toryskich. Następnie przeszło do Leszczyńskich z których Jędrzej wojewoda derpski w 1639 r. zbudował tu kościół dominikanów. Nakoniec było w ręku Wiśniowieckich i Radziwiłłów. Zostały ślady zamku i kościół. Zachwycające położenie. Dr. F. N.
Czartosy, wieś, pow. łomżyński, gm. i par. Zambrowo.
Czartosowy, wieś, pow. kielecki, gm. i parafia Łopuszno. Leży w pobliżu drogi bitej z Włoszczowy do Kielc. Poczta najbliższa w Małogoszczy. W 1827 r. było tu 13 dm., 112 mk. Folw. Cz. z wsiami: Cz., Jedle, Grabownica, Karolinów, Michala Góra, Maryanów, od Kielc w. 30, od Małogoszcza w. 10, od rzeki Pilicy i Nidy w. 21. Rozl. wynosi m. 1197 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 263, łąk m. 58, pastwiska m. 175, lasu m. 680, nieużytki i place m. 21. Budowli murowanych 2, drewnianych 9. Wś Cz. osad 15, gruntu m. 198; wieś Jedle osad 20, gruntu m. 286; wieś Grabownica osad 41, gruntu m. 490; wś Karolinów osad 14, gruntu m. 197; wieś Michala Góra osad 5, gruntu. m. 100; wieś Maryanów osad 24, gruntu m. 457. Br. Ch.
Czartów, 1.) kol. i Czartówek, wieś, pow. słupecki, gmina Skulska wieś, par. Skulsk. W 1827 r. było tu 7 dm. i 30 mk. Folw. Cz. z osadą Młynarską i wsiami: Cz., Czartówko i Wandowo, rozl. wynosi m. 336. a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 261, łąk m. 26, nieużytki m. 49; wieś Cz. osad 6, gruntu m. 6; wieś Czartówek osad 12, gruntu m. 202; wieś Wandowo osad 11, gruntu m. 113. 2.) Cz., ob. Czartowo. A. Pal.
Czartowa łaźnia, rapa na rzece Niemnie przy Pożajściu, gdzie, według podania ludowego, szatan niósł kamień na zgruchotanie budującego się kościoła, ale gdy kur zapiał, upuścił go do rzeki. Inne podanie mówi, że Pac, fundator Pożajścia, zdybawszy diabłow na naradzie, rozpędził ich jarzębinowym klocem.
Czartowczyk, wś, pow. tomaszowski, gm. Tyszowce, par. Wożuczyn. W 1827 r. było tu. 33 dm. i 172 mk. Rozl. wynosi m. 900 a mianowice: grunta orne i ogrody m. 350, łąk m. 50, lasu m. 500 wieś Czartowczyk osad 40, gruntu m. 463.
Czartowe góry, ob. Bałaharówka i Bełełuja.
Czartowice, ob. Sartawice.
Czartowice, niem. Czartowitz, Cziartowitz, folw. i wieś, pow. prądnicki, składa się właściwie z dwu nomenklatur: Cz.-górne, niem. Ober-Cz. i Cz. dolne, Nieder Cz., które należą do parafii Kujawy. Ogólna rozległość folwarków i wsi Wynosi 2191 m. F. S.
Czartowiec, 1.) wieś, pow. tomaszowski, gm. Tyszowce, par. Łaszczów. Leży o 9 w. na półn. zach. od Łaszczowa na wzgórzach po nad doliną rzeczki. Posiada cegielnię. R. 1827 miał 74 dm., 442 mk. Była tu gr. unicka cerkiew par. erekcyi niewiadomej, z filią w Moratynie o 3 w., dek. tyszowieckiego. Przed 50 laty była też cerkiew filialna w Siemnicach o 4 w. Dobra Cz. Wielki składają się z folw. Czartowiec Wielki i Kołnicha (?), tudzież wsi Cz. Wielki i Sobole. Rozl. wynosi m. 1221 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 810, łąk m. 186, lasu m. 102, nieużytki i place m. 26; obfite pokłady torfu znajdują się. Wieś Czartowiec Wielki osad 55, gruntu m. 716; wieś Sobole osad 19, gruntu m. 247. 2) Cz., wś, pow. hrubieszowski, gm. Moniatycze, par. Horodło. W 1827 r. było tu 23 dm., 105 mk. Była tu grecko-unicka cerkiew fil. parafii Moniatycze w dek. horodelskim, erekcyi niewiadomej, drewniana.
Czartowiec, ob. Hartowiec.
Czartowiec, dopływ rzeczki Bobryk, wpadającej do Uszy.
Czartowiec, pow. brodnicki, przed okupacyą pruską dobra stołowe chełmińskich biskupów, teraz 1) osada, należy do Kawek, par. Nieżywięc, ma domów mieszk. 8, kat. 2, ew. 58; 2) król. podleśnictwo, od r. 1877 przezwane Malken, należy do Golubia, liczy 2 domy mieszkalne i 9 dusz.
Czartownia, kol. w pow. rypińskim, gm Gujsk, par. Sierpc, posiada dom modlitwy ewang, 69 mk., 15 osad, 11 budyn. mieszk., powierzchni 216 m. R. 1827 było 12 dm., 77 mieszk. B. Chu.
Czartowo, 1.) folw., pow. lipnowski, gm. Chalin, par. Sobowo. 2.) Cz., ob. Czartów.
Czartowska Skała, góra nad Lesienicami i Winnikami w Galicyi, 425,41 m. wys. (Gołogóry).
Czartusowa, inaczej Czartosowy (ob.).
Czartusowa, rz., dopływ Brokowej (ob.).
Czarty, wieś włośc., pow. gostyński, gmina Lucień, par. Gostynin. Liczy 11 dm., 178 mk. i 146 m. ziemi. W. W.
Czartyca, Czortyca, ob. Kaniów.
Czary, ob. Brzozowo.
Czaryków, st. dr. żel. orenburskiej w gub. samarskiej.
Czaryż, nazwisko to przedstawia rzadko trafiającą się formę, którą spotykamy w kilku innych nazwiskach jak: Radoryż, Szczaworyż, Wrocieryż.
Czaryż, wś, i Czaryska wola, wś, nad rzeką Srednik, pow. włoszczowski, gm. Radków, par. Dzierzgów. Cz. liczy 21 dm. (4 mur.) i 224 mk., ogólny obszar wynosi 1265 m., z tego dworskie grunta zajmują 358 m. ziemi ornej 355 m. nieużytków, 46 m. łąk, 260 m. lasów, 149 m. pastwisk. Włościanie mają 84 m. ornej ziemi, 13 m. łąk. Cz. leży na piaskach, w nizinie, ztąd gleba sapowata, piaszczysta. Cz. posiadał gorzelnię (do 1879 r.), produkującą za
