Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/291

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

आनी हेर मळारुय उदरगत जाली. ताणें अंतरराश्ट्रीय राजकरणांत अलिप्ततायेचे धोरण आपणावन ब्रह्मदेशाक आशियेंतल्या राजकरणांत म्हत्वाची सुवात मेळोवन दिली. उपरांत ताणें 8 ऑगस्ट 1981 दिसा अद्यक्ष आनी राश्ट्राध्क्ष पदाचो राजिनामो दिलो. 1981त जाल्ले भौशीक वेंचमुकेंत जनरल ऊ सान राश्ट्रध्यक्ष जालो. पूण रोकडोच ऊ सान हाका सत्तेभायरो करुन ने विन परतून राश्ट्रध्यक्ष जालो. उपरांत ताणें 1988 मेरेन देशांत आपली हुकूमशाय गाजयली. आपल्या समाजवादी धोरणाक लागून ताणें ब्रह्मदेशाक परकी राश्ट्रासावन अलिप्त दवरलो. तशेच भारतीयांक दिवाणी सेवेंतल्यान आनी चीनी लोकांक वेपार क्षेत्रांतल्यान काडून उडयलें. ब्रह्मदेश जो आग्नेय आशियेंतलो क गिरेस्त देश आसलो. ताका 1978त संयुक्त संस्थानान मागाशिल्लो देश म्हूण घोशीत केलो. ने विनची राजवट देशांत अर्थीक उदरगत घडोवन हाडपाक अपेशी थारिल्ल्यान, 1988त ताचे आड व्हड उठाव जालो. जुलय 1988त नेवीन हाणें आपल्या पदाचो राजिनामो दिलो. उपरांत जनरल सॉ मुंग हो राश्ट्रध्यक्ष जालो. 1989त ताणें ब्रह्मदेशाचे नांव मियानमार अशें दवरलें. 27 मे 1990त देशांत भौपक्षीय वेंचणूक जावन तातूंत नॉबेल शांती पुरस्कार मेळिल्लें ऑंग सान सू कै हिच्या लोकशाय पक्षाक भौमत मेळ्ळें. पूण लश्करान तिच्या हातांत सत्ता दिवपाक न्हयकार दिवन तिका तिच्या घरांतूच बंदखणींत दवरलीं. उपरांत मे 1995त तिचेर कांय बंधना घालून तिची सूटका केली. लश्करी हुकूमशायेक लादून 1997त अमेरिकन ब्रह्मदेशाचेर परतून अर्थीक अनुशास्ती लागू केली.

राजकीय स्थितीः 1974त नवें संविधान चालीक लागलें उपरांत लश्करी राजवट सोंपून कपक्षीय हुकूमशाय राजवट सूरु जाली. ह्या संविधानांत ब्रह्मदेश हें समाजवादी राज्य आशिल्ल्याचें जाहीर केल्लें. संसद ही सगळ्यांत उंचेली संस्था आसून तिचे 475 वांगडी आसतात. संसद वांगड्यांक चार वर्सांखातीर वेंचून काडटात. 18 वर्सा पिरायेच्या नागरिकांक मत दिवपाचे हक्क आसात. दर एका राज्यांत, शारांत आनी गांवगिऱ्या वाठारांनी लोकांनी नियुक्त केल्लीं मंडळां आसात. दर क मंडळ तांकां दिल्ल्या थरांचेर कार्यकारी आनी न्यायालयीन स्थितीचेर नियंत्रण दवरता. ब्रह्मदेशाचे शासन चार थरांच्या संस्थांनी विभागील्लें आसून राश्ट्रीय संसद निवार्चीत प्रतिनीधींतल्यान राज्यमंडळ, मंत्रीमंडळ, न्यायमंडळ म्हानिरीक्षक मंडळ आनी हेर मंडळां नियुक्त करतात. हातूंतली राज्यमंडळ ही म्हत्वाची संस्था आसून तिचे 28 वांगडी आसतात. तातूंतल्यानूच राश्ट्रध्यक्षाचो निवाडो जाता. मं6मंडल प्रधानमंत्र्याक वेंचून काडटात. 1962त लस्करी राजवट आयल्या उपरांत ब्रिटीशां तेंपावयलें सर्वोच्च आनी उच्च न्यायालय बंद करुन ते सुवाचेर मुकेल न्यायालय नेमले. हेंच आयचें निमाणें अपील न्यायालय आसा. 1974 च्या संविधानावरवीं लोक न्यायमंडळा ही सर्वोच्च न्यायदनाची संस्था जाल्या.

राखणवेवस्थाः देशाच्या 1974 च्या संविधानावरवीं राखणें येवजण, शांतताय आनी झूज ही मंत्रीमंडळाची जपसालदारकी सा. राखणेमंत्री तिनूय सेनांचो मुखेली सता. देशाची वट्ट भूसेना 2,70,000 (1988) आशिल्ली. लायट इंफण्टी 7 ब्रिगेड 187, स्वतंत्र इंफण्ट्री 87, आर्टीलरी बटालियन 4, आनी 1 अण्टी एरक्राप्टर बॅटरी, 24 कोमंच टॅक्स, 40 एम्बर गाड्यो आसात. लोकसेना सुमार 35,000 आनी लोक फोर्म 34,800 इतलो आसा.

अर्थीक स्थितीः अर्दवेवस्थीची मुखेल भार शेतवडीचेर आसता. तांदूळ निर्यात करपी देश म्हूणून ताची नामना आसा. देशांतले मुकेल उत्पादन तांदूळ आसून तें परकी चलन मेळोवन दिवपाचें आनी रोजगाराचें क मुखेल साधन आसा. देशांतले वट्ट लोकसंख्येतलें 70% लोक शेतकी उद्देगांत सात. शेतवड हो हांगचो मुखेल वेवसाय आसलो तरी पारंपारीक पद्दतिनूच शेतवड करतात. इरावती आनी सितांग न्हंयांच्या देगणांनी आनी त्रिभूज प्रदेशांत भाताचें पीक काडटात. मंडालाचे आग्नेय दिकेक आशिल्ल्या प्रदेशांत, मध्य इरावतीच्या देगणांत आनी चिंदवीन न्हंयेच्या देगणांनी कापूस, भूंयमूग, ऊस, कड्डाण, तीळ, तंबाकू नी हेर शेती धान्यां पिकयतात. दक्षिणेक आशिल्ल्या दर्यालागच्या वाठारांनी रबराचे मळे आसात. शान वाठारांत बटाट आनी च्या हीं नगदी पिकां काडटात. तेभायर ताग, गंव, मको, घेवडो, ज्वारी, बाजरी, हींय पिकां ब्रह्मदेशांतले शेतकार पिकयतात. शेतवडीच्या मळाक आजूनूय यांत्रिकिकरण जावंक ना. शेत नांगरपाक पाडे आनी रेड्यांचो उपेग करतात. गोरवां, बोकडां, कुकडां, दुकर पोसपाच्या उद्देगाकूय म्हत्व आसा. देश स्वतंत्र जाल्या उपरांत नुस्तेमारी कार्यावळीक खूब उदरगत जाल्या. वट्ट उत्पदानांतल्यान 1.6% नुसत्याची निर्यात जाता.

स्वातंत्र्या उपरांतच्या काळांत रंगूनांत पयलो औष्णिक वीज प्रकल्प उबारलो. उपरांत तीन जलविद्युत प्रकल्प उबारलें. दक्षिण शान वाठारांत सॅल्वीनाच्या बालू चाउंग हे उपन्हंयेवयल्यान प्रकल्पाक लागून रंगून आनी हेर 53 गावांक आनी 145 खेड्यांक वीजपुरवण जाता. लॅपिता न्हंयेचेर लॉईकॉव हांगा जपानाच्या आदारान 1960 त धरम बांदले.

ब्रह्मदेश खनीजसंपन्न आसा. कथील, टंगस्टन, शिशें, इंद्रनील, मणी, पाचू आनी हेर खनिजांचे सांठे हांगा आसात. खनीज तेलांचे उत्पादन 1887 सावन सुरु जालें. तेल उत्पादनांत हो देश स्वयंपूर्ण सा. विंगड विंगड प्रकारांच्या खनीज उत्पादनाक चार महामंडळांची स्थापणूक केल्या. एके जपानी द्देग संस्थेच्या आदारान सिरीऑम नगरांत तेल निवळीकरण प्रकल्प उबारता.

स्वातंत्र्य मेळ्ळें उपरांत कारखानो नी हेर उद्देगधंदे हांगा दिसानदिस वाडत आसात. 1950 ते 1960 मेरेन संयुक्त संस्थानी आनी युरोपी देशांकडच्या यंत्रसामुग्री आयात करुन अर्थीक विकास घडोवन हाडपाचें यत्न जालें. 1962त जनरल ने विनच्या क्रांतीकारी