हाणें रुद्रदामनाच्या लेखाचो छाप जुनागढचो मणिशंकर जटाशंकर हाका दिल्लो. तो छाप भगवानलाल हाणें पळयलो. ताणें त्या छापावयलीं अक्षरां नकल करुन घेतलीं. रॉयल एशियाटिक सोसायटी मुंबय, रॉयल एशियाटिक सोसायटी ऑफ बँगॉल, रॉयल एशियाटिक एशियाटिक सोसायटी ऑफ ग्रेट ब्रिटन ह्या संस्थांच्या नेमाळ्यांवयल्यान लिपीशास्त्राचो आनी इतिहास संशोधन पद्दतींचो खोलायेन अभ्यास केलो. ह्या गिन्यानाच्या आदारान ताणें उपाट कश्ट घेवन रुद्रदामनाचो लेख बारीकसाणेन वाचलो. ह्या लेखांतल्या राजाचें नांव 'रुद्रदामन' आनी तळ्याचें नांव 'सुदर्शन' आशिल्ल्याचें ताणेंच पयलीं दाखोवन दिलें.
भाऊ दाजी लाड आनी बाळशास्त्री जांभेकर हे भगवानलाल हाच्या काळांतले भारतीय, इतिहास संशोधन क्षेत्रांतले नांवाजते संशोधक. पुर्विल्लो भारतीय इतिहास हो विशय भाऊ दाजीचो खास आवडीचो आनी संशोधनाचो विशय आशिल्लो. ताणें भगवानलाल हाका मुंबय आपोवन घेतलो. १८६२ वर्सा भगवानलाल मुंबय येतकच ताणें नासिक, कार्ले, भाजे, जुन्नरलागसारचो नाणेघाट ह्या सुवातींतल्या शिलालेखांचे नवे छाप घेवन तांचो अभ्यास आनी वाचन केलें. जेम्स बर्जेस हाचे वांगडा ताणें अजिंठाच्या लेखांचेंय वाचन केलें.
त्या काळांतलें जुनागढ संस्थान आनी ब्रिटीश सरकाराचे वतीन भाऊ दाजीच्या यत्नांक लागून भगवानलाल हाका अर्थीक मदत मेळ्ळी. ताका लागून भगवान हाणें अफघाणिस्तान, बलुचिस्तान, नेपाळ, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेशांतलीं देवळां, पोरने अवशेश, पोरनीं नाणीं, मुर्ती पुंजायल्यो. पुर्विल्ल्या भारतीय इतिहासांत भगवानलाल हाचो नाण्यांचो चड करुन क्षत्रप राजांच्या नाण्यांचो खोलायेन अभ्यास आशिल्लो.ताणें रॉयल एशियाटिक सोसायटीचो अध्यक्ष न्युचन हाका नाण्यांवयलें नहपान, रुद्रदामन, स्कंदगुप्त हीं नांवां वाचून दाखयलीं. पिर्विल्ल्या शिलालेखांतले अंक म्हळ्यार ब्राह्मी लिपींतलीं अक्षरां हें भगवानलाल हाणेंच सगळ्यांत पयलीं दाखोवन दिलें.
भगवानलाल हाच्या संशोधन कार्याक लागून रॉयल एशियाचिक सोसायटीच्या मुंबय फांट्यान ताका मानद सभासद करुन घेतलो. १८८२ वर्सा मुंबय सरकारान ताका अधिछात्र नेमलो. हेग हांगाच्या रॉयल इन्स्टिट्यूट ऑफ फायलॉलॉजी, जिऑग्राफी अँड एंथ्रॉलॉजी ऑफ नॅदरलँड्स अँड इंडिया हे संस्थेन १८८३ वर्सा ताका मानद वांगडीपद दिलें. रॉयल एशियाटिक सोसायटी ऑफ ग्रेट ब्रिटन हे संस्थेनूय ताची मानद म्हणून नियुक्ती केली.
जेम्स बर्जेस हाचेवांगडा बरयल्लो 'इन्स्क्रिप्शन्स ऑफ द केव टँपल्स ऑफ वॅस्टर्न इंडिया विथ डिस्क्रप्टिव नोट्स' (१८८१) हो ताचो एक मोलादीक ग्रंथ. नाणेघाट शिलालेखांतले अंक, सातवाहन राजांचीं नाणीं, शिलाहार, त्रैकूटक आनीराश्ट्रकूट राजांचे ताम्रपट हांचेर बरयल्लें लिखाण जर्नल ऑफ द बाँबे ब्रँच ऑफ द रॉयल एशियाटिक सोसायटीन उजवाडा हाडलें. बाँबे गॅझेटियरांतलो, पुरातत्त्वविभागांतलो, लेणी आनी शिलालेख हांचेवयलो सगळो मजकूर भगवानलाल हाणें बरयला. रुद्रदामनाचो लेख, अंक, नेपाळांतलीं हातबरपां, गुजरातांतले लेख हांचे वयलें भगवानलालाचें लिखाण इंडियन अँटिक्वॅरी ह्या नेमाळ्यांत उजवाडा आयलां. शिलालेख आनी नाणीं हांचेर भगवानलालाचे सुमार चाळीस लेख इंडियन अँटिक्वँरी आनी मुंबयचे रॉयल एशियाटिक सोसायटीच्या नेमाळ्यांत उजवाडा आयल्यात. भगवानलालाची बायल ताचेपयलीं मेल्ली आनी ताका पुतूय नाशिल्लो. देखून भगवानलालान जितेपणींच आपलें श्राध्द केल्लें.
जे.पी. ब्यूलर, बर्जेस, कॉडरिंग्टन हे भगवानलाल हाका खूब मानताले. तशेंच, भगवानलाल भाऊ दाजीक इतलो मानतालो, ताणें आपलीं सगळीं कागदपत्रां रॉयल एशियाटिक सोसायटीच्या वाचनालयांत भाऊ दाजीच्या कागदपत्रांनी दवरचीं अशें आपल्या इत्सापत्रांत बरयल्लें.
भगीरथ
हिंदू पुराणांतलो एक धर्मनिश्ठ आनी दानी राजा. सगर, असंमजस, अंशुनत् (अंशुमान), दिलीप, भगीरथ असो ताचो मंशक्रम. तो अंशुमताचोच चलो आशिल्लो अशें पुराणांतल्या कांय उल्लेखांवयल्यान समजता. भगीरथ सूर्यवंशांतलो म्हणजेच इक्ष्वाकु वंशांतलो राजा आशिल्लो. ताणें आपल्या पुर्वजांच्या उध्दाराखातीर खर तप करुन गंगेक स्वर्गांतल्यान धर्तरेचेर हाडली.
एक फावट अयोध्येचो सगर अश्र्वमेध यज्ञ करतालो, तेन्ना इंद्रान ताचो अश्र्वमेधाचो घोडो उबारुन व्हरुन कपिल ऋषी फाटल्यान लिपयलो. सगराच्या साठ हजार पुतांनी कपिल ऋषीच्या फाटल्यान घोडो पळोवन ताचो अपमान केलो. तेन्ना कपिल मुनीन तांकां शाप दिवन लासून उडयले आनी फुडें सांगलें ताच्या गोबरावयल्यान गंगा व्हांवली जाल्यार तांचो उध्दार जातलो. हें आयकतकच अंशुमान आनी दिलीप हांणी सर्गांतल्यान गंगेक धर्तरेचेर हाडूंक तप केलें. पूण तांकां यश आयलें ना. उपरांत भगीरथान खर तप करुन गंगेक प्रसन्न करुन घेतली. तेन्ना गंगेन ताका सर्गांतल्यान धर्तरेतेर पडपी आपलो प्रवाह धारण करपाक शंकराक प्रसन्न करुन घेवंक सांगलें. तेन्ना भगीरथान शंकराची आराधना केली. शंकरान प्रसनान जावन गंगेचो लोट आपले जटेंत घेतलो आनी जटेचो एक केंस तोडून गंगेक वाट करुन दिली. गंगेच्या ह्या ओघाक 'अलकनंदा' अशें नांव पडलें. गंगेन भगीरथाच्या फाटल्यान वचून सगरपुत्रांचो उध्दार केलो. भगीरथान तिका धर्तरेचेर हाडली. देखून तिका भगीरथीची धूंव मानूंक लागले आनी गंगेक 'भागीरथी' हें दुसरें नांव पडलें.
