ह्या चित्रपटांचें छायाचित्रण ताणेंच केलां. ‘मेरे अपने’, ‘कोशिश’, ‘परिचय’, ‘अचानक’, ‘आंधी’, ‘मौसम’, ‘खुशबू’, ‘मीरा’, ह्या ताणें छायाचित्रण केल्ल्या चित्रपटांक इनामां फाव जाल्यांत. ‘सिधदुर्ग’, आनी ‘गोवा मार्चेस ऑन’ हो गोंयचो पयलो मुखेलमंत्री दयानंद बांदोडकार हाच्या जिविताचेर आदारिल्लो लघुपट हातूंतल्यान ताच्या छायाचित्रणाचो उंचेलो पांवडो दिश्टी पडटा.
‘कोशिश’ ह्या चित्रपटांत नायक आनी नायिका मोने आनी भेड्डे आसतात. आपल्या असामान्य कल्पना शक्तीन के. वैकुंठ हाणें खाशेल्या कोनश्यांनी घेतिल्ल्या छायाचित्रणाक लागून तातूंतले हावभाव, तांच्या संवादापरस चड अर्थपूर्ण जाल्यात.
- - कों. वि. सं. मं.
केणी, चंद्रकांत शांताराम:
(जल्म: १९३४, कुकळ्ळी - गोंय).
एक नामनेचो कथाकार आनी पत्रकार कोंकणी म्हयन्याळें ‘कुळागर’ आनी मराठी दिसाळें ‘राष्ट्रमत’ हांचो तो संपादक जावन आसा. १९५० वर्सा सावन ताचे बरपावळीक सुरवात जाली. सुर्वेक ताणें ल्हान ल्हान कथा बरयल्यो. ‘धर्तरी अजून जियेताली’ (१९६४) हो ताचो पयलो कथांझेलो उजवाडाक आयलो. उपरांत ‘आशाढ पावळी’ (१९७३), ‘अळमी’ (१९७५), हे कथांझेले आनी ‘एकलो एक्सुरो’ (१९७३), ‘तरेतरेची संवगां’ (१९७३), ‘फुलांचो हात’ (१९७२ – भुरग्यांची काणी), ‘व्हंकलपावणी’, ‘उश्णीं वायलां’ ही ताचीं कांय पुस्तकां उजवाडाक आयलीं.
ताणें भारतांतल्या बऱ्याच भासांतल्या कथांचो अणकार केला. मराठी आनी हिंदी भासांनी ताचें कांय बरप आसा. तेचपरी गुजराती, इंग्लीश तशेंच पोर्तुगेज भासांचो ताचो अभ्यास आसा. ताचे कथेंत चडशें प्रायोगीक बरप आसता.
कोंकणी, मराठी आनी हिंदी ह्या तीन भासांच्या ‘त्रिवेणी’ ह्या म्हयन्याळ्याचो तो संपादक आसलो. १९७६ वर्सा मंगळुर हांगा भरिल्ले ११ वे अखिल भारतीय कोंकणी साहित्य परिशदेचो तो अध्यक्ष आशिल्लो. १९८७ वर्सा सुरू जाल्लें, कोंकणीतलें देवनागरी लिपींतलें पयलें दिसाळें ‘सुनापरान्त’ हाचो तो १९८९ वर्सा मेरेन संपादक आशिल्लो. ताच्या ‘व्हंकल पावणी’ ह्या कथांझेल्याक १९८८ वर्साचो साहित्य अकादेमीचो पुरस्कार फाव जालो. गोमंतक राष्ट्रभाषा विद्यापीठाचो तो अध्यक्ष आसा.
हेर कोंकणी कथांवरीं ताची कथा चडशी थळावी वा प्रादेशिक न्हय. ताचे कथेक वैश्विक (universal) बसका आसा, अशें कांय जाणकारांचें मत आसा.
- - कों. वि. सं. मं.
केणी, शरद राणू:
(जल्म: २४ ऑक्टोबर १९३३, कुंकळ्ळी - साश्टी).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें एस्. एस्. सी. मेरेन शिक्षण घेतलें. तो भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (Indian National Congress) सघंटनेचो वांगडी आसलो. कुंकळ्ळीच्या गांवगिर्याे वाठारांनी आनी केपें तालुक्यांत भोंवन तो लोकांक सुटके झुजाविशीं म्हत्व सांगतालो. ६ एप्रि;अ १९५५ दिसा मडगांव शारांत जो सत्याग्रह जाल्लो तातूंत ताणें वांटो घेतिल्लो. पोलिसांनी ताका घरलो आनी णव वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. त्या भायर दंड भरूंक लायलो वा दंडभरपायेबदला आनीक दोन वर्सां बंदखणीची ख्यास्त दिली. २८ ऑगस्ट १९५८ दिसा ताची बंदखणींतल्यान सुटका जाली. बंदखणींतल्यान सुटले उपरांत गोंय सुटके मेरेन ताणें राष्ट्रवादी वावर केलो. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केला.
- - कों. वि. सं. मं.
केतकर, वेंकटेश बापूजी:
(जल्म: १८५४; मरण: ३ ऑगस्ट १९३७).
नामनेचो भारतीय गणीततज्ञ आनी ज्योतीशशास्त्री. गणीत आनी ज्योतीश हातूंत प्राविण्य मेळ्यल्ल्या एका हुशार घराण्यांत ताचो जल्म जालो. पूण घरचे गरिबीक लागून भुरगेपणांत, मॅट्रिकेक तिसरो क्रमांक मेळून लेगीत फुडें शिकप घेवप ताका जमलेंना. शाळा खात्यांत नोकरी करून ताणें गणित आनी ज्योतीश हातूंत चडांतचड गिन्यान मेळयलें. रॉयल एशियाटिक सोसायटीकडेन ताचो संबंद आयलो. लिकमान्य टिळक हाणेंय ताच्या संशोधनात्मक बुद्दीचो भोवमान आनी तुस्त केल्ली. शास्त्रशुध्द पंचांग घडोवपाखातीर ताणें खूब त्रास घेतले.
‘ग्रहलाघव’ आनी ‘सुर्यसिध्दान्त’ ह्या ग्रंथांचें ज्ञान संपादन करून ताणें १८९९ त ‘केतकी ग्रहगणितम’ नांवाचो ग्रंथ संस्कृत भाशेंत रचलो. तेभायर ‘वैजयंती पंचांग गणितम’, ‘मराठी ग्रहगणित सोपपत्तिक’, ‘मराठी नक्षत्रविज्ञान’, ‘मराठी गोलव्दय’, ‘इंडियन ॲड फॉरिन क्रॉनॉलजी’ आनी ज्योतीशशास्त्रावेलें ज्योतिर्गणितम हे ताचे ग्रंथ खूब नामनेक पावल्यात.
- - कों. वि. सं. मं.
केदारनाथ:
हिमालयांतलें नामनेचें शिवक्षेत्र. ते उत्तर प्रदेशांतल्या गढवाल जिल्ह्यांत आसा. उंचाय समुद्रथरापसून ११,७६० फूट. केदारनाथ आनी बद्रीनाथ ह्या दोन शिखरांच्या मदीं हें क्षेत्र वसलां. केदारनाथ क्षेत्रांत वतना मंदाकिनी न्हंय हुपून वचचें पडटा. केदारनाथाचें देवूळ गांवच्या तोंकाक आसा. हें देवूळ धोंपरभर वयर चिर्यांकनी बांदिल्लें आसा. देवळाचो कळस आनी सभामंडप एकावेळार बांदूना, हें देवळाची बांदावळ पळोवन दिसता. देवळाचो कळस ब्राम्ही पध्दतीचो आसा. ताची उंचाय ७९१३ मी. आसा. हो कळस जरी ऊंच आसलो तरी हेवटेन तेवटेन पातळिल्ले रुंदायेखातीर तो मोटवो दिसता. देवळाचें महाव्दार व्हड आसा आनी ताच्या दोनूय वटांनी राखणदार आसात. देवळाच्या मुखार तिजुल्यांचें व्हड आंगण आसा.
केदारनाथाचें लिंग शाळुंका-पिंडी ह्या आकाराचें ना. तें कैलास शिखरा भशेन वा धान्याचे सुयेभशेन घुमटाआकाराचें आसा. ह्या लिंगाक स्वयंभू मानतात. ताच्या तळाचो घेर १०-१२ हातांचो आसा आनी उंचाय सुमार दोन हात वयर आसा. सभामंडपाच्या वण्टींत पांच पांडव, द्रौपदी, कुंती, पार्वती, लक्ष्मी आदींच्यो पाशाणाच्यो मूर्ती बसयल्यात.
केदारनाथाचे पुजाविधी: केदारनाथ देवाचो अभिषेक करीनात, वा लिंगाचेर उदक घालीनात. त्या जाग्यार लिंगाचेर तुपाचे गुळे थापतात. हें लिंग चडूच वयर आसा. देखून हांगाचे भट (पंडे) देवाच्या आंगाचेर बसून भक्तांच्यो भेटेच्यो वस्तू देवाक ओंपतात, केदारनाथाच्या मुखेल पुजार्यांिक ‘रावळ’ म्हण्टात. हो नंपुद्री ब्राम्हण आसा अशें कळटा. ह्या रावळाचें एक संस्थानूच जालां. तो देवाची पूजा स्वता करीना जाल्यार तें काम आपल्या शिश्यांकडल्यान करून घेता. उखीमठ ह्या वाठारांत तो रावता. थंडेच्या दिसांनी बर्फ पडटा तेन्ना स म्ह्यने केदारनाथाची गादी ‘उखीमठ’ ह्या वाठारांत आसता. गढवाल, अलमोडा आनी नैनीताल ह्या
