Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/494

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

स्थापणूक केली. तांचेभितर १९२० वर्सा कराप्रमाणा दीनानाथ बलवंत चो मुखेल भागीदार जालो.१९३३ वर्सा मंडळी बंद करुन सिनेमाच्या धंद्यांत वचचे पयलीं, बलवंत मंडळीन नवीं-पोरनीं मेळून चोवीसेक नाटकां माचयेर हाडली. दीनानाताची सुरवेची किंकिणी आनी उपरांत कालिंदी(पुण्यप्रभाव), लतिका (भावबंधन), पद्मावती,(उग्रमंगल), तेजस्विनी(संन्यस्त खड्ग), गौतम (ब्रह्मकुमारी), शिवांगी(राजसंन्यास) ह्यो बायल-दादल्याच्यो भुमिका आनी ताचे स्वतंत्र वेगळे शैलीचीं पदां हांणी नाट्य रसिकांक भारावन सोडलें. रागदारी वांगडाच षास्त्रीय संगीतूय दीनानाथ स्वताच्या कश्टांनी आत्मसात केलें. पुण इतल्यानूच ताचें समाधान जालें ना. ताणें केशवराव भोसले आनी बापूराव पेंढारकर हांचो गुरु गायनाचाकर्य रासकृष्ण वझेबुवा हाका ताणें आपलो गुरु मानलो आनी ऑगस्ट वर्सा बेळगांवां विधीपूर्वक वझेबुवाचो गंडो बांदलो.

दीनानाथ शास्त्रोक्त संगीतावांगडा नाट्यसंगितांत स्वताच्या स्वतंत्र आनी कल्पक शैलीन गायतालो. नाट्यसंगितांत ताणें पंजाबी ढंग पयलीं हाडलो अशें मानतात. ताणें गझल, कव्वाली, ठुंबरी मैफली गाजयल्यो. आकाशवाणीच्या मुंबय केंद्रावयल्यान वितरायल्लीं ताचीं पदां खूब लोकप्रिय जालीं.

श्रीमत् शंकराचार्यान दीनानाथचो संगीत रत्न म्हूण गौरव केलो. १९३४ वर्सा बलवंत पिक्चर कॉष्णार्जून युध्द हो ताचो पयलो सिनेमा. ह्या सिनेमांत ताणें अर्जूनाची भुमिका केल्ली.

दीनानाथक भारतीय ज्योतिश, रमल विद्या हांचो खोल अभ्यास आशिल्लो. तशेंच सारंगीवादन, कथ्थक नृत्य आनी शिकार हे ताचे आवडटे छंद आशिल्ले. लता, आशा, मीना, उषा आनी ह्रदयनाथ ह्या आपल्या भुरग्यांक संगिताची जाण,ओड, मिश्ठा आनी व्यासंग निर्माण करपाक मा. दिनानाथ यशस्वी जालें हें ताचेकडल्यान संगीत मळाक मेळिल्लें मोलादीक योगदान आसा. होच वारसो दीनानाथाचे पिळगेन, म्हळ्यार ह्रदयनाथचे संततीन फुडें व्हेल्लो दिसता.

मंगेशकर, लता दीनानाथः(जल्मः२८ सप्टेंबर १९२५, इंदूर). संवसारीक नामना मेळिल्ली प्रतिभावंत गायिका. भारतीय चित्रपट संगितांतली युगप्रवर्तक आनी एक व्हड गायिका म्हूण तिका उपाट नामना मेळ्ळ्या. मराठी रंगमाचयेवयलो नामनेचो दोंयकार गायक-नट मास्टर दीनानाथ मंगेशकर आनी श्रीमती माई(शेवंती) मंगेशकर हांची ती व्हडली धूव. बापायकडल्यानच तिका गायन कलेचो वारसो आनी मार्गदर्शन मेळ्ळें.

भुरगेपणांत तिणें बलवंत संगीत नाटक मंडळीत ल्हान ल्हान भुमिका केल्यो. भावबंधन ह्या नाटकातल्यान कुसुमाचे भुमिकेंत लाडकी असेच थोर ह्या पदाक तिका भरपूर ताळ्यो पडटाल्यो, नवयुग आनी प्रफुल्ल ह्या मराठी चित्रसंस्थांच्या बोलपटांत तिणें अशोच ल्हान ल्हान भुमिका केल्ल्यो. पहिली मंगळागौर हो तिचो पयलो चित्रपट. हातूंत तिणें मनूची भुमिका केल्ली. किती हंसाल ह्या चित्रपटांतलें नाचू या गडे खेळू सारी हें तिचें स्वतंत्र ध्वनीमुद्रित गीत (१९४२). पूण प्रत्यश्रांत ह्या गिताचो आस्पाव चित्रपटांत जावंक पावलो ना. देखून पहिली मंगळागौर (१९४२) ह्या चित्रपटांतलें तिचें पयलें पार्श्र्वगीत. नामनेची कथ्थक नर्तकी रोहिणी भाटे हिचेखातीर आपकी सेवा में ह्या चित्रपटांत पा लागू कर जोरिरे हें तिणें म्हणिल्लें हिंदी चित्रपट सृश्टींतलें पयलें दे तू हें पयलें पार्श्र्वगीत(१९४३) आसलें तरी तिचें, माता एक मराठी चित्रपटांत तिणें गायलें (१९४३).

उस्ताद अमान अली खाँ(भेंडीबाजारवाले), उस्ताद बडे गुलाम अली खाँ आनी देवासच्या राजबअली घराण्याचो अमानतखाँ हे तिचे शास्त्रीय संगितांतले मुखेल गुरु.

नामनेच्या संगीतकारांची वेगवेगळे तरेचीं सुमार १,८०० वयर चित्रपटांतलीं सुमार २२ भाशेंतलीं २५ ते ३० हजारांवयर पदां लतान म्हळ्यांत. सगळ्या तरेच्या संवसारीक विक्रमांची नोंद करपी गिनीज बूक ऑफ वर्ल्ड रेकॉर्डस ह्या ग्रंथांत संवसारांतलीं सगळ्यांत चड पदां ध्वनीमुद्रित करपी गायिका म्हूण तिचो उल्लेख आसा.

लता मंगेशकरान आपल्या अती सुरेल आनी परिपूर्ण अशा स्वरांनी लाखांनी रसिक आयुकप्यांक सुरांच्या सोबितकायेचो अणभव दिवपाचें मोलादीक कार्य केलां. तिचे गायनपद्दतीचो प्रभाव पार्श्र्वगायनाचेर आनी सुगम संगिताचेर पडिल्लो आसून तिणें पार्श्र्वगायनाक एक वेगळोच पांवडो मेळोवन दिला. तिच्या आवाजाची असामान्य उंचाय, खोलाय, लवचिकपण आनी फिरकी हाकालागून चित्रपट संगीतकारांक नवे प्रयोग करप शक्य