Il chapè a trais pizs/08

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Il chapè a trais pizs  (1893)  by Pedro Antonio de Alarcón
L'hom del chapè a trais pizs
[ 15 ] [ 16 ]

VIII.

L'hom dal chapè a trais pizs.

Ad eira las duos d'ün zievamezdi d'October. Il sain della cattedrale sunaiva güst la vesper, que chi voul dir, cha tuottas las persunas principelas della citted avaivan già passanto il gianter. Ils canonics as rendaivan al cor ed ils seculers in lur alcovas a durmir la siesta, surtuot quels, chi a motiv du lur uffizi p. ex. las autoriteds, avaivan passanto l'intera damaun lavurand.

Que eira dimena da's fer da buonder, cha a quell' ura, zuond brich adatteda per ir a spass, già per motiv della chalur soffocanta, sortiss dalla citted a pe ed accompagno d'ün sulet polizist l'illuster Signur Corregidor — il quêl ün non podaiva confuonder con üngün' otra persuna, ne da di, ne da not, taunt per l'enorma grandezza da sieu chapè a trais pizs e per la pumpa da sia chappa d's-charlatta, cu per la particularited da sia grotesca statura .......

Dalla chappa da s-charlatta e dal chapè a trais pizs podessan auncha bgeras persunas discuorrer con plaina cogniziun da causa. Nos oters tuots, naschieus in quella cited vers la fin della regenza da D. Fernando VII, ans regordains d'avair vis quels duos antiquos mobels, quel chapè e quella chappa, pendieus vi d'ün' aguotta sco unic ornamaint d'üna nüda parait nella tuor ruineda della chesa, abiteda da sia Signoria (tuor distineda traunter aint als gös infantils da sieus neivs) — süsom il chapè nair, gio suot la chappa cotschna — formand [ 17 ]üna specie d'figüra del absolutismo, üna specia da caricatura retrospectiva dell'autoritad da corregidor, depinta con cravun e crida cotschna, scu tauntas otras, depintas da nus infaunts constituziunels del an 1837, chi'ns reunivans allo, — üna specie, finelmaing, da spavaintutschels, sto üna vouta spavaintaglieud e cha hoz am displescha d'avair contribuieu a fer spresch, il portand nel carneval per quell' istorica citted intuorn, süsom la s-chela d'ün spazzachamin, u il drovand sco ridicula mascra d'ün nar, chi divertiva zuond il bass pövel. Pover principi d'autorited! Uschè t'avains tratto nus stess, chi hoz t'invochains taunt!

Quanto all' indicheda figüra grotesca del Sigr. Correcgidor, consisteva quella, al dir della glieud, in que, ch'el eira chargio da spedlas, auncha da pü cu barba Lucas, u con ün pled dit, quasi gob: da statura s-charsamaing media eir' el debel, da pocha sandet, collas chammas tortas ed üna maniera da chaminer tuottafat sui generis (as sbalunchand d'üna vart all' otra, inavaunt ed inavous), chi's lascha descriver be con l'absurda formula: ch'el paraiva zop da tuottas duos chammas. Invece (aggiundscha la tradiziun) eira sia fatscha regulera, abbain già alquanto fopped' aint per la manchaunza absoluta da daints; da colur brüna-verdainta, scu tar quasi tuots il figls dellas Castillas, con grands ögls nairs, dals quels straglüschivan l'ira, il despotismo e la sensualited; con fins e vivs trats, chi non expimivan però curadschi persunel, ma bainscha üna malizia indschignaivla e capace da tuot, e con üna tschert' aria da soddisfaziun, [ 18 ]mez aristocratica, mez libertina, chi revalaiva, cha quel hom sarò sto in sia remota giuventüna fich agradieu ed accet allas duonnas ad onta da sias chammas e da sia goba.

Don Eugenio de Zuniga y Ponce de Leon (uschà avaiva nom sia Signuria), nat a Madrid d'üna famiglia illustra, eir' uossa in sieu 55avel an, daspö quatter ans corregidor della citted in discuors, inua el, appaina arrivo, as maridet con la serennissima signura, dalla quela discurirons pü tard.

Ils stinvs da Don Eugenio (l'unica part del vstieu ultra las s-charpas, ch'ün podaiva vair suot la lungia chappa cotschna) eiran alvs, e las s-charpas nairas con fiblas d'or. Ma appaina cha la chalur della champagna l'obliet da's disimbarazzer della chappa, as vzaiva, ch'el portaiva üna granda cravatta da battista, ün brastuoch dad atlas della colur da tortorella, festono da manzinas verdas e fluramo da rechams; chotschas cuortas da saida naira; ün enorm caput dell' istessaroba scu'l brastuoch; spedina con garniziun d'atschêl, bastun con püschels ed ün rispettabel pêr d'guaunts da pel melna, ch'el mê non portaiva, dimperse tgnaiva in mez a guisa da scepter.

Il polizist, chi'l seguiva a vainch pass distanza, as nomnaiva Gardugna (guis) ed eira il veritabel stamp da sieu nom. Meger, agilissem, guardant inavaunt ed inavous, a dret ed a sneister nel medem temp ch'el giaiva, da culöz gross, da pitschen repugnant aspet e con duos mauns scu duos manetschas paraiv' el propi ün spiun in tschercha da [ 19 ]deliquents, la corda per ils lier e l'instrumainst destino a lur chastih.

Il prüm corregidor, al quêl el det in ögls, al dschet sainza s'informer pü inavaunt: «Tü sarost mieu prüm polizist», ed el eira sto quetaunt già tar quatter corregidors. El avaiva quaraunt' och ans e portaiva chapè a trais pizs bger pü pitschen cu quel da sieu patrun, chi eira, scu nus repetins, enorm, chappa naira, scu'ls stinvs e tuot il vstieu, bastun sainza püschels ed üna specie da spait u brastolin d'arost per speda.