste ick dorch,
Wolde ick wesen to desser borch.
Do he my sus hadde vornomen,
Beghunde he my neger to komen.
Ik dachte, he wolde my vruntlyk möten;
Do greep he my an myt synen poten,
He tastede my an twysschen myne oren:
Ick meende, ik hadde myn höuet vorloren.
Syne klawen weren lanck vnde scharp,
Dar myt he my tor erden warp.
Men (des weet ick gode danck!)
Ik was so lycht, dat ick entspranck
Vnde sus vth synen poten quam.
He grymmede seer vnde was gantz gram,
Dar vmme he my nicht beholden mochte.
Ick swech vnde makede altes neen gherochte,
Doch moste ick myn eyne oor dar laten
Vnde in myneme höuede IIII grote ghaten.
Hir moghe gy seen dyt vnghevoch,
Dar he my myt synen klawen sloch.
Vyl na hadde ick ghebleuen doet.
Here, latet yw entfermen desse noet,
Datmen alzus bryckt yuwe gheleyde.
We is, de varen dor ouer de heyde,
Nu Reynke alzus de strate belecht?« 

Do he dyt sus hadde ghesecht,
Quam dar Merkenauwe de kreye vord
Vnde sprack to deme konnynck desse word:
»Werdyghe konnynck, gnedighe here,
Ick brynge yw yammerlyke mere.
Van anxste kan ick nicht vele spreken,
My duncket, my wyl myn herte tobreken.
Is dat nicht eyn yammerlyck dynck?
Hüden morgen, do ick vthghynck
Myt Scharpenebbe, myneme wyue,
Dar lach ghelyck eyneme doden ketyue
Reynke de voß vp der heyde
Vnde hadde syne ogen vorkeret al beyde;
De tunge henck eme vth syneme munde
Ghelyck so eyneme doden hunde,
Eme stunt de munt wyde open.
Van anxste beghunde ick to ropen.
Jo meer ick reep, yo stylre he lach.
Wo vaken sprack ick: >owy vnde owach!
He is alderdynge doet!<
Dar vmme hadde ick ruwe groet,
So seer my synes dodes entfermde.
Ick beklagede en, vnde myn wyff de kermde;
Meer ruwe hadde wy, wan yennich 1öuet.
Ick betastede synen buek vnde ock syn höuet;
Myn wyff ghynck staen to syneme kynne,
Se merkede, eft ycht were dar ynne
Tekene des leuendes, groet efte kleyn,
Men he lach doet alze eyn steyn;
Dyt hadde wy beyde wol ghesworen.
Wo se voer, dat moghe gy nu horen.
Do se in sorgen sus by eme stunt
Vnde er höuet helt by syneme munt,
He merkede, dat se syck nicht enhodde;
He greep se an, ya, dat se blodde,
Vnde spleet er ock vort aff dat höuet.
Ick vorschreckede my mer, wan yennich 1öuet.
Ick schryede lude: >owy, owy!<
Do schot he vp vnde snauwede na my,
Men ick entfloch em myt anxste groet,
Anders were ick ock dar ghebleuen doet;
So nauwe was yd, dat ick entquam.
Vp eynen boem de vlucht ick nam
Vnde sach van verne, wo desse ketyff
Stunt vnde ath myn gude wyff.
He was so hungerich, so duchte my do,
He hadde noch wol twey ghegetten dar to:
He leet nicht na wer knoken efte been.
Do ick dessen yammer hadde gheseen,
Dat he dar nicht hadde ghelaten
Vnde he wech leep syne straten,
Ick floch dar, wol was yd my to wedderen:
Dar vant ick noch etlyke vedderen
Van myneme wyue Scharpenebben,
Vp dat ick de myt my mochte hebben
Vnde mochte de wysen yuwen gnaden.
Latet yw entfermen desses groten schaden!
Here, do gy hir aff neyne wrake
Vnde achte gy nicht desse sake,
Dat sus yuwe gheleyde wert ghebroken,
Gy werden seer dar vmme vorsproken.
Men sprickt: >de is mede schuldich der daet,
De nicht enstraffet de myssedaet,
Vnde eyn yslyck wyl dan wesen here.<
Dyt were to na yuwer vorstlyken ere.«

In desseme ersten capittel bewyset de poete merklyken eyn stucke, vnde is de meyste syn des capittels, alze so wanner eyn vorste efte eyn here nicht enrychtet de quaden vnde de mysdeders vnde leth dat recht nicht ghan, denne kumpt yd vaken, dat de quaden arger werden, wan se to voren weren, so wan de rechtferdicheyt an en wert ghesparet; vnde de vorsten, de den bözen alto weeck syn vnde se betemen laten edder de mysdaders ghan laten (yd syn denne deue efte rouers efte morders), desse vorsten vorlesen dar vmme vaken ere werdicheyt manckt deme ghemenen volke. Sus wert denne eyn here efte eyn vorste nicht gheholden so werdich, vnde ok enwert he nicht so ghevruchtet, alze eft he de boßheyt der vndersaten myt deme rechte straffede, des men grote vorvarenheyt heft in velen landen hüten in den dach. Wente he hylgen rechte synt nicht alleyne ghemaket vmme den wyllen alleyne, de ghebroken heft, den to richten, men se syn ock ghemaket vmme anderer wyllen, dat se syck dar ane speygelen, vp dat se vmme vruchten des rechtes de bößheyt vormyden. Wente de werlt is so quad, dat vmme der leue wyllen, de eyn to deme anderen hebben scholde, nicht so vele na blyft vele quades, alze vmme vruchten wyllen des rechtes. Wente do Reynke nycht wart gherychtet, alze vor is ghesecht, dar vmme schach dat dar na, dat he argher wart vnde mannygen schendede, dar tho des konnynges gheleyde myt vorsate ok vaken brack.