Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/80

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

मरणाउपरांत ताचो धाकलो भाव तिसरो मुहंमद गादयेर आयलो. 1466 त सुलतानान एक फतवो काडून महमूद गावान हाका वकील-ए-सल्तनत हें पद दिवन सगळे राज्याचे अधिकारूय ताकाच दिले. ह्या पदाचेर तो 1481 मेरेन उरलो. तिसऱ्या निजामुद्दीनच्या मरणाउपरांत महमूद खल्जीन परत एकदां बहामनाचेर घुरी घाली. पूण हे खेपेक दोगांयभितर सदांखातीर कबलात जाली. उपरांत महमूदान खेळणा, संगमेश्र्वर, विशाळगड आनी हेर ठाणीं आपल्या ताब्यांत घेवन ताणें बहामनींचो कोंकणाचेर शेक बसयलो. फेब्रुवारी 1472 त बहामनी फौजेन गोंयचोय कांय भाग घेतिल्लो. महमूद गवानाच्या खुनाउपरांत बहामनी सत्तेक देंवती कळा लागली. मुहंमदशाहान हसन निजामुल्मुल्क हाका मलिक – ए – नायब करून राज्याचीं सगळीं सुत्रां ताच्या हातांत दिलीं. ताचे उपरांत ताचो ल्हान चलो शिहाबुद्दीन महंमूद गादयेर आयलो. पूण सगळी सत्ता कासिम बरीद ह्या मलिक – ए –नायबाच्या हातांत आशिल्ली. पूण प्रांतीय राज्यपालांनी ताका विरोध केल्लो. महमूदशाहा उपरांत दुसरो अहमद, अलाउद्दीन, वलिउल्ला आनी कलिमुल्ल हे चार सुलतान गादयेर आयले. पूण ते नांवाखातिरूच सुलतान उरले. खरी सत्ता अमीर बरीदकडेन आशिल्ली. निमाणेकडेन 1538 त बरीदशाही, इमादशाही, निजामशाही आनी कुतुबशाही ह्यो स्वतंत्र शाही निर्माण जावन बहामनी सत्ता काबार जाली.

बहामनी घराण्याचो शेक पुराय दक्षिण भारतांत वा महाराश्ट्रांत केन्नाच नाशिल्लो. दक्षिणेक आशिल्ल्या साबार हिंदू आनी मुसलमान राज्यांतलेंच ते एक राज्य आशिल्लें. तांच्या राज्यांचें रूप लश्करी आशिल्लें. तांच्या सैन्यांत दख्खनी आनी परकी मुसलमानांचो आस्पाव आशिल्लो. हाका लागून मुखार विदेशी आनी दख्खनी असो वाद निर्माण जालो. विदेशी मुसलमान चड प्रमाणांत हांगा येवपाक लागले. तांचें प्रमाण वाडलें. तशी सत्ता नवागतांच्या हातांत गेली. हाचेभितर शिया आनी सुन्नी दोन पंथ आशिल्ले. अहमदनगर आनी वऱ्हाडचे शाह मूळचे हिंदू आशिल्ले. ह्या राज्यांचो दक्षिणेंतले संस्कृतीचेर शिल्प आनी समाजजिणेचेर व्हड परिणाम जालो.

बहामा : कॉमनवॅल्थ ऑफ द बहामास. उत्तर अटलांटिक म्हासागराचे दक्षिणेक आशिल्लो, वायव्य आग्रेयेक पातळिल्लो स्वतंत्र व्दीपसमूह. अमेरिकेच्या फ्लोरायड राज्याचे दक्षिण देगेचे उदेंतक 80 किमी. आनी हायतीचे उत्तरेक सु. 112 किमी. पयस हो व्दीपसमुह आसा. विस्तार 20 50 उत्तर ते 27 25 उत्तर अक्षांश आनी 72 37 अस्तंत ते 80 32 अस्तंत रेखांश अशे हे जुंवे पातळिल्ले आसात. क्षेत्रफळ 13, 939 चौ. किमी. लोकसंख्या 2,64,000 (1991). नासा हें ह्या राश्ट्राचें राजपाटण.

ह्या व्दीपसमुहांत वट्ट 700 व्हड जुंवे आनी 2,000 परस चड ल्हान जुंव्यांचो आस्पाव जाता. पूण वट्ट जुंव्यांतल्यान फकत 20 जुंव्यांचेर मनीसवसती आसा. न्यू प्रॉव्हिडन्स, ग्रेट अँबको, हार्बर आयलंड आनी स्पॅनिश वेल्स, ग्रँड बहामा, कॅट जुंवो, लाँग जुंवो, मेअग्वान, ईलूथर, एक्सूम, सॅन साल्वादोर, अँकलिन्स, कुक्ड, इनाग्वा, अँड्रॉस, बिमिनी आनी रॅग्ड जुंवो हे मुखेल जुंवे आसात. न्यू प्रॉव्हिडन्स आनी ग्रँड बहामा ह्या जुंव्यांक शासकी आनी अर्थीक नदरेन चड म्हत्व आसा. अँड्रॉस हो ह्या व्दीपसमुहांतलो सगळ्यांत व्हड जुंवो. राजपाटण नासाउ न्यू प्रॉव्हिडन्स जुंव्याचेर आसा.

भूंयवर्ण : हे बहामा जुंवे फ्लोरायड सामुद्रधनीन आनी क्युबासावन ओल्ड बहामा आनी निकोलस खाडी हांकां लागून वेगळे जाल्यात. बहामा जुंवे हे सवथळ, चुन्याखडीन भरिल्ले पाशाणी सड्यांचे वाठार आसात. हांचे मदले कांय जुंवे प्रवाळांचे (Coral) पसून आसात. हे जुंवे प्लायस्टोसीन काळांत निर्माण जाल्ले. हे जुंवे सपाट, लांबसार उणे उंचायेचे आनी इणे रुंदायेचे आसात. कांय जुंव्यांचेर ल्हान ल्हान दोंगुल्ल्यो आसात. चडशो दोंगुल्ल्यो जुंव्यांच्या उदेंत वाठारांनी दिश्टी पडटात. अँड्रॉस जुंव्याचेर चडांत चड उंचाय 22 मी. इतली आसा. देशांतली सगळ्यांत ऊंच भूंय (63 मी) कॅट जुंव्याचेर आसा. जुंव्यांचे उदेंत दर्यादेगेचेर नव्यो तयार जाल्ल्यो चडशो रेंवट दोंगुल्ल्यो आसात. ईलूथर आनी लाँग जुंव्यांचेर सगळ्यांत चड आनी ऊंच दोंगुल्ल्यो मेळटात. हांगा चड खोल बांयचें उदक खार आनी पचकें आसता आनी सवथळ बांयचे उदक सावें आनी पियेवपासारकें आसता. अशा तरांच्यो बांयो चडशो न्यू प्रॉविडन्स जुंव्याचेर आसात. हेराकडेन पियेवपाच्या उदकाखातीर पावसाचेर आदारून रावचें पडटा, हे खातीर व्हड टांकयो आनी तळीं बांदचीं पडटात. जुंव्यावयल्या खोलायेच्या आनी दर्यादेगांतल्या वाठारांनी दलदली आनी उदकाचीं कोंडां दिश्टी पडटात.

हवामान : हांगा वर्सूयभर शितळ उपोश्ण कटिबंधीय हवामान आसता. कर्कवृत्तावयलो हो प्रदेश उश्ण आखाती वाऱ्याचे वाटेर आशिल्ल्यन हांगाचे शिंयाळे ऊबदार आसतात. हांगा शिंयाळ्यांच्या दिसांनी तापमान सरासरी 21 से. आसता. गिमाळे सौम्य आसून सरासरी तापमान 27 से. आसता. मे ते ऑक्टोबर ह्या काळांत पावस खूब पडटा. पावसाची वर्सुकी सरासरी 112 सेंमी. आसा. केन्नाकेन्नाय जुलाय आनी नोव्हेंबर ह्या म्हयन्यांनी जुंव्यांक (हरिकेन) वादळांक तोंड दिवचें पडटा.

वनस्पत आनी मिनजात : हांगाचीं रानां उश्ण कटिबंधीय तरेचीं आसलीं तरी चडशी जमीन शेतवडीक आनी शारांचो विस्तार वाडोवपाक उपेगांत हाडिल्ल्यान रानां उणीं जायत आसात. अँड्रॉस, ग्रेट अँबको आनी ग्रँड बहामा ह्या जुंव्यांचेर दाट रानां आसात. हांगच्या रानांनी यॅलो पायन आनी कॅरिबियन पायन हे रूख चड आसात. कॉपिसेस हेय रूख कांय जुंव्यांचेर दिश्टी पडटात. कांय वाठारांनी फकत झोंपां आनी मोटवी वनस्पत दिसता. बेबे, शेड्डे, सोरोप आनी हेर ल्हान मोनजात सगळ्याक दिश्टी पडटा. देगणांनी आनी घोलींनी साबार प्रकारांचीं वागोळीं आसात. तशेंच कृंतक, रॅकून, गार आनी हेर मोनजात मेळटा. बकीं, उदकांतलो