Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/364

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

मुखेली केलो. कार्ल हो मुळचो जर्मन आशिल्लो आनी ताका रोमानियनाविशीं साप्प उणी म्हायती आशिल्ली. पूण रोमानियेंतल्या वरिश्ठ लोकांच्या तेंक्यान ताणें 50 वर्सां मेरेन राज्य केलें. एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या मध्याक मेरेनय तुर्की साम्राज्य रोमानियाचेर आपले हक्क सांगताले. पूण 1878त चडशा युरोपी देशांनी रोमानियेचें स्वातंत्र्य मानून घेतिल्लें. 1881त रोमानिया राजाचें राज्य जावन कार्ल हो कॉरोल पयलो हो रोमानियाचो राजा जालो. कॅरोलाचे राजवटींत रोमानियेचे पयले राजकीय पक्ष तयार जाले. तशेच सरकारी प्रतिनिधींक वेंचून काडपाचे हक्क लोकांक मेळ्ळे. पूण वेंचणुकेची पद्दत खूब घुस्पागोंदळाची आशिल्ल्यान तिचो लाव शेतकामत्यांक मेळ्ळोना. कॅरोलाचे राजवटींत रोमानियाची अर्थीक स्थितीय खूब सुदारली. पूण तिचो लाव फकत देशांतल्या गिरेस्त लोकांक मेळ्ळो. शेतकामत्यांची परिस्थिती तशीच उरली. 1907त त्राशिल्ल्या शेतकामत्यांनी बंड उबारून साबार गिरेस्त लोकांची घरां हुलपावन तांच्या पिकांचीय नाशाडी केली. रोमानियेच्या सैन्यान तें बंड मोडून उडयलें. तातूंत उण्यांत उणे 10,000 शेतकामत्यांक मरण आयले. कॅरोलाक 1914त मरण आयलें. उपरांत ताचो पुतणयो फेर्दिनांद रोमानियाचो राजा जालो.


पयल्या म्हाझुजांत सुरवेक रोमानिया तटस्थ रावलो. पूण 1916त तो फ्रांस, ग्रेट ब्रिटन आनी तांच्या इश्ट राश्ट्रांक मेळून युरोपी मध्य देशांआड (खास करून ऑस्ट्रिया-हंगेरी आनी जर्मनी) झूजपाक लागलो. रोमानियाक बॅनाट, बुकोविना आनी ट्रान्सिल्वानीआ हे रोमानियन लोकसंख्या चड आशिल्ले प्रांत ऑस्ट्रिया-हंगेरीकडच्यान घेवपाक जाय आशिल्ले. पयल्या म्हाझुजांत इश्ट राश्ट्रांक जैत मेळिल्ल्यान शांतताय कबलाती वेळार रोमानियेक जाय आशिल्ले प्रांत मेळ्ळे. त्या तिनूय प्रांतांक लागून रोमानियेची लोकसंख्या आनी आंवाठ दोन पटींनी वाडलो. अशे रितीन राबितो आशिल्ली चडशी सगळी भूंय पयलेच खेपे रोमानियेचे सत्तेखाला आयली.


पयल्या म्हाझुजाउपरांत रोमानियांत लिबरल पक्षाचो शेक चलतालो. ताणी साबार गिरेस्त जमीनदारांच्यो इस्टेटी घेवन, तांचें रुपांतर शेतजमनींत करून त्यो शेतकामत्यांक विकल्यो. शेताकामत्यांचे जिणेंत सुदारणा घडोवन हाडपाखातीर लिबरल पक्षान साबार येवजणो आंखिल्ल्यो. पूण 1929त संवसारभर सुरू जाल्ल्या मंदीच्या काळाक लागून रोमानियेची अर्थीक स्थिती इबाडली. हाकालागून लाखांनी रोमानियन लोकांच्यो नोकऱ्यो गेल्यो. देशांतले गरिबीक आनीकय ओतो आयलो. इबाडिल्ले अर्थीक वेवस्थेक लागून रोमानियांत 1930 उपरांत नवे फुडारी आयले. युरोपांतल्या हेर राश्ट्रांप्रमाण रोमानियेंतय फॅसिस्ट लोकांचो शेक वाडलो. तांणी आयर्न गार्ड (Iron Guard) चळवळीखाला देशांतल्या हेर राजकीय पक्षांक घात-पाता सारकिल्यो पद्दती आपणावन विरोध केल्लो. कम्युनिस्ट, ज्यू लोक आनी उदारमतवादी प्रणालीक लागून रोमानियेची अर्थीक स्थिती इबाडली अशें ते सांगताले. राजा फेर्दिनांदाक 1927त मरण आयलें. उपरांत तीन वर्सांनी ताचो चलो कॅरोल दुसरो सत्तेर आयलो. ताचे राजवटीचे सुरवेच्या तेंपार फॅसिस्टांचे चळवळींक नेट आयिल्लो. आपली सत्ता फॅसिस्टांच्या हातांत वचत, ह्या भंयान राजा कॅरोलान आपल्याकच रोमानियेचो हुकूमशा घोशीत करून आयर्न गार्ड संघटनेक आनी हेर पक्षांक बेकायदेशीर थारायले.


दुसऱ्या म्हाझुजावेळारय रोमानियेन सुरवेक तटस्थ रावपाची भूमिका आपणायली. पूण 1904त हंगेरीन जर्मनीच्या आदारान रोमानियेची ट्रान्सिल्वानिया भाग हातासलो. उपरांत सोव्हिएत युनियनान रोमानियेचो उत्तरेकडचो भाग घेतलो जाल्यार बल्गेरीयन रोमानियेचो दक्षिणेकडचो भाग घेतलो. रोमानिया तटस्थ राविल्ल्यान शेजारचीं राश्ट्रां ताचो गैरफायदो घेवन देशाचो एक – एक भाग घेत आसा हें जाणून रोमानियन लोकांनी राजा कॅरोलाक विरोध करून ताका सप्टेंबर 6,1940 दिसा सत्तेवयल्यान सकयल देंवयलो आनी ताचे सुवातेर ताचो चलो मायकल हाका राजा केलो. पूण मायकल हो नांवापुरतोच राजा आशिल्लो. खरेपणान देशाचीं सगळीं राजकीय सुत्रां म्हामंत्री आयन अँटोनेस्कू हाच्या हातांत आशिल्लीं. अँटोनेस्कू जर्मनीक सहकार्य केल्यान, ऑक्टोबरांत जर्मनीन आपलें सैन्य रोमानियेंत दवरलें. अशे रितीन रोमानियेनय जर्मनीवटेन दुसऱ्या म्हाझुजांत वांटो घेतलो. पूण ऑगस्ट 1944 सावन जर्मनीचेर एका फाटल्यान एक अशो हारी पडत रावल्यो. जर्मनी वांगडा रोमानियेचीय पुरायपणान हार जातली ह्या भंयान राजा मायकलान अँटोनेस्कूक सत्तेभायरो केलो आनी रोमानिया इश्ट राश्ट्रांक मेळ्ळी. 1945त झूज सोंपतकच तांतूत इश्ट राश्ट्रांक जैत मेळ्ळें. इश्ट राश्ट्रांनी हंगेरी कडच्यान ट्रान्सिल्वानिया घेवन तो प्रांत रोमानियेक परत दिलो. पूण रशियेन आनी बल्गेरीयेन घेतिल्ले प्रदेश रोमानियाक परत दिलेनात.


दुसऱ्या म्हाझुजांत रशिया इश्ट राश्ट्रांक मेळून जर्मनी आनी ताच्या सांगाती देशांआड झगडटाली. 1944त रशियेन सैन्यान रोमानियेचेर ताबो मेळयलो. उपरांत 1950 मेरेन रशियन सैन्य थंय आशिल्लें. दुसऱ्या म्हाझुजापयलीं रोमानियेंत कम्युनिस्ट पक्षाक व्हडलेंशें म्हत्व नाशिल्लें. पूण झुजाउपरांत रशियन सैन्याच्या आदारान रोमानियन कम्युनिस्ट पक्ष सत्तेर आयलो. ताणी आपल्या विरोधकांक बंदखणींत दवरले वा जिवेशीं मारले, आनी 30 डिसेंबर 1947 दिसा राजा मायकल हाका सत्तेभायरो केलो. कम्यूनिस्टांनी रोमानिया हो स्वतंत्र लोकशाय देश आशिल्लो. देशाच्यो सगळ्यो राजकीय हालचाली रशियन संविधानाचेर आदारिल्लें. देशाची शिक्षणीक पद्दत अर्थवेवस्था आनी विदेशी धोरण हांचेरूय रशियेचो ताबो आशिल्लो. 1960त मेरेन रोमानियेच्या राज्यकारभारांत रशियेचो चड आनी चड हस्तक्षेप जातालो. पूण