Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/440

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

सद्याच्या वापरांत आशिल्ल्यो कंवचेच्यो वस्तू वेपारी वा सामान्य कंवचेपसून तयार केल्ल्यो आसतात.पूण दुरदर्शक,सूक्ष्मदर्शक,कॅमेरे सारकिल्ल्या उपकरणांक लागपी वेगवेगळ्या प्रकाराचीं भिंगां,वर्णपटमापका खातीर लागपी लोलक,तशेंच प्रकाशीय प्रयोगांखातीर लागपी खास कंवचेक प्रकाशीय कंवचा म्हण्टात.

प्रकाशीय कंवचेचे सादारणपणान दोन प्रकारप मानतात.१)क्राऊन आनी २)फ्लिण्ट.क्राऊन कंवचेचें v मुल्या ५० वा ताचे परस चड आसतात.जाल्यार फ्लिण्ट कंवचेचीं मपल्या ५० परस उणी आसतात.दूरदर्शकांक लागपी व्हड छीद्रव्यासाचीं खास प्रकारांचीं भिंगां,तेचप्रमाण सुक्ष्मदर्शकां खातीर लागपी भिंगां हीं खास अशा प्रकाराचे कंवचेपसून तयार करतात.हे कंवचेंत बेरियम ऑक्सायड,बोरेट वा बोरिक अॅनहायड्रायड आनी व्हड प्रमाणांत लॅड ऑक्सायड वापरतात.

वयर दिल्ल्या सगळ्या प्रकारांच्या कंवच्यांनी सिलिकॅान डायऑक्सायड(Sio2)हो मुखेल घटक.१९५०त सी.डब्ल्यू.मोरी हाणेंsio2 च्या जाग्यार विरल मृत्तिकांच्या ऑक्सायडांचो उपेग केल्यार बऱ्या दर्ज्याची प्रकाशीय कंवची मेळटा म्हणपाचें सोदून काडलें. हे कंवचेक लँथॅनम कंवचीं अशें म्हण्टात.हांचे भायर आनीक कांय खास गूणधर्मांच्योय कंवच्यो तयार करतात.प्रतिमा क्षेपकांत वा सोद दिपांत(प्रकाशक्षेपक) वापरतात त्या भिंगांक तापमानांत एकदम जावपी वाडीक तोंड दिवंचे पडटा.देखून अशा वेळार उश्णतायेन जावपी पे्रसरण सामकें उणें आळिल्ल्या द्रव्याच्यो कंवच्यो वापरपाच्यो पडटात.शुध्दsio2 विरगळावन केल्ल्या कंवच्यांचोय प्रसरण गिणांक सामको उणो आसता.तशेंच सगळ्या सामान्य कंवच्यांचेर किरणोत्सोर्गी द्रव्यापसून येवपी किरण पडल्यार ते कंवचेक तावसो-काळसो रंग येता अशा किरणांकडेन संपर्क येवपी भिंगाचे कंवचेंत सिरियम हे द्रव्य घाल्लें आसल्यार हो रंग येना.वक्लांच्या भिंगांखातीर वापरतात ते कंवचेतल्यान दोळ्यांक त्रासदायक जावपी किरण भितर सरचे न्हय म्हणून थोड्याशा प्रमाणांत तातूंत लोखण घालतात.दोन भिंगांमदीं पारजर्शक द्रवाचो थेंब दवरुन द्रवरुप भीगं तयार करतात.शुध्द उदक वा ग्लिसेरीन वापरुन बऱ्या दर्ज्याचीं द्रवरुप भिंगां तयार करतात.द्रवरुप भिगां वा विज्ञानींलत्या अभ्यासाखातीर लागपी सुक्ष्मदर्शकांनी वापरतात. योग्य प्रकाराचीं भिंगा वक्लांनी वापरुन दृश्टी दोश सुदारपाक जातात.तेचप्रमाण दृश्टी वैशम्य ह्या दोशांचेंय निराकरण वृत वयली चितीय भिंगाचें वक्ल वापरुन करपाक जाता.जाणटेपणांत नेत्र-अनुकुलनाची शक्त उणी जाल्ल्यान लागींच्यो वस्तू सारक्यो दिसनात.ह्या दोशाक वृध्द दृश्टी अशें म्हण्टात.अशें व्यक्तीक योग्य सक्तीचे घन भिंगाच्या वक्लांतल्यान लागींच्यो वस्तू सारक्यो दिसतात पूण पयसुल्ल्यो दिसनात.पयसुल्ल्यो वस्तू दिसपाखातीर ताका ऋण (Negative)भिंगाचें वक्ल वापरचें पडटा.अशी दोन वक्ला वापरप त्रासदायक आशिल्ल्यान बेंजामिन फ्रँक्सीन हाणें १७९४त एकाच वक्लाचे चौकटींत वयल्या अर्द्या भागांत पयसुल्लें दिसपाचें भींग आनी सकयल्या अर्द्या भागांत वाचपाखातीर योग्य अशें भींग बसयलें.अखंड कांचेंतलीं व्दिकेंद्री भिंगां १९०० वर्साच्या सुमारात माल्कम बेंटझन आनी ए.एच.एमर्सन वहाणें ब्रिटनांत वापरांत हाडलीं.हे पद्दती एकेच कंवचेचेर लागींचें पळोवपाखातीर चड घन शक्तीचो भाग आनी पयसुल्लें पळोवपाखातीर उणे घन शक्तीचो वा जाय तितल्याच ऋण (Negative) शक्तीचो भाग वापरतात.

वितळ जोडयेच्या भिंगांचो सोद अमेरिकेंत जे.एल.बॅार्श हाणें १८९९त लायलो.ह्या प्रकारांत उणें प्रणमनांक आशिल्ले कंवचेक चड प्रणमनांक आशिल्ले कंवचेचो एक कुजको भट्टेंत विरगळावन जोडटात.भींग तयार करताना ह्या चड प्रणमनांकयुक्त भागचेर लागींच्यो वस्तू पळोवपाखातीर घन शक्तीची वक्रताय आनी उरिल्ल्या भागाचेर पयसुल्ले दृश्टीखातीर उणे शक्तीची वक्रताय निर्माण करतात.कांय लोकांक अशा व्दिकेंदी भिंगान सामकें लागींचें वा सामकें पयसुल्लें दिसपाक शकता.पूण भोंवतणच्यो वस्तू सारक्यो दिसनात.ताचे खातीर त्रिकेंद्री भिंगां तयार करतात.अशा भिंगांनी वेगवेगळ्या शक्तींचे तीन विभाग केल्ले आसतात.

विसाव्या शेंकड्याचे सुरवेक बुबळाच्या नितळ मंडलाचेर चिकटून बसपी स्पर्श भिंगां वापरांत येवपाक लागली.ह्या प्रकारचीं कंवचेचीं भिंगां खुबुच लम्हारग पडटात आनी तीं रोखडींच फुटपाकूय शकतात.देखून आता प्लस्टिकाचीं स्पर्श भिंगां वापरतात.भींग सांच्यांत ओतून तयार करतात आनी मागीर तें हून करुन ताचेर जाय तितलो दाब दिवन वापरप्याच्या बिबळाचेर तें सारकें बसतलें असो ताका आकार दितात.

दिपगृहाखातीर लागपी भिंगां व्हडलीं आशिल्ल्यान तांचें वजनूय चड आसता. एके अखंड भरीव कंवचेचेया कुडक्यापसून अशें भींग तयार करप वजनाक लागून शक्य जायना.सदचे पद्दतीन भिंगां तयार करपापरस एका फाटो फाट एक अशीं समकेंद्री कडीं तयार भिंगांचें वजन खुबुच उणें तरपाक जायत अशी युक्ती १७४८त जी.एल.एल.द ब्यूफाँ ह्या फ्रेंच शास्त्रज्ञान सुचयली.हे सुचोवणे प्रमाण ए.जे.फ्रॅनेल हाणें १८२०त दिपगृहाखातीर लागपी आनी वजनान हलकीं अशीं भिंगां तयार केलीं.अशा भिंगांक फ्रॅनेल भिंगां अशें म्हण्टात.

हालीं तेंपार दिपगृहाक लागपी भिंगांचे छेद कंवचेच्या योग्य अशा वक्र दांड्यापसून तयार करतात. हे छेद वेगवेगळे घांसून तांकां चकचकसाण दितात आनी धातूचे चौकटींत हे छेद बसयले उपरांत एकसंघ भींग तयार जाता.सांच्यचो वापर करुन तयार केल्ले एकसंघ कंवचेचे फ्रॅनेल भिंगाचे जायते उपेग आसात.प्लास्टिका पसुनूय फ्रॅनेल भींगां