Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/792

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

धर्मीक उठाव ब्रिटीश सरकारान मोडून उडयले. हाचो परिणाम म्हळ्यार राष्ट्रीय चळवळीक ओतो येवन सिलोन नॅशनल काँग्रेसची स्थापणूक जाली. राष्ट्रीय चळवळीक नेट येता ते पळोवन ब्रिटीश सरकारान विधानपरिशदेंत 1920 आनी 1924 त सुदारणा घडोवन हाडली. पूण हातूंतल्यान काँग्रेस मुखेल्यांचें समाधान जालेंना. तांणी परतून पुराय स्वातंत्र्याची मागणी केल्लीं. दुसऱ्या म्हाझुजावेळार जुंव्याक जपाना कडच्यान धोको आशिल्ल्यान, ब्रिटीश सरकारान काँग्रेसच्या मुखेल्यांक विश्वासांत घेवन, चळवळ थातारून दवरिल्ली. दुसरें म्हाझूज सोंपतकच. काँग्रेस मुखेल्यांनी आपल्यो मागण्यो ब्रिटीश सरकारामुखार परतून मांडल्यो. 1945 त रॉयल कमिशन धाडून तांच्यो चडशो मागण्यो ब्रिटीश सरकारान मान्य केल्यो. ऑक्टोबर 1947 त नव्या संविधानाची स्थापणूक करून, ब्रिटिशांनी श्रीलंकेक पुराय स्वातंत्र्य दिवपाचें मान्य केलें. उपरांत 4 फेब्रुवारी 1948 दिसा श्रीलंका स्वतंत्र जाली. श्रीलंकेन संसदीय लोकशाय आपणायली.डि.एस्.सेनानायके हो श्रीलंकेचो पयलो प्रधानमंत्री जालो. एस्.डब्ल्यू.आर.डी.भंडरनायके हो 1956 त श्रीलंकेचो दुसरो प्रधानमंत्री जालो. ताणें सिंहली भाशेक कायद्यान राष्ट्रभाशेचो दर्जो दिलो. जुंव्यावयल्या तमिळ लोकांनी हाका खर विरोध करून तांणी देशव्यापी उठाव घडोवन हाडले. तांणी साबार सिंहली लोकांची हत्त्या केली. उपरांत श्रीलंका सरकारान तमिळांकडेन तडजोड करून तमिळ भाशेचो कांय खाशेल्या प्रदेशांनी वापर करपाची हमी दिली. भंडारनायके तमिळ लोकांक चड सवलती दिता असो तांचेर आळ दवरून सिंहली जहाल पंगडांतल्या कांय लोकांनी ताची 1959 त हत्त्या केली. उपरांत 1960 त ताची बायल सिरीमावो बंदरनायके प्रधानमंत्री जाली. प्रधानमंत्री जावपी ती संवसारांतली पयली बायल. 1935त विरोधी पक्षाक भोवमत मेळून डुड्ले सेनानायके प्रधानमंत्री जालो. 1972 त देशान सिलोन हें नांव काडून ते बदला श्रीलंका हें नवें नांव घेतलें. श्रालंका म्हळ्यार लकलकीत वा दिप्तीवंत भूंय. 1977तले वेंचणुकेंत, गरजेच्या वस्तुंचें उणेंपण आनी वाडटे म्हारगायेक लागून श्रीमावो मेळून, जे. जयावर्दने प्रधानमंत्री जालो.1978 त संविधानांत सुदारणा करून प्रधानमंत्र्याच सुवातेर राष्ट्राध्यक्षाक मुखेल पद दिलें. तेन्ना जयावर्दनेन प्रधानमंत्री आनी कार्यकारी राष्ट्राध्यक्ष हीं दोनय पदां सांबाळ्ळीं.1972त तो परतून स वर्सां खातीर राष्ट्राध्यक्ष म्हूण वेंचून आयलो. 1988त जयावर्दनेन राष्ट्राध्यक्ष पदाक सोडचीट दिल्या उपरांत रणझिंगे प्रेमदासा राष्ट्रध्यक्ष जालो.

फाटलीं वर्सां श्रीलंकेंतले तमिळ लोक आपल्याक चड सत्ता मेळची म्हूण सरकाराआड झगडत आसात., 1978त श्रीलंका सरकारान तांचेकडेन तडजोड करून तांकां कांय खाशेल्यो सवलती दिल्ल्यो. पूण तातूंत तांचें समाधान जालें ना. तांणी आपली सरकाराआडची मोहीम आनीक खर केली. तमिळ युनायटेड लिबरेशन फ्रंट ह्या सैनिकी पंगडान, तशेंच एल्.टी.टी.ई.ईपी.आर.एल्.एफ्; आनी जे.वि.पी. ह्या जहाल आनी उग्र पंगडांनी सरकाराआड हिंसक चळवळ उबारल्या. 29 जुलय 1987 दिसा श्रीलंकेचो अध्यक्ष जयावर्दन आनी भारताचो प्रधानमंत्री राजीव गांधी हांणी जुंव्यावयलो वंशीक पेंचप्रसंग एकठांय येवन मिटावपाखातीर कबलात घडोवन हाडली. हे कबलाती प्रमाण जुंव्याचेर शांतताय प्रस्थापित करपा खातीर भारतात शांतीसेना धाडिल्ली. जुंव्याचेर शांतताय प्राप्त करपाक ह्या सैन्याक व्हडलेशें यश मेळ्ळेंना. सप्टेंबर 1989त हें सैन्य भारतांत आयलें. 1989त सार्वत्रिक वेंचणूक घेवन डी.बी.विजयतूंगे हाका प्रधानमंत्री म्हूण वेचूंन काडलो. मे 1993 दिसा राष्ट्राध्यक्ष प्रेमदासाची हत्त्या जाली. उपरांत विजयतूंगे राष्ट्राध्यक्ष जालो. 1994त जाल्ले संसदीय वेंचणुकेंत चंद्रिका कुमारतुंगे हिच्या पक्षाक भौमत मेळून तिणें सरकार घडयलें. त्याच वर्सा नोव्हेंबर म्हयन्यांत राष्ट्राध्यक्षाचे वेंचणुकेंत ती भौमतान वेंचून आयली. उपरांत तिणें नवें सरकार घडोवन हाडलें. आपली आवय सिरीमावो बंदरनायके हिका प्रधानमंत्री नेमली.

सिंहली आनी तमिळ हांचे मदले वायट संबंद आनी तांची एकामेका आडची तिरस्काराची भावना ही जुंव्यावयली मुखेल समस्या. स्वातंत्र्य मेळत मेरेन सिंहली लोकांनी सरकारी सुत्रां पुरायपणान आपल्या हातांत दवरल्यांत. हाका लागून तमिळ लोकांच्या फुडाराक वाव ना अशें थंयच्या तमिळी लोकांक दिसता. ते खातीर सरकाराकडच्यान आक्रमक आनी हिंसक चळवळीन आपले हक्क मेळोवपाचो मार्ग तांणी आपणायला.

राज्यवेवस्थाः राष्ट्राध्यक्ष हो देशाचो मुखेली. ताका आनी संसदेच्या वांगड्यांक भौशिक मतदानान स वर्सां खातीर वेंचून काडटात. संसदेंत वट्ट 225 वांगडी आसून देशांतले वेगवेगळे कायदे करपाचे हक्क संसदेक दिल्यात. प्रधानमंत्री आनी कॅबिनेटच्या हेर वांगड्यांची नेमणूक राष्ट्राध्यक्ष करता. युनायटेड नॅशनल पार्टी हो देशांतलो सगळ्यांत व्हडलो आनी म्हत्वाचो पक्ष. श्रीलंका फ्रीडम पार्टी आनी तमिळ युनायटेड लिबरेशन फ्रंट हे देशांतले हेर म्हत्वाचे पक्ष. देशाचो राज्यकारभार वेवस्थीत चलचो म्हूण जुंवो 9 प्रांतांनी विभागला. दर प्रांतांत गव्हर्नराचे देखरेखीखाल राज्यकारभार चलता.ह्या प्रांतांची मुखार वेगवेगळ्या जिल्ह्यांनी विभागणी केल्या.दर एका जिल्ह्याचेर जिल्हामंत्री देखरेख करता. गव्हर्नर आनी जिल्हामंत्री हांची नेमणूक राष्ट्राध्यक्ष करता.

श्रीलंकेची न्यायवेवस्था रोम,डच,ब्रिटीश,टेसावालामाय,मुसलमान आनी कंदयान कायद्यांचेर आदारल्या.धर्माप्रमाण वा खटल्या प्रमाण ह्या कायद्यांचो उपेग करतात. देखीक,कंदयान कायदो कंदयान सिंहलींक दायज मेळोवपाखातीर वा लग्नासंबंदी हक्कांवेळार