मंडलिक, विश्र्वनाथ नारायण
मंडणमिश्र ह्या नांवानूच ताका चड वळखताले. ताच्या बापायचें नांव बिममित्र. आनंदगिरीन मंडणमिश्र हाका कुमारिलभट्टाचे भयणीचो घोव मानला. पूण कांय पंडितांनी ह्या नात्याविशीं दुबाव उक्तायला. मंडणमिश्र होशुक्ल यजुर्वेदी काण्वशाखीय ब्राह्मण पंडिताची धूव अंबा वा उंबा ही मंडणमिश्राची बायल. तीय एक नामनेची विदूषी आशिल्ल्यान लोक तिका भारती ह्या नांवान वळखताले. मंडणमिश्र आनी भारतीचें लग्न जातकचलोक तांकां ब्रह्मदेव आनी सरस्वती हांचे अवतार मानूंक लागले. मंडणमिश्र खूब गिरेस्त आशिल्ल्यान लोक ताका महागृही अशेंय म्हण्टाले. मंडणमिश्र हो माहिष्मती हांगा रावपी मैथिल पंडित. बिहारांतल्या भागलपूर जिल्ह्यांत महिषी नांवाचो गांव आसा. त्या गांवाक पयलीं माहिष्मती अशें म्हण्टाले अशें कांय अभ्यासकांचे मत आसा. पूण कांय अभ्यासकांच्या मतान माहिष्मती हें मध्य प्रदेशांतलें महेश्र्वर हें आसा, तैत्तिरीयोपनिषदभाष्यवार्त्तिक आनी बृहदारण्यकोपनिषदभाष्यवार्त्तिक ह्या ग्रंथांचो कत्रो आनी शृंगेरी पीठाचेर शंकराचार्य म्हूण अधिश्ठित जाल्लो सुरेश्र्वराचार्य होच मंडणमिश्र आसा असो एक समज आसा.
पूर्वमीमांसा दर्शनाचेर मंडणमिश्राचे तीन ग्रंथ आसात. १)विधिविवेक २) भावनाविवेक ३) मीमांसाभाष्यानुक्रमणिका. विधिविवेकांत वेदवाक्याच्या क्रियापदांतल्या विध्यर्थवाचक प्रत्याच्या अर्थाची चिकित्सा केल्या.भावनाविवेक ह्या ग्रंथांत ताणें विस्तारान आर्थी भावनेची मिमांसा केल्या. मिमांसासूत्रानुक्रमणी ह्या ग्रंथांत मीमांसासूत्रांचें संक्षिप्त श्लोकबध्द व्याख्यान केलां. स्फोटसिध्दि हो ताचो ग्रंथ भाशेच्या तत्वगिन्यानाविशीं आसा. वेदान्ताचेर बरयल्ल्या ह्या ग्रंथांत अव्दैत तत्वगिन्यानाचेर मांडिल्ल्या सिध्दान्तांक लागून शांकरमताच्या आचार्यांत मंडणमि8क सगळ्यांत चड श्रेश्ठत्व मेळ्ळां. ताच्या विभ्रमविवेक हे ज्ञानप्रक्रियेची चर्चा करपी ग्रंथांत भ्रम वा ख्यातिवाद हाच्या चार प्रकारांची विस्कटावणी करुन तातूंत मिमांसकांच्या भाट्ट मतांतल्या नामनेच्या ख्यातींचें समर्थन केलां. ब्रह्मसिध्दि ह्या ताच्या ग्रंथांत अव्दैत वेदान्ताचें प्रतिपादन केलां.
डणमिश्र हो व्हड मिमांसापंडित आशिल्लो. मीमांसेंतल्या भाट्ट मताचो ताणें पुरस्कार केला. तशेंच उपनिषदांतल्या अव्दैत सिध्दांताचें प्रतिपादन करतना, तितक्याच धीरान ताणें कुमारिलांच्या मताचो विरोध केलो. पूर्वमीमांसा आनीउत्तरमिमांसा हांचो मेळ सादपी भूमिका हें मंडणमिश्राचें खाशेलपण आसा. मंडणमिश्र हो वैदिक कर्मकांडाचो एकनिश्ठ उपासक आशिल्लो. वेद हे अपौरुषेय आसून, तेस्वयमेव प्रमाण आसात आनी वेदोक्त धर्म होच मनशाक अभ्युदय-निश्रायस सादून दिवपी धर्म आसा असो ताचो भावार्थ आशिल्लो. उपनिषदांतले अध्यात्मचर्चेक तो चड प्रधान्य दितालो.
मंडणमिश्राची लिखाणाची शैली सरळ, स्वाभाविक आनी मवाळ आसा. गद्य आनी पद्य ह्या दोनूय क्षेत्रांनी ती सारकीच दिसता.
मंडलिक, विश्र्वनाथ नारायणः नामनेचो कायदेपंडित, पत्रकार, लेखक आनी समाजसुदारक. तांका रावसाहेब मंडलिका हाच्या नांवान लोक वळखताले. मुरुड, रत्नागिरी आनी उपरांत मुंबयच्या एल्फिन्स्टन इन्स्टिट्युटांत शिक्षण घेतकच १८५२ वर्सा ताणें मुखेल हिशेब तपासनीस म्हूण पयलीं नोकरी केली. हाचे पयलीं, पिरायेच्या आठव्या वर्सा, अंजर्ले हांगाच्या काणे उर्फ हवालदार हांच्या घराण्यांतले सात वर्सांचे सखुताई हिचेकडे ताचें लग्न जालें.
समाज सुदारणेचो पुरस्कार करुन मंडलिकान भौशिक जिणेंत मोलादीक वावर केलो. पुण कायद्यान समाज सुदारणा लादची न्हय अशें ताचें मत आशिल्लें.1855 वर्सा शाळाखात्यांत निरीक्षक म्हूण रुजू जालो आनी खेड्याखेड्यांनी शाळा सुरु केल्यो. 1858 वर्सा वसई हांगा न्यायखात्यांत मुन्सफ म्हूण नोकरी करतकच परतून शिक्षण खात्यांत आनी उपरांत आयकर खात्यांत नोकरी केली. ह्या सरकारी नोकऱ्यांक लागून ताका भूज,कराची अशा पयसुल्ल्या सुवातींनी भोंवचें पडलें.मजगतीं ताणें वेपारांतूय लक्ष घालें पूण तातूंत ताका यश मेळ्ळेंना. बारा वर्सा सरकारी नोकरी करतकच 1863 वर्सा सावन मुबंय उच्च न्यायालयांत ताणें वकिलीक आरंभ केलो. 1864 वर्सा, एतद्देशीया लोकांचे मत इंग्रज राज्यकर्त्यांच्या कानार वचचें ह्या हेतान ताणें नेटिव्ह ओपिनियन हें इंग्लिश दिसाळें सुरु केलें.तें 1906 मेरेन चालू आशिल्लें. शिक्षणाच्या प्रसारावांगडाच ताणें बयलांच्या शिक्षणाचोय पुरस्कार केलो. विधवा बायलांचे पुनर्विवाह घडोवन हाडप, हुंड्याचेर बंदी घालप, जातिभेद तशेंच हिंदुंचे अंधश्रध्देचे कर्मठ आचार-विचार हांचेर ताणें खर हल्लो केलो. तेन्ना ताका ह्या नेटिव्ह ओपिनियन दिसाळ्याचो खूब उपेग जालो.
1876 वर्सा मुबंय उच्च न्यायालयांत ताची सरकारी वकील म्हूण नेमणूक जाली. मुबंय वकील परिशदेचो अध्यक्ष म्हणुनूय ताणें काम पळयलें. ह्या काळांत ताणें खूबशा म्हत्वाच्या खटल्यांनी नोंद केल्लीं मतां आयज लेगीत गरजेचीं मानतात.मुबंयचे रॉयल एशियाटिक सोसायटी चो तो उपाध्यक्ष आनी सभासद आशिल्लो. ताणें मुबंय विद्यापिठांत फेलो, डीन आनी सिंडिकेट सदस्य म्हणुनूय काम केलें. 1879 वर्सा तो मुंबय नगरपालिकेचोय अध्यक्ष आशिल्लो. उपरांत स्टूडंट्स लिटररी अँड सायंटिफिक सोसायटिचो, सचिव आनी अध्यक्ष
