इराणांत हो खेळ ‘चौगान’ ह्या नांवान खेळटालें.
‘पोलो’ हें ‘पुलु’ (पेल्ल) ह्या तिबेटा उतरां पासून तयार जाला आसूंये. फुडें हो खेळ इराणांतल्या अरबस्तान, तीबेट, चीन, जपान ह्या देशांत पातळ्ळो. भारतांत मोगल जेत्यांवरवीं तेराव्या शतमानांत हो खेळ आयलों. अकबर बादशाहाच्या मुस्तींत (16व्या शतमानांत) ताचें लिखीत स्वरुपांतलें नेम तयार जालें. एकुणीसाव्या शतमानांत अस्तंती लोकांनी हो खेळ भारतातूंच आत्मसात केलो. सुरवेक आसामांतल्या च्याच्या मळांचो ब्रीटीश धनी हो खेळ खेळटालें.1859त सिल्वराक पयलो ब्रिटीश पोलो क्लब स्थापन केलो. 1860 चे सुर्वेक ‘कलकत्ता पोलो क्लब’ ची स्थापनां जालीं. 1869 पोलो इंग्लंडात पावलो आनी थंय ‘हॅर्लीगहॅम क्लब’ ह्या मुखेल संघटनेची लंडनांत स्थापना जालीं. 1876त जेम्स गार्डन बॅनेट हाणें हो खेळ अमेरिकेंत व्हेलो. फुडें थंय 1881 त नामनेच्यो ‘मेडो ब्रुक क्लब’ ची स्थापनां जालीं.
ह्या खेळाक सुरवेक खेळगड्याची संख्या आठ आशिल्लीं. फुडें ती पांचाचेर पावली आनी उपरांत 1881त अमेरिकेंत आनी 1883त इंग्लंडात ही संख्या चार जालीं. सद्या ह्या खेळांत चारुच खेळगडी आसतात. 1890त युनायटेड स्टेटस पोलो असोसाएशन ही संघटना निर्माण जालीं. हें संस्थेंन अमेरिकेंतल्या खेळांच्या नेमांक अधिकृत रुप दिलें. अमेरिके भायर हॅर्लिंगहेन पोलो एसोसिएशन ही संघटना ह्या खेळांचें नियंत्रण करता.
पोलो हो खेळ 274.32 मी. (300 यार्ड )लांब आनी 146.3 मी.(160 यार्ड) रुंद मैदानाचेर दरेकी चार-चार गाड्यांच्या दोन संघामदीं खेळटात. मैदानाच्या शिमांचेर 22.9 सेंमी. उंचायेच्यो फळयो लायतात. भारतांत मात पोलो मैदानाच्या शिमांचेर असल्यो फळयो लायनात. ताका लागून हांगाच्यो मैदानांची रुंदाय 182.22 मी (200 यार्ड) दवरतात. गोलाचो खांबो (गोल पोस्ट) सुमार 3 मी. (10 फूंट) उंच आनी 7.3 मी (8 आर्ड) अंराचेर आसता.
पोलो खेळांत वापरपाचो पेल्ल विलो झाडाच्या मूळापासून तयार करतात. ताचें वजन 120-135 ग्राम आनी व्यास 8.25 सेंमी आसता. खेळपाची बडी वेताची आसून तिची लांबाय सुमार 1.2 ते 1.4 मी आसता. हे बडयेच्या तोकांक 22.8 सेंमी ची फटकें मारपाची आडवी दांडी आसता. दुसऱ्या तोंकाक धरपाखातीर जाळयेच्या लुगडाचें फीत गुठलायता आनी मुठींत आडखळवपाखातीर एक कातडी पटो आसता.
पोलाचो खेळ दरेकी साडेसात मिनटांच्या आठ भोंवड्यांचे आसतात. कांयकडेन 4 वा 5 भोंवड्यांचेय खेळ आसतात. दरेका भोंवड्या उपरांत तीन मानटांनी आनी मदल्या काळांत पांच मिनटांची विश्रांती आसता. दरेक गोल जातकूच संघ आपल्यो बाजू बदलता. ह्या खेळाच्या चडशा सामान्यांनी समतेलसाधक पद्दतीन (हॅंडिकॅप सिस्टम) खेळटात. 1889त अमेरीकेच्या एच.एल. हर्बर्ट हाणें हे पद्दतीची सुरवात केली. हे पद्दतीप्रमाण खेळगड्यांक वेगवेगळ्यो गुणात्मक श्रेणी दिवप जाता. नव्या खेळगड्यांक शुन्य (कांय कडेन उणे दोन) आनी सर्वश्रेश्ट खेळगड्यांक धा गूण (हॅंडिकॅप्स) दितात. संघातल्या चारुय खेळगड्यांच्या गुणांची सरासरी म्हळ्यार पंगडाची वट्ट गूणसंख्या उणी आसता तो पंगड फाटीं उरता. ताका लागून सर्तीत समानताय हाडपाक त्या फाटीं आशिल्ल्या पंगडाक गोल करुन गूण मेळोवचे पडटात. तेखातीर एक तरेचे सूत्र लायतात. दोन पंगडांमदलें गूणसंख्येतल्या फरकाक त्या सामान्यांत खेळिल्ल्या फेऱ्यांचे संख्येन गुणून ताका आठान (कांय कडेन 6 न) भागपाचें आसता. हे पद्दतीक लागून नव्या खेळगड्यांक तज्ञ खेळगड्या वांगडा खेळपाची संद मेळटा. उकत्या आनी संवसारीक सर्तींनी ही पद्दत वापरनात.
भारतांत ह्या खेळाची आदीं राजा तशेंच संस्थानिकां मदीं खूबूच नामनां आशिल्लीं. त्या काळांत जयपूरच्या पोलो पंगडाक संवसारांत पयली सुवात आशिल्ली. जसवंतसिंग, जोधपूरचो प्रिथीसिंग, अभयसिंग, हनुतसिंग आनी जयपूरचो महाराज दुसरो सवाई मानसिंग हे भारतांतलें नामनेचे पोलो गडे आशिल्लें. सद्या भारतीय सैन्यांतली घोडदळाची संख्या उणी जाल्ल्यान ह्या खेळाकूय हांगा व्हडलेशें म्हत्व उरुंक ना. 1976त जयपूराक हतयावयल्यान पोलो खेळ जाल्लो. ताका सुमार चाळीस हजार प्रेक्षक हाजीर आशिल्लें.
पोलाचे तरराश्ट्रीय सामने 1886 वर्सासावन इंग्लंड आनी अमेरीका हांच्या पंगडांत ‘वॅस्टचॅस्टर करपाखतीर’ सुरु जाल्लें. हातूंतलें तीन सामनें इंग्लंडान (1886, 1902, 1914) जिखिल्लें जाल्यार सात सामने अमेरीकेन (1909, 1911, 1913, 1921, 1924, 1927, 1930) जिखील्लें. ऑलिंपीक सामन्यांनी पोलोचो आस्पाव केलो आनी 1900, 1908, 1920, 1924 आनी 1936 ह्या वर्सीमदीं तांच्यो सर्ती जाल्ल्यो.1936त ‘मेडो ब्रुक कल्ब’ लॉंग आयलंड (न्यूयॉर्क) हे सुवातेर जाल्ल्या आर्जिंटिना आड अमेरीका ह्या सामन्यांत आर्जिंटीनांत 21 जाल्यार अमेरीकेक 9 अशें 30 गोल केल्लें. हो एक संवसारीक विक्रम मानतात. टॉमस हिचकॉक (ज्युनियर), डेव्हेरुक्स मिलबर्न, स्ट्यअर्ट इगलहार्ट, लॅरी बॉटरबरि आदी अमेरीकन पोलो खेळगडे आनी सि.टी.आय. रोअर्क, लेस्ली चीप, मेजर व्हिव्हियन लॉकेट दी इंग्लंडांतलें तशेंच ल्युइस लेसी आनी मानुएल आंद्राद हे आर्जिंटिनांतलें नामनेचे पोलो खेळगडे.
पोलाचे जायतें प्रकार आसात. हातूंत हतयावयलो पोलो, इण्डोअर पोलो, वॉटर पोलो(पेंवप), सायकल पोलो हांचो आस्पाव जाता. हातूंत सायकल पोलाची सुरवात 1926 च्या सुमाराक बदियाचो महाराजकुमार सुभग सिंग हांणें केली. 1955त हैदराबादाक सोनादलावतीन भारतीय सायकल पोलो सर्त आयोजित केल्ली.1966त हैदराबादेक ‘सायकल पोलो फॅडरेशन ऑफ इंडीया’ ही संघटना स्थापन जालीं. हे संघचनेंत खेळाच्या कांय नेमांनी सुदारणां केल्यो. देखीकः- टॅनिस पेल्लाचो वापर. हे राश्ट्रीय संघटनेवतीन दिल्ली (1974, 1977, 1978) हैदराबाद(1975), जयपूर(1976), ह्या सुवातांचेर राश्ट्रीय सर्ती घडोवन हाडिल्ल्यो. - कों.वि.सं.मं
पोवाडो: एक मराठी काव्यप्रकार. तोखणाय करप असो ताचो सरळ अर्थ. हाका पवाडा अशेंय म्हणटात. विरांच्या पराक्रमांचे, बुद्दीमत्तेचें तसेंच सामर्थ्य, गूण, कुश्ळटाय आनी हेर गूणांचें काव्यात्मक वर्णन वी प्रशस्ती म्हळ्यार पोवाडो असो अर्थ महाराश्ट्र शब्दकोशांत दिल्लो आसा. खंयच्याय व्हड वा बऱ्या कामाची तोखणाय करची रीत वैदीक काळासावन चलत यिल्ली आसा. वैदीक वाङमयांतल्यो गाथा अशोच
