La stria dala crëusc de Sacun

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
La stria dala crëusc de Sacun  (1921)  by Ujep Antone Perathoner
Gherdeina
grafia moderna

La stria dala crëusc de Sacun.


Bera Matie da La Luega, zeche vedl che stajova sa Sacun, cuntova ch’ l fova jit n iede da jëunn te Plesdinaz a mutans.

A jì a cësa ‒ l dajova la luna y sarà stà ntëur la dodesc d’ nuet ‒ jiva for n valgun var dan ël n gran giat fosch.

Canche l ruva ora la crëusc da Sacun, l giat se n fova ntant sparì, vëighel mpueʼ sëura streda na burta pitla vedla, zënza dënz ‒ cula piza dl nes tucovela l sumenton ‒ y plëina de runfles, senteda sun en ciuch. Matie ova bën bel plu suvënz audì cuntan, che a passé d’ nuet la crëusc da Sacun ne iel nia dut sceche se toca, mo no perauter ch’ l s’ essa pa temù a udëi chësta burta vedla.

Ëila s’ arleva da chësc ciuch, vën daujin y dij cun na usc drët dëibla y suela: Jëunn! burta la sajon o bela, ie lʼ é do la vela; smauz te pënia o lat, a mi me vala t’ un fat.”

Matie s’ ova po mpueʼ sperdù a audì na tel rujeneda cër da puech fundamënt y mpo feter stramba; ël passa dlongia via y ti sveia zeruch: “Burta vedla stria, vaten dai piesc! Cun te ne vuei avëi da fé nia.”

N chël mumënt scumëncel a se asniblé y se scuré spavënt aslune; Matie ne fova mo via Peza ‒ la prima cësa dedora da la crëusc de Sacun ‒ fovel bele tan scur, che ne se dij nce no d’ udëi vel’ troi o vel’ streda. Ntant scumëncel nce mo a jì n vënt tribl, a pluvëi sceche i jetessa ju cun brentes, n tëmp y na burasca, che n’ essa pedù miné, che vënie la fin dl mond.

Nosc puere Matie va y va zënza s’ entënder ora ulache l foss. Da la gran sperduda y pëura jivel dut n gota. L parova ch’ l fosse bel dis y dis sun streda, zënza rué pra vel’ cësa o s’ ntupé ora, de cie vieres ch’ l jisse. T’ n iede audel via Sacun sunan l’ anmaria y pra l prim bot d’ ciampana scumencël inò a s’ ntënder ora ulach’ l ie. L fova tel medemo luech, ulach’ l s’ ova mbatù te chëla vedla stria, jit duta nuet y mpo no ruvà inió; l fova unì ncantà.

Bon stanch y sprigulà y mol scʼch’ en punjin ruvel a cësa y ti la conta ai siei. Ma chisc ne i la ulova nia drë crëier y l cuienova mo dijan: “T’ ares abù na pula”!

La sada do chësta storia njinia anda Trejia, l’ oma d’ Matie a turné la pënia. Ëila mëina y torna te chësta pënia, zënza ch’ la foss bona dʼla fé unì; mët ite plecies d’ aulif benedì, polver dla mana dla Madona d’ agost, prova dla dutes, fej uni mitl, nia ne jova. Śën s’ n ala bën ntendù ch’ la storia ne ie ala drëtes; ne resta auter ch’ jì ja Urtijëi da seniëur Batista, zeche vedl preve, ch’ ova fà la scoles fosces y ch’ ova studià la negromanzia.

Nsci feji nce. Matie leva l dì do, la dumënia a benëura, va a Urtijëi y ti conta la storia a chësc vedl preve. Chësc vedl seniëur Batista, ch’ fova lonc y lerch spavënt cunesciù per bon dala stries y per striunëc, zera ca n valgun tei vedli libri, liec y studiea n pez do; po ti dal a Matie n per d’ abeti benedì y n fiertrat drët gros de la lunghëza dʼ n brac, ënghe benedì y ti dij: “Tu y i vosc sëise tumei tla mans d’ na stria y ne resta auter ch’ la scunjeré ora. Tachete ntëur chësc abete y va mo nsnuet danter la undesc y la dodesc sa la Crëusc d Sacun; sce te vëijes inò ch’l giat, dì medrë trëi iedesc “apage satanas” y po dà ëuta, mët l fiertrat te fuech nfin ch’ l ie ruënt y fier limpea te pënia per brujé ora la stria y t’ uderes ch’ la pënia vën inò scʼche zënza y ch’ l sarà inò dut al orden.

Ma la pënia muesses mené nzeruch, scenó ne pò ora la stria.”

Matie va debota a cësa y de nuet sa la Crëusc d’ Sacun. Iló vëijel bel mpont inò ch’l gran giat; canch’ l à abù dit trëi iedesc ch’la doi certa paroles “apage satanas” s’ n ie mucià ch’l bur’ tier spudan fuech.

Matie dà debota ëuta, fier cul fiertrat ruënt te pënia, dà n valguna menedes nzeruch y l smauz fova tlo scʼche zënza.

Do ntlëuta ne n’ à Matie no i siei mei plu abù da patì velch dala stries no cun l tëmp, no cun la pënia, no te stala.