Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/382

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

बंगारप्पा हांगाचो मुखेसमंत्री जावन आसा.

अर्थीक वेवस्थाः शेतकी पिकावळः राज्यांत खरीप आनी रब्बी अशीं दोन पिकां काडटात. 12 लाख हेक्टर जमनींत भात, 11 लाख हेक्टर जमनींत नासणो, 23 लाख हेक्टर जमनींत जोंधळो हीं पिकां काडटात. भात बाजरी, गंव, कड्डणां हीं हेर पिकां आसात. नगदी पिकांत ऊंस, कापूस, तेलबियो, केळ, तंबाखू, मिरसांग, सुपारी, नाल्ल, कॉफी, काजू, पोपायो, मिरयां, द्राक्षां, मोसंबी हीं हेर मुखेल पिकां आसात.

रेशमाखातीर मलबरी पीक काडपाक कर्नाटक राज्याचो पयलो क्रमांक आसा.

खनिज उत्पादनः भांगर, रूप, लोखण, मँगनीज, चुन्याफातर, क्रोमायट, बॉक्सायट, सिलिका हीं राज्यांतली मुखेल खनिज उत्पादनां जावन आसात. कोलार गोल्ड फील्ड आनी हट्टी ह्यो मुखेल भांगराखाणी आसात. राज्यांत 5617 लाख रूपयांच्या मोलाचें खनिज उत्पादन जाता.

उदकांतली पिकीवळः राज्यांत दर्यातल्यान तशेंच न्हंयांतल्यान नुस्त्याउत्पादन मेळटा. सुमार दोन लोख ह्या वेवसायांत आसात. दक्षिण आनी उत्तर कन्नड जिल्ह्यांत वट्ट देड लाख टन नुस्त्या उत्पादन दर वर्सा जाता.

उध्योगधंदेः बेंगळूर, म्हैसूर, हुबळी, धारवाड, बेळगांव आनी मंगळूर हीं राज्यांतलीं मुखेल केंद्रां आसात. कच्चो माल, वीज, उदक, हवामान, वावराडी आनी वित्त हांकां लागून राज्यांतल्या उध्येगधंध्यांची उदरगत जाल्या.

मुखेल उध्येगधंदे अशेः साकर, लुगट (सुती आनी रेश्मी), शिमीट, तिखें, इलेक्ट्रॉनिक वस्तू आनी अभियांत्रिकी वस्तू. भौशीक मळावेल्या मुखेल उध्येगीक संस्थांचीं नांवां अशीं- HAL, HMT, BHEL, ITI. बंगलोर- जालहळ्ळि वाठारांत भारत सरकाराचे व्हडले कारखाने आसात. भद्रावतीचो तिख्या कारखानो, दाडेलाचो कागद कारखानो, कुद्रेमुख आनी संडूरचे लोखणा कारखाने हे म्हत्वाचे आसात. राज्यांत 27 सरकारी उध्येगीक वसाहती आसात.

पर्यटनः राज्यांतलीं कांय थळां पर्यटनाचे नदरेन म्हत्वाचीं आसात. भौगोलीक आनी इतिहासीक कारणांक लागून संवसाराच्या पर्यटन नकाशाचेर कर्नाटकाक म्हत्वाची सुवात आसा. थंयच्यो लालबाग, कब्बन पार्क ह्यो बागो, विधानसौध आनी राजवाडो, तारांगण आनी विज्ञानीक वस्तू हांची नामना आसा. ते भायर बेंगळूर हें रेश्मी कपड्यांचें म्हत्वाचें केंद्र जावन आसा.

आदल्या म्हैसूर राज्याचें राजपाटण म्हैसूर शार हांगा सोबीत राजमहाल आनी बागो आसात. थंयच्या दसर्याच्या उत्सवाक संवसारीक नामना मेळ्ळ्या. चामुंडेश्वरी देवूळ आनी वृंदावन बाग हीं आनीक नामनेंचीं थळां. मंगळूर हें एक म्हत्वाचें बंदर. थंय सोबीत देवळां आनी इगर्जो आसात. बेंगळूर, हलूबीड आनी सोमनाथपुर हांगाचीं फातरांनी कोंरातिल्ली देवळां चड नामनेक पावल्यांत. शिवमोग्गा (Shimoga) हांगाचो जोग धबधबो हो संवसारांतलो सगळ्यांत ऊंच धबधबो. मडकेरी आऩी केम्मनगुंडी हीं नामनेची शितळ पर्वतथळां.

बंदापूर, नागरहोळे आनी दांडेली हीं अरण्यांतली विसव घेवपाचीं थळां. विजयनगर साम्राज्याचें राजपाटण हम्पि हांगा त्या साम्राज्याच्या गिरेस्त दायजाच्यो कुरवो अजून होलमतात. थंयचे राजमहाल आनी देवळां श्रीकृष्णदेवरायाच्या वैभवाचो उगडास करतात. तशेंच हांगाच्यो बादामी व्होंवरी (caves) लेगीत अजंठा आनी एलोरा हांगाचे व्होंवरींभशेनूच आसात.

येरादारीः 1982-83 वर्सा मेरेन राज्यांत 98,523 किमी. लांबायेचे रस्ते आसले. 3,125 किमी. लांबायेचे रेल्वेमार्ग आसात. तातूंत 546 किमी. लांबायेचे ब्राडगेज, 2,788 किमी. लांबायेचे मीटरगेज तर 153 किमी. लांबायेचे नरोगेज रेल्वेमार्ग आसात.

राजेयांतल्या 287 किमी. लांबायेचे दर्यादेगेर 20 बोटीधके आसात. राज्यांत 1980 वर्सामेरेन 9,337 टपाल कचेर्यो, 2,463 दूरध्वनी केंद्रां आसली.

इंग्लीशः डेक्कन हेराल्ड, हिंदू, इंडियन एक्सप्रेस, कन्नडः प्रजावाणी, कन्नडप्रभा, संयुक्त कर्नाटक, नवभारत, जनवाणी, उदयवाणी. लोक आनी समाजजीणः 1981 वर्साचे जनगणनेप्रमाण 1,91,791 चौ. किमी. आंवाठाच्या ह्या राज्यांत 37,043,451 लोक रावतले. 1000 दादल्यांक 963 बायलो अशें प्रमाण आसा. साक्षरताः 38.41%. बेंगळूर ही राज्याची राजधानी आसा.

हिंदू धर्माचे सगळे पंथ राज्यांत आसात. तेभायर हेर धर्मीय लोकूय रावतात. दर्यादेगेवेल्या वाठारांत मलयाळि भास उलोवपी मापळे रावतात. उत्तर कन्नडांत कोंकणी भाशीक नवायत रावतात. तांचो राबितो उत्तर आनी दक्षिण कन्नड जिल्ह्यांत आसा. चामार, डोर, बोरोड ह्योय जाती राज्यांत आसात.

मकरसंक्रांत, गणेशचवथ, दसरो, दिवाळी ह्यो राज्यांतल्यो मुखेल परबो आसात. मारी भूतआराधना ह्यो जानपद धर्माविशींच्यो परबो आसात.

कर्नाटक कलेच्या मळार गिरेस्त आसा. सोळाव्या शतमानामेरेन कर्नाटकांत देवळां आनी तेविशींच्या वास्तुंची निर्मणी जाली. विजयनगर काळांत होस्पेट, हंपि हांगा विठ्ठलस्वामी, विरूपाक्ष, हजारीरीम हांची देवळां बांदलीं. तांची वास्तुशैली पारंपारिक आसा. त्याकाळांत बाहुबलि आनी गोमटेश्वर ह्या भव्य मूर्तीची निर्मणी जाली. मुसलमानी सत्तेच्या काळार मुसलमानी शैलीचो प्रभाव वास्तूकलेचेर पडलो. ताका दख्खन शैली म्हण्टात. विजापूर, गुलबर्गा आनी बीदर हांगा मुसलमानी शैलीच्यो वास्तू दिसतात. बेंगळूर हांगाची विधानसौध ही आर्विल्ल्या काळांतली