Iliado/Rapsodio I

by Homeros

←Iliado

Iliado by Homeros Rapsodio I

Rapsodio II→

Kantez, ho Deino, dil Pèléido Akhillevs^[1] la dizastroza iraco, qua per senfina malaji opresis la Akhaiani, e sendis adche Aidès tante grandanombra anmi di heroi, qui ipsa livresis kom nutrivi por la hundi e por omna karnavida uceli. E la projeto da Zevs efektigesis tale, depos ke disputo opozabis l'Atréido, rejo dil homi, e la deala Akhillevs.

Qua, inter la Dei, disputigis li tale? La filiulo di Zevs e di Lètô^[2].

Iraceskinta kontre la Rejo, il produktis che la armeani mortigera morbo, e la populi perisis, pro ke l'Atréido kovresabis per deshonoro Krisès, la sakrifisto. Ed ita venabis vers la rapida navi dil Akhaiani por retrokomprar sua filiino; e, dum portar la grandega preco di la liberigo, e, dum tenar en lua manui la bendeti dil Arkisto Apollôn, olqui suspendesis ye la ora ceptro, il suplikis omna Akhaiani, e precipue la du Atréidi, qui esas princi dil populi:

-Ho Atréidi, e vi, ho Akhaiani, qui surhavez bela 'knèmidi'^[3], utinam*^[4] la Dei, qui habitas la Olimpiala domi, impedez vi destruktar di Priamos la urbo e pose retroiror felice; ma retrodonez a me mea amata filiino e recevez la preco di la liberigo, se vi veneracas di Zevs la filiulo, nome la Arkisto Apollôn. Ed omna Akhaiani, per favoroza murmuri, volis ke on egardez la sakrifikisto e ke on recevez la preco splendida; ma ico ne plezis a l'anmo dil Atréido Agamemnôn, ed il forpulsis lu shaminde, ed a lu il dicis ita violentoza paroli: -Atencez, oldulo, ke me ne renkontrez tu proxim la kava navi sive pro ke tu restez ibe sive pro ke tu retrovenez adibe, pro timo ke la ceptro e la bendeti dil Deo cesez protektar tu. Tua filiinon me ne emancipos. La oldeso atingos elu en mea domo, en Argos, fore de elua patrio, dum ke el texos telo e kushos en lito mea. Ma, departez ! men ne iracigez, por ke tu havez la posibleso retroirar sekure a tua hemo. Tale ilu parolis, e la oldulo tremis ed obediis. Ed il marchis tacante, alonge la marala rivo, qua audigas sennombra bruisi. E, pos ke il konstatis ke il esas fore, il suplikis la Rejo Apollôn quan Lètô, posedanta bela hararo, genitis: -Askoltez me, Portanto dil arjenta arm-arko, tu qua protektas Khrisé e Killa la santino, e qua esas la mastro di Ténédos^[5], Sminthevs^[6]! Pro ke me ornis tua bela templo, pro ke me brulis por tu la grasa kruri dil Tauri e dil kaprini, exaucez mea deziro, nome ke la Danaani expiacez mea lakrimi per tua flechi! Tale lu parolis pregante, e Phoibos Apollôn audis lu; e del Olimpiala somito, il hastis, iraceskinta en sua kordio, dum portar l'arm-arko sur sua shultri kun ilua plena flechuyo. E la flechi bruisis sur la dorso dil iracoza Deo, ye singla de lua movi. Ed il marchis, a la nokto simila.

***

Sidanta en izolita loko, fore de la navi, il lansis flecho, e terorigiva bruiso ekiris la arjenta arm-arko. Unesme il frapis la muli e la rapide kuranta hundi; ma, pose, il perforis la homi ipsa per la flecho qua ocidas. E sencese la rogi, qui esis pezoza pro la kadavri, brulis.

Depos non dii la deala flechi sisis tra la armeo, e, ye la dekesma dio, Akhillevs vokis la populi irar aden la « agora » ^[7]. Hèrè^[8], qua havas blanka brakii, inspirabis ico ad ilu pro ke elu timis pri la Danaani ^[9] quin el vidis perisar. Kande li omna asemblesis, lore staceskante inter ili, Akhillevs di qua la pedi kuras rapide, tale parolis:

– Ho Atreidi, me opinionas ke ni mustas retroirar e ristartar nia vaganta kuradi sur la maro, se tamen ni sucesos evitar la morto, nam, amba, la milito e la kontagio domtas la Akhaiani. Ni questionez haste divinisto o sakrifikisto, od sonjiinterpretisto, nam sonjo venas de Zevs. Ilu dicez a ni pro quo Phobos Apollôn esas iracoza, nome sive il reprochas a ni neegardita vovi sive il postulas ke ni efektigez promisita hekatombi. Ni saveskez, lore ke il kontentesos per la fumanta graso dil agneli e di la bela kaprini, kad il foririgos de ni ica kontagio.

Tale parolinte, lu sideskis. E la Thestorido^[10] Kalkhas, qua esis ecelanta divinisto, staceskis. Ilu savis la prezenta, futura e pasinta kozi, e lu duktabis ad Ilios la Akhaiani, helpe dil sakra cienco di qua il recevabis la doto da Phoibos Apollôn. Tre saje, il dicis en la « agora ».

– Ho Akhillevs, amata da Zevs, tu imperas a me explikar la iraco di rejo Apollôn la Arkisto. Me agos lo, ma unesme promisez e jurez ke tu defensos me per tua parolo e tua manui; nam, tre probable, me igos iracoza la viro qua imperas omna Argiani ed a qua omna Akhaiani obedias. Rejo esas tro povoza kontre inferioro qua igas lu iracoza. Quankam, dum la instanto ipsa kande il ofensesas, lu represas lua iraco, uladie il kontentigos ol, pos meditir projeto tasinse en lua kordio. Dicez do a me ke men tu protektos.

Ed Akhillevs di qua la pedi kuras rapide, dum respondar a lu, parolis tale:

– Dicez sen pavoro to quon tu savas. No ! Ye Apollôn, amata da Zevs e di qua tu savigas dal Danaani la sakra deziri, no ! nulu de ili, ho Kalkhas, dum mea vivo- e koncio-tempo, darfos agar violentoze kontre tu permanue proxim la kava navi, mem se tu nomus Agamemnôn, qua havas la glorio esar la maxim potenta Akhaiano.

E la nereprochebla divinisto divenis kurajoza e dicis :

– Apollôn ne reprochas a vi neegardita vovi nek hekatombi; ma il venjas lua sakrifikisto, quan Agamemnôn traktis shaminde, nam il ne liberigis lua filiino pro ke il refuzis recevar la preco di elua emancipo. E, lo esas pro ita motivo, ke l'Arkisto Apollôn extreme sufrigas vi per malaji; ed il duros agar ankore tale future, ed il ne desaparigos la pezoza « Keri » ^[11] di la kontagio, tam longatempe kam vi ne retrodonabos a lua amata patro la yunino qua havas kurvigata brovi e tam longatempe kam sakra hekatombo ne duktesabos ad Khrisè. Lore la Deon ni kalmigos.

****

Tale parolinte, lu sideskis. E la Atreida^[12] heroulo Agamemnôn, qua imperas til fora loki, staceskis, e lua anmo frapesis doloroze; e nigra iraco plenigis lua pektoro, e lua okuli similesis flagranta fairi. Furioza kontre Kalkhas, lu parolis tale : - Ho desfortuniganta divinisto, nulatempe tu dicis ulo agreabla a me. Nur plezas a tu predicar malaji. Nulatempe tu parolis nek agis bone; e yen nun meze dil Danaani, en la « agora » tu profetesas ke la Arkisto Apollôn opresas ni per malaji pro ke me ne volis recevar la splendida preco dil virgino Khryseis, nam me preferas retenar el en mea fora domo. Fakte, me preferas elu kam Klytaimnestrè, elquan me spozigis kom virga yunino. Elu esas infra ad el nek per la korpo, nek per la staturo, nek per la inteligenteso, nek per la kapableso laborar. Ma tandem me retrodonos elu, nam me preferas la salveso dil populi kam lia destrukto. Do, preparez rapide preco-indiko a me, por ke me ne esez la unika Argiano qua spoliesas. Ico ne decus, nam quale vi konstatas mea raptajo-parto forprenesas de me.

E la deala Akhillevs, di qua la pedi kuras rapide, respondis a lu :

- Ho tre superba Atreido, tu qua esas la maxim avara de la homi, quale la grandanma Akhaiani povus indikar altra preco a tu ? Ka ni posedas spoliuri quin ni povas komunigar ? Olti quin ni raptis de la devastita urbi disdonesis, e ne decas ke la homi olin itere partigez. Ma tu, tu livrez ica yunino a lua Deo, e ni, Akhaiani, ni retrodonos a tu la trioplo e la quaroplo di lua valoro, se Zevs ultempe grantos a ni destruktar Troiè^[13], qua havas forta muri.

E rejo Agamemnôn, dum respondar a lu, parolis tale: - Ne kredez ke tu povos trompar me, malgre tua eceptala kurajo, ho Akhillevs, tu qua esas simila a deajo, nam tu ne luros me, neanke tu persuados me. Ka tu volas , dum ke tu konservas tua parto, ke me sidez en mea indijo, per emancipar ica yunino ? Se la grandanma Akhaiani kontentigos mea kordio per samvalora preco, to esez. Se ne, me raptos tua posedajo, od olta di Aias, od olta di Odissevs; e me forportos ol, ed ilta vers qua me iros taskope indignos pri lo. Ma ni pensos ad ico plu tarde. Do, ni lansez nigra navo a la deala maro, ol esos provizita per remili, kargita per hekatombo, e ni enirigez ol da Khryseis, di qua la vangi esas bela, sub la guidado da chefo,ne importas kad lu esez Aias, Idoménevs, o la deala Odissevs, o tu ipsa, ho Pèléido, tu qua esas la maxim pavoriganta de omna viri, en la skopo kalmigar la Arkisto Apollôn danke la facita sakrifiki.

Ed Akhillevs, di qua la pedi kuras rapide, dum regardar ilu per furioza okuli, tale parolis :

- Ha ! homo senpudora, avidulo ! Quale nur un de la Akhaiani hastus obediar tu, sive oportez embuskar, sive on devez kombatar kurajoze kontre la viri ? Me ne venis por mea propra afero atakar la Troiani,qui esas per lanci armizita, nam li nulatempe domajis me. Nulatempe li raptis mea bovi nek mea kavali, nulatempe, en fruktoza Fthiè, li devastis mea rekoltaji : nam grandanombra monti ombrizita e la sonanta maro separas ni. Ma tun ni sequis por plezar a tu, ho senshamo ! por venjar Ménélaos e tu, ho hund-okulo ! E tu nule egardas nek memoras ico, e men tu minacas prenar de me la rekompenso por qua me tante laboris e quan donis a me la filii dil Akhaiani ! Certe, me nulatempe recevas parto egala a la tua kande onu spolias dense habitata urbo Troiana; e tamen mea manui suportas la maxim pezoza kargajo di la impetuoza milito. E, kande venas la tempo di la divido, la maxim bona parto atribuesas a tu; e, pose, dum flexar pro la fatigeso produktita dal kombato, me retrovenas a mea navi kontentigante me per negranda rekompenso. Cadie, me departas a Fthiè, nam esas preferinda rivenar a mea domo sur mea spornizita navi. E me ne pensas, ke pos insultegir me, tu rekolios hike spoliuri e richaji.

E la Rejo di la homi, Agamemnôn, respondis a lu:

- Fugez, se tua deziro inklinigas tu ad ico. Me ne demandas a tu restar por defensar mea afero. Mil altri esos kun me, precipue la tre saja Zevs.Tu esas, inter la reji nutrata da la Kronido
Kronido: Filiulo di Kronos (Saturno) konseque ita nomo indikas Zevs, la rejo dil Dei.
, ta qua esas maxim odiata da me. Tu prizas nur la deskonkordo, la milito e la kombato. Se tu esas brava, lo esas probable pro ke la Dei volis ico. Retroirez a tua domo kun tua navi e tua kompanuli; komandez la Myrmidoni^[14]: pro ke Foibos Apollôn prenas de me Khrysèis, me retrosendos el sur un de mea navi kun mea kompanuli, e me ipsa me iros ad-sub tua tendo e me forportos de ol Brisèis qua havas bela vangi, elquan tu recevis kom tua parto, en la skopo ke tu intelektez ke me esas plu potenta kam tu, e ke nulu audacez dicar a me, facio kontre facio, ke lu egalesas me.

Tale lu parolis, e la Pèléiôn divenis angoroza, e lua kordio, en lua maskula pektoro, deliberis kad, per prenar l'akuta espado havata sur sua kruro, il dispersos la turbo ed ocidos l'Atréido, o kad lu kalmigos sua iraco e represos lua furio.

***

E dum ke il deliberis en lua anmo e lua spirito, e ke lu arachis sua granda espado ek olua etuyo, Athènè^[15] venis del Ouranos^[16], pro ke Hèrè, qua havas blanka brakii, sendabis el, nam el amis e protektis amba Reji. El stacis dope e sizis la Pèléiôn per lua blonda hararo; videbla el esis nur por lu sola, pro ke nula altra homo perceptis elu. Ed Akhillevs, astonegita, riturnis su, e senfriste il rikonocis Athènè di qua la okuli esis terorigiva, ed il dicis ad el per alizita paroli^[17]:

– Pro quo tu venis, ho filiino di Zevs tempestoza? Kad lo esas en la skopo vidar la insultego facita a me dal Atreida Agamemnôn ? Ma me dicas lo a tu e mea parolo efektigesos, me pensas : il balde mortos pro lua insolenteso.

E Athènè, qua havas klara okuli, respondis a lu: – Me venis del Ouranos por kalmigar tua iraco, se tu volas obediar. La deala Hèrè, qua havas blanka brakii, sendis me pro ke el vin amas e protektas amba. Do, haltez, ne prenez la espado en tua manuo, venjez tu nur per paroli, irgequo eventez. E me dicas lo a tu, e to quon me dicas efektigesos : balde la ofenso facita a tu pagesos kompense po triopla preco de splendida donacaji. Retenez tu ed obediez ni.

Ed Akhillevs, di qua la pedi kuras rapide, dum respondar, parolis tale ad elu:

– Ho Deino, me mustas egardar tua impero, quankam me esas iracoza til la fundo di mea anmo. To quon tu rekomendas esas por plu bona stando di nia aferi, probable, nam la Dei exaucas ti qui obedias li.

Tale lu parolis, e, dum frapar per forta manuo la arjenta mancho di sua armo, il ripozis sua espadego en olua etuyo e ne desobediis la impero da Athènè. Ed elca retroiris apud la altra Dei, en la Olimpala domi di Zevs tempestoza. E la Pèléido, eruptanta pro iraco, interpelis la Atréido per acerba paroli:

– Ho tu plenega de vino, hundokulo, cervokordio! Nulatempe tu audacis, en tua anmo, armizar tu por la kombato kun la viri, nek preparar embuski kun la princi dil Akhaiani. Ico pavorigus tu quale la morto ipsa. Certe, esas multe plu facila, en la granda armeo Akhaiana , deprenar la parto di ilta qua kontredicas tu, ho Rejo tu qua manjas tua populo pro ke tu komandas desestiminda viri. Se lo ne esus tala, ho Atreido , ica insolentajo esus la lastega. Ma me dicas ico a tu, e me facas pri ico granda juro : per ica ceptro qua produktas nek folii nek rami e qua ne plus verdeskos, depos ke ol tranchesis de lua trunko sur monto e ke bronza instrumento spoliis ol de lua folii ed kortico ; e per la ceptro quan la filii dil Akhaiani portas che lia manuo kande li judicias e mantenas la legi ye la nomo di Zevs, me facas pri ico granda juro : certe balde la regreto di la prezenteso di Akhillevs invados omna filii dil Akhaiani, e tu jemos pro ke tu ne povos defensar li, kande li falos amasale sub la frapi dal homiocidero Hektôr ; e tu esos iracanta e lacerata en la fundo di tua anmo pro insultegir la maxim brava de omna Akhaiani.

Tale parolis la Pèléido, ed il jetis adsur la tero lua ceptro, olqua havas ora klovi, ed il sideskis. E l'Atréido anke iraceskis; ma la ecelanta « agoreto » dil Pyliani, nome la harmonioza Nestôr staceskis.

E la parolo fluis de lua lango, ed ol esis dolca quale la mielo. Ed il ja vivabis dum evo di du generacioni de homi, qui naskabis e nutresabis kun lu en la deala teritorio Pylos, ed il regnis la triesma generaciono. Tre saje, il dicis en la « agora »:

– Ho Dei ! Certe, granda trauro invadas la Akhaiana lando ! Yen ke Priamos joyos e ke la filiuli di Priamos same kam omna cetera Troiani anke joyos en lia kordio, kande li saveskos pri via disputi, ho vi qui esas super la Danaani en la « agora » ed en la kombato. Ma lasez vin persuadar, nam vi amba esas min evoza kam me. Olim me vivis kun homi plu brava kam vi, e nulatempe li kredis ke me esas min valoroza kam li. No, nulatempe me vidis e rividos viri quale Peirithoos, e Dryas, princo dil populi, Kaineus, Exadios, Polyphèmos simila a Deajo, e Thèseus Aigéido egala a la Nemortivi. Certe, li esis le maxim brava de la homi nutrata sur la tero, ed ili kombatis kontre le maxim brava, t.e. la Centauri dil monti ; ed ili mortigis li hororinde. E me esis kun li, veninte de la fora lando Pylos, e li advokabis me, e me kombatis segun mea kapableso, nam nula de la homi qui esas nunadie sur la tero povabus rezistar kontre li. Ma li askoltis mea konsili e konformigis su a li. Do obediez, nam ico esas en maxim bona skopo. Ne permisesas ad Agamemnôn, quankam il esas plu potenta, raptar a la Pèléido la virgino quan donis a lu la filiuli dil Akhaiani, ma anke tu ne devas, ho Pèléido, rezistar kontre la rejo , nam tu ne esas la egalulo di ca ceptro-Portanto quan Zevs gloriizis. Se, unlatere, tu esas plu brava, se deala matro tun parturis, altralatere Agamemnôn esas plu potenta e komandas plu granda nombro de homi. Ho Atréido, renuncas tua iraco, e me suplikas Akhillevs retenar la sua, nam il esas la solida shildo dil Akhaiani en la milito mala.

E tale parolis rejo Agamemnôn:

– Ho oldulo, tua vorti esis saja e bona ; ma ica viro volas superesar omni, komandar omni e dominacar omni. Me ne pensas ke ulu aceptez ico. Se la Dei, qui sempre vivas, igis lu esar brava, kad li tamen permisas a lu, camotive, insultar la rejo?

Lore la deala Akhillevs a lu respondis:

– Certe, me meritus dicesar kom deskurajoza e desnobla se, ye singla de tua paroli, me obedius tu por omno. Imperez a la altri, ma nule a me ipsa, nam me pensas ke me ne plus obedios tu future. Me volas dicar ico a tu ; memorez lo bone: Me ne kombatos kontre ulu pro ica virgino, quoniam* vi prenez de me to quon vi donabis a me ; ma tu ne forportos kontre mea volo irgequo de omna cetera kozi qui esas en mea navo nigra e rapida. Se tu probos ico e ke ica asistanti vidos lo, lore, senfriste, disfluos tua nigra sango cirkum mea lanco.

Tale pos interinsultegir parole, li staceskis e livis l' »agora » proxim la navi dil Akhaiani. E la Pèléido foriris, kun la Ménoitiado^[18] e lua kompanuli, irante a sua tendi. L'Atreido, lualatere, irigis rapida navo a la maro, il provizis ol per duadek remili e pozigis en lu kekatombo por la Deo e duktis ipsa en ol Khryseis, di qua la vangi esas bela. La chefo di ca expediciono esis la subtila Odissevs.

Dum ke li navigis sur la voyi marala, l'Atreido imperis a la populi purigar su. Lore li omna purigis su e forjetis lia nepuraji aden la maro, pluse li sakrifikis selektita hekatombi de tauri e de kaprini ad Apollôn, alonge la rivo dil maro nefekunda. E la odoro di oli acensis a l'Ouranos, en vortico de fumuro. Dum ke li agis tale, Agamemnôn obliviis nek sua iraco , nek la minaco, quan lu dicabis ad Akhillevs. Ilu interpelis Talthybios ed Eurybatès, ilqui esis lua heraldi ed intima amiki:

– Irez a la tendo dil Pèléido Akhillevs. Sizez permanue Brisèis, qua havas bela vangi ; e, se il ne donas elu, me ipsa, akompanata da plu granda nombro de viri, iros sizar el, ed ico esos plu chagreniganta por il.

Ilin sendis la Atrèido per ica akra paroli. Pose li marchis, kun regreto, alonge la rivo dil maro nefekunda, e li venis a la tendi ed a la navi dil Myrmidoni. Lore li trovis la Pèléido sidanta apud lua tendo e lua nigra navo, komprenende Akhillevs ne esis joyoza vidar li. Pavorigita e respektoza, li stacis opoze a la Rejo, li nek parolis a lu nek questionis lu. Ilu komprenis ili en sua anmo e dicis:

– Saluto, ho anuncanti di Zevs e dil homi ! Proximeskez. Vi nule esas kulpoza kontre me, ma certe Agamemnôn, qua sendas vi por querar la virgino Brisèis. Staceskez, ho deala Patroklos, adduktez el e ke elun li forduktez ! Ma li esez testi avan la Dei felica , avan la homi mortiva ed avan ica feroca Rejo, se ulatempe on bezonos me por eskartar la destrukto di omni ; nam, certe, Agamemnôn esas furioza sinkinta en lua mala pensi, ed il memoras nulo, ed il previdas nulo por ke la Akhaiani kombatez sekure proxim la navi.

Tale lu parolis, e Patroklos obediis sua amegata kompanulo. Il duktis ad-exter la tendo Brisèis, qua havas bela vangi, ed il livris el por ke el forduktesez. Pose la heraldi retrovenis a la navi dil Akhaiani, e la yunino sequis li kontrevole. Lore Akhillevs, plorante, sideskis, il esis fore de lua amiki, sur la spumo-blanka rivo, e, dum regardar la libera maro tote nigra, per extensita manui, il suplikis lua amegata matro:

– Ho matro mea ! quoniam* tu parturis me por vivar dum poka tempo, la Olimpala Zevs qua tondras en la nubi devus adminime grantar a me ula honorumo; ma nun il nule agas tale. Ed, ultre lo, yen ke l'Atréido Agamemnôn, qua komandas multa homi, des-honorizis me, e lu posedas la rekompenso quan lu raptis de me.

***

Tale lu parolis dum lakrimifar. E lua matro veneracinda audis ilu, sidanta funde dil abismo, apud lua olda patro. Lore, quik, el emersis de la maro blanka, quaze nubo; e, sideskante opoze a lua filiulo qua ploris, elu karezis il permanue e parolis a lu:

- Filio mea, pro quo tu ploras ? Quala bitreso eniris tua anmo? Parolez, nulon celesez, por ke ni savez amba. Ed Akhillevs di qua la pedi kuras rapide parolis kun profunda sospiro:

- Lon tu savas; pro quo dicar a tu to quon tu savas ? Ni iris kontre Thèbè la santa, qua esas la urbo di Etiôn, e ni spoliis ol, e ni forprenis omno de ol; nome dil Akhaiani la filii partiginte la raptaji, donacis a l'Atréida Agamemnôn Khrysèis qua havas bela vangi. Ma balde Khrysès, sakrifikisto dil Arkisto Apollôn, venis a la rapida navi dil Akhaiani, qui surhavas bronza vesti, en la skopo retrokomprar lua filiino. Ilu portis la nemezurebla preco di la liberigo, ed, en lua manui, esis la bendeti dil Arkisto Apollôn suspendita a la ora ceptro. Suplikante, il pregis omna Akhaiani , e precipue la du Atréidi, princi dil populi. Lore omna Akhaiani, per favoroza rumori, volis ke on respektez la sakrifisto e ke on recevez la splendida preco. Ma ico ne plezis a l'anmo dil Atréido Agamemnôn, ed il departigis lu shaminde per violentoza parolo. Konseque, la iracigita oldulo foriris. Ma Apollôn exaucis lua deziro , nam il treafecionas ilu. Il sendis kontre la Argiani mala flecho; e la populi perisis amasale; e la flechi dil Deo sisis tra la vasta armeo Akhaiana. Saja divinisto interpretis en la « agora » la sakra volo di Apollôn. Quik, kom la unesma, me volis ke on kalmigez la Deo. Ma la iraco kaptis la Atréido, e, subite staceskante, il dicis minaco qua nun efektigesis. La Akhaiani, qui havas kurvigita brovi, duktis la yuna virgino a Khrysè, sur rapida navo, ed adportas donaci a la Deo; ma du heraldi jus forduktis de mea tendo la virgino Brisèis quan la Akhaiani donacis a me. Koncerne tu, se tu volas lo, sokursez tua amata filiulo. Acensez al Ouranos Olimpala e suplikez Zevs, se ulatempe il esis favoroza a tu pro tua paroli o pro tua agi. Ofte me audis tu, en la patrala domi, kande tu dicis ke, sola inter la Nemortivi, tu evitigis mala fato a la Kroniôn ^[19] qua amasigas la nubi, dum ke la altra Olimpani , Hèrè e Poseidaôn e Pallas Athènè volis katenizar lu. E tu, ho Deino, tu adkuris, e tu liberigis lu de lua kateni, per advokar en la vasta Olimpo la giganto ye cent manui quan la Dei nomas Briaréos, e la homi Aigaiôn. Ica laste dicita esis multe plu forta kam sua patro, ed il sideskis, superba pro sua glorio, apud la Kroniôn; e la felica Dei divenis teroroza pro ico e ne katenizis Zevs. Nun memorigez ico da lu ; implorez lu ; e ke lu agez talamaniere ke lu helpez la Troiani , e ke iti retropulsez, per granda masakro, la Akhaiani kontre la maro ed aden lia navi. La Argiani juez lia Rejo, ed utinam* l'Atréido Agamemnôn, qua imperas til fore, sufrez pro sua kulpo, quoniam* il ofensis la maxim brava de omna Akhaiani. E Thétis, plorante, respondis a lu:

- Ho ve ! Filiulo mea, pro quo me genitis e nutris tu por mala destino ! Ho ! pro quo tu ne restis en tua navi, tu esus adminime kalma e sen lakrimi, pro ke tu esas vivonta nur dum poka tempo ! Ma yen tu esas tre desfelica e baldege mortonta, pro ke me genitis tu en mea hemo por mala destino ! Tamen, me iros a la nivoza Olimpo, e me parolos a Zevs, qua joyas pri la fulmino, e forsan il askoltos mea supliko. Koncerne tu, esez sidanta en tua rapida navi ed abstenez la kombato. Zevs iris, hiere, a la Okéanos por partoprenar granda festino, quan ofris a lu la nereprochebla Aithiopiani, same kam ad omna Dei sequinta lu. Ye la dek-e-duesma dio il retrovenos a la Olimpo. Lore me iros a la bronza domo di Zevs e me suplikos lu, e me opinionas ke il emoceskos pro ico. Tale parolinte, el departis e lasis dope Akhillevs iracoza e sufranta en lua kordio ye la memorajo di la yunino kun bela zono quan on raptis de lu violentoze.

***

E Odissevs (Odysseus), dum duktar la sakra hekatombo, arivis til Khrysè. Lore, la Akhaiani, qui enirabis la profunda portuo, faldis la veli olqui depozesis aden la nigra navo. Li abatis joyoze, ye la avana parto di ca navo, la masto pro ke la manovri permasta finesis ; e, duktinte la navo per remili, pos fixigir per amaro la kabli e ankragir lia marala vehilo, li decensis adsur la rivo, kun la hekatombo qua promisesis a la Arkisto Apollôn, Khrysèis ekiris la navo e la subtila Odissevs, duktante elu vers la altaro, livris el a lua amata patro, e dicis:

– Ho Khrysès ! La Rejo dil homi, Agamemnôn, sendis me por retrodonar a tu la filiino tua e por sakrifikar sakra hekatombo a Phoibos favore a la Danaani, en la skopo kalmigar la Deo qua opresas la Argiani per deplorinda kalamitati. Tale parolinte, il livris a lua manui lua amata filiino, e la odulo recevis elu joyoze.

Senfriste la Akhaiani ordinis la abundanta hekatombo en la sancionita ordino, cirkum la altaro konstruktita segun la rituo. Ili lavis a su la manui, e li preparis la salizita horde-grani; e Khrysès, laute, per levita brakii, pregis por ili:

– Askoltez me, ho Portanto dil arjenta arko, tu qua protektas Khrysè e la deala Killa, ed imperas forte sur Ténédos. Ja mea pregon tu exaucis ; tu honorizis me e tu afliktis la populi dil Akhaiani. Nun askoltez mea deziro, ed eskartez, fore de li, la kontagio.

Lu parolis tale pregante, e Phoibos Apollôn exaucis lu. E, pos pregir e varsir la salizita horde-grani, per inklinigar dope la kolo dil viktimi, ili egorjis e senpeligis li. Onu tranchis a li la kruri, on kovris li per graso ambalatere ed on pozis sur oli la kruda intestini.

La oldulo brulis oli sur sika ligno ed arozis oli per libaciono di reda vino. La yuna viri apud lu, tenis enmanue spisi kun kin pinti. Kande la kruri parkonsumesis, li gustis de la intestini ; e, partigante la ceterajo en plura peci, li fixigis oli che lia spisi, koquis oli sorgoze, e la totajo forprenesis de la fairo. Parfininte ica laboro, li preparis la repasto ; ed omni invitesis e nulu plendis, en lua anmo, pri la neegaleso dil porcioni. Kalmiginte lia hungro e lia dursto, la yuna viri kronizis per vino la krateri e repartisis oli inter omni. Dum la tota jorno, la yuna Akhaiani pacigis la Deo per lia himni, dum kantar la joyoza Peano e laudegar la Arkisto Apollôn qua joyis en lua kordio audar ili.

Kande Helios ^[20] falis e ke la ombri venis, ili kushis su apud la kabli, che la pruo di lia navo ; e kande Eôs^[21], havanta rozea fingri, e naskanta matine, aparis, li retroiris vers la vasta armeo dil Akhaiani, e la Arkisto Apollôn sendis a li favoroza vento. Lore, li erektis la masto, e li desfaldis la blanka veli quin la vento inflis per la mezo ; e la purpurea aquo sonis bruisoze cirkum la kareno di la navo qua kuris sur la maro dum efektigar lua voyirado.

Arivinte che la vasta armeo dil Akhaiani, li tiris la nigra navo a la maxim alta sabloza loko di la plajo; e, fixiginte ol sur longa rulbloki, li disiris a la tendi ed a la navi. Ma la deala filiulo di Pèlevs, Akhillevs di qua la pedi kuras rapide, sidanta apud lua lejera navi ne cesis pensar pri lua rankoro, ed il ne plus vidigis su en la « agora » qua famizas la viri, nek en la kombato. E il restis ibe, meditante triste ed iracoze e regretante la milito-klamo e la pelmelo.

Kande Eôs riaparis, ye la dek-e-duesma foyo, la Dei qui sempre vivas retrovenis kune en la Olympos, e Zevs marchis kom la unesma. Lore Thétis ne obliviis la pregi di lua filiulo ; e, emersante de la marala spumo, el acensis, fruamatine , tra la vasta Ouranos, til la Olympos , ube elu trovis Ica qua vidas omno, la Kronido, sidanta fore de la altra Dei, sur la maxim alta kolmo dil Olympos, qua havas grandanombra somiti.

El sideskis opoze a lu, kisis lua genui per la sinistra manuo, tushis a lu la mentono per la dextra manuo, e, suplikante lu, el dicis a la Rejo Zevs Kroniôn:

– Ho Patro Zevs, se ulatempe, inter la Nemortivi, me utilesis a tu, sive per mea paroli, sive per mea agi, exaucez mea prego. Voluntez honorizar mea filiulo qua, inter omna vivanti, esas maxim proxima a mortar. Yen ke la Rejo di la homi, Agamemnôn , insultegis lu, e ke lu posedas ilua rekompenso quan lu raptis de il. Ma tu, adminime, honorizez ilu, ho Olympano, tre saja Zevs, ed avantajizez la Troiani til ke la Akhaiani honorizez mea filiulo e facez homajo a lu.

***

Tale elu parolis, e Zevs, qua amasigas la nubi ne respondis e restis tacanta dum longa tempo. E Thétis, sizinte lua genui quin elu kisis, dicis duesmafoye:

– Konsentez e promisez sincere, o refuzez a me ica favoro, nam tu povas timar nulo. Me saveskez kad me esas la maxim desestimata de la Deini!

E Zevs, qua amasigas la nubi, kun profunda sospiro, dicis ad elu:

– Certe, lo produktos granda desfelicaji, kande tu luktigos me kontre Hèrè, e kande el iracigabos me per ofensanta paroli. Nome, elu ne cesas, inter la nemortiva Dei, reprochar a me sustenar la Troiani dum la kombato. Nun, departez urjante, pro timo ke Hèrè videz tu. Me reflektos por agar to quon tu demandas a me, e me donas a tu kom gajo pri ico signo di mea kapo, por ke tu esez konvikita. Ed ico esas la maxim granda de mea signi por la Nemortivi pro ke me povas nek revokar, nek renegar, nek omisar to quon me promisis per signo di mea kapo.

E la Kroniôn, parolinte tale, kontraktis lua blua brovi. La ambroziala hararo agitesis sur la nemortiva kapo dil Rejo, e la vasta Olimpo shanceligesis pro ico. Amba, pos tale interparolir, desrenkontris l'unu l'altru. Thétis saltis aden la maro profunda, de la altajo dil dazlanta Olimpo, e Zevs retroiris aden lua domo. Ed omna Dei staceskis de lia sidili kande li videskis lia Patro, e nulu audacis vartigar lu, nome omni iris hastoze vers lu, lore il sideskis sur lua trono. Ma Hèrè ne esabis trompata, pro ke el vidabis lu interparolar kun la filiino dil Oldulo di la maro, Thétis, qua havas arjentea pedi. El dicis bitra reprochi a Zevs Kroniôn:

– Qua inter la Dei, ho tu Nemortivo ruzoza, konvencionis ulo kun tu? Plezas sencese a tu, fore de me, rezolvar sekrete ulo, e nulatempe tu dicas a me to quon tu intencas agar.

E la Patro dil Dei e dil homi respondis ad el:

– Ho Hèrè ne esperez konocar mea omna pensi. Oli esus terorigiva a tu, quankam tu esas mea spozino. Olta quan oportas ke tu saveskez, nula de la Dei e del homi savos ol ante tu ; ma koncerne olta quan me meditas fore de la Dei, ne serchez nek explorez ol.

Lore la veneracinda Hèrè, qua havas bovala okuli, respondis a lu:

– Ho terorigiva Kronido, quon tu dicis ? Certe, me nulatempe questionis tu e ne serchis konocar tua pensi, e tu meditas to quon plezas a tu en tua mento. Ma me tremas pensar ke la filiino dil Maro-Oldulo, Thétis, qua havas arjentea pedi, povus seduktir tu; nam quik de ica matino, elu sideskis apud tu ed el sizis tua genui. Tu promisis a lu, me konjektas, ke tu honorizos Akhillevs e ke tu faligos granda nombro de homi apud la navi dil Akhaiani.

Ta-instante Zevs, qua amasigas la nubi, respondis ad el ed ilu dicis:

- Ho folino ! Tu suspektas me sencese e me ne povas celar a tu to quon me agas. Ma en tua nepovo, tu nur sucesos desproximeskar de mea kordio, e tua chagreno esos tante plu granda. Se tua suspekti esas justa, saveskez ke plezas a me agar tale. Do, tacez ed obediez mea paroli. Koncieskez ke omna Olimpala Dei ne povos defensar tu, en la kazo ke me expresos sur tu mea sakra iraco.

Tale lu parolis, e la veneracinda Hèrè , qua havas bovala okuli, timeskis, ed el restis silencoza, per domtar sua superba kordio. Ed en la domo di Zevs la Cielala Dei jemis.

E la glorioza mestieristo Hèfaistos paroleskis por konsolacar lua amata matro, Hèrè, qua havas blanka brakii.

– Ya, nia malaji esos funesta e netolerebla, se vi tale interdisputas pro mortivi, e se vi produktas tumulto che la Dei. Nia splendida festini perdos lia joyoza atmosfero, se lo mala vinkas. Me konsilas a mea matro, quankam el ja esas persuadita pri ico, kalmigar Zevs , mea amata patro por ke il ne iraceskez itere e por ke il ne plus perturbez nia festini. Advere, se la Olimpano qua lansas fulmino volas lo, il povas faligar de nia troni ni omna, nam il esas la maxim potenta Deo.

Probez do flexigar lu per afabla paroli, e senfriste la Olimpano esos bonvolanta a ni.

Il parolis tale, e, pos springir, ilu livris profunda kalico a la manui di lua amata matro ed il dicis ad el:

- Esez pacienta, matro mea, e quankam tu esas afliktata, tolerez tua perdo di favoro pro timo ke me videz tu esar male traktata, ho tu qua esas kara a mea kordio.

Desfortunoze, malgre mea chagreno, tun me ne povas sokursar, nam la Olimpano esas terorigiva adverso. Ja, unfoye, pro ke me volis defensar tu, ilu sizis me per pedo e lansis me de la altajo dil deala rezideyo. Dum tota jorno me vagis en la aero, e, kun Hélios, qua su kushis, me falis en Lèmnos, preske senviva.

Ibe la homi Sintiana aceptis me lor mea falo.

Tale ilu parolis, e la deala Hèrè, qua havas blanka brakii, ridetis, ed el recevis la kupo de lua filiulo. Pose lu varsis la drinkajo, ye la dextra latero, ad omna cetera Dei, dum cherpar la dolca nektaro en la kratero. Lore ne-extingebla rido sukusetis la Dei felica, kande li vidis Hèfaistos agitar su en la deala sejorno.

La Dei pose festinis, dum la tota jorno, til la kusho di Hélios. Nulu de li privacesis de egala parto di la repasto, neanke di la soni di la liro splendida quan tenis Apollôn, dum ke kantadis la Muzi singla suafoye per bela voco. Ma pos ke di Hélios la brilanta lumo extingesis, lore anke li retroiris, singlu a la domo, quan la famoza Hèfaistos, klaudikanta ye amba pedi, konstruktabis habile por li.

Samatempe la Olimpano Zevs, qua fulminas, iris a lua lito, ibe ube il kustumas repozar kande il dormeskas agreable.

Ed il komencis dormar, dum ke apud lu jacis Hèrè, qua posedas ora trono.

Noti

1. La patro dil heroo Akhillevs esis la mortivulo Peleo e lua matro esis la deino Thetis.
2. La filiulo di Zevs e di la deino Leto esis la deulo Apollôn.
3. 'Knèmidi' : Parolesas hike pri eleganta militistala pedvesti.
4. utinam* = eleganta e klasika vorto por : esas dezirenda ke.
5. Ténédos : Olim, Greka insulo. Nunepoke ol esas Turka.
6. Sminthevs : La westani skribas : Smintheus. Ico esas epiteto por qualifikar Apollôn. On konjektas ke ol relatas kun urbo proxim Troia ube Apollôn aparte veneracesis. Ma ica vorto signifikas anke: Musi-mortigero, nam Apollôn esis la protektero di populo qua atakesabis da musi ed il helpis la dicita gento exterminar ita animali.
7. «agora»: Loko ube la anciena Greki asemblesis por diskutar pri publika
8. Hèrè: Dialektala formo di Hera. Hera esis la spozino di Zevs, la rejo dil Dei.
9. Danaani: Altra nomo di la Greki, same kam Akhaiani.
10. Thestorido: Filiulo di Thestor, en la Greka on uzis la sufixo -ido tre simile a la senco uzata en nia interlinguo.
11. «Keri»: Spiriti dil venjo e dil morto qui frapis kulpinta homi.
12. Atreida, Atréido (1) : Membro di la rejala familio dil Atreidi. Ica familio esis feroca, lua membri interocidis disimuleme e lu havis la reputeso maledikesar da la Dei.
13. Troiè (2) : Dialektala formo di Troia.
14. Myrmidoni (4) : Populo di qua Akhillevs esas la rejo.
15. Athènè: Dialektala formo por Athena.
16. Ouranos: Cielo, firmamento en la Greka.
17. alizita paroli (3) : Versimile, ica vorti havas la signifiko di : telepatio. La heroi e la Dei qui konversas per alizita paroli, interparolas per telepatio.
18. Ménoitiado (4) : Parolesas pri Patroklos, la intima amiko di Akhillevs.
19. Kroniôn (1) : Parolesas pri Zevs ipsa.
20. Helios (1) : Greka nomo di la suno.
21. Eôs (2) : Greka nomo dil auroro.